Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

IDEALITET 61
enkelt-eksemplara av arten, gjer Billeskov greie for eitkvart førelegg, utan omsyn til
kva forholdet er mellom dette og den generelle sjanger-tradisjonen, eller til det
utviklingsstadiet sjangeren er på idet forfattaren får den overlevert.
Eit eksempel er omtalen av MTkr I.100. Billeskov Jansen dokumenterer at
Holberg i dette tilfellet hentar mesteparten av sitt stoff frå ein artikkel i leksikonet til
Pierre Bayle (Dictionnaire) med overskrifta "Simonide". Sjølve artikkelen er hos Bayle
på 44 linjer, men denne har fått føydd til seg heile seks foliant-sider med noter.
Denne måten å ordna stoffet på, har lite til felles med moderne oppslagsverk; Bayle
føyer til noter nærmast etter assosiasjonsprinsippet. Historia om Simonides har
Holberg henta frå note F hos Bayle, og frå denne og and re noter har han henta også
andre brikker til dette essayet, bl.a. eit stort Charron -sitat. Såleis har Holberg ikkje
bare lånt ei rekke stader frå Bayle, men i mangt og mye bygt opp sin eigen tekst over
leisten frå hans leksikon. (Jansen 1938-39, II, 189-96.)
På denne måten spesifiserer Billeskov Jansen sjanger-spørsmålet, slik at det
ikkje dreiar seg så mye om ei allmenn som om ei spesifikk utvikling. Denne
spesifiseringa inneber både ei styrking og ei svekking av det "sjangrologiske"
perspektivet hos Rubow. På den eine sida blir påstanden om diktarens halve lagnad
underbygd, konkretisert, gjort til eit empirisk spørsmål. På den andre sida er denne
konkretiseringa gjennomført på så ytterleggåande vis, at den riv beina under
førestillinga om ein styrande sjanger.
For det andre: Billeskov forminskar forfattarpersonen som forklarande faktor.
Rubow sa at sjangeren var halve lagnaden til ein forfattar; i sin eigen praksis
modererte han dette grunnsynet ved å trekka inn også biografi og forfattarpsykologi
i forklaringa. For Billeskov er den personlege samanhengen sekundær; han skriv det
aller meste på kontoen førebilete og litterære impulsar. F. eks.: Grunnen til at ein del
småessays om historieskriving ikkje er av særleg verdi, er val av førebilete, grunnen
til at litteraturkritikken er pregnant og personleg, er også dét val av førebilete (Jansen
1938-39, II, 227). Han kan til og med få seg til å seia at frigjeringa frå førebileta skjer -
på grunnlag av førebilete! (Dette kjem eg straks tilbake til.) Her er det såleis ikkje tale
om halvdelen; Billeskov minimaliserer brøken så mye at den nærmast forsvinn, sa
Ejnar Thomsen (Thomsen 1954, 116-17).
Reduseringa av sjangeren og likeeins av forfattarpersonen når hos Billeskov ei
grense ved det som han kallar "Det personlige Fænomen" (Jansen 1938-39, II, 234). Til
tross for at interessa for forfattarpersonen kan synast låg hos Billeskov, ville det vera
galt å hevda at den ikkje er innanfor metodens felt. Om