Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

Kap. 1
Innleiing
Holbergs reflekterande prosa
Til Holbergs reflekterande prosa reknar ein først og fremst Moralske Tanker frå 1744 (MTkr)
og Epistler frå 1748-54 (Ep), og så kan ein føya til innleiingane til dei parvise biografiane i
Sammenlignende Helte-Historier frå 1739 og Sammenlignende Heltinde-Historier frå 1745. MTkr
inneheld 63 stykke forutan "Fortale" og "Forberedelse". Ep inneheld ca. 540 stykke samt
"Fortale". Innleiingane i helte- og heltinnehistoriene er til saman 23 i talet. (Jansen 1938-39,
II, 35.)
Moralske Tanker
Kvart av stykka i MTkr er ei utlegging av ein sentens, oftast i form av dissertasjon, i nokre
få tilfelle i brevform. Sentensen står som overskrift og er på latin. Den er henta frå
forfattarens eigne latinske epigram som kom ut først i fem bøker 1737, utvida til seks
bøker i 1743 og endeleg til sju bøker i 1749 (Ehrencron-Müller 1933, X, 248-50 og 456). I
kvar av bøkene var epigramma ordna med nummerering. Dette systemet blir overført til
MTkr og fungerer der som overskrifter eller kjennemerke; over kvart stykke er det
tilvising til bok ("Libr.") og epigram ("Epigr") i Epigrammer, f. eks. vil overskrifta "Libr. I.
Epigr. 117" i MTkr visa til tilsvarande stad i Epigrammer. Etter denne tilvisinga blir det
latinske epigrammet gjengitt i sin heilskap eller i utdrag.
Epistler
Holberg gav sjølv ut sine Epistler i fire band eller Tomer, første og andre Tome i 1748,
tredje og fjerde i 1750. I tillegg utkom eit femte band posthumt i 1754. Tekstane er ordna
med fortløpande nummerering (f. eks. "Epistola CDXLIV."). Kvar tekst er på rudimentært
vis utforma som brev, med innleiings- og sluttformular og med referanse til ein
kommunikasjonssituasjon. Men brevforma verkar påklistra og er sjeldan i nærleiken av å
gi illusjon om verkeleg korrespondanse.