10.08.2020 Views

WN Sahaastito booklet-final-for web

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.


k|ltlnlk clwsf/ M jN8{Eo" g]kfn, @)^*

of] k|sfzg o"/f]lkog o'lgogsf] cfly{s ;xof]uaf6 ;x cl:tTj kl/of]hgf cGt{ut k|sfzg ul/Psf] xf] . o; k|sfzgdf pNn]v ePsf

ljifoj:t'x? jN8{Eo" g]kfnåf/f tof/ ul/Psf] xf] . o; k|sfzgsf ljifoj:t'x?df o;} ;+:yfsf] k"0f{ lhDd]jf/L /x]sf] 5 / s'g} klg

kl/l:yltdf oL ljifoj:t'x?df o"/f]lkog o'lgogsf] cflwsf/Ls tyf ;+:yfut wf/0ff /x]sf] a'‰g' x'Fb}g .

o; k|sflzt ;fdu|L z}lIfs / u}/gfkmfd'vL k|of]hgsf nflu ;|f]t pNn]v u/]/ k|sfzg ug{ ;lsg]5 . o;/L k|sflzt ul/Psf ;fdu|L

k|sfzsnfO{ lgMz'Ns Ps k|lt pknAw u/fO{lbg'x'g cg'/f]w ul/G5 .

© Worldview Nepal 2012


]

dGtJo

g]kfn ef}uf]lns / ;fF:j[mlts ljljwtf ePsf] b]z xf] . oxfF ljleGg !)# eGbf al9 hfthflt / (@ eGbf al9

efiffeflifsf ePsf dflg;x?sf] nfdf] ;dob]lv a;f]af; /xFb} { cfPsf] ] 5 / oL hfthflt, efiffefifLsf cf–

cfk\mg} k|sf/sf] df}lns wd{, ;+:j[mlt, ;+:sf/, /xg;xg / hLjgk4lt /x]sf] 5 . g]kfn / g]kfnLsf] klxrfg

clg cl:tTj oxL hftLo, eflifs, wfld{s tyf ;fF:j[mlts ljljwtfdf cfk;L Pstf tyf ;xsfo{df /x]sf] 5 .

oxL g} g]kfnLsf] df}lnstf klg xf] . aiff} {b]lv g]kfnLx?aLr sfod /xFb} cfPsf] cflTdotf, ljZjf;, ;b\efj,

;f}xfb{tf / ;xcl:tTjnfO{ hLjGt /fVg' cfhsf] cfjZostf xf] . g]kfnLsf] cl:tTj clg klxrfgnfO{ hf]ufO{/xg'

clg efjL k':tf;Dd lg/Gt/ ?kdf x:tfGt/0f ul//xg' xfdL ;a}sf] bfloTj xf] .

olx bfloTjnfO{ dgg\ u/]/ jN8{Eo" g]kfnn] ;];L g]kfnsf] ;xsfo{ / o'/f]lkog o'lgogsf] ;xof]udf

æ;x–cl:tTjM g]kfndf ;b\efj ljsf;sf] nflu :yfgLo ;+:j[mltsf] ;jnLs/0fÆ(Ref No: DCI-HUM/2009/206-711)

kl/of]hgf ;~rfng u/]sf] 5 . o;} kl/of]hgf cGtu{t cfd hgtfnfO{ nlIft u/L of] k'l:tsf tof/ ul/Psf]

xf] . o;sf] p2]Zo cfdhg;d'bfonfO{ ;+:j[mltsf ljljw kIfaf/] cfwf/e"t hfgsf/L pknJw u/fpFg' xf] .

xfdLn] o;df ;+:j[mltsf] kl/ro, ;fF:j[mlts clwsf/;Fu ;DalGwt /fli6«o tyf cGt/f{li6«o sfg"g, ;+:j[mltsf]

k|j4{gsf pkfo tyf c;n cEof; cflb ;dfj]z ug] { hdsf] { u/sf 5f} + . g]kfnsf] ;fF:j[mlts ljljwtfnfO{

;d]6]/ tof/ kfl/Psf] of] k'l:tsfsf] dfWodaf6 ;+:j[mltsf] ljljw kIfaf/] cfwf/e"t hfgsf/L pknJw x'g

;Sb5 .

o; k'l:tsf tof/ kfg{ dfu{lgb] {zg lbO{ ;lqmo e"ldsf lgefpg' x'g] ;+:j[mltljb k|f= 8f= d's'Gb cof{n, ;xof]u

/ ;Nnfx u/Llbg'ePsf]df ;+:j[mltljb k|f= 8f= k| ]dj'mdf/ vqL tyf >L c?0f a]Naf;]k|lt xflb{s j[mt1tf JoQm

ub{5' .

of] k'l:tsf jN8{Eo" g]kfn tyf kl/of]hgfsf ;xsdL{x?sf] cys k|of;af6 cfpg ;kmn ePsf] xf] . d ljz]if

u/L >L /fh' bfxfn, >L uf]kfn l/hfn, >L ljZjd0fL kf]v/]n, >L dlNnsf e§/fO{, >L ;'hftf dfgGw/ / >L

x]d t]Da]nfO{ cfjZos ;fdu|L ;+sng u/L ;lqmo of]ubfg k'¥ofpg' ePsf]df wGojfb lbg rfxG5' . jxfFx?sf]

cys k|of; ;/fxgLo 5 .

cGTodf o; kl/of]hgfnfO{ ;+rfng ug{ cfly{s ;xof]u pknAw u/fO{lbPsf]df o'/f]lkog o'lgognfO{ ljz]if

wGojfb 1fkg ug{rfxG5', h;n] ubf{ ;+:j[mltsf] ;Dj4{gdf ;xof]u k'u]sf] 5 . o;}u/L z'4fz'4L tyf ljifout

hfgsf/Ldf ;xof]u ul/lbg' ePsf]df >L ho/fd >]i7, >L df]xg d}gfnL, >L czf]s yf?, >L af;'b]j efO{;fj,

>L ljqmdd0fL lqkf7L tyf snf ;+of]hg u/L of] k'l:tsfnfO{ clGtd ?k k|bfg ul/lbg'ePsf]df >L /fh'afa'

zfSo æzf/aÆ nfO{ wGojfb lbg rfxG5' .

ljho e§

sfo{sf/L lgb] {zs

jN8{Eo" g]kfn


laifo ;"lr

efu !

;+:j[mltsf] kl/ro %

g]kfnsf k|d'v rf8kj{x? *

;+:sf/ !)

g]kfndf k|rlnt wfld{s dtx? !!

e]ife"iff tyf u/uxgf !!

nf]sg[To tyf nf]suLtx?

!@

nf]sw'g / afhfx? !#

nf]s;flxTo !#

k/Dk/fut vfgfsf kl/sf/x? !#

g]kfnsf cNk;+Vos tyf nf]kf]Gd'v hfltx? !$

g]kfnsf s]xL cflbjf;L hghflt !%

;fF:j[mlts pTkfbg !^

cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj !(

;+:j[mltsf] ;+/If0f

@)

ljZj ;Dkbf Ps kl/ro

@@

g]kfnsf ;Dkbfx?

@$

efu @

;fF:j[mlts clwsf/

g]kfndf /fli6«o ;+:j[mlt gLltsf] cfjZostf

@%

@*


efu #

;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox? #!

!= cfd;d'bfosf] kl/rfng #@

@= ;+rf/ dfWodsf] kl/rfng ##

#= Ifdtf clej[l4 #$

$= ahf/df kx' Fr #%

efu $

g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

#&


!Effu

;+:j[mltsf] kl/ro


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;+:j[mltsf] kl/ro

dfgj ;d'bfon] hLjgofkgsf] qmddf cfˆgf] 1fg, Ifdtf / ;Lksf] k|of]u u/L lgdf{0f, >[hgf, ;+/If0f Pjd\

kfngf u/]sf ;Dk"0f{ c;n hLjgz}nLnfO{ g} ;+:j[mlt elgG5 . o;df dfgjn] jiff} {b]lv cfh{g u/]sf] 1fg,

ljZjf;, wd{, ;+:sf/, /Lltl/jfh, rfnrng, k/Dk/f, d"NodfGotf, efiff, e]ife"iff, vfgkfg, gfrufg, hfqf,

kj{, pT;j, snf, sf}zn, cfrf/ljrf/, Ifdtf cflb kb{5g\ . ;+:j[mlt s} ;]/f]k]m/f] leq /x]/ dflg; ;fdflhs

aGb5 . k|To]s hflt jf dflg;nfO{ cf–cfk\mgf] ;+:j[mlt Kof/f] nfU5 . Ps ;d'bfosf dflg;nfO{ csf] { ;d'bfosf]

;+:j[mlt cgf}7f] nfUg ;S5 t/ ;a}sf] ;+:j[mltdf df}lnstf / ljz]iftf /x]sf] x'G5 . To;}n] ;a}sf] ;+:j[mlt ;'Gb/

x'G5 .

dfgjzf:qL P8j8{ 6]n/ eG5g\M– ;+:j[mlt eGgfn] dflg;sf] 1fg, ljZjf;, snf, sfg"g, /Llt, k/Dk/f tyf

dflg;n] ;dfhsf] ;b:osf] x}l;otn] k|fKt u/]sf Ifdtfx?nfO{ a'e\mg ;lsG5 . ;/n cy{df kl/eflift ug' { kbf{

;+:j[mlt zAbn] ;dfhsf lgDg ljz]iftf a'emfpF5M–

• dflg;n] cfˆgf] hLjgnfO{ ;/n / ;xh agfpg th' {df u/]sf, yKb} / a9fpFb} nu]sf dfGotf

• cfk\mgf] / c?l;tsf] ;DaGwdf klg nfu" ug{ ' kg] { Jojxf/x?M– sfg"g tyf lzi6tf / ;bfrf/sf] kfngf

• /Llt, k/Dk/f, d"No / dfGotfx?M– ;+:sf/ut lqmofsnfkx?, cf:yf / ljZjf;x?

