Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

INNLEIING 23
kvarandre, diskursen er forankra i og omgitt av ein konkret kontekst. Den ideale
meininga bøyer seg mot den verkelege referansen, mot det me taler om, og
referansen smeltar saman med ei framsynande eller påpeikande nemning eller
gestus. Når teksten inntar talens plass, blir referansens rørsle mot utpeikinga
avbroten, samstundes som dialogen er avbroten av teksten. Ricœur presiserer at
rørsla er avbroten, ikkje avskaffa. Teksten er såleis ikkje utan referanse; det er
lesingas oppgåve i eigenskap av tolking å gjera referansen verkeleg. Referansen er
utsett, uavgjort, teksten heng i lufta, utanfor verda. Og i kraft av utsettinga av
forholdet til verda er kvar tekst fri til å gå i relasjon med andre tekstar som erstattar
den omgjevande røyndommen som den levande teksten viser tilbake til.
Så ser den omvälvning ut som berör diskursen själv, när referensens rörelse mot utpekande
avbryts av texten. Orden utplånas inte längre inför tingen - de skrivna orden blir ord för sig själva
("mots pour eux-même"). (Ricœur 1988, 37.)
Omveltinga av forholdet mellom teksten og verda er nøkkel til ei anna omvelting,
dvs. av det forholdet teksten står i til forfattarens subjektivitet og lesarens
subjektivitet. I teksten er det ingen som taler, i alle fall ikkje som taler direkte og
umiddelbart om seg sjølv. Forfattaren er innsett igjennom teksten; han finst i det
tydingsrommet ("espace de signification") som skrifta skisserer og innskriv. Teksten
er sjølve staden der forfattaren framtrer.
Med sitt skrift-begrep gjer Ricœur greie for intransitivitet på eit generelt
grunnlag. Begrepsparet fiksjon-diksjon kan nyansera dette biletet, dvs. kan gjera
greie for korleis tekstar styrer mot intransitivitet på forskjellig vis: Ein essensialistisk
poetikk - anten den er basert på fiksjon eller form - vil operera med kriterium som er
ibuande og objektiverbare og i kraft av det sjå teksten som eintydig intransitiv. Ein
kondisjonalistisk poetikk vil derimot vera basert på langt meir usikre kriterium; den
gjer greie for ein poetisitet som ikkje er ibuande og objektiverbar, men subjektiv,
avhengig av lesarens dom, den gjer greie for ein transitivitet som ikkje er eintydig,
men tvetydig; bare i den grad lesaren fornemmar eit estetisk objekt - og her skal ein
ikkje ta noko for gitt - kan ein tala om at utpeikinga i konteksten blir avbroten.
Uttrykkets fleirtydige karakter
Denne tvetydige transitiviteten reflekterer eit moderne tekstbegrep, slik ein kjenner
det frå Roland Barthes, særleg i hans såkalla poststrukturalistiske fase.