Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
170 KAP. 5.1<br />
Ved feilslutning kan argumentasjonen tilbakeførast til påstandar som går på<br />
tvers av gjengs oppfatning i kraft av at dei er tvetydige eller logisk bristande. Frå<br />
tilfelle til tilfelle vil dette vera meir og mindre markert. I den eine enden av skalaen<br />
finn ein etablerte klisjéar eller eit koda språk, i den andre enden finn ein<br />
sjølvmotseiingar som er godt skjulte eller som kanskje ikkje eingong er intenderte. Ei<br />
ytterlegare avgrensing av feilslutninga er å reservera kategorien for framstillingar<br />
der resonnementet har ein framtredande plass, nærmare bestemt framstillingar som<br />
skaper forventning om haldbare slutningar og haldbar argumentasjon. Feilslutninga<br />
skuffar slike forventningar, meir og mindre tydeleg.<br />
Hos Aristoteles finn ein såleis to ulike begrep paradoks, eller i det m inste to<br />
ulike aspekt ved paradokset: (1) kategori for relasjon mellom påstand i teksten og<br />
den historiske konteksten denne påstanden og denne teksten står i, (2) kategori for<br />
motsetnader som er ibuande teksten.<br />
I forlenging av det andre punktet melder eit spørsmål seg: Er paradokset ein<br />
retorisk figur?<br />
Spørsmålet er innvikla. Det gir grunn til å spørja: Kva er det me spør om når<br />
me spør om paradokset er ein retorisk figur? Det gir også grunn til å spørja: Kva er<br />
ein figur?<br />
Drøftinga av figur-begrepet hos Genette (ovanfor kap. 3) tok sikte på å visa<br />
korleis begrepet der blir forklart på grunnlag av fleire ulike register. Når ein stiller<br />
spørsmål om paradokset er figur, bør ein trekka med seg ei slik problematisering av<br />
figur-begrepet. Spørsmålet blir då: Kva slags oppfatning av figur-begrepet kan ein<br />
eventuelt relatera paradokset til?<br />
I det følgjande trekker eg inn synspunkt frå tre artiklar som alle forsøker å<br />
gjera greie for paradokset som retorisk figur. Dei reiser spørsmålet i ulike<br />
modi.Michael J. Hyde er konstaterande og slår allereie i overskrifta fast at paradokset<br />
er ein retorisk figur ("Paradox: The Evolution of a Figure of Rhetoric", Hyde 1979,<br />
201), Jean-Claude Margolin er spørjande, noko ein også i dette tilfellet kan sjå av<br />
overskrifta ("Le paradoxe est-il une figure de rhétorique?", Margolin 1988, 5).<br />
Heinrich F. Plett har som sentral påstand at paradokset er ein retorisk figur (Plett<br />
1992, 98).<br />
Hyde<br />
Hyde er tidleg ute med å sjå paradoksbegrepet i eit retorikk-historisk perspektiv.<br />
Han relaterer begrepet til utviklinga av tidleg gresk filosofi, til forholdet mellom<br />
filosofi og retorikk, og ikkje minst til to ulike føremål innanfor retorikken:
Change language