• ;d:of ;dfwfgsf nflu tof/ ul/Psf /0fgLlts sfo{of]hgfx?M– pkrf/ljlwx?, k"hf / cGo

lqmofsnfkx? tyf

• Dffgjsf hLljsfl;t ufFl;Psf ;du| lqmofsnfkx?M– pTkfbg, ljt/0f tyf To;l;t ufFl;Psf

;fd'lxs / ;j{dfGo lqmofsnfkx? .

;+:j[mltnfO{ hflt, cf:yf, ;do, ef}uf]lns cj:yf cflb cg';f/ km/s km/s ?kdf gfdfs/0f ul/Psf] kfOG5 .

wfld{s cf:yf cg';f/ ;+:j[mltnfO{ ljleGg gfdn] lrlgG5 . pbfx/0fsf] nflu af}4 ;+:j[mlt, lxGb" ;+:j[mlt,

O:nfd ;+:j[mlt, O;fO{ ;+:j[mlt cflb . ;+:j[mltnfO{ b]z cg';f/ g]kfnL ;+:j[mlt, ef/tLo ;+:j[mlt, lrlgof

;+:j[mlt, k|mfG;]nL ;+:j[mlt cflb gfdn] lrlgG5 . dfgjsf] ljsf;qmd tyf ;dosf] sfnv08 cg';f/ k|flrg

;+:j[mlt, cfw'lgs ;+:j[mltÙ o;}u/L hflt ljz]if cg';f/ yf? ;+:j[mlt, g]jf/ ;+:j[mlt, tfdfª\ ;+:j[mlt, v;

;+:j[mlt cflb . To:t} ;+;f/sf ljleGg efudf a;f]af; ug] { dfgj ;dfhdf kfOg] bz{gx?sf cfwf/df k"jL{o

;+:j[mlt, klZrdL ;+:j[mlt cflb gfdfs/0f ul/Psf] kfOG5 . Dffgj lqmofsnfk, ;f]r Pjd\ Jojxf/sf b[li6n]

;+:j[mltnfO{ b'O{ k|sf/n] JofVof ul/G5M– ef}lts ;+:j[mlt / cef}lts ;+:j[mlt .

-s_ ef}lts -d"t{_ ;+:j[mlt

Dfflg;n] lgdf{0f u/]sf], cfsf/ k|sf/ ePsf], b]Vg, 5'g tyf k|of]u ug{ ;lsg] / k/fk"j{sfnb]lv k|rngdf /xFb}

cfPsf j:t' jf lqmofsnfk ef}lts ;+:j[mlt cGtu{t kb{5g\ h:tf]M– 3/af;x?, afhfufhfx?, u/uxgfx?,

e]ife"iffx?, x:tsnfsf ;fdu|Lx?, vfgfsf kl/sf/x?, ljleGg wfld{s tyf ;fF:j[mlts sfddf k|of]u x'g]

;fdu|Lx?, k'/ftflTjs, wfld{s / P]ltxfl;s :yn h:t}M– d7, dlGb/, r}To, u'Daf, ljxf/, dl:hb, vf]nfgfnf,

tfntn}of, d"lt{snf, sfi7snf, lrqsnf cflb .

6 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

-v_ cef}lts -cd"t{_ ;+:j[mlt

ef}lts cfsf/ geP klg b]Vg, ;'Gg, cg'ej ug{ ;lsg] dfgj Jojxf/, ;f]r cflb cef}lts ;+:j[mlt cGtu{t

kb{5g\ . h:tf]M– efiff, wd{, cf:yf, ljZjf;, k/Dk/f, rfnrng, tLy{, ;+:sf/, /xg;xg, /Lltl/jfh, hfqf,

rf8kj{, g[To, uLt, ;ËLt, gf6s, k|bz{gsf/L snf, nf]s;flxTo -syf, sljtf, pvfg, 6'Ssf, nf]ssyg, Znf]s_,

k|jrg, dGq, WjgL, wfld{s tyf ;fdflhs sfo{ cflb .

ef}lts / cef}lts ;+:j[mlt dfgjnfO{ lrgfpg] tyf arfO{ /fVg] w/f]x/x? x'g\ . ;dosf] ult;Fu} xfd|f lgdf{0f,

;+:sf/, rfnrng, /Lltl/jfh cflbdf kl/jt{g cfpg ;S5g\ . ;+:j[mltleq /x]sf j'm/Llt, j'mk|yf x6fpFb} tyf

kl/:j[mt ub} { uPdf ;+:j[mlt hLjGt aGb5 / gfl;gaf6 hf]luG5 .

;+:j[mlt / ;Eotf

;+:j[mlt / ;Eotf oL zAb p:t} nfUg ;S5g\ t/ logdf leGgtf 5 . Pp6f ;dodf ;+:j[mltsf tL ;a} kIfx?sf]

n]vfhf]vf u/L Pp6f kl/rofTds cj:yfsf] af]w ug' { k/]df ;Eotfsf] gfd lbg ;lsG5 . h:tf] ls/fFtsfndf

ljsl;t ePsf ;+:j[mltsf ;a} kIfsf] Pp6f ;dli6ut gfd lbFbf ls/fFt ;Eotf To:t} lnR5ljsfnsf] lnR5lj

;Eotf cflb .

g]kfnsf] lrgf/L

g]kfn blIf0f Plzofdf cjl:yt ef}uf]lns ljljwtf, ;fdflhs / ;fF:j[mlts ;DkGgtf / ljljwtf ePsf] b]z

xf] . uf}td a'4sf] hGde"ld n'lDagL / ljZjsf] zL/ ;u/dfyfsf] b]z eg]/ kl/lrt g]kfnsf] pQ/df rLg kb{5

eg] blIf0f, k"j{ / klZrddf ef/t kb{5 . g]kfnsf] csf] { ljz]iftf ;fF:j[mlts Pjd\ ;fdflhs ljljwtf klg xf] .

oxfF ljleGg !)# eGbf a9L hfthflt / (@ eGbf a9L efiffeflifsf ePsf dflg;x?sf] nfdf] ;dob]lv

a;f]af; /x]sf] 5 . oL hfthflt, efiffefifLsf] cf–cfk\mg} k|sf/sf] df}lns wd{, ;+:j[mlt, ;+:sf/, k|rng,

/xg;xg / hLjgk4lt /x]sf] 5 . g]kfndf ePsf ljleGg hfthflt, efiffefifL, wd{, ;+:j[mlt, If]q / ;Dk|bfosf

dflg;x?sf] cf–cfk\mg} k|sf/sf] ;+:j[mlt tyf ;fF:j[mlts ljlzi6tf ePtf klg oL ;a}df k/fk"j{sfnb]lv cfk;L

;b\efj, ;lxi0f'tf, ;dGjo / eft[Tjsf] efjgf /xFb} cfPsf] 5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

7


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

g]kfnsf k|d'v rf8kj{x?

g]kfndf ljleGg wd{ dfGg] hfthfltsf] a;f]af; /x]sf]n] jif{el/df ljljw rf8kj{x? kl//x]sf x'G5g\ . bz} F,

ltxf/, Nxf];f/, df3L, 57 nufotsf rf8kj{x? k|d'v kj{sf] ?kdf dgfOG5 . bz} Fdf gfF } lbg;Dd 3/3/df b'uf{

ejfgLsf] ljz]if k"hf cr{gf u/L bzfF } cyf{t ljhofbzdLsf lbg dfGohgx?af6 6Lsf hd/f nufpg] /

cflzjf{b lng] k|rng 5 .

g]kfnsf] lxdfnL / kxf8L If]qsf z]kf{, tfdfª, u'?ª / du/ hfltx?n] gofF jif{ jf Nxf];f/ kj{ dgfpF5g\ . o;

lbg u'Dafx?df k"hfcfhf ug] {, /fd|f] n'uf nufpg], k|;fb tof/ ug] { / vfg], lk|ohgl;t e]63f6 ug] { / v';L ;f6\g]

rng /x]sf] 5 . t/fO{sf clwsf+z 7fpFx?df 57kj{, df3L, xf]nL dgfOG5 . 57kj{df j|t a:g] / gbL, j'm08,

kf]v/Ldf e]nf eO{ c:tfpFbf] / pbfpFbf] ;"o{nfO{ c£o{ lbO{ 57kj{ ;dfKt x'G5 . g]kfnL ;dfhdf df3];+qmfGtLnfO{

Pp6f kj{sf] ?kdf dgfOG5 . df3];+qmfGtL jf df3Ldf ljz]iftM g]kfnsf yf? / cGo ljljw hfltdf ld7f

kl/sf/ vfg] k|rng 5 . gbLsf 3f6, bf]efg, lqj]0fLdf g'xfpg 7"nf] d]nf nfUg] ub{5 . xf]nL kj{ t/fO{ kxf8

8 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;a} 7fpFdf clj/, /+u, kfgL Pscfk;df 5\ofkf5\ofk u/L dgfOG5 . lxGb" dlxnfx? tLhdf j|t a:g] gfrufg

u/L /dfOnf] ug] { ub{5g\ . af}4 wdf{jnDjL tyf lxGb"x?n] a'4hoGtL dgfpg] u5{g\ . o; lbg n'lDagL, :joDe",

af}4, dxfaf}4 cflbdf d]nf Pjd\ sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/G5 .

d'l:nd ;d'bfon] ObnfO{ d'Vo kj{sf] ?kdf dgfpF5g\ . /dhfgsf] dlxgfel/ j|t a;L j|t ;s]sf] lbg /dfOnf]

ub} { cfk\mgf cfkmGt, ;fyLefO{nfO{ e]6L c+sdfn ug] {, awfO lbg] / :jflbi6 kl/sf/ tof/ u/L vfg] / v'jfpg]

rng 5 . ls/fFt wdf{jnDjLx?n] pwf} FnL / pef} FnL rf8nfO{ jgkfvf, kxf8 vf]nf cflbsf] k"hf u/L gfrufg

ub} { dgfpF5g\ . ;'b"/ klZrddf uf}/fkj{ dgfpg] k|rng 5 . To;}u/L O;fO{ wdf{jnDjLx?n] lqm;d; kj{

dgfpF5g\ . cGo k|rlnt kj{x?df OGb|hfqf, ufOhfqf, /ftf]dlR5Gb|gfy / ;]tf]dlR5Gb|gfysf] /yofqf, v8\uhfqf,

