Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

KOMMUNIKATIV FUNKSJON INNSKRIVEN I TEKSTEN 125
blind Allarm. Anledning til bemeldte Strids-Skrifter er tagen af min 35. Epistel,
hvorudi jeg fingerer en Samtale mellom mig og en Reformered. (Ep 414, IV, 299-300.)
(Holberg refererer her til to personar, men det dreiar seg eigentleg om to variantar av
eitt og same svar, frå éin og same person, La Beaumelle.)
Eit anna eksempel er Ep 289 som er ein respons på eit vers Terkel Klevenfeldt
skreiv til ære for Hans Gram ved hans død 1748. Også her trengst eit par
bakgrunnsopplysningar: Som historikarar representerte Holberg og Gram kvar sine
retningar. Gram medverka til gjennomslaget for kjeldekritikken i dansk
historieforsking, dvs. til gjennomslaget for det ein kan kalla eit moderne historiefag.
Innsatsen hans var hovudsakleg fagleg; han har ingen populærvitskapleg
produksjon. Med Holberg er det så å seia motsett; han skreiv masse, brukte både
gammalt og nytt kjeldetilfang; han er nyskapande ved det at han meistrar eit
heilskapleg perspektiv på eit omfattande materiale, og ved populariserande
framstilling. Men han er ikkje sjølv med på å utvikla fagets metodikk eller
kjeldetilfang. Sjølv om Holberg gjorde lykke som historiograf, er det også dekning
for å hevda at han som historikar kunne føla seg distansert av Gram o.a., og at denne
kjensla kanskje verka med til at han gav opp historiefaget. I det omtalte verset frå
Klevenfeldt blir Gram rost fordi han ikkje - som visse andre - dreiv handel med sine
skrifter ("[…] Han skrev […] ey for at skrive,/ Ey prangde ud sit Pund, som Høkren
gammel Smør;/ Han ikke Aager-Kram med Lærdom vilde drive […]". Holberg kjente
seg ramma av desse linjene, og svarer i Ep 289 med eit motangrep på både Gram og
Klevenfeldt.
Thi hans Sørge-Viise synes heller at indeholde en Satire end en Lov-Sang over den
Afdøde, og man af Materien saavelsom Stiilen seer, at han haver giort et Liig-Vers over
sin egen Reputation, og derfor fortiener heller at ynkes end at igiennemheigles.
Fornuftige Folk, saavel uden- som indenlands, dømme langt anderledes om mine
Skrifter, for hvilke de meene, at jeg heller haver fortient Tak end Eftertale i mit
Fæderne-Land, og alle ville derfor holde for, at Poëten ved denne sin Critiqve ingen
haver beskadiget uden sig selv (Ep 289, III, 342.)
Eit tredje eksempel er Ep 11 og Ep 417 som begge handlar om frimurarane, ei
rørsle som oppstod i England 1717 og som fort spreidde seg til andre land, til
Danmark i 1740-åra. Det var mye debatt om frimurarane, ikkje minst i samband med
at paven ekskommuniserte dei i 1738. Ep 11 og Ep 417 kan lesast som innlegg i denne
debatten. Det er sannsynleg at samtidige debattinnlegg ikkje bare har gitt støytet til
Ep 11, men også gitt førelegg for stykket; Billeskov Jansen kan peika på ei samtidig
kjelde for ein sekvens av teksten. Dessutan får Holberg svar på to