Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

154 KAP. 4.3
Brevfiksjonen brukt satirisk er eit innslag også i MTkr II.41. Her er det ingen
markering av brevet, verken med overskrift, tiltale eller pronomenbruk, før eit "du"
brått dukkar opp og blir tiltalt på satirisk vis:
Det er ufornødent at anføre fleere Exempler af Historier, daglig Erfarenhed giver os
Forraad nok herpaa. See ikkun til din egen Familie: din Fader var en ypperlig Musicus
og havde en herlig Stemme, du selv derimod bræger som en Geddebuk […] (MTkr
II.41, 176.)
I MTkr er brevet eit kaprisiøst element, i meir enn ein forstand. Det dukkar opp bare
sporadisk, og påkallar då som regel førestillinga om ei fortruleg form. Men denne
påkallinga er alltid ironisk.
Levnetsbreva
Ein kan bli forbausa over i kor sterk grad Holberg-litteraturen har insistert på ein
samanheng mellom levnetsbreva og forfattarens liv. Det som er overraskande, er
ikkje at levnetsbreva ofte utan vidare har blitt oppfatta som opne og ærlege
meddelingar og t.o.m. blitt brukte som historisk kjeldemateriale. Meir påfallande er
det etter mitt syn at når forma blir problematisert, så skjer dette innanfor ei biografisk
forklaringsramme. Først tre eksempel.
Ejnar Thomsen (Thomsen 1954) tar innleiingsvis i avhandlinga si avstand frå
oppfatninga av levnetsbreva som opne og konfesjonelle skriv (ein kritikk som har
brodd mot særleg Billeskov Jansen). I staden les han tekstane som "mystifiserte",
drilske, taktiske. I Epist I er det f. eks. særleg ved innleiing og slutt så markante
forskyvingar i det fiktive grepet, så skarpe indre motsetnader, at dei må reknast som
tilsikta frå forfattarens hand. Holberg ber på denne måten lesaren om ikkje å bli tatt
på alvor. For Thomsen er denne påpeikinga underordna ein freistnad på å gi eit
biografisk portrett av forfattaren, eit "enhedsbillede". Dette kallar han "[…] min skitse
af en nederlagenes Holberg, for hvem rastløst arbejde bl.a. er en frelse fra tvivl på
eget digterisk format, og af en ubehjælpelig oppositionel Holberg, hvis loyalitet ikke
savner farlige undertoner" (Thomsen 1954, 136).
Også Erik A. Nielsen problematiserer levnetsbreva som tekst samstundes som
han sjølv har ei biografisk orientert tilnærming. Holberg stiller ei livshistorie i " et
ejendommeligt tvelys, svingende imellem en seriøs højgenre, og en komisk-parodisk
lavgenre" (Nielsen 1984, 11). Ikkje desto mindre dreiar