Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

122 KAP. 4.1
tilskikkede Oversættelse af de gamle Tactiske Skribentere …"; Ep 439, IV, 370), peiker
såleis ut "i tingenes verden". Ytre og eintydige merke av denne reelle
korrespondansen har blitt viska ut i den publiserte versjonen. Likevel er det nokre
spor tilbake. (1) Markeringa av "du" er eit integrert og ikkje laust påhengt
tekstelement. Du-tiltalen er i 3. person ("han"); dette var den passande måten å tiltala
personar av sin eigen stand på, som ein ikkje stod på fortruleg fot med. (2) Tonen er
ikkje intim, men det rår semje og sams haldning mellom eg og du i teksten; brevet gir
tilslutning til dei faglege prioriteringar adressaten har gjort. Denne fordragelege
tonen står i motsetnad til den tilspissa og agonistiske haldninga som elles er vanleg i
Ep.
Ep 439 kan sjåast i lys av den nyanseringa som Violi gir av ideallesaren.
Tekstens innskrivne lesarrolle kan krevja ein meir eller mindre "idiosynkratisk"
kompetanse; yttarpunkta er innretting mot bare éin reell lesar eller - på den andre
sida - mot ei open gruppe av mottakarar. Ep 439 er nok open overfor ei større gruppe
mottakarar, men samstundes er det ikkje vanskeleg å førestilla seg at brevet har fått
ei spesiell betydning for den personen det ein gong blei sendt til. Med begrep frå
Roman Jakobsons teori om språkfunksjonar kan ein seia at teksten har hatt fatisk
verdi for den eine mottakaren, men ingen slik funksjon for det store publikum.
Bortsett frå Ep 439 er det i Ep ikkje samsvar mellom ein intern og ein ekstern
historisk mottakar. Graden av "idiosynkrasi" vil såleis ikkje vera eit spørsmål om
teksten er retta inn mot bare éin mottakar eller også mot ei open gruppe av
mottakarar. Dvs. at brevforma ikkje i særleg grad er berar av ein djupare funksjon av
brevet, der dialogen - brevets dialogsituasjon - virkar styrande på utforminga av
teksten. Den lesarrolla som er innretta mot det eksplisitte "du" i teksten, kjem i
skuggen av ei lesarrolle innretta mot eit allment publikum. Overfor tekstens
eksplisitte "du" er teksten presenterande på ein måte som undergrev dette "du" og
gjer ein reell ytringssituasjon til eit tomt postulat. Alle tilløp til spesifiseringar på
grunnlag av eg-du-relasjonen blir viska ut. Innrettinga på mottakaren er
gjennomgåande så vag og generell at det, som Billeskov Jansen hevdar (Jansen 1938-
39, II, 66-67), er umogleg å danna seg eit inntrykk av han. Denne generaliseringa er
synleg ved innleiinga til mange av enkeltstykka. Eit par eks.:
Det er mig kiært, at mit sidste Skrift haver fundet min Herres Approbation. Min Herre
skriver, at han forundrer sig over, hvorledes jeg i den Alder, og udi en saa slet
Helbred, kand bestride mit Embedes Forretninger, og tilligemed skrive saa mange
Bøger. (Ep 85, II, 22.)