Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

236 KAP. 6
Heller ikkje det andre punktet - ei orientering mot tanke - skulle krevja
nærmare utgreiing enn det som er gitt til nå. Kapitla om brev og paradoks gir
grunnlag for å hevda at det er i kraft av figurar orientert mot tilgjersle at prosaen til
Holberg blir enkel i tydinga dunkel.
På det tredje punktet gjenstår derimot noko å gjera greie for. Figurar med ei
orientering mot det stofflege gjer seg ikkje bare gjeldande i Holbergs prosa, men
utgjer eit integrert element i ein enigmatisk og dunkel stil. Holbergs prosa kan ikkje
seiast å stadfesta påstanden til hos Croll om motsetnad mellom enkel og utbrodert stil.
Tvert imot viser den eit mangfald der Croll helst ser einsretting.
Dette skal eg avslutningsvis gjera nærmare greie for i tre avsnitt. Først ved å
trekka fram nokre sentrale moment frå ei lita fin bok som Hans Hagedorn Thomsen
skreiv om språket i MTkr, deretter ved to analysar som kan sjåast som supplement til
Hagedorn Thomsen. Den første gjer greie for korleis enkel stil som tema blir
handsama epideiktisk, og knytt til paradokset. Den andre illustrerer samanhengen
mellom enkel og pynta stil ved ein analyse av kiasmen i MTkr.
Antitesen bindeledd mellom enkel og utbrodert stil
Hans Hagedorn Thomsen har i ei kort avhandling om språket i MTkr gitt eit
verdifullt bidrag til studiet av stilen til Holberg. Boka har to styringar som ved første
augnekast kan synast å ligga utanfor spørsmålet om stil og språk: Den eine er at han
forsøker å lesa MTkr som bok, som ein heilskap, den andre er at han forsøker å gjera
greie for grep som både er gjennomgåande og som gjer seg gjeldande på ulike
tekstnivå. Begge desse styringane, både bok- og nivåperspektivet, har relevans for
stilen. Det er nødvendig å gjera litt nærmare greie for rammene for boka før eg kjem
inn på dette.
Innleiinga har nokre sentrale påstandar som utgjer premissar for utgreiinga
som heilskap (Hagedorn Thomsen 1984). (1) Holberg er litterært før si tid og i
opposisjon til si tid. (2) Holberg uttrykker - eller er eit uttrykk for - si tid. (3) Holberg
gir uttrykk for eit språksyn som er forankra i opplysningstanken, og som blir
formulert allereie i Natur- og Folkeretten. Dette språksynet kan kort formulerast slik:
Språket som konvensjon er det element der mennesket dannar samfunn; på dette
fundamentet kan ein finna kriterium for kva som er eit rett eller eit godt språk. Desse
kriteria er for det første å bruka ord i vanleg tyding, for det andre å gi til kjenne kva
ein meiner. Eit slikt syn på språket har politiske konsekvensar, det inneber
nødvendigvis konservatisme, i det minste når det