Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

42 KAP. 2.1
fjerna bøyingsformer i eigennamn og å fjerna gammal skrivemåte av latinske og
greske namn.
Holberg gjorde sjølv språklege endringar i prosaen sin; i Skiemte-Digte og
Danmarks Riges Historie blei framandord, som hadde hatt ein framtredande plass i
førsteutgåvene, luka bort i andreutgåvene. Samstundes som han fjerna framandord i
desse tekstane, gjorde han flittig bruk av dei i sine essays frå siste delen av
forfattarskapen. Som forklaring på denne skilnaden kunne ein tenka seg at essaya
var tiltenkte eit snevert lærd publikum, historieverka ei større mottakargruppe. Men
ei slik forklaring er det ikkje så lett å finna positive argument for. Derimot er det eit
anna forhold som peiker seg ut: Dei formene som MTkr og Ep bruker - dissertasjonen
og epistelen - høyrer lærde samanhengar til. Holberg var sjølv universitetsmann,
men ein kan ikkje utan vidare ta for gitt at dette er hans språk. Tvert imot må ein -
ikkje minst på grunnlag av erfaring frå den øvrige forfattarskapen - vera open for
tvetydighet, overdriving og simulering også på dette feltet. Å overdriva dette
dissertasjonsspråket, eller å bringa det inn i ein gråsone der det ikkje er så lett å
bestemma om det som blir sagt er spøk eller alvor, vil som tekstleg grep kvila fullt og
heilt på antydningas kunst. Dvs. dei små og nærmast usynlege indikatorane. Viss
teksten får betydning i kraft av å bli overdriven, kan det ikkje vera tilrådeleg å ta
bort framandord og lærde former, slik Bredsdorff føreslår.
Same innvending gjeld sjølvsagt også ei form for forenkling av eit meir klart
og eintydig merke: omsettingar som pyntar på stilen, dvs. fjernar ord og vendingar
som kan verka støytande. Dette gjeld særleg den svenske omsettinga av MTkr (frå
1782) og den tyske (frå 1744). Ehrencron-Müller karakteriserer den svenske
omsettaren som "en meget sædelig Natur". Det eksemplet han gir som belegg viser
korleis Holbergs robuste prosa blir gjort om til bleik rokokko; følgjande passasje
Det Portrait, som gives paa et Fruentimmers Deilighed, paa hendes Bryste, Taille, etc.
blir omsett til
Den målning, som gifwes på et skönt Fruntimmers egenskaper (Ehrencron -Müller
1933, X, 327).
Og i den tyske omsettinga (til Elias Reichard) kjem eit tilsvarande
redigeringsprinsipp til uttrykk i form av programmatiske erklæringar.