Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

IDEALITET 43
Oft habe ich Stellen verändert, welche reinen Ohren und Augen unerträglich sind.
Des Herrn Barons Geschmack war gewis nicht fein genug, sonst würde er sich
nimmermehr so viele unanständige und die Ehrbarkeit beleidigende Ausdrücke und
so viele niedrige Vergleichungen oder in Dänemark nur gemeinen Leuten
gewöhnliche Sprüchwörter erlaubet haben. (Ehrencron -Müller 1933, X, 340).
Utsnitt
Både MTkr og Ep blei opprinneleg utgitte som bøker. Men Holbergs reflekterande
prosa blir vanlegvis formidla i utsnitt. Ein kan grovt skilja mellom tre slags utsnitt:
(1) Forkorta utgåver av MTkr og Ep. Eksempel er Værker i tolv Bind (1969-71) ved
Billeskov Jansen som har reservert eitt band for MTkr i utval og eitt for Ep i utval.
Same prinsipp gjer seg gjeldande i samlingane Essays (1977) og Epistler (1981) ved
Kjell Heggelund. (2) Enkeltstykke som inngår i antologiar og tekstkompendium. (3)
Utval som gjengir bare sekvensar av enkeltstykke. Dette redigeringsprinsippet
gjennomfører Andreas Simonsen konsekvent i Holbergs livssyn (1981).
Ein generell påstand i dette arbeidet er at Holbergs reflekterande prosa har ein
tekstleg artikulasjon som går ut over nivået for enkeltstykka. Særleg i MTkr står
tekstane til kvarandre på ein slik måte at dei også betydningsmessig blir avhengige
av kvarandre. Dette gir grunn til å spørja om kor grensene går for det som me til
vanleg kallar teksten, forstått som analyseobjekt. Er MTkr ei samling av 63 tekstar
med eit forord, eller er det éin tekst? Spørsmålet blir ikkje stilt i håp om å finna eit
svar som seier anten det eine eller det andre; boka har element av både tekstsamling
og heilskap. I den grad enkeltstykka er betydningsmessig avhengige av kvarandre,
vil eit utsnitt blant desse stå i fare for å gjera utpeikinga til nabotekstane usynleg og
på den måten redusera meininga eller meiningspotensialet i teksten. Denne faren er
høgst iaugnefallande ved den sitatmosaikken som Simonsen presenterer; Simonsen
ser regelrett bort frå tekstlege faktorar for å konstruera eit koherent og einskapleg
livssyn hos forfattaren. Men faren er også til stades ved dei andre formene for
utsnitt.
Overskrift
MTkr har som topptekst til det enkelte stykket referanse til bok og epigram. Deretter
kjem sentensen, som er sitat frå eit epigram. Den påfølgjande hovudteksten opnar i
mange tilfelle med parafrase og utlegging av sentensen, i gjentakande konsentriske
rørsler, slik at eit "midtpunkt", ei problemstilling,