3f]8]hfqf, ldlynf kl/qmdf, u9LdfO{sf] hfqf, uxgf vf]Hg] hfqf, xfF8LufpFsf] hfqf cflb 5g\ . oL kj{x? Ps

cfk;df ldn]/ dgfpg] ePsf]n] o;af6 wfld{s ;b\efj / ;lxi0f'tf sfod /x]sf] 5 .

rf8kj{÷hfqf, cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj sfod ug] ] Ps dfWod

g]kfndf dgfOg] ljleGg rf8kj{ pT;jx?n] klg jiff} {b]lv ;fF:j[mlts ;b\efj, ;f}xfb{tf / d]nldnfk

sfod ub} { cfPsf] kfOG5 . ljleGg rf8kj{x? h:t} bz} F, ltxf/, a'4k"l0f{df, Ob"nlkmq, xf]nL, 57,

df3];+qmfGtL, ;fpg];+qmfGtL, ;Togf/fo0fsf] k"hf, ljjfxk~rdL cflbdf kl/jf/ nufot Oi6ldq /

;d'bfosf dflg;x? ;fd'lxs ?kdf e]nf eO{ /dfOnf] ug] { tyf rf8kj{ dgfpg] rng 5 . o;n]

ljleGg hft, hflt, wd{ tyf ;+:j[mltsf

dflg;x?aLr cfk;L d]nldnfk, ;b\efj /

;f}xfb{tf sfod ug' {sf ;fy} ;fdflhs

PstfnfO{ alnof] agfPsf] kfOG5 . bz} Fdf

cfk"m eGbf 7"nf / dfGohgsf] xftaf6

6Lsf yfKg] k|rng / bfh'efO

lbbLjlxgLaLr nufOg] efO6Lsfn] Ps–

cfk;df cfb/ clg dfof sfod u/]sf]

5 . 3/3/df uO{ v]lng] b]p;L e}nf]n]

eft[Tjsf] efjgf ljsf; u/]sf] 5 . bz} F,

ltxf/sf cj;/df ljleGGf JolQmx? e]nf

eO{ lkª\ v]Ng] rngn] Psflt/ dgf]/~hg

k|bfg u/]sf] 5 eg] csf] {lt/ cfk;L

e]63f6 / ;b\efj a9fPsf] 5 .

Ob"nlkmqsf] cj;/df ul/g] Obldngn]

;fd'bflos ;b\efj sfod u/]sf] 5 .

a'4k"l0f{dfsf] cj;/df af}4 wdf{jnDjL

dfq geP/ lxGb" nufot cGo wdf{jnDjLx? r}To, u'Daf, ljxf/df uO{ a'4sf] k"hf cr{gf ug] {

k/Dk/fn] wfld{s ;lxi0f'tf sfod u/]sf] 5 . ljleGg ;d'bfoaLr ;fd'lxs ?kdf dgfOg] xf]nL, 57,

Nxf];f/, pwf} FnL, pef} FnL cflb ljleGg kj{x?, hfqfx? h:t} /f]kfOFhfqf, ufO{hfqf, OGb|hfqf,

dlR5Gb|gfyhfqf, lzj/fqLd]nf cflbn] ljleGg hft hfltaLrsf] cfk;L d]nldnfk, ;fF:j[mlts ;b\efj

/ wfld{s ;lxi0f'tf a9fPsf] kfOG5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

9


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;+:sf/

g]kfnsf ;a} hflt / ;+:j[mltdf ;fdflhs ;+:sf/sf] w]/} dxTj 5 . hGdcl3 cfdfsf] ue{ / hGdb]lv d[To';Dd

ul/g] ljleGg sfo{x? / pT;jsf] ?kdf dgfOg] ljleGg lsl;dsf ;+:sf/x? ;+:j[mltsf] cleGg cË x'g\ . oL

;+:sf/nfO{ kl/jf/df k'/f]lxt, ysfnL, r]nLa]6L jf cGo lj1x?sf] ;xof] ]un] dgfOG5 . afns hGd]kl5 ^

lbgdf 5} +7L ug] ], !) jf !! lbgdf Gjf/g ug] { -aRrfsf] gfd /fVg]_, %÷^ dlxgfdf cGgk|fzg -kf:gL_ ug] { rng

5 . To;kl5 5f]/fx?sf] j|taGw, 5]j/, 5f]/Lx?sf] u'kmf, u'Go"rf]nf], g]jf/ hfltdf j]nljjfx cflb ug] { k|rng

/x]sf] 5 . ;a} hft, hfltdf ljjfxnfO{ ljz]if dxTj lbOPsf] kfOG5 / ljjfx k|foM cleefjssf] kf/:kl/s

;xdltaf6 u/fpg] rng /xFb} cfPsf] 5 . g]jf/ hfltdf s]6Lsf] ljjfx klxn] a]n;Fu, bf];|f] ;"o{;Fu / t];|f]

s]6f;Fu ug] { k|rng 5 . ljjfxsf] ;fIfL a]n /lx/x];Dd >Ldfgsf] d[To' eP klg ljwjf aGg' kb} {g eGg] dfGotf

5 .

d[To' hLjgsf] dxTjk"0f{ 36gf xf] . of] ;+:sf/ klg ljleGg hfltx?df km/s km/s 9ª\un] dgfOG5 . ljleGg

hfthfltx?n] cf–cfˆgf] wfld{s k/Dk/f cg';f/ zjnfO{ hnfpg] jf uf8\g] ub{5g\ . d[tssf] gfd /

;Demgfdf sfhlqmof / h"7f] afg] { sfddf klg hfltx?sf] cf:yf cg';f/ km/s km/s ljlw x'G5 . lxGb"x?n]

j}lbs ;+:sf/, ls/fFtn] d'Gw'd cg';f/, af}4x?n] lqlk6s u|Gy / d';ndfgx?n] j'm/fg / cGo wfld{s k/Dk/fdf

cfwfl/t e} ;+:sf/x? ub{5g\ .

;+:sf/df cfwfl/t c;n cEof;

g]kfnL ;dfhdf k|rngdf /x]sf ljleGg ;+:sf/x?df ;fd'lxs ?kdf ;xeflutf /xg] k/Dk/fn]

oxfFsf] ;fF:j[mlts ;b\efj / ;lxi0f'tfnfO{ alnof] agfPsf] 5 . hGd, ljjfx cflb ;+:sf/x?df

Oi6ldq, l5d]sL, gftfaLr z'esfdgf cfbfgk|bfg

tyf lgdGq0ff u/L ef]hsf] cfof]hgf ug] { rngn]

;fdflhs Pjd\ ;fF:j[mlts ;b\efj / PstfnfO{

alnof] agfPsf] 5 . hGdb]lv d[To' ;Ddsf

;+:sf/x?df ljleGg hfthfltn] agfPsf afhfx?

ahfpg] k|rngn] cGt/–hftLo ;b\efj / dxTjnfO{

a9fPsf] 5 . ljleGg z'e sfo{x? h:t} cGgk|fzg,

j|tjGw, ljjfx, b]jLb]jtfsf] k"hfkf7, hfqf cflbdf

k~r]afhf cfjZos x'g] / bdfOFn] afhf ahfP/ z'e

;fOt u/]kl5 dfq z'e sfo{sf] yfngL ul/g] k/Dk/fn]

hftLo dxTjnfO{ a9fPsf] kfOG5 . To:t} ;d'bfo tyf

Oi6ldqdf JolQmsf] d[To' x' Fbf hft, wd{ nufot

l/;/fusf] efjgf g/fvL e]nf eO{ dnfdL hfg] /

cfjZostf cg';f/ ;s]sf] ;xof]u u/L d[To' ;+:sf/

;DkGg ug] { k/Dk/fn] g]kfnLx?df jiff} {b]lv Pscfk;df ;a}nfO{ ;dfg b[li6n] x]g] { / ;xof]u ug] ]{

efjgf /xFb} cfPsf] kfOG5 . o;/L oL ljleGg ;+:sf/x?df ul/g] c;n cEof;x?nfO{ ;fF:j[mlts

;b\efj ljsf;sf]nflu lg/Gt/tf lbO/xg' cfjZos x'g cfpF5 .

10 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

g]kfndf k|rlnt wfld{s dtx?

Wfd{ zAbsf] cy{ Jofks 5 . wd{, dflg;n] k|j[mltsf k|sf]kaf6 aRg, cfˆgf] lrQ, dg / Jojxf/nfO{ z'4 /fVg

tyf cb[Zo zlQmsf] pkf;gfaf6 nfe lng lgdf{0f / ljsf; u/]sf] pRrtd ;f]r, cfr/0f / cf:yf xf] . o;sf]

d'Vo p2]Zo b[Zo / cb[Zo ;+;f/aLr ;Gt'ng sfod ug' { / dfgj hLjgnfO{ z'4 dfu{ b]vfpg' xf] .

ljZjdf clxn] lxGb" , af}4, O:nfd, O;fO{, tfcf] cflb wfld{s dtx? 5g\ . O{Zj/nfO{ ljleGg gfdn] lrGg' /

pkf;gf ug' { jf lgjf{0f k|fKt ug] { dfu{df nfUg' wd{sf] k|d'v sfd xf] . O;fO{ / O:nfdx?n] d"lt{ k"hf ub} {gg\ .

