Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

Kap. 2.4
Konklusjon
Til tross for at Holberg som forfattar er orientert mot tradisjonen og utelukkande
skriv i klassiske sjangrar, til tross for at han kan gi uttrykk for klassisistiske
haldningar når han uttaler seg om litteratur, og til tross for at Holberg-litteraturen
for ein del ser han som klassisist, er det alvorlege problem knytt til ein slik horisont.
Klassisisme, definert ved idealitet, er ein repressiv idé og det er dét som gjer
begrepet problematisk - og interessant - i vår samanheng. Idealet om idealitet
inneber ei fornekting av tekstens "påtakleghet", dvs. den umiddelbare overflata, dvs.
ei fornekting av tekstens vesen som er ikkje å peika mot ei samlande idé, men ut i eit
sprikande mangfald. I tillegg er eit klassisistisk tekstbegrep problematisk når det blir
knytt til eit frigjeringsbegrep, noko som skjer ikkje bare hos dei som distanserer seg
frå klassisismen - som Brandes og Fjord Jensen - men også hos ein så svoren tilhengar
som Billeskov Jansen. Dette gir eit perspektiv på tradisjon og overlevering som etter
mitt begrep er for negativt og som gjer det nødvendig å trekka inn kategoriar som
vidd og framsyning i forklaringa av kva forhold Holberg står i til den litterære arv.
Det ville vera misvisande å sjå idealitet, vidd og framsyning som kategoriar som
utelukkar kvarandre. Det dreiar seg ikkje om forskjellige saker, men om ulike aspekt
ved i ei og same handling: å gjera bruk av tradisjonen. Holberg bruker den f. eks. ofte
parodierande - slik som i Peder Paars og Ulysses von Ithacia - dvs. på ein måte som er
framsynande og samstundes poengtert, eller framsynand e på ein poengtert måte.
Holberg bruker tradisjonen, men gjer ikkje utforskinga av den til eit mål i seg sjølv.
Han høyrer desidert til dei gamle i den querelle som gjorde seg gjeldande i
historiefaget på første halvdel av 1700-talet. Han er ingen nøyaktig vitar, men ein
omtrentleg wit som med rund hand tar lærdom av historia. Av det gamle oppstår på
den måten noko nytt; historier inngår i refleksjonar som problematiserer
dømmekraft og fornuft.
Framsyning - eller epideiksis - er eit problematisk begrep, men problema er
ikkje bare ein mangel, men også ein mulighet. Sonderinga til Burgess, der ein vid og
inklusiv teori ligg i botn, opnar for å sjå det epideiktiske som eit element som kan
gjera seg gjeldande i varierande grad, og på den måten blir begrepet v eleigna