Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

IDEALITET 37
som alltid truer med å bryte inn og smadre den estetiske konstruksjonen, men som
samtidig og paradoksalt er det som dens kunstneriske vellykkethet livnærer seg av"
(Eliassen 1994, 261). Såleis er det som blir forsøkt innkretsa som det spesifikt
barokke, allereie føregripe i denne klassisismens nagande tvil.
Eliassen oppløyser motsetnaden mellom klassisisme og barokk og erstattar
denne med å sjå dei som ulike aspekt ved det moderne. Han fører resonnementet
vidare enn det eg her har parafrasert, og ser den nyare interessa for barokken på
bakgrunn av eit gjennomgåande spørsmål i postmodernismedebatten: kritikken av
fornuftas status. Det er ikkje ein kritikk av all rasjonalitet, eller bifall av det
irrasjonelle ved tilveret, men kritisk vurdering av dei former for rasjonalitet som
høyrer til den moderne epoken, av deira rekkevidde, gyldighet og praktiske
konsekvensar. Som tittelen på artikkelen indikerer - "Den barokke fornuftens
aktualitet" - ser Eliassen kritisk refleksjon om fornuft og rasjonalitet ikkje som noko
nytt og einestande for vår tid. Slik refleksjon er også artikulert i barokken, noko som
gjer barokken interessant for vår tid.
Ein mild konklusjon av dette resonnementet er at tekstar som tradisjonelt har
blitt rekna som klassisistiske, ikkje nødvendigvis realiserer det tekstbegrepet som det
har vore vanleg å knyta til klassisismen. Ein strengare og meir konsekvent dom er å
avvisa klassisismens førestillingar om tekst, fordi dei undertrykker eller fortrengjer
det konkrete, overflata i teksten. I staden for å sjå klassiske tekstar som bærarar av eit
klassisistisk tekstbegrep kan ein sjå dei som staden for ei problematisering av eit slikt
tekstbegrep.
Klassisisme hos Holberg og i Holbergforskinga
Som forfattar ser Holberg det som eit mål "at moralisere paa alle brugelige Maader"
(Ep, "Fortale", I, s. IV). Ifølgje Holberg-Ordbog går moralisering ut på å "oplyse, vejlede
(i skrift el. tale) mht. (den rette, gode) moral el. afsløre og revse hvad man finder
dårligt mht. moral, ret og rigtighed, god tone o.l."
De differente Maader, hvoraf jeg til den Ende haver betient mig, ere ved lystige Poëmata, ved Satires,
ved Reflexioner over Helte og Heltinde Bedrifter, ved alvorlige moralske Tanker, ved fingerede
Reyse-Beskrivelser, og endelig ved disse Epistler; saa at der fattes ikkun at udføre moralske Materier
ved Samtaler, hvilket dog ogsaa kand siges at være skeed ved mine Skue-Spill, som bestaae udi
Dialoger og fast alle ere moralske. (Ep, I, s. IV-V.)
Om dei ulike formene har eit felles mål, er dei ikkje desto mindre ulike og stiller kvar
for seg spesifikke krav til forfattar og publikum. Den som skriv innanfor ein