cGo wd{x?df d"lt{ k"hf kfOG5 . g]kfndf klg lxGb" , af}4, O:nfd, O;fO{, lzv, ls/fFt, jxfO{, jf]g, h}g cflb

k|d'v wd{ / y'k| } dtx? 5g\ . sltko hflt, hghfltdf lkt[, r08L, d:6f] cflb :yfgLo dxTjsf zlQmnfO{ dfGg]

k|rng 5 . wd{x?df afx'No ePsf]n] ;+:j[mlt, j|t, k"hf, k/Dk/f, kj{, d]nf, tLy{, snf, jf:t'snf cflb d"t{,

cd"t{ ;+:j[mltdf klg ax'ntf kfOG5 . g]kfndf wfld{s / ;fF:j[mlts ;dGjo g} g]kfnL hghLjgsf] Pp6f

ljz]iftf /x]sf] 5 . o:tf c;n pbfx/0fdf g]kfn b]z ;fgf] ePklg cu|0fL 5 . k/fk"j{sfnb]lv g} o:tf] ;dGjo

/ ;xd]n, g]kfnL ;+:j[mlt / ;Eotfsf] ljz]iftf /lxcfPsf] 5 . g]kfndf kfOg] wfld{s ax'ntfn] xfd|f kj{,

;+:sf/, tLy{, pkf;gf, j|t cflbdf k|efj kf5{g\ .

e]ife"iff tyf u/uxgf

g]kfnsf] ef}uf]lns ljljwtfcg';f/ dflg;x?sf] e]ife"iff klg km/s km/s k|sf/sf] 5 . lxdfnL If]qdf w]/} hf8f]

x'g] x'gfn] afSnf] pmgL sk8f h:t} 5'jf -aVv_', ef]6f], bf]rf -3' F8f;Ddsf] afSnf] h'Qf_ nufpF5g\ . kxf8L efudf

k'?ifn] ef]6f], bf}/f, ;'?jfn, Oi6sf]6, sf]6 / dlxnfx?n] rf}aGbL rf]nf], u'Go", k6'sf, vf:6f] k|of]u u5{g\ . t/fO{df

k'?ifn] sdLh wf]tL / dlxnfn] hfdf, rf]nL, n]x+uf, j'myf{, ;njf/, wf]tL cflb nufpF5g\ . d'l:nd dlxnfx?n]

a'sf{ klg nufpF5g\ . ;dosf] kl/jt{g;Fu} clxn] lxdfn, kxf8, t/fO{ ;a}lt/ klx/gdf klg kl/jt{g cfPsf]

5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

11


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

g]kfnL ;dfhdf u/uxgfsf] klg 5'§} klxrfg clg dxTj kfOG5 . k'?if eGbf dlxnfn] a9L u/uxgf nufpg]

u/]sf] kfOG5 . gfsdf k'mnL, a'nfsL, gTyÙ sfgdf j'm08n, d'Gb|L, 9'Ë|L, d8x/L, e'mDsf, 6kÙ unfdf l;qmL,

ltnx/L], gf}u]8L, x;'nL, k6gf -l;Ssfsf] dfnf_, kf]t], dfnf, zL/df lz/k"mn, rGb|xf/, dgl6SsfÙ xftdf afnf,

r'/f, cf} +7L tyf v'§fdf kfph', ljl5of cflb ;'g, rfFbL tyf d'ufsf u/uxgfx? oxfFsf dlxnfx?n] k|of]u

ub{5g\ . k'?ifx?n] klg cf+ }7L, l;qmL / j'mg} j'mg} hfltdf sfgdf j'm08n jf 6k nufPsf] kfOG5 .

nf]sg[To tyf nf]suLtx?

g]kfndf ljleGg ;d'bfo / hfthfltx?df k|rngdf /x]sf cf–cfk\mg} k|sf/sf nf]sg[To tyf nf]suLtx?n]

ljZj;fd' g]kfnsf] ;fF:j[mlts klxrfgnfO{ pRr agfPsf5g\ . oxfF gflrg] g[Tox?df hflt ljz]ifsf] ljz]iftf

/ df}lnstf kfOG5 . u08sLsf u'?ª / du/x?n] gfRg] 3f6'g[To, tfdfª\x?sf] tfdfª;]nf], lxdfnL d"nsf

hfltx?sf] ef]6];]nf], df0fLlvDa'df, d}lynL ;d'bfosf] le+mle+mof, yf?x?sf] grgRjf, asf{, n7f}jf, du/x?sf]

;fn}hf], emfd| ], g]jf/x?sf wfld{s gfrx? nfv]gf, b]jb]jLsf gfrx?, ;'b"/klZrd]nLsf 8]p8f, kxf8L ;d'bfosf]

e\mofp/]gfr, cflb g]kfnsf k|l;4 g[Tox? x'g\ . nf]suLtx?df jfng, v} Fh8L, ;+lugL, 3fF;], c;f/], /f]kfOF

ljleGg kj{x?df nf]sbf]xf]/L cflb k/fk"j{sfnb]lv ufOFb} cfPsf] kfOG5 . h+undf ljr/0f ug] { /fp6] hfltsf]

klg cfk\mgf] k|sf/sf] ;ËLt tyf g[To ePsf] kfOPsf] 5 .

nf]sefsf, g]kfnLsf] df}lnstf

g]kfnL ;dfhdf k/fk"j{sfnb]lv cfk\mgf ;'v–b'Mv, jx–j]bgf JoQm ug] { tLh, d]nfkft, 3fF; bfp/f,

kd{ /f]bL3/ cflbdf ufO{g] nf]sefsfx?n] ljz]if dxTj / df}lnstf af]s]sf] kfOG5 . afnssf]

?jfO{nfO{ zfGt kfg] { nufot ysfO{

lj;f{pg / rf8kj{ pT;jx?df

;fd'lxs ?kdf e]nf eO{ /dfOnf] ug{

nf]s efsfx? ;';]lng] tyf ufOg]

ul/G5 . oL efsfx? klg leGgf leGg}

7fpF cg';f/ leGgf leGg} k|sf/n] ufOg]

ul/G5 h:t} nf]/L, 8]p8f, e'md8, ;]nf],

‰ofp/], kfª\b'/], df?gL, nf]sbf]xf]/L

cflb . oL efsfx? ;fd'lxs ?kdf

ufOg] x' Fbf o;n] ;b\efj / ;f}xfb{tf

sfod ug] { ub{5 . g]kfndf nf]sk|Lo

/x]sf log} ljleGg nf]sefsfx? dWo]

klZrdsf] dlxnf / k'?ifaLrdf

k|lt:kwf{Tds ?kdf ufOg]

nf]sbf]xf]/Lsf] clxn] /fli6«o tyf

cGt/fli6«o ?kdf k|rf/ k|;f/ / k|l;4L

a9\b} uPsf] kfOG5 . g]kfnsf ljleGg efudf k/Dk/fut ?kdf ufpFb} cfPsf ljleGg

nf]sefsfx?nfO{ k|rf/k|;f/ ug{ ;lsof] / cfw'lgstf;Fu} Joj;foLs/0f u/L lg/Gt/tf lbg ;lsof]

eg] oL efsfx?nfO{ hLjGt /fVg ;lsG5 ;fy} ;+:j[mltsf] ;+/If0fdf ;xof]u k'Ub5 .

12 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

nf]sw'g / afhfx?

g]kfnL afhfx?sf] klg ljZjahf/df df}lnskg / klxrfg 5 . rf8kj{, ;+:sf/ cflb ljljw z'e sfo{x?df

ahfO{g] afhfx?sf] xif{ / ld7f; el/Psf] w'g x'G5 eg] b'Mvsf] ;dodf ahfO{g] w'g 5'§} k|sf/sf] lj/x, j]bgf

ldl;Psf] x'G5 . g]kfndf *) eGbf a9L

k|sf/sf afhfx? k|rngdf 5g\ . #@

eGbf a9L afhfx? 5fnf df]8]/

agfOPsf5g\ . g]kfnL afhfx?df ;f/ËL,

dfbn, d'r' {Ëf, ljgfof], sjtf, 6'ª\gf,

gu/f, 9f]n, 9f]ns, 9ofª\u|f], v} Fh8L, 8Dk'm,

afF;'/L, d'/nL, ljgfof], dh'/f, s/tfn,

8f]ª\r]g, lkjfª, aLg, RffFk cflb x'g\ eg]

k~r]afhfdf ;xgfO{, 9nsL, bdfxf,

e\mofnL, 6\ofDsf] / gf}dtLdf b'O{ ;xgfO{,

b'O{ bdfxf, Ps Ps 9nsL, e\mofnL,

6\ofDsf], g/l;ª\uf, sgf{n x'G5g\ . zª\v,

306, 8d? cflb wfld{s sfo{ ubf{

ahfOG5 eg] g]jf/L afhfx?df lwd],

d':of, tfO{gfO{ cflb afhfx? hfqfx?df

ahfOG5 .

nf]s;flxTo

g]kfnsf] nf]s;flxTo cGtu{t gLlt, wfld{s, P]ltxfl;s, k'?iffy{sf] syfx?, ;To ls+jbGtL, wfld{s pkb]z lbg]

/ dgf]/~hg k|bfg ug] { syf cflb kb{5g\ . To:t} pvfg, 6'Ssf, afnaflnsfnfO{ ;'gfpg] bGTo syf tyf

ufpFvfg] syf cflb klg g]kfnsf] k|rlnt nf]s ;flxTo x'g\ . oL nf]s ;flxTo rf8kj{, d]nf, hfqf, k"hfkf7,

tLy{j|t, d]nfkft, uf]7fnf] hfFbf, /f]bL j:bf, 3fF;bfp/f ubf{, uf]? bfO{ ubf{ cflb ljleGg ;do pT;jx?df

k|:t't ug] { ul/G5 .

k/Dk/fut vfgfsf kl/sf/x?

g]kfnL vfgf cfk\mg} k|sf/sf] 5 . lxdfn, kxf8, t/fO{ / sf7df8f} F pkTosfdf pTkfbg / kj{, ;+:sf/sf ;fy}

hftLo k/Dk/f cg';f/ vfgkfgdf klg ljljwtf kfOG5 . lxdfnL e]udf cfn', kmfk/ / sf]bf]sf] /f]6L, df;' al9

dfqfdf vfg] / g'g / £o" /fv]/ agfPsf] lrof lkpg] u/]sf] kfOG5 . kxf8L e]udf dj}m, sf]bf]sf] l9+8f], kmfk/,

eft, df;, d:ofª\, uxt cflbsf] bfn, cfn', tfdf, d:of}/f, u'Gb| 's, e6\df;, l;GsL, ;fu;AhL, b"w, bxLsf

kl/sf/, df5f, df;' cflb ;fy} h+undf kfOg] luÝf, EofFj'm/, l;:g'sf] d'G6f, Rofp cflb vfg] u/]sf] kfOG5 .

