Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

258 KAP. 6
Eksempla som er trekte fram ovanfor, gir eit visst inntrykk av at kiasmen kan
gjera seg meir og mindre ettertrykkeleg gjeldande. Jo mindre synleg figuren er, jo
meir aktuelt blir også spørsmålet om kor grensene for den går. Dette spørsmålet skal
eg la ligga. Det er dei tydelege og utprega tilfella som primært har interesse. Éin
hovudfunksjon ved kiasmen hos Holberg er å gjera språket synleg, visa det fram som
pynta språk. Kiasmen er i Holberg-prosaen antitesen i sin optimalt markerte form.
Når eg skal gjera nærmare greie for betydningsfunksjon, vil eg som
referanseramme trekka inn eit par korte artiklar, den eine av Max Nänny (Nänny
1987), den andre av Thomas Mermall (Mermall 1990). Begge gjer kiasmen til
gjenstand for drøfting. Begge sluttar seg til den generelle oppfatninga at kiasmen kan
knytast nærmast til kva som helst av betydningar. Begge aktualiserer figuren som
analysereiskap.
Max Nänny deler grovt inn i to typar bruk, nærmare bestemt i (1) tilfelle der
kiasmen ikkje har nokon betydningsfunksjon, men blir brukt som mnemoteknisk
hjelperåd eller som reint framsynande ornamentikk, og (2) tilfelle der kiasmen blir
brukt "mimetisk", dvs. som emblem eller ikon for sirkularitet, for stagnasjon, for
balanse og symmetri, for "framing, centring and enclosure", eller som ikonisk
forsterking av inversjon. Eit par eksempel: Nänny meiner figuren har ein
dobbeltfunksjon i John Keats' dikt "Ode on a Grecian Urn". Om den namngjetne
kiasmen i diktet - "Beauty is truth, truth beauty" - seier han at den "may be *