Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
PARADOKS I HOLBERG-ESSAYET 207<br />
Markeringa av oppgåva som vanskeleg å gjennomføra er svært tydeleg i dette<br />
stykket, men samstundes representativ for boka som heilskap. Dette gjer eg nærmare<br />
greie for i det følgjande.<br />
Sjanger<br />
Holberg utnyttar formene slik at dei stiller seg til teneste for paradokset. I Ep 69 er<br />
brevforma gestalt, i andre delar av forfattarskapen bruker han andre gestaltar,<br />
dissertasjonen i MTkr, noko eg kjem tilbake til. Først ein omveg om ein annan<br />
sjanger, reiseberetninga Niels Klim.<br />
Niels Klim<br />
Paradoksografi-tradisjonen frå den antikke romanen har nedslag hos Holberg i delar<br />
av historieverka og i Niels Klim.<br />
Når Holberg skal karakteriserast som historiograf, er det særleg tre ting som<br />
blir framheva. (1) Kjeldekritikken blir på Holbergs tid etablert som tradisjon i faget.<br />
Kjeldekritikken har fleire talerøyr blant Holbergs samtidige, først og fremst<br />
professorkollega Hans Gram. Men Holberg sjølv sluttar seg ikkje til den nye flokken;<br />
han høyrer heller til den gamle sekt. Han bruker alle moglege kjelder, kan til tider<br />
også vera kritisk til desse på kjeldekritisk vis, men avgrensar seg ikkje til ein slik<br />
metode. Derfor er Saxo god nok kjelde for den gamle nordiske historia og evangelia<br />
gode nok for den tidlege kyrkjehistoria; begge fortel som kjent om mirakel og<br />
utrulege hendingar. (2) Utvidinga av historiebegrepet under opplysninga blir gjerne<br />
knytt til namnet Voltaire. Med hans historieverk (Siècle de Louis XIV, 1751, og Essai<br />
sur les mœurs et l'esprit des nations, 1756) kjem historiografien til å handla ikkje bare<br />
om kongar og krigar, men også om samfunnsinstitusjonar, om utdanning, handel,<br />
rettsvesen, osv. Også Holbergs historiografi er prega av eit slikt utvida<br />
historiebegrep. Dette ser ein allereie i Dannemarks og Norges Beskrivelse - dvs. før<br />
Voltaire - og seinare i dei spesialiserte historieverka (Jødiske Historie og Almindelig<br />
Kirke-Historie). (3) Holbergs fremste eigenskap som historikar er evna til å syntetisera<br />
og laga ei ledig, underhaldande og samanhengande beretning på grunnlag av eit<br />
enormt materiale. Historieverk som folk flest kunne og ville lesa, var det på hans tid<br />
ennå ikkje tradisjon for.<br />
Slike generelle karakteristikkar kan sjølvsagt ikkje gi dekkande bilete av<br />
Holberg som historiograf. Biletet er langt meir nyansert, for ikkje å seia<br />
motsetnadsfylt. Holberg kan tala til dels heftig imot historieverk som bare er<br />
opptatte av kongar og krigar, men står sjølv innanfor ein konge-orientert
Change language