t/fO{df bfn, eft, /f]6L, b"w, bxL, ;Q', df5f, df;', ld7fO{ cflb vfgf k|d'v ?kdf vfg] u/]sf] kfOG5 . hGd,

j|tjGw, ljjfx, rf8kj{, j|t cflbdf agfOg] vfgfsf kl/sf/x?df vfK;], /f]6L, ;]n, s;f/, bgf}/f, ld7fOx?,

SjfF6L, £o"rfj'm, bxLlrp/f, dfnk'jf, vL/, xn'jf, lvr8L, ;]jO{ cflb kb{5g\ .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

13


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

jgef]h÷;xef]h Ps c;n cEof;

;fF:j[mlts Pstf, ;f}xfb{tf Pjd\ ;b\efj sfod ug] { k/Dk/fut ?kdf k|rngdf /x]sf ljleGg c;n

cEof;x? dWo] jgef]h hfg' jf ;fd'lxs ?kdf e]nf eO{ ;xef]h ug' { klg Ps xf] . jgdf uP/

/dfOnf] ub} { vfOg] ] ef]hnfO{ jgef]h

elgG5 eg] ljleGg JolQmx? ;Fu} a;]/

ef]hg ug' {nfO{ ;xef]h elgG5 . jgef]h

hfg' g]kfnL ;dfhdf k/fk"j{sfnb]lv

k|rngdf /xFb} cfPsf] k/Dk/f xf] eg]

;xef]h ug' { jt{dfg ;Gbe{df ;fF:j[mlts

;b\efj sfod ug] { dfWod xf] . ;w} ul/g]

sfo{ eGbf km/s lsl;dn] /dfOnf] ug{

jgef]h hfg] tyf rf8kj{, pT;j,

hfqfx?df ;a} ;Fu} a;]/ ef]hg ug{

;xef]h cfof]hgf ug] { ul/G5 . jgef]h

hfg] qmddf ;fd'lxs ?kdf e]nf x'g],

cfjZos ;fdu|Lx? ;+sng ug] {, ldn]/

vfgf ksfpg], sfdsf] lhDd]jf/L efu

nufpg], gfrufg ub} { ;Fu} a;]/ vfgf

vfg] rngn] Ps–cfk;df d]nldnfk, ;b\efj tyf ;xsfo{sf] efjgf sfod u/]sf] kfOG5 . clxn]

ljBfno, SofDk;, u'7L, Sna nufot ljleGg sfof{nox?af6 ;d]t jgef]h hfg] ;xef]h cfof]hgf

ug] { k|rng a9\b} uPsf] 5 . o;/L jgef]h hfg] tyf ;xef]h cfof]hgf ug] { k|rngn] ljleGg hft,

hflt, wd{, ;+:j[mltsf JolQmx?aLr ;fd'lxs ;xsfo{, cfk;L ;b\efj / ;f}xfb{tf a9fpg'sf ;fy}

;dfhdf ldn]/ a:g clg ;x–cl:tTj sfod ug{ d2t ub{5 .

g]kfnsf cNk;+Vos tyf nf]kf]Gd'v hfltx?

g]kfndf a;f]af; ug] { hflt hghfltx?df ljljwtf 5 . s]xL hfltx? nfvf} +sf] ;+Vofdf 5g\ eg] s]xL xhf/df

/ s]xL t cem ;odf klg 5g\ . s]xL hflt x/fP/ klg u};s]sf 5g\ . l;ldt hg;+Vof ePsf] lglZrt ef}uf]lns

If]qdf a:g] clt yf]/} eg]/ hflgPsf] ;d'bfonfO{ cNk;+Vos / j'mg} hfltsf] ;+Vof qmlds ?kdf 36\b} uPdf

To:tf hfltnfO{ nf]kf]Gd'v hflt eg]/ lrlgG5 . g]kfndf y'k| } cNk;+Vos tyf nf]kf]Gd'v hflt jf ;d'bfosf]

jiff} {b]lv a;f]af; /xFb} cfPsf] 5 . clxn] logLx?sf] ;+Vof qmlds ?kdf 36\b} uPsf] 5 . /fp6], lrl8df/, uGwj{,

nf]kf, r]kfª, ;'gfxf, /fhL, /fhj+zL, dfemL, d';x/, d]r], nfKr], xfo", af]6] cflb nf]kf]Gd'v tyf cNk;+Vos

hfltx? x'g\ . logLx?sf] cf–cfk\mg} k|sf/sf] efiff, wd{, k]zf, /Lltl/jfh, rf8kj{, rfnrng, /xg;xg,

;+:sf/, ;+:j[mlt 5g\ . oL hfltx?;+u y'k| } ;Lk, snf, k|ljlw, 1fg, jftfj/0f ;+/If0fsf pkfox? 5g\ . h:tf]

/fp6]x? sf7sf efF8fx? agfpFb5g\ . r]kfªn] lrp/Lsf] ?vaf6 £o" lgsfnL cfocfh{g ug] { ub{5g\ / lrp/Lsf]

?v /f]kL jftfj/0f ;+/If0fdf ;xof]u k'¥ofpb5g\ . af]6]n] 8'Ëf rnfO{ ofq'x?nfO{ gbL tfg{df ;xof]u ub{5g\ .

8'Ëf lvofpg] / df5f dfg] { sfdaf6 cfocfh{g ub{5g\ . /fhL hflt ;fd'lxs lg0f{o ug] {, cfk;L ;xof]u /

;b\efjsf] nflu ;a} Ps eO{ sfo{ ub{5g\ . uGwj{ hfltn] uLt ufpFb} ;Gb]z k|jfx ug] { / dgf]/~hg k|bfg ug]

;fy} o;af6 cfk\mgf] hLljsf]kfh{g ug] { ub{5g\ . g]kfnsf jfbL hfltn] ljleGg jfB;fdu|L lgdf{0f u/L

ahfpF5g\ . cNk;+Vos tyf nf]kf]Gd'v hfltx? nf]Stfsf] sfut agfpg], wft'sf ;fdu|L agfpg], sf7sf]

14 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

efF8fj' Fm8f agfpFg], 8' +uf rnfpFg], h'6af6 cfk"mnfO{ rflxg] ;fdu|L cfk}m agfpg], uLt ufpFg] cflb sfdx? u/]/

cfk\mgf] hLljsf rnfO/x]sf 5g\ .

;+:j[mltsf] ;+/If0f / hg;+Vofsf] klg arfpsf b[li6n] oL dfly pNn]v ul/Psf ;LknfO{ ;–;fgf] ;+Vofdf /x]sf

ljljw hfltx?n] arfP/ /fv]sf 5g\ . ltgnfO{ c;n pbfx/0fsf] ?kdf lnO{ ltgsf] ljz]if of]hgf cGtu{t

;+/If0f x'g' clt cfjZos 5 . j'mg} hflt / p;sf] pkof]uL ;Lk nf]k x'g' eg]sf] ;+:j[mltdflys} ;+s6 xf] eGg]

dfGg'kb{5 . cNk;+Vos hfltx?sf] klxrfg, ;+/If0f / ;Dj4{gdf JolSt, ;d'bfo / ;/sf/ ;a}n] cf–cfk\mgf]

7fpFaf6 e"ldsf lgefpg'kb{5 . ;fy} cf–cfk\mgf] ;+:j[mlt ;+/If0f Pjd\ k|j4{g ug{ ;DalGwt ;d'bfo g} cu|;/

x'g'kb{5 . cNk;+Vos tyf nf]kf]Gd'v hfltdf ePsf] ;Lk, snfsf}znsf] ljsf; u/L cfocfh{gsf] dfWod

agfpg ;lsof] eg] logLx?sf] hLjg ;xh x'G5, ;+:j[mlt klg hf]luG5 / cfocfh{gsf] pko'Qm dfWod aGg

;Sb5 .

g]kfnsf s]xL cflbjf;L hghflt

g]kfnsf] dfgj e"uf]n @)^^ cg';f/ lglZrt e"–efu cf]u6]/ k/fk"j{sfnb]lv a;f]af; ub} { cfPsf afl;Gbfx?nfO{

cflbjf;L elgG5 eg] cfk\mg} efiff ;+:j[mlt ckgfO{ vf; vf; 7fpFdf a;]/ cfk\mg} 5'§} klxrfg, k/Dk/f, ;+:sf/

ckgfPsf afl;GbfnfO{ hghflt elGfG5 . g]kfndf cflbjf;L hghfltx?sf] ;+Vof w]/} /x]sf] 5 . o; ;d"xdf

j'm;'08f, 5f}/f]tg, /fp6], ;'/]n, xfo", /fhL, n]Krf h:tf nf]kf]Gd'v ;d"xb]lv lnP/ g]jf/, ysfnL cflb pGgt

;d"x klg 5g\ . cflbjf;L hghfltx?sf] xs clwsf/sf] /Iff Pjd\ ;Ddfgsf] nflu ljleGg sfg" 'gL b:tfj]hx?

klg /x]sf5g\ . ;+o'Qm /fi6«;+3n] cflbjf;Lx?sf] xs clwsf/nfO{ Ps a8fkqdf /fvL Jofks agfPsf] 5 .

g]kfn ljleGg hft, hflt / ;+:j[mltsf] ;femf k"mnaf/L xf] . j'mg} klg hflt jf ;+:j[mlt nf]k x'g' ;du|df g]kfnL

