Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

58 KAP. 2.1
Rubow danna skole. Under hans kateter sat bl.a. Alf Henriques, Jens Kruuse,
Ejnar Thomsen. Men den som blir rekna for hans ivrigaste etterfølgjar og som mest
konsekvent kom til å retta seg etter dei metodeprinsippa som låg i den brunetièreske
oppfatninga av Taine, var F. J. Billeskov Jansen. Dette gjeld særleg avhandlinga om
Holberg som epigrammatikar og essayist frå 1938-39. Bakgrunnen for arbeidet var ei
prisoppgåve ved faget Almindelig Litteraturvidenskab, Københavns Universitet.
Emnet for oppgåva var "De litterære Forudsætninger for Holbergs moralske
Skrifter". Billeskov Jansen avgrensa seg til "en Bestemmelse af Holberg som Essayist",
men fann det under arbeidet nødvendig å innleia utgreiinga om Holber g-essayet
med ein analyse av epigramma. (Jansen 1938-39, I, 11-12.)
Tese og metode
Tesen samlar Billeskov i uttrykket "den isolerte Sammenhæng" (Jansen 1938-39, I, 12):
Hos Holberg kan ikkje tanken forklarast på grunnlag av forfattarens sjelelege
habitus, eller på grunnlag av ytre personlege opplevingar, men først og sist i lys av
sin litterære samanheng. Denne er viktigare enn den personlege. Det finst menneske
som har heile sitt åndsliv sentrert kring eitt sentrum, men for mange "bevæger det
sjælelige Liv sig efter Linjer som ikke staar i nødvendig Forbindelse med hinanden"
(Jansen 1938-39, II, 251), noko som kan samanliknast med dei ulike roller menneska
speler i daglegdagen, - i familie, på arbeid, blant vennar. Holberg hadde ei rekke
åndelege energisentrum, utan noko påvisleg felles prinsipp. Derfor må me halda frå
kvarandre det som ikkje høyrer saman, og ikkje la oss narra av ei syntetisk drift.
Skiljet mellom ulike sjangrar er hos Holberg viktigare enn trådane som bind dei ihop.
Det er ikkje éi bok Holberg skriv, ikkje eitt filosofisk system han lagar, heller ikkje er
det noka fragmentert aforismesamling; hans litterære produksjon inneheld relativt
uavhengige tankerekker.
Sjanger og motiv blir i tråd med dette hovudkategoriar i Holberg-forskinga.
Ved hjelp av sjanger-inndelinga kan ein laga tverrsnitt i forfattarskapen og utforska
den litterære konteksten som tankeimpuls og tankekraft. Motivstudiet dannar
grunnlag for lengdesnitt og kan i gitte tilfelle dokumentera kva som er gjenbruk av
stoff som er nytta tidlegare i forfattarskapen, kva som er nye tilføringar utanfrå, og
kva som eventuelt er originale skapningar.
Som grunnlag for metoden ligg ei førestilling om Holberg som humanistisk
forfattar. For Billeskov er ein humanistisk forfattar ein siteringskunstnar. Å arbeida
med andres tankar er for humanisten sjølve