Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

158 KAP. 4.3
martyr. Dette er tydeleg hos Georg Brandes (ovanfor kap. 2.1), og Viljam Olsvig skal
visstnok vera ytterleggåande i bruk av ein slik forklaringsmodell (Bruun 1895, 29 ff).
Chr. Bruun hevdar mot desse at Holberg stort sett har det godt i København; ikkje
blir han plaga av sensur, han lever under gode økonomiske kår, og kan for ein god
del gjera det han har mest lyst til. Han sluttar å skriva komedie, ikkje fordi han blir
pressa til det av eit bakstreversk samfunn, m en ganske enkelt fordi han ikkje har
meir å gi på det feltet.
I dette perspektivet bør ein også sjå bruken av brevet. Holberg dekker seg
ikkje av tvang, ikkje på grunn av sensur eller offentleg press, men av fri vilje. "Denne
Maade at udtrykke sig paa hører med til Holbergs Æsthetik" (Bruun 1895, 125).
Ifølgje denne estetikken kan brevet jamførast med ei godt gjennomført rolle eller ein
godt gjennomført komedie. Holberg innbiller lesaren at han skriv til ein mann "som
umuligt kan have været Alt det for Holberg og udrettet Alt det for ham, som han
fortæller om" (Bruun 1895, 127).
Brevets estetikk er simulering, seier Bruun, og i forlenging av det kan ein
spørja: Kva er det brevet simulerer? Det simulerer ein som skriv brev til ein venn.
Det avgjerande for denne estetikken er kor gjennomgripande simuleringa er. Bruun
karakteriserer den som godt gjennomført, men kva legg han så i ordet "godt"?
Meiner han ein gjennomført og heilskapleg illusjon? Nei, det kan han ikkje ha meint.
Det dreiar seg jo ifølgje han sjølv om å innbilla lesaren noko som er umogleg, nærmare
bestemt at denne adressaten umogleg kan ha betydd så mye for forfattaren som
levnetsbreva påstår. Slik eg forstår Bruun, er illusjonen godt gjennomført i kraft av at
den er brestande.
MTkr, Ep og levnetsbreva varierer innbyrdes i bruk av brevforma, men det som er
konstant, er den opplagt uvørdne bruken. Derfor blir forma synleg, og når den blir
synleg, fell den i augo "som et stykke Kleinkunst" (Cicero). Her er ei kjensle av figur,
av meining bortanfor orda.