Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

Epistler
KOMMUNIKATIV FUNKSJON INNSKRIVEN I TEKSTEN 119
I Epistler opnar og sluttar alle stykka med same brev-skabelon ("Til **", "Jeg forbliver
&c"). Avvik frå dette - f. eks. at slutt-formularet er utelatt i Ep 441 - er sporadiske og
uvesentlege. Forutan opnings- og sluttformulara er eg-du-relasjonen markert på
varierande vis, ein variasjon som er parallell til den ein finn i dei ti stykka i MTkr. I
ein del tilfelle er det ingen eksplisitt markering av eg-du-relasjon (f. eks. Ep 186, Ep
292). I andre tilfelle er markeringa sporadisk, f. eks. brukt som sekvenssignal i
teksten ("Min Herre seer her af …", Ep 185), eller ved ei laust påklistra innleiing som
refererer til mottatte brev, tidlegare samtaler o.l. ("Jeg takker for sidste kierlige
Skrivelse", Ep 25, I, 109; "Jeg seer af dit Svar paa min seeneste Skrivelse af 22. Octobr.
…", Ep 17, I, 70; "Du forlanger at vide …, Ep 232, III, 181). Ei tredje gruppe utgjer dei
tilfella der brevforma kan seiast å ha ein styrande funksjon i teksten. Straks f. eks.
innleiinga refererer til brevvennens syn på ei sak, eller hans uro for noko, fungerer
brevfiksjonen aktualiserande; den gir forfattaren påskot til å legga fram sine tankar.
Brevfiksjonen kan også virka dirigerande ved at sendaren utbroderer sin situasjon,
ved at eksempel-tilfanget refererer til erfaringsverda til mottakaren (f. eks. Ep 285),
og ikkje minst ved at brevforma blir tematisert eller på anna vis stiller seg sjølv i
fokus. (Fleire eksempel nedanfor, kap. 4.3.)
LevnetsbrevaI Levnetsbreva blir ein eg-du-relasjon gjort eksplisitt ved byrjing og slutt i
alle tre avdelingar, som f. eks. ved opninga av første levnetsbrev: "Der er intet, jeg
hellere paatager mig, end det, De beder mig om. De paalægger mig at nedskrive
mine erindringer …" (Epist I, 5; øvrige stader: 363, 369, 387-91, 395, 683). Medan
mottakaren blir direkte tiltalt bare i desse sekvensane, er sendaren derimot langt
meir framtredande. Den som seier "jeg", er ikkje bare den som taler, men også den
som blir omtalt og viser såleis tilbake på utseiinga som både diskurs og historie. I
kraft av dette kan Epist lesast som autobiografi. Ser ein dei tre levnetsbreva under
eitt, dreiar dei seg ikkje bare om livet til den som fører ordet, men også om andre
saker; Epist I omtaler Holbergs komediar i, Epist II gir brei skildring av bybrannen i
København 1728, Epist III gir omtale av eigen forfattarskap (særleg Niels Klim), ein
serie parvise nasjonalkarakteristikkar samt "Prøve på eit moralsk system", dvs. dei
seks essays som i dansk omsetting skulle inngå i MTkr. Særleg denne tredje delen av
levnetsbreva har såleis bare i liten grad fokus på "jeg" som person. Sett under eitt
opererer dei tre levnetsbreva innanfor eit register av sjangrar: brev, sjøvbiografi,
beskriving, historie, essay.