Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

EPIDEIKTISK BRUK AV BREVET HOS HOLBERG 157
ren hans samvittighed er, og han aldrig maa brødefuld blegne
over de laster, man beskylder ham for. Det er mig ikke ubekendt, at skinnet ofte er
fordelagtigere end sandheden. Jeg mener at det, andre synes er mest nedværdigende
for en filosof, tvertimod er hans højeste ære; den, der ikke saa meget flygter for
nydelserne, som mandigt møder, bekæmper og betvinger dem, forekommer mig at
være den ypperste. (Epist III, 355-57)
Det som Holberg her gir uttrykk for, er at ein person ikkje kan dømmast utanfrå,
bare innanfrå, ikkje av andre, bare av seg sjølv. Denne erfaringa er ifølgje Kondrup
privat, og det er bare subjektet sjølv - dvs. protagonisten - som kjenner den
skikkeleg. Og så legg han til: "En sådan anskuelse er jo som skabt til den
autobiografiske genre" (Kondrup 1982, 136).
Mot dette meiner eg det er grunn til å spørja: Stiller denne passasjen i det heile
tatt eit individ i fokus? Innleiingsvis i den siterte sekvensen er det to setningar som
etter mitt syn indikerer ei avdrift i teksten.
Mine lyder ligger aabent for dagen
Men dyder kan ogsaa ligne lyder
Den første setninga refererer til forfattaren sjølv, eller i det minste til eit "jeg". Den
andre er ei generell reflekterande utsegn, før øvrig ei kjend vending hos Holberg:
qvid pro qvo (å forveksla noko med noko anna). Avdrifta går ut på at omtalen av noko
spesielt, personleg og historisk blir moderert ved ein generell refleksjon. Korleis skal
ein så lesa denne passasjen? Er det Holberg som person som kjem i fokus, eller er det
refleksjonen - at noko kan sjå ut som noko anna? Etter mitt syn går eg-omtalen, eg-
medddelinga, eg-analysen her i oppløysing. Basiskriteriet for sjølvbiografien -
identitet forfattar-forteljar-protagonist - ser ikkje ut til å passa. Protagonisten er ikkje
Holberg som historisk person, men det vidd (ingenium) som utgreiinga mobiliserer.
Konklusjon
I boka Om Ludvig Holbergs trende Epistler til en højfornem Herre omtaler Bruun
brevfiksjonen som "denne noget sygelige Side i Holbergs Karakter, at ville søge et
Dække" (Bruun 1895, 124). Holberg gjorde ikkje dette fordi det var problematisk å stå
fram med sine synspunkt i det offentlege rom. I eit større perspektiv kan ein sjå boka
til Bruun som reaksjon mot ein tendens som gjorde seg gjeldande på slutten av 1800-
talet, og som gjekk ut på å oppfatta Holberg som