Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

56 KAP. 2.1
spesifiserer epistelforma meir. Han er detaljert og klar i bestemminga av korleis
khreia-forma er hemmande, men generell og vag i bestemminga av fortrinna ved
epistelen.
Oppsummerande om Fjord Jensen: Han gjer greie for forholdet til tradisjonen
på sjangernivå, med hovudkategoriane khreia og epistel. Desse utgjer hos Fjord
Jensen også hovudskiljet mellom gammalt og nytt i Holberg-essayet. Han er langt
meir utbrodert i omtalen av den gamle forma som hemmande enn den nye som
frigjerande.
Billeskov Jansen
F. J. Billeskov Jansen er ein framståande Holberg-kjennar og -formidlar i vår tid -
mange vil rekna han som den fremste. Med avhandlinga om Holberg som
epigrammatikar og essayist, 1938-1939, har han levert det utan sidestykke største
bidraget til studiet av Holbergs reflekterande prosa. Avhandlinga hans blir såleis
viktig å forholda seg til for meg i dette arbeidet. Derfor får Billeskov relativt fyldig
omtale i det følgjande.
Innleiing
I mellomkrigstidas danske litteraturforsking representerer Paul V. Rubow ei
nyorientering ved å retta søkelys mot litterære og idémessige føresetnader for
forfattarskap og enkeltverk. Han er ikkje den første; Julius Paludan og Poul Levin
hadde tidlegare praktisert ei komparativ tilnærming. Rubow har ikkje ein einsarta
vitskapleg profil; utover i sin forfattarskap, særleg i dei mange forfattarportretta, er
det også ei biografisk orientering, der kjærleik og utanlandsreiser - for nå å bruka
klisjéar - kan komma vel så mye i fokus som litterær påverknad.
Han danna skole ved sin måte å bruka Hippolyte Taine på. I innleiinga til
Histoire de la littérature anglaise ser Taine litteraturforskingas oppgåve i å utforska
forklarande faktorar for litteraturen, eller nærmare bestemt for den åndstilstand som
ligg til grunn for ei litterær skaparakt. Taine taler om tre faktorar: rase, miljø,
moment. Den tredje av desse kategoriane har vore den mest problematiske. F. eks.
nyttar Sven Storelv ordet "tidspunkt" i ei norsk omsetting (Taine 1970). Taine gir ein
romsleg definisjon når han taler om "det tidsrom en åndsform eller hovedtanke er
dominerende" (Taine 1970, 160), altså om kulturen sett under eitt i ein periode (med
bl.a. renessansen og den klassisistiske tidsalder som eksempel). Vidare speler han på
to tydingar av begrepet, ei statisk og ei dynamisk; det nemner ein tilstand - resultatet
av ei utvikling - som samstundes er kraft og faktor i ei vidare utvikling.