Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

62 KAP. 2.1
det skal "megen Kontrol" til å fastslå ein Holbergsk tanke (Jansen 1938-39, I, 13), er
det ikkje desto mindre slik kontroll Billeskov vil utøva gjennom sine komparative
studium. I det spelet av attitydar som floraen av sjangrar og konkrete førelegg
skaper, er det mogleg å skilja ut tankar og haldningar som kan tilskrivast personen
Holberg. "Det personlige Fænomen" gjer Billeskov greie for langs to vegar.
Enkeltkapitla i Holberg som Epigrammatiker og Essayist er avgrensa etter motiv eller
emne, tar utgangspunkt i sjangerens realisasjon på felt etter felt, og nærmar seg
derifrå det personlege. I konklusjonskapitlet er det ei motsett rørsle. Her blir dei
haldningar som kan tilskrivast Holberg, jamført med resten av forfattarskapen. På
den måten skal bli mogleg å sjå korleis mennesket Holberg gjer seg gjeldande i dei
ulike litterære formene. Slik gjer Billeskov greie for det personlege fenomen.
Eit problematisk punkt i dette resonnementet er korleis han - i lys av at det
generelt er vanskeleg å fastslå ein holbergsk tanke - i sluttkapitlet kan operera med
haldningar tilskrivne Holberg, og bruka desse haldningane som eit fast punkt som
dei ulike litterære formene kan vurderast på grunnlag av. Det er ingen grunn til å
utbrodera problemet, for Billeskov har eit svar som løyser det på relativt enkelt vis.
Svaret er sjølvbiografien som sjanger.
Levnetsbreva har ulike litterære røter, dei stammar frå både autobiografi og
det akademiske vita (Jansen 1938-39, II, 235). Billeskov er likevel ikkje i tvil om at det
er autobiografien som dominerer hos Holberg. Og den gir fast grunn i kraft av sine
immanente eigenskapar: å vera open, ærleg, konfesjonell. Derfor må ein lita på det
som står der. Billeskov ventar ikkje å finna korrekte data i levnetsbreva, men likevel
ei subjektiv sanning; dei er konfesjonelle i sine reaksjonar og haldningar til stoffet
(Jansen 1938-39, II, 235). På dette grunnlaget kan han gjera greie for seks attitydar,
eller synsvinklar, tvers gjennom heile forfattarskapen: vidd, frivolitet, satire, kritikk,
psykologi og dogmatikk. I forfattarskapen generelt og i essayistikken spesielt finst
desse i varierande grad, etter kva sjanger og førebilete tillet eller krev.
Her blir sjangeren (autobiografi) gjort ikkje bare til ein sentral, men også ein
altavgjerande forklaringsfaktor. Oppfatninga er etter mitt syn vel kategorisk.
Billeskov unnlet å drøfta dei immanente eigenskapane han tilskriv autobiografien.
Han vil heller ikkje drøfta om autobiografien hos Holberg verkeleg har den
konfesjonelle haldninga Billeskov påstår er nedfelt i sjangeren. Fordi sjangeren er
autobiografi, tar Billeskov for gitt at Holberg snakkar sant. Eit liknande syn gjer seg
også gjeldande ved omtalen av essayet. I ei jamføring med epigrammet framhever
Billeskov essayet som ei subjektiv form; til dette