Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

EPIDEIKTISK BRUK AV BREVET HOS HOLBERG 151
MTkr I.116 har form av brev som gir råd til ein venn. Dette grepet er gjennomgåande,
og passar til den konkrete situasjonen: fortruleg rådslagning i ein vanskeleg
situasjon. Særleg éin sekvens er prega av den fingerte brev-dialogsituasjonen.
Still dig dette da for Øjene, og bild dig ind, at den bittre Critique mod dit Skrift er
udpresset af Misundelse. Eftertænk, at det smukke, som man ey kand giøre efter, det
sverter man. Eftertænk, at den som giøer mest, giør mindst Skade, og Hunden bieffer
ad Maanen, men bider den aldrig. Eftertæ nk, at den vinder Seyer, der ligesom et stort
og ædelt Dyr uden Bevægelse hører Hundene at giøe. Eftertænk ogsaa, at Vrede og
Hævngierighed er Tegn til et svagt og skrøbeligt Sind. (MTkr I.116, 107-108.)
Men i tillegg til at brevforma gir rom for illusjonen fortruleg venneråd, gir dette i sin
tur rom for ein paradoks tanke. Forfattaren svarer på eit spørsmål om råd. Det svaret
han gir, er at det beste forsvar er ikkje å gi noko forsvar: "Jeg finder intet at udsette i
Særdeleshed, men vrager det heele Arbeide udi Almindelighed. Jeg laster ikke
Skriftet, men jeg laster alleene at det er skrevet." (106.) Såleis blir brevet som open og
ærleg meddeling blanda saman med paradokset, fortruleg samtale blir blanda med
dissertasjonens provoserande prestasjon, å prova det umoglege.
MTkr II.97 er eit svar til den fingerte brevvennen som klagar over at ekteskapet er eit
tyranni. Subjektet innrømmer rett nok at han er glad for at han ikkje er gift og såleis
ikkje blir kua av ei kone, men samstundes gjer han det klart at han er undertrykt av
ein annan herskar, som kanskje er vel så streng: magen. Brevforma slår an ein
fortruleg tone frå start ("min kiære Anilo"), men synest å vera motivert først og
fremst av eit verbalpoeng.
Epigrammet som stykket er skrive over (Epigramm. II.97), er ei jamføring
mellom den rike og den fattige, og det sluttar med eit dobbelt verbalpoeng:
Crudum te dicunt medici; crudelem ego dico;
Tu me carnivorum, te voco carnificem.
[Dig Lægen kalder haard; ja, haardt Du gjør mig Livet.
Storæder, siger Du; Forræder, siger jeg.] (Epigrammer, 110-11.)
Felles for epigrammet og essayet er i dette tilfellet dialogen. Brevforma i det
føreliggande essayet synest å vera motivert av ønsket om å gi plass for to setningar
til slutt som nærmast er ei direkte overføring av eit distikon (dvs. eit vers-par) frå
epigrammet. Siste setning i essayet kan stillast opp som eit distikon.
Men jeg er altid bereed til at giøre Mageskifte,
hvis du vil give mig din Kone, og tage min Mave til dig igien.