;+:j[mltsf] g} nf]k x'g' xf] . To;}n] ;a}sf] df}lns ;+:j[mlt ;+/If0f / ;Dj4{g ug' { clt cfjZos 5 . cfk\mgf]

hftLo ;+:j[mltsf] ;+/If0f ;Dj4{g ug] { k|d'v pQ/bfloTj ;DalGwt hflts} x'G5 . To;}u/L ;a} hft, hflt /

pgLx?sf] ;+:j[mlt ;+/If0f ug] { pQ/bfloTj /fHosf] klg xf] . ;+:j[mltsdL{ / ljåfgx?n] klg cNk;+Vos,

nf]kf]Gd'v / l;dfGtLj[mt hfltx?sf] ;+:j[mltsf] cWoog cg';Gwfg Pjd\ k|rf/ k|;f/ ug' {kb{5 . cfˆgf] cfk\mgf]

;+:j[mlt ;a}nfO{ Kof/f] nfUb5 . ;a} ;+:j[mltsf] ] plQs} klxrfg, ;Ddfg / ;f}xfb{tfaf6 g} kl/jf/, ;dfh / l;Ëf]

b]zsf] cl:tTj /xG5 . ;x–cl:tTj / ;x–sfo{ g} cfhsf] cfjZostf xf] .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

15


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;fF:j[mlts pTkfbg

dflg;n] k/fk"j{sfnb]lv cfk\mgf] ;Lk, snf, sf}zn / :yfgLo ;|f]t;fwg k|of]u u/L cfˆgf] k|of]hgsf nflu

ljljw j:t'x?sf] lgdf{0f ub{ } cfPsf] 5 . ;do ljTb}hfFbf tL j:t'x? dflg;sf ef}lts ;+:j[mltsf cË aGg

k'U5g\ . o;/L pTkfbg eO{ lg/Gt/ ?kdf wfld{s, ;fdflhs, ;fF:j[mlts sfo{ Pjd\ b}lgs Jojxf/df k|of]u ub}

cfPsf ef}lts tyf cef}lts ;fdu|Lx? g} ;fF +:j[mlts pTkfbg x'g\ . oL ljljw ;fF +:j[mlts pTkfbgx?n] j'mg} g

j'mg} ?kdf vf; ljz]if hflt, ;d'bfo / If]qsf] snf, sf}zn / klxrfgnfO{ k|ltlglwTj ub{5g\ . ltgn] hftLo,

k/Dk/fut, wfld{s tyf P]ltxfl;s dxTj klg af]s]sf x'G5g\ .

d'Gh, sfFz, /]zfhGo x:tsnfsf ;fdu|Lx?

t/fO{ dw];sf yf?, d'l:nd nufot cGo ;d'bfosf] nf]s ;+:j[mltdf ljz]if dxTj af]s]sf] d'Gh,

sfF;, u'b cflb /];fhGo pTkfbgx? h:t} 8]Njf, kG5f]KgL, 9snL, 9SsL cfbL oL ;d'bfosf] ljleGg

rf8kj{, pT;j tyf ;+:sf/x?df cTofjZos

;fdu|Lx?sf] ?kdf k|of]u x' Fb} cfPsf] 5 eg]

g]kfnsf cGo hft, hfltx?df 3/df rf]vf] cyjf

z'4 ;fdu|Lx? /fVg wfld{s, ;fdflhs sfo{ tyf

b}lgs k|of]usf] ?kdf k|rngdf /xFb} cfPsf]

kfOG5 . oL ;fdu|Lx? ljz]if u/]/ dlxnfx?n]

k/Dkf/ut ?kdf agfpFb} cfPsf 5g\ . k/Dk/fut

;Lk, snfnfO{ ;+/If0f ug{ yk ;Lk ljsf; tfnLd

lnO{ oxfFsf afl;Gbfx? JolQmut jf ;fd'lxs

?kdf Pslqt eO{ k/Dk/fut, ;fdflhs / wfld{s

k|of]hgsf ;fdu|Lx?sf ;fy;fy} cfw'lgs /

;hfj6sf ljleGg ;fdu|Lx? h:t} sndbfgL,

k"mnbfgL, d;nfbfgL, kmnk"mn /fVg] ls:tL, rs6L,

9fsL, 6]jn Dof6, u'Gb|L cflb pTkfbg u/L ljleGg

d]nf dxf]T;jx?df oL ;fdu|Lx?sf] k|rf/k|;f/,

lalqmljt/0f tyf k|j4{g ub} { cfPsf5g\ . o;/L g]kfnL ;dfhdf Ps hfltn] agfPsf ;fdu|Lx? c?

hfltn] ;Ddfgk"j{s k|of]u ug] { k|rng k/fk"j{sfnb]lv /xFb} cfPsf] 5 . o;n] Ps cfk;df

;fF:j[mlts ;b\efj l;xi0f'tf a9fPsf] kfOG5 .

g]kfnsf] lxdfnL e]usf afl;Gbfn] e]8f, Rofª\u|f, rfF }/LufO{sf] pmgaf6 ag]sf ;fdfgx? /f8LkfvL, un} Frf,

sDdn, aVv', bf]rf, rDd/, 5fnfsf h'Qfx? cflb pTkfbg ub{5g\ . kxf8L e]usf afl;Gbfx? df6fsf efF8fx?,

xFl;of, r'n];L, v'kf{, dfbn, ;f/ËL, sf7sf 7]sL, dbfgL / cGo efF8fjt{g, afF;sf 8f]sf], 8fnf], bfDnf], ;'j'mn,

b'gf–6k/L, sfF;sf efF8fsF '8f cflb pTkfbg ub{5g\ . t/fO{ e]udf cjwL, ef]hk'/L, d}lynL lrqsnf, d'Gh, sfFz,

v];, h'6 cflb /]zfaf6 9SsL, 8nLof, df5f dfg] { hfn, 8f]/L, b/L, af]/f, sk8f cflb pTkfbg x'G5 . oL ljleGg

If]qdf pTkfbg x'g] ;fdfu|Lx?sf] lg/Gt/ pTkfbg, Jofkf/Ls/0f, k|j4{ {g / cfw'lgsLs/0f ub} { n}hfg] xf] eg] oL

;fdu|Lx? cfo cfh{gsf] /fd|f] dfWod aGg ;Sb5g\ . oL ;fF +:j[mlts pTkfbg, ;fdflhs, wfld{s / cfly{s ?kn]

dxTjk"0f{ x'G5g\ . s]xL ;fF:j[mlts pTkfbgx? o;k|sf/ 5g\ M–

16 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

• s?jf, dfgf, kfyL, £ofDkf], ufu|L, v'j'm/L, t/jf/, 9fn, d"lt{, v~em/, cf]bfg, vnaRrf, u/uxgf, afhf,

efG;fdf k|of]u x'g] ;fdu|L yfn, srf}/f, uLnf;, s;fF }8L, 8]SrL cflb wft'sf ;fduL|x?

• k/Dk/fut ?kdf Dff6f], 9'Ëf, nfxf cflbaf6 agfOb} cfPsf xfF8L, ;'/fxL, 3} F6f], stf/f], £ofDkf], ufu|f],

cf/L, dsn, w'kf}/f], d"lt{, l;nf}6f]–nf]xf]/f], hfFtf], 3§, r'/f, u/uxgf cflb ;fF +:j[mlts pTkfbgx?

• uF 'b, d'Gh, v];, sfFz, dj}m, j]m/f, cnF }rL] cflbsf] vf];]N6f jf kq jf /]zf lgsfnL k/Dk/fut ?kdf

agfOg] 9lsof, gfDnf], u'Gb|L, sk8f, r6fO{, 8f]/L, g]kfnL sfuh, rs6L, ;'j'mn, df5f dfg] { hfn, b'gf,

6k/L, aQL cflb

• k/Dk/fut ?kdf sf7af6 ag]sf sf];L, 7]sL, dbfgL, lksf{, xnf], h'jf, ;Gb's, db';, v/fp, d"l{t{,

snfTds em\ofn, 9f]sf, b/fh cflb

• afF;af6 ag]sf lkmkL, 8f]sf], 8fnf], k]?Ëf], Kofª, rfNgf], 9'ª\u|f], gfª\nf], 3'd, esf/L, vk{g, Kofª, 9f]S;],

y'G;] cflb

• /f8LkfvL, unF }rf, lnp, sDan, aVv', :j]6/, df]hf, emf]nf cflb pmgLsf ;fdu|L

• 5fnfhGo ;fF +:j[mlts pTkfbgx? h:tf] emf]nf, y}nL, 9\ofª\u|f], bdfxf, dfbn, 8Dk'm, xNn'8, h'Qf cflb

• yfª\sf -kf}jf_, ldlynfsnf, yf?snf -uf]8gf_, g]jf/L k~ra'4snf, gfulrq cflb k/Dk/fut lrqsnf

• b]Vg, ;'Gg ;lsg] t/ ef}lts cfsf/ gePsf] h:t} uLt, ;+ËLt, g[To, gf6\o, k|x;g, k|bz{gsf/L snf,

pvfg, 6'Ssf, nf]ssyg, k|jrg cflb cef}lts ;fF:j[mlts pTkfbg

oL ;fF +:j[mlts pTkfbgx? xfd|f k'vf{x?n] lg/Gt/ ?kdf k|of]u u/L xfdLnfO{ 5f]8]/ uPsf cd"No ;DklQ x'g\ .

