Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

238 KAP. 6
det biletet komedien gir av situasjonen. Denne konflikten kan det av og til sjå ut som
Hagedorn Thomsen - med nødvendige endringar - vil overføra til MTkr. Spørsmålet
blir på den andre sida svært problematisk om ein skal forstå konflikten språk-
røyndom som eit forhold mellom teksten som språk og verda utanfor. Med utsegna
om at Holberg er uttrykk for si tid og før si tid, er eg redd for at det er dette som er
oppfatninga til Hagedorn Thomsen.
Eit anna problem er førestillinga om Holberg som rebelsk, men likevel med
evne til å innordna seg krav og reglar som samfunnet stilte. Hans reflekterande prosa
er gjennomtrekt av paradokset som tankefigur, inklusive oppfordinga om ikkje å
følgja den gamle slendrian, ikkje å lita på gjengs oppfatning. Dette kan i seg sjølv
ikkje takast til inntekt for ei radikal haldning. Synet på samtida som hemmande for
Holbergs utvikling og utfalding er det også all grunn til å stilla seg spørjande til. Den
skrekken som Holberg-litteraturen til tider har mana inn i samtida, er det etter mitt
syn få sikre haldepunkt for.
Eit tredje problematisk punkt hos Hagedorn Thomsen: Dei to relasjonane
språket kan ha til røyndommen, inneber to lesarroller. Ein faktaorientert - språkets
bør - som tar opplysningane for pålydande verdi, og ein ironiorientert - språkets må -
dvs. ein prosess der lesaren oppdagar at noko ikkje kan takast for det som det gir seg
ut for. Hagedorn Thomsen gjer ikkje nærmare greie for forholdet mellom
lesarrollene, men analysen hans kan etter mitt skjønn seiast å gi støtte til teorien om
lesarens figur (Lockwood).
Derimot set han ein utbrodert og ein "ironisk" stil i relasjon til kvarandre
gjennom antitesen som fellesnemnar. Karl Mortensen fann ei innebygd utbrodering
eller forsiring i freistnaden på å gjera språket klart. Hagedorn Thomsen følgjer opp
denne tanken når han gjer greie for prosaen til Holberg som symmetrisk. Særleg i
kapittel 4, "Symmetri", blir prosaen til Holberg omtalt ved hjelp av kategoriar som til
vanleg blir brukte helst om ciceroniansk stil.
Her er det ein generell påstand at ord og setningar er underlagde ein
symmetri orientert mot det rytmisk-musikalske. Når det gjeld setningsdanning,
nyanserer omtalen eit register av symmetriske figurar. Eit gjennomgåande trekk ved
desse er at alle er styrde av antitesen. Antitesen er sentralakse og heilskapsdannande
faktor i symmetriane ved setningsdanninga. Symmetri dreiar seg ikkje nødvendigvis
om balanse mellom like store einingar i eit éin til éin-forhold, men også om
balansering av delar etter kva vekt og betydning dei har (Hagedorn Thomsen støttar
seg her på Highet 1985, 332). I pakt med dette gjer han greie for korleis tre- eller
firledda setningsfigurar, eventuelt med anaforar eller