Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

INNLEIING 19
ere Affectation" (Christensen 1949, XVIII). Kva er det som gjer Rantzau usikker på at
verset er fingert? La oss først slå fast at er det noko Rantzau er viss på, er det at
aleksandrinaren i Peder Paars er ufullkommen. Her er eit eksempel som skulle tala for
seg sjølv.
[...) Jeg Tingen maa afmale
Som den tildraget er. Hver redelig Poet
En ting beskrive maa, som den er hent og skeet.
Jeg kand paa ingen ting forvendte Farver sette,
Min Geist paa det som skevt og kroget er at rette
Bemøyer aldrig sig, skiønt en Heroisk Sang
Ey lider sligt, men jeg blant Skialdre have Rang
Ey skiøtter om, naar man mig tvinge vil at lyve,
At give hvit for sort, og sige: Ti er tyve.
Neptunus Søe-Mand er, hand aldrig settet har
Paa Skruer sine Ord, han aldrig Hofmand var.
(Peder Paars I,1; Christensens utg., 40.)
I lys av utviklinga i kunstpoesien - frå Arrebo via Bording til Kingo - kunne ikkje
Rantzau vera i tvil om at dette var skrale greier. Det han derimot var usikker på, var
om verset var affektert dårleg. Dei haldepunkt me har til svar, peiker i ulike retningar.
Holberg gjer det aldri stort som versmakar. Fleire har framheva sekvensar av
komedien Melampe som det ypparste Holberg gjer av kunstpoesi, men utover det er
det smått med smidige vers hos han. Tvertimot må ein undra seg over kor utydeleg
framstillinga ofte blir når Holberg skriv vers, i jamføring med komediens prosa. På
den andre sida er det eit spenningsforhold mellom innhald og form i sitatet ovanfor
som kan vekka mistanke. Han taler imot å setta "Paa Skruer sine Ord", og gjer dette
ikkje bare i ei høgst kunstferdig form, men også ei form som blir påfallande i kraft av
sine manglar. Den mangelfulle aleksandrinaren står til parodi-grepet i teksten som
heilskap; teksten viser til ein annan tekst som den skaper distanse til; den brukar eit
språk som ikkje passar.
Ei tilsvarande uvisse kan melda seg i tilknyting til utgjevarfiksjonen i Peder
Paars. I opninga er det tydeleg meininga at Hans Michelsen skal ha "et Ansigt", som
Hans Brix seier; dvs. at ein kan førestilla seg denne "Brygger og Poet" som tydeleg
iscenesett figur. Men utover i teksten "[…] blander Holbergske Egentræk sig stærkt
ind i Figuren, naar han lader den have Ordet" (Brix 1936, 183). Figuren og fiksjonen
er svinnande. For lesaren oppstår såleis tvil om det er forfattaren eller ein iscenesett
figur som fører ordet. Rantzau og Brix peiker på kvar sin måte på korleis boka vaklar
i sitt grep. Dette kan forklara korleis det kunne gå til at samtida oppfatta verket så
forskjellig.