;fF:j[mlts pTkfbgx?df xfdL ;a}sf] klxrfg /x]sf] 5 . ljljw sf/0fn] ubf{ oL pTkfbgn] km:6fpg] df}sf

kfPsf 5}gg\ / sltko nf]kf]Gd'v cj:yfdf /x]sf5g\ . ;fF +:j[mlts pTkfbgnfO{ bL3{sfn;Dd hLjGt /fVg

logLx?sf] ;+/If0f, k|j4{g / ljsf; ug{Ù ;fdu|Lx?sf] Jofj;flos pTkfbg u/L ahf/Ls/0f ug{ cfjZos 5 .

o;f] ug{ ;lsg] ;Defjgf klg 5 . ;fF:j[mlts pTkfbg hLljsf]kfh{gsf] Pp6f lbuf] dfWod x'g ;S5 . oL

pTkfbgx? jftfj/0f z'ne / dgf]/~hgfTds x'g] ePsf]n] jftfj/0f k|lt ;r]t / dgf]/~hg ug{ rfxg]

:jb]zL tyf ljb]zLx?sf nflu cfsif{0fsf] ljifo x' Fb} cfPsf 5g\ . cfkm";Fu ePsf] l;k, snf / bIftfsf]

;b'kof]u u/L al9 eGbf al9 o:tf ;fdu|L pTkfbg ug' { cfhsf] cfjZostf xf] . ;fF +:j[mlts ;fdu|Lx?sf] k|j4{g

ug{sf nflu s]lx cfwf/e"t sfd ug{ ;Sg'k5{ . lt dWo] s]xLnfO{ tn pNn]v ul/Psf] 5 M–

• j'mg} 7fpFljz]if jf hfltljz]ifdf s] ;Lk 5 To;sf] ljj/0f tof/ ug] {

• cf–cfk\mgf] snf, ;Lk, bIftf cflbnfO{ cfocfh{gsf] dfWod agfpg]

• ;fF +:j[mlts pTkfbgdf cfwfl/t pBd ;+rfng ug] {

• ;fF +:j[mlts dxTjnfO{ sfod /fVb} pTkflbt ;fdu|Lx?sf] u'0f:t/df j[l4 u/L Joj;foLs/0f ug] {

• pTkfbgnfO{ k|j4{g ug{ ahf/lj:tf/ ug] { Joj:yf ldnfpg kxn ug] {

• pTkflbt ;fdu|Lx? :yfgLo :t/ b]lv /fli6«o / cGt/fli6«o :t/;Dd laqmL ljt/0f ug] { / o;sf nflu

lhNnf l:yt ;/sf/L, u}¥x;/sf/L tyf cGo lgsfox?;Fu ;dGjo ug] {

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

17


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;fF:j[mlts pTkfbgx?sf] ;+/If0f, k|j4{g / ahf/Ls/0f

dflg;n] tof/ u/]sf ;Lkd'ns pTkfbgx?nfO{ hLljsf]kfh{gl;t ufF;]/ n}hfg' cToGt cfjZos 5 . o;f]

u/]df dfq ;Lk / ;+:j[mltsf] ef}lts / cef}lts kIfsf] hu]gf{ x'G5 . ;fF +:j[mlts pTkfbgx?sf] plrt ;+/If0f,

k|j4{g / ahf/Ls/0f u/]df dfq oL pTkfbgx?n] km:6fpg] df}sf kfpFb5g\ . b]z, ljb]z ;a} 7fpFdf oL

pTkfbgx?sf] dxTjnfO{ lrgfpg' cfjZos 5 . ;fF+:j[mlts ;fdu|Lx? pTkfbg ubf{ ahf/sf] dfu tyf

;Defjgf cg';f/ pTkfbg ug' {kb{5 . o;af6 pTkfbsx?df lbuf] ?kdf cfocfh{gsf] k|jn ;Defjgf a9\5 .

afF;÷lgufnf] hGo pTkfbgx?

afF;af6 pTkfbLt ;fdu|Lx? g]kfnsf ;a} If]qsf hfthfltn] k/fk"j{sfnb]lv 3/fo;L, j[mlif, wfld{s

tyf lgdf{0f sfo{df k|of]u ub} { cfPsf] kfOG5 . hGd b]lv d[To';Ddsf ;F:sf/x?df afF;sf] dxTj

/xG5 . afF;sf] lnËf] uf8]/ ljleGg b]jL b]jtfsf] k"hf ug{ ] afF;af6 8f]sf], 8fnf], KofË, gfª\nf], dfGb|f],

lrqf, esf/L agfP/ cGg, vfgf cflb ljleGg

j:t'x? /fVg], ;'sfpg], e08f/0f ug] { k|rng

/x]sf] 5 . afF;af6 ljleGg k/Dk/fut afhfx?

agfOG5 h:t}M ls/fFtx?n] k|of]u ug] { onDj/,

ljgfof] cflb . clxn] g]kfnsf ljleGg

;d'bfox?n] ;fgf pBf]ux? :yfkgf u/L

k/Dk/fut ?kdf agfOg] ;fdu|Lx?df dfq

l;ldt g/xL ahf/ ljljlws/0f ug] { p2]Zon]

k/Dk/fut / cfw'lgs ;Lk tyf k|ljlwsf]

;lDd>0faf6 ljleGg 3/fo;L k|of]hg nufot

;hfj6sf ;fdu|Lx? pTkfbg ub} { cfPsf 5g\ .

h;af6 ;fF:j[mlts j:t' pTkfbg ug] {

pTkfbsx?sf] ;Lk tyf bIftfdf ljljwtf

cfpg'sf ;fy} /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ahf/

lj:tf/ ug{ ;xof]u k'u]sf] 5 . oL pTkfbgx?sf] dfu ;d]t lbglbg} a9\b} uPsf] 5 . o;/L :yfgLo

:t/df kfO{g] ;fdu|Lx?sf] k|of] ]u u/L Joj;fo ;+rfng ug{ ;s]df :yfgLo :t/df g} /f]huf/d"ns

sfo{x?sf] yfngL x'Gf ;S5 / k/Dk/fut ;Lkdf cfwfl/t k]zfn] hLjGttf kfpFb5 .

;fF:j[mlts pTkfbgx?sf] ;+/If0f, k|j4{g / ahf/Ls/0f ug] { s]xL pkfox? M–

• ef}lts / cef}lts ;fF:j[mlts pTkfbgsf] tYofª\s ;ª\sng u/L lnlkj4 ug] {

• k/Dk/fut ?kdf agfpFb} cfPsf ;fF +:j[mlts pTkfbgx?nfO{ ;do / ahf/sf] dfu cg';f/ qmlds

?kdf k|f]T;flxt ub} { n}hfg]

• :yfgLo ;fF +:j[mlts pTkfbgx?sf] k|of]u, To;k|lt ;Ddfg / To;af6 dgf]/~hg lng] k/Dk/f a;fpg]

• pTkflbt ;fdu|Lx?sf] u'0f:t/df Wofg lbg] / >dsf] plrt d"No /fVg]

18 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

• k|rlnt k/Dk/fut cef}lts pTkfbg h:tf] uLt, ;ËLt, gf6s, jfBjfbg, rf8kj{ tyf ;+:sf/

cflbnfO{ lg/Gt/tf lbg] ] / ltgsf] k|rf/ k|;f/ ug]

• cfk"mdf ePsf] ;Lk c?nfO{, vf;u/L gofF k':tfnfO{ klg l;sfpg] / c?af6 klg ;Lk l;Sg] tyf c;n

cEof; cfbfg k|bfg ug] {

• /fHoaf6 ;fF:j[mlts pTkfbsnfO{ k|f]T;fxg ug] ]{

/ ;do cg';f/ gLlt lgod agfpg kxn ug]

cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj

clxn];Ddsf] ljj/0faf6 g]kfn ax'wfld{s, ax'eflifs, ax';fF:j[mlts b]z xf] eGg] k|:6 5 . oL ljljw hflt,

hghflt, cflbjf;L, blnt / cGo hfltx?aLr ;b\efj, ;xof]u, ;xsd{ cfjZostf 5 . o;af6 k/:k/df

;b\efj j[l4 x'G5 . oxfF cGt/–;fF +:j[mlts ;b\efj eGgfn] d"nt lgDg cj:yfsf] af]w x'G5M–

• Psn] csf{sf] efiff, wd{, /Llt k/Dk/f / ;+:j[mltsf] ;Ddfg ug' {,

• ljleGg hfthflt, efiffefifL, wd{, ;+:j[mlt ePsf hfthfltx? Ps cfk;df ;Ddfgk"j{s ldlnh'nL

a:g] jftfj/0fsf] ljsf; ug' {,

• Ps csf{sf] rf8kj{, pT;j, hfqf cflbnfO{ ;xeflutfsf] efjdf ldlnh'nL dgfpg' /

• cfkt ljkt k/]sf] j]nfdf Ps–cfk;df ;s]sf] ;xof]u cfbfg k|bfg u/L l;Ëf] ;dfh g} Ps kl/jf/sf]

?kdf :yflkt eO{ /xg' .

g]kfn k/fk"j{sfnb]lv wfld{s, ;fF:j[mlts, ;fdflhs, hftLo ;b\efj / ;lxi0f'tf sfod ePsf] Ps ;'Gb/ b]zsf]

?kdf lrlgPsf] 5 . oxL klxrfgn] g} xfdL ;a} g]kfnLsf] uf}/j a9fPsf] 5 . xfdLn] cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj,

;lxi0f'tf Pjd\ ;f}xfb{tf ;w} F sfod /fVg' kb{5 / klxrfgnfO{ hf]ufO/xg' kb{5 .

dLt nufpg' M c;n cEof;x? dWo] Ps

g]kfnL ;dfhdf k/fk"j{sfnb]lv dLt nufpg] rng /xFb} cfPsf] 5 . cGt/ ;fF:j[mlts tyf Pp6}

;+:j[mltsf JolQmx?aLr c;n ldqtf / kfl/jfl/s ;DaGw sfod ug] { p2]Zon] dLt nufpg]

ul/G5 . dLt ;dfg pd]/ / ;dfg lnËaLr nufOG5 . dLtsf] ;DaGwdf j'mg} k|sf/sf] hftLo,

juL{o tyf wfld{s e]befj /flvb}g . of] Ps–cfk;df ;Ddfgk"j{s Jojxf/ / cfTdLotfdf cfwfl/t

x'G5 . dLt nufpg'nfO{ uf}/jsf] ?kdf ;d]t lng] ul/Psf] kfOG5 . Ps k6s dLt nufPkl5 of]

cfhLjg sfod /xG5 . dLtsf] kl/jf/nfO{ cfk\mg} kl/jf/ ;/xsf] ] Jojxf/, dfof clg cfb/;Ddfg

ug] {Ù Ps–cfk;sf] rf8kj{, ;+:sf/ h:tf sfo{x?df efu lng]Ù Ps–csf{nfO{ ;s]sf] ;xof]u ug] {

h:tf lqmofsnfkx?n] kf/:kl/s ;b\efj / ;lxi0f'tf sfod ug] { ub{5 . o;/L g]kfnL ;dfhdf

k/Dk/fut ?kdf k|rlnt cGt/–hftLo, cGt/–juL{o, cGt/–wfld{s tyf leGg leGg kl/jf/sf

JolQmx?aLr dLt nufpg] k/Dk/fn] ljleGg hflt, ju{, wd{ tyf kl/jf/x?aLr ;fF:j[mlts cfbfg–

k|bfg, ;b\efj x'g'sf ;fy} ;x–cl:tTj / ;f}xfb{tf sfod /xFb} cfPsf] kfOG5 . dLt nufpg]

k|rngnfO{ lg/Gt/tf lbg ;lsof] eg] o;n] ljleGg hft, hflt, ju{, wd{, ;+:j[mltaLr cfk;L

