Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ENKEL STIL 241<br />
på humanistisk vis af små anekdoter, hentede fra historien og litteraturen". Om<br />
skilnad:<br />
Til den historiske stil hører en vis bredde og en stræben efter alsidig og objektiv<br />
vurdering. I essayet er subjektiviteten selve det stilistiske princip. Holberg er både i<br />
sin praksis og i teorien klar over, at den moralske pensée kræver en mere "pyntet" stil<br />
end historien. Hver moralsk tanke er jo i virkeligheden én stor 'amplificatio' af det<br />
epigram der er udgangspunktet". (Diderichsen 1965, X, 60.)<br />
Det er denne framhevinga av essaystilen som vesentleg meir pynta som skaper<br />
problem. Den rokkar nemleg ved det generelle inntrykket som Diderichsen synest å<br />
ha av at språket hos Holberg ikkje er pynta. Etter å ha framheva essaystilen som<br />
pynta, legg Diderichsen derfor til: "Holberg nærer imidlertid store betænkeligheder<br />
ved en for udpræget dyrkelse af formen. De følgende tekstprøver markerer<br />
diskussionen af dette hos Holberg" (61). Dei stadene det blir vist til, er alle frå Epist<br />
III, MTkr, Ep og Moralske Fabler; alle dreiar seg om res-verba-spørsmålet, og alle gir<br />
uttrykk for reservasjon overfor ei for sterk dyrking av form. Det vil seia at det<br />
problemet som oppstår idet essay-stilen blir gitt kjenneteikn som er innbyrdes i strid<br />
med kvarandre, blir løyst gjennom å erstatta tekstbeskriving med forfattarens<br />
intensjonsutsegner. Ein kan sjå det som ein mangel at Diderichsen blandar saman<br />
tekstlege trekk og forfattarutsegner utan å gjera greie for eller problematisera dette.<br />
På den andre sida reflekterer nettopp denne samanblandinga eit essensielt trekk ved<br />
Holbergs reflekterande prosa: at omtale av språk er ein viktig del av Holbergs eige<br />
språk, at teori om språk blir ein del av praktisert språk, og altså ikkje noko (heilt)<br />
anna enn praktisert språk.<br />
Denne samanblandinga, eller dette samspelet er eit essensielt trekk ved<br />
Holberg-essayet. Det er framfor alt på denne måten han markerer ei sjølvmedviten<br />
haldning i spørsmål om stil. Når eg skal gjera nærmare greie for dette, vil eg som<br />
utgangspunkt slå fast at både tanken om eit enkelt språk og praktiseringa av eit<br />
enkelt språk hos Holberg er element i ein tankefigur, ei simulering. Denne<br />
simuleringa står sterkt i tradisjonen og er nedfelt i begrep som celare artem (frå<br />
antikken), sprezzatura (frå renessansen) og négligence (frå salongkulturen). Først kort<br />
litt om korleis dette simuleringsgrepet kjem eksplisitt tiluttrykk hos Erasmus, hos<br />
Montaigne, og hos Holberg.<br />
Erasmus<br />
Erasmus viser gjentatte gongar til den antikke definisjonen av brevet som fortruleg<br />
samtale mellom venner om private saker og i eit enkelt språk; i kraft av
Change language