Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

252 KAP. 6
vondskap. Holberg presiserer at satiren rammar like hardt - om ikkje endå hardare -
når den ikkje framstår som kritikk, men heller gir skin av sympati.
Avslutningsvis - i tredje del - er det drøfting av spørsmålet om kvifor satire
har komme i miskreditt. Her er det bl.a. omtale av dåren som misforstår og plasserer
seg sjølv i sentrum av einkvar debatt og som trur at ei låtteleggjering av
menneskelaster generelt er retta mot han personleg.
Teksten er motsetnadsfylt. Dei ytre rammene er eit forsvar for satire; innanfor
desse rammene utgjer hovudelen (andre del) ein kritikk av utillateleg satire. Denne
kritikken er ei etter måten detaljert utforsking av korleis satiren kan få optimalt
rammande verknad, eller korleis den kan gjerast mest mogleg infam. Eit tilsvarande
motsetnadsforhold er det i tredje del der dåren blir omtalt som den som misforstår
satiren, dvs. som ikkje skjønar kva satire er. Også her blir det utpensla korleis satiren
virkar på sitt mest optimale og mest infame. At ein enkeltperson peiker seg sjølv ut
som fornærma part, er ein funksjon av satiren. Viss den som føler seg ramma, ikkje
hadde tatt til motmæle, men bite kritikken i seg, ville han vore aleine med spotten.
Men idet han melder seg til torgs som fornærma part, har han kunngjort nederlaget
for verda, og gitt ei påliteleg og stadfestande tilbakemelding til forfattaren.
På denne måten inneheld kritikken av utillateleg satire såleis ein både detaljert
og forlokkande omtale av det som det blir åtvara mot. Omtalen av korleis satiren kan
gi skin av å hevda noko og samstundes hevda noko ganske anna, gir også til kjenne
eit tekstleg medvit. Denne tilkjennegjevinga har metadiskursiv eller
tekstkommenterande funksjon, dvs. peiker ut to lesarroller i éin artikulasjon. Å seia
eitt og samstundes seia noko anna dreiar seg om ein tekstleg kompleksitet eller
dunkelhet, dvs. står i motsetnad til idealet om det språkleg enkle.
MTkr I.161 handlar om at det går an - for ei tid - å skjula si fåkunne gjennom affektert
gravitet. Tidleg i stykket kjem tre fyldige eksempel på korleis ein kan greia seg ved å
teia still og forsøka å sjå klok ut; eksempla er om skrivaren som heldt saker frå
"Raadstuen" hemmelege, om Molières munk, og om Holbergs eigen avislesnad (119-
20). Vidare omtaler Holberg det eine området etter det andre der problemet påtatt
verdighet kan vera aktuelt: møte mellom statsoverhovud, kyrkjemøte, katolske
prosesjonar, akademiske opptog og publisering av bøker. Om det siste heiter det:
Hvor tit seer man ikke Skrifter komme for Lyset med prægtige Titler, kostbare
Kobberstykker, nette Characterer, ja med alle de Tilberedelser, som kand give høje