Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

182 KAP. 5.1
f. eks. påstanden om at alle feil er like store. Det er ein tvetydighet som lurer oss her,
seier Cicero, og illustrerer sitt poeng ved hjelp av ei samanlikning med u stemte
strengeinstrument. At fleire strengeinstrument kan vera ute for den ulykke det er å
vera ustemte, inneber ikkje at dei er ustemte i same grad. Cicero gjennommskodar på
denne måten ei feilslutning eller eit tvetydig dreiepunkt i argumentasjonen hos
stoikarane og realiserer såleis ei lesarrolle som er knytt til paradokset som teksttype.
I det verket som heiter Paradoxa stoicorum inntar Cicero ei anna haldning, han
prøver ut ein del stoiske paradoks. Verket er eit forsvar for eit knippe
oppsiktsvekkande etiske læresetningar - at dygda er det einaste gode og det einaste
som kan gjera ein lykkeleg, at alle gode handlingar er like fortenstefulle og alle
dårlege handlingar like foraktelege, osv.
I forordet samanliknar Cicero seg med Cato som talar. Medan han sjølv
(Cicero) vanlegvis tar utgangspunkt i filosofien, som inneheld læresetningar som
ikkje bryt med vanleg tenkemåte og som borgar for oratorisk flyt, held Cato på den
andre sida fram meiningar som på ingen måte samsvarer med det folk flest vil
akseptera, samstundes som han legg lite vekt på talepynt. Ut frå devisen at ingenting
er så utruleg at ikkje talekunsten kan gjera det akseptabelt, ingenting så grovt at det
ikkje kan bli forfina, inntar Cicero ei rolle som er annleis enn den vanlege. Han vil
vera meir dristig enn Cato og - for moro skuld - forsøka å presentera i vanleg språk
dei læresetningane som stoikarane sjølv har problem med å forsvara på sin eigen
filosof-teolekt. Cicero omtaler altså læresetningane som paradokse, og markerer at
dette er eit forsøk på å overføra filosofiens logiske demonstrasjon over til det han
kallar "this oratorical style of discourse that is my own" (Paradoxa stoicorum 5). Han
markerer likeeins at dette forsøket er meint som spøk eller leik. På den andre sida
hevdar han at stoisismen tiltaler han, noko som kunne tilseia at han tar den på alvor:
"the doctrines […] appear to me to be in the highest degree Socratic, and far and
away the truest" (Paradoxa stoicorum 4). Desse tekstane skal altså ikkje reknast som
alvorleg eller seriøst filosofisk arbeid, bare underhaldande populariseringar, i eit
vanleg språk, med populære argument, illustrerte med historiske eksempel, med
allusjonar til samtida, i eit par tilfelle også med tydeleg samtidspolemikk.
Paradoks I har som overskrift "That only what is morally noble is good". Her
blir ei alminneleg oppfatning imøtegått med eit oppsiktsvekkande standpunkt:
Materielle gode kan ikkje reknast som gode, for dei som har mye, manglar også mye;
appetitten aukar etter kor mye ein har, og d en velståande fryktar i tillegg å tapa sin
eigedom. Eit gode kan såleis vera eit vonde for nokon, i alle fall når det dreiar seg om
ting. I tillegg markerer forfattaren seg som ein som