Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

Kap. 4.3
Epideiktisk bruk av brevet hos Holberg
Éin funksjon av brevforma, slik Holberg utnyttar den, er å illustrera offentleg debatt
(ovanfor kap. 4.1). Ein annan funksjon er litterarisering. Dette ytrar seg på ulike
måtar i dei tre tekstane eller tekstgruppene som eg nå skal sjå nærmare på: Ep, MTkr
og levnetsbreva. Men funksjonen er den same: brevforma verkar med til å stilla
meddelinga i fokus.
MTkr I.171 er ein av dei mest påakta enkelttekstane i Holbergs essayistikk og
kjem i ein klasse for seg også når det gjeld bruk av brevforma. Ingen stad er
brevfiksjonen så gjennomført og så utnytta som her, og ingen stad er den heller så
synleggjort som i dette tilfellet. Stykket kan lesast som metakommentar, som ein
"poetikk", der forfattaren gjer greie for sin eigen bruk av brevet, ikkje bare i dette
stykket, men i essayistikken generelt.
Stykket har to fingerte kommunikasjonssituasjonar, den eine omfattar eller
"ligg utanpå" den andre. Den "indre" fiksjonen - brevet i brevet - inneheld eit sprelsk
forslag om at eit visst antal vakre kvinner - av omsyn til byens pryd - ikkje skal få lov
til å gifta seg før dei har fylt 35 år. Den "ytre" brevfiksjonen kommenterer den "indre"
(brevet i brevet), både i forkant og etterkant.
Om Forslaget er giort for Skiemt, eller om Projectmageren haver meenet det
alvorligen, skal jeg ej kunne sige; vil derfore overlade det til andre Læseres
Skiønsomhed (MTkr I.171, 144).
Jeg meddeeler Læseren dette ligesaa varmt som det er mig tilbragt: og maa andre
dømme, om derudi er nogen Soliditet, eller om Forslaget er giort for Skiemt eller
Alvor. Jeg for min Part kand intet vist her om sige, saasom jeg haver seet mange
alvorlige Projecter af samme Natur. (MTkr I.171, 147.)
Kommentaren hevdar at det er uvisst om brevet er skrive på skjemt eller alvor.
Denne kommentaren står i eit brev, eit brev som er plassert over eller u tanfor det
brevet som blir kommentert. Altså eit metabrev i bokstavleg forstand. Den uvissa
som kjem til uttrykk her, er dekkande for bruken av brevforma generelt hos Holberg.
Ein skal ikkje føla seg trygg på brevet.