Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

IDEALITET 63
subjektive høyrer noko ibuande konfesjonelt. Når epigrammatikaren seier "eg", skal
ein ikkje tru på han; essayisten står derimot inne for sine subjektive utsegner. (Jansen
1938-39, II, 228.)
Det "sjangrologiske" perspektivet blir hos Billeskov altså svekka på to måtar.
For det første ved at generelle sjangertradisjonar blir nedtona til fordel for spesifikke
førelegg som ein bestemt forfattar gjer bruk av; sjangeren blir då ikkje halve lagnaden,
slik Rubow tenkte, men redusert til eit minimum som forklaringsfaktor. For det
andre gjennom ein bruk som er vel kategorisk og lite drøftande, og som tar for gitt
visse eigenskapar som ibuande trekk ved sjangeren, utan nærmare undersøking av
om desse eigenskapane verkeleg finst i dei føreliggande tekstane; sjangeren er då
ikkje halve, men heile lagnaden, og har dermed utspelt si rolle som forklaringsfaktor;
det er ikkje lenger noko å forklara.
Manglande proporsjonar
Billeskov er ein autoritet. Arbeidet hans har vore til nytte for mange, også for meg.
Ikkje desto mindre har han blitt kritisert. F. eks. var Rubow nedlatande, Ejnar
Thomsen likeeins. Eg skal ikkje gjera greie for denne kritikken generelt, bare enkelte
innslag. Det første eg vil legga vekt på, er ei innvending mot metoden til Billeskov
som atomistisk og detaljorientert, utan tilstrekkeleg tanke for å gi stoffet rimelege
proporsjonar. Denne kritikken vil eg utdjupa først med eit kort historisk tilbakeblikk,
i form av ei jamføring mellom Billeskov og Paludan. Deretter vil eg drøfta eit par
konsekvensar av hans empiriske grunnhaldning.
Billeskov minner om ein annan figur i dansk litteraturforsking, Julius Paludan.
Paludan var fagleg aktiv rundt hundreårsskiftet og markerte seg i reaksjonen mot
den nasjonalorienterte historiografien som N. M. Petersen var banebrytar for. Hos
Petersen går ei nasjonalhistorisk orientering hand i hand med eit utvida tekstbegrep.
Målet var å gi eit bilete av folket, og til dét var det nødvendig å trekka inn heile
litteraturen, ikkje bare den skjønnlitterære. Denne interessa for nasjonal
kulturutvikling var i si sjølvforståing eit bolverk mot indre oppløysing og mot
overmakta "frå sør", dvs. mot europeisk, først og fremst tysk kulturell påverknad .
Denne sjølvforståinga var det Ju lius Paludan reagerte mot. I staden for å forskansa
seg mot påverknad utanfrå, stilte han denne i sentrum for forskinga. I forordet til
hovudverket Fremmed indflydelse paa den danske Nationallitteratur i det 17. og 18.
Aarhundrede (1887) stiller han eit slikt påverknadsperspektiv opp mot eit nordisk
perspektiv.