Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

36 KAP. 2.1
klassisismen er å sjå teiknet som transparent. Normalitet er ein konsekvens av at
språket blir oppfatta som transparent og representerande; det er ingen plass for det
grenselause, monstrøse eller abnorme; det som ikkje kan settast på begrep, eksisterer
ikkje; det verkelige er det som lar seg festa på begrep og via diskursen gjerast synleg
og gjennomsiktig for fornufta.
Eliassen understreker særleg to aspekt ved dette klassisisme-begrepet:
språkets transparens og språkets referensialitet. Dette inneber ei førestilling om form
som altomfattande og på same tid sjølvutslettande; sjølvutslettande i kraft av
førestillinga om transparens og ved førestillinga om ein reell eksistens bak teikna
(referensialitet), altomfattande i kraft av å vera evig og uforanderleg.
Eliassen viser også til den tradisjonelle oppfatninga av barokken definert som
motsetnad til klassisismen. Anten ein tenker på barokken som historisk epoke eller
som namn på ei stilretning, dreiar det seg om "en rendyrking av formene, som en lek
eller eksperimentering med det ytre og materielle, hvor innhold, betydning og
referanser nedprioriteres til fordel for et estetisk spill på og med overflaten".
Motstykket er klassisismen "hvor form og innhold er solidariske størrelser, i den
forstand at formen ideelt sett er transparent; eller mer presist: at formen
korresponderer med sitt innhold slik at innholdets betydning og referensialitet får
framstå uhildet av formens materialitet". (Eliassen 1994, 257.) Barokkbegrepet er
polemisk og sekundært i forhold til klassisismens form -regime; det er post- og
antiklassisistisk.
Hos Eliassen utgjer skiljet mellom barokk og klassisisme bare eit utgangspunkt
for å sjå dei to som aspekt ved eitt og det same. Han leverer ulike argument for eit
slikt syn, først ved påpeiking av at erfaringa av røyndomstap er nedfelt som spor
også i klassisismen. Eliassen ser barokken som eit tidleg uttrykk for ei erfaring som
er karakteristisk for livet i den moderne verda: erfaring av røyndomstap. "Barokken
innvarsler en verden som har mistet sin bestandighet, hvor det kompass som
tradisjonens etiske og estetiske standarder tidligere stilte til rådighet ikke lenger er til
å stole på" (Eliassen 1994, 260). Klassisismen derimot er eit estetisk bolverk mot
erfaringa av røyndomstap, ein freistnad på å skapa ny og varig orden. Fransk
klassisisme vil fiksera subjektet og sanninga i ei ny absolutthet. Ein semiotisk orden
blir forankra i det dennesidige, i antikken. Men dette ankerpunktet må forståast som
arbitrært, eller prekært; fransk klassisisme har ein nagande tvil overfor eigne
konstruksjonar. Ein føresetnad for idealførestillinga er evna til å trekka ut
kvintessensen av det som empirisk ligg føre. Derfor har representasjonen eit element
av noko kunstig og fingert. Det sublime og delikate je ne sais quoi lurer utanfor, "et
ikke-domestisert utenfor