Pstfsf] efjgfsf] ljsf; / ;b\efj j[l4 lgdf{0fdf dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng ;Sb5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

19


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

cGt/–;fF:j[mlts ;b\efjsf] cfjZostf

xfd|f]h:tf] hftLo tyf ;fF:s[lts ljljwtf ePsf] b]zdf ljleGg hfthfltx?aLr ;befj, P]Soj4tf /

;xsfo{sf] cfjZostf 5 . ;fF:j[mlts ;b\efjsf] cfjZostfnfO{ lgDg a' Fbfdf k|:t't ug{ ;lsG5 M–

• ;dfhdf lbuf] zflGt, ;f}xfb{tf, ;x–cl:tTj, ;xsfo{ / ;b\efjgfsf] ljsf; ug{

• hftLo lje]bsf] cGTo / efOrf/fsf] ;DaGw ljsf; ug{

• b]z / ;dfhsf] ;Gt'lnt / zL3| ljsf;sf] k"jf{wf/ tof/ ug{

• cfGtl/s / jfx\o ko{6gdf j[l4 u/L :yfgLo / /fli6«o cy{tGqnfO{ dha't ug{

• b]zdf ljBdfg ;a} ;+:j[mltsf] ;+/If0f / ljsf; ug{

• ;+ +:s[ltnfO{ b]z ljsf;sf] cleofgl;t hf]8]/ cl3 a9\g

• ;+:j[mltsf] ljljwtfo'Qm klxrfgnfO{ sfod /fVg tyf

• /fli6«otfsf] ;+/If0f ug{

cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj s;/L k}mnfpg] <

xfdLn] dgn] rfx]/, sNkgf u/]/ dfq ;b\efj cfpg ;Sb}g . o;sf nflu :yfgLo txdf ;DalGwt JolQm, ;d"x,

;+3, ;+:yf cflb / dflysf gLlt lgdf{0ftxsf lgsfosf] k|of;sf] cfjZostf kb{5 . tn tL s]xL d'Vo sbdx?

pNn]v ul/Psf5g\M–

• ;a}n] cf–cfk\mgf] efiff, rfnrng / ;+:j[mltsf] kfngf ug] { tyf c?sf] ;+:j[mltsf] ;Ddfg ug] {

• ;dfhdf ;a}hgf ldlnh'nL a:g] / Ps csf{sf] rf8kj{, d]nf, hfqf tyf pT;jx?sf] cfof]hgf /

ltgsf] lg/Gt/tf / ljsf;df ;xefuL x'g]

• ljleGg hfthflt tyf ;d'bfon] pTkfbg u/]sf ;fF +:j[mlts ;fdfg lsGg], k|of]u ug] { / tL ;Lksf]

;+/If0fdf plrt sbd rfNg]

• cGt/–;fF +:j[mlts sfo{qmd, uf]i7Lnufot ;xef]h, jgef]h cflbsf] cfof]hgf ug] {

• ;fF +:j[mlts ;Dkbfx?sf] ;+/If0f tyf ;Dj4{g of]hgfj4?kdf JolQm, ;dfh tyf /fli6«o txaf6 ug] {

• ljleGg ;+:j[mltsf efiff tyf ;flxTosf] cWoog u/L cfkmgf] 1fgnfO{ km/flsnf] agfpg], cg'jfb,

k|sfzg cflbdf ;xof]u k'¥ofpg] / kf7\qmddf ;dfj]z ug{ kxn ug] {

• ljleGg hfthfltx?sf] vfgfsf] kl/sf/ k|lt cle?rL /fVg]

• c?sf rf8, kj{, ;+:sf/df ;xefuL x'g] / z'e]R5f, awfO{ k|s6 ug] {

• cfkmgf] / c?sf] ;+:j[mltdf b]lvPsf j'm/Llt x6fpg k|oTgzLn /xg]

;+:j[mltsf] ;+/If0f

Hffltsf] cl:tTjsf nflu p;sf] efiff, ;fdflhs ;+/rgf, /Llt, k/Dk/f, lnlvt jf clnlvt Oltxf;, sfg"g,

;Lk, snf cflb ;+:j[mltsf dxTjk"0f{ kIfsf] ;+/If0f / lg/Gt/tf cfjZos 5 . o;f] geP hflt / ;+:j[mltsf]

cl:tTj nf]k x'G5 .

20 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


]{

{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;+:j[mltsf] ;+/If0f ug' { eg]sf] o;nfO{ efjL k':tfsf] nflu hf]ufpg' xf] . ;+:j[mlt dfgj hLjgsf] Pp6f

dxTjk"0f{ cË xf] . dfgj j'mg} g j'mg} ;+:j[mltsf] cfbz{ / Jojxfl/s kl/lwleq afFr]sf] x'G5 . ;+:j[mltleqsf]

bz{gn] dfgj hLjg ;xh / ;/n agfO lglZrt uGtJotk{m 8f]¥ofPsf] x'G5 . ;a}sf] ;+:j[mlt /fd|f] / Kof/f]

x'G5 / ;a} ;+:j[mlt ;'Gb/ 5g\, j'mg} ;+:j[mlt ;fgf jf j'mg} 7"nf 5}gg\ eGg] efjgf j[l4 ug' { cfjZos 5 .

;+:j[mltsf] plrt ;+/If0f u/]dfq hflt, ;dfh / /fi6«sf] klxrfg sfod /xG5 . o;}n] ;+:j[mltsf] ;+/If0f

cToGt cfjZos 5 .

;+:j[mltsf] ;+/If0f ug{ lgDg sfo{x? ug{ ;lsG5M–

• ;a} ;+:j[mltsf cg'ofoLx?df cf–cfˆgf] ;+:j[mltsf] dxTjaf/] hfu/0f l;h{gf ug] {

• k|To]s ;+:j[mltsf ljljw kIfsf] lj1x?af6 cWoog, cg';Gwfg Pjd\ lnlkj¢ u/L k|sfzg ug{ ]

• lnlkj¢ ljj/0fx?nfO{ ;+rf/sf dfWodaf6 lg/Gt/ k|rf/ k|;f/ ug{ ]

• ;+:j[mltsf ljleGg 1fgd"ns kIfsf] af/]df j[Qlrq tof/ kf/L k|;f/0f ug{ ]

• ;fF:j[mlts kIf emNsg] vfnsf gf6s, 6]ln>[ +vnf tof/ u/L k|;f/0fdf Nofpg]

• ljleGg ;+:j[mltleqsf vfgkfg, e]ife"iff, gfrufg h:tf kIfnfO{ ;d]6]/ ;do ;dodf d]nf pT;jx?

u/L k|rf/ k|;f/ ug]

• ;fF:j[mlts ljljwtfsf] dxTjnfO{ /fli6«o / cGt/f{li6«o :t/df klxrfg u/fpg kxn ug] {

• ljleGg ;+:j[mltdf ePsf ;Lk / k|ljlw tyf cg's/0fLo cEof; cfbfgk|bfg ug] {

• k/Dk/fut pkrf/sf 1fg, ;Lk, k|ljlw cflbnfO{ cfw'lgsLs/0f ug] {

• :yfgLo lgsfo / ;+3;:yfx?af6 ;+:j[mltsf] dxTj hfgsf/L u/fpg uf]i7L, tfnLd cflb ;~rfng

ug]{

• ;+:j[mltsf] If]qdf ;+nUg lgsfo, ;+3 ;+:yf, cGt/f{li6«o ;+3 ;+u7gx?nfO{ r]tgf clej[l4sf nflu

cfjZos cg';Gwfg, k|rf/, k|;f/sf nflu cg'/f]w ug{ ]

• ;+:j[mltnfO{ k7gkf7g / cg';Gwfgsf] ljifo agfpg]

• ;+:j[mlt ;+/If0fdf ;lqmotf b]vfpg]x?nfO{ ljljw cj;/df ;Ddfg, pkflw, k'/:sf/ cflbsf] Joj:yf

ug]{ .

;+:j[mltsf] ;+/If0f / ;Dj4{gdf sfd ug] { lgsfox?

;+:j[mlt / ;fF:j[mlts ;Dkbfx?sf] klxrfg, ;+/If0f, ;Dj4{g ug' { / /fli6«o tyf cGt/f{li6«o If]qdf o;sf] dxTj

a9fpg' xfdL ;a}sf] st{Jo xf] . b]zdf ePsf ;a} hft, hflt, wd{, ju{sf ;+:sf/, ;+:j[mlt / k/fk"j{sfnb]lv

b]zsf] cd"No ;DklQsf] ?kdf /x]sf ;fF:j[mlts ;Dkbfx?sf] /Iff ug' { / ltgnfO{ efjL k':tfdf x:tfGt/0f ug'

cfjZos 5 . g]kfndf ;+:j[mltsf] ;+/If0f, ;Dj4{gsf] If]qdf sfd ug]{ ;/sf/L tyf u}¥x;/sf/L s]xL

lgsfox? M–

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

21


efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

/fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/

!= g]kfn ;/sf/sf] ;+:j[mlt dGqfno cGtu{tsf k'/ftTj ljefu, clen]vfno, ;+u|xfno

/fli6«o ;+:j[mlt kl/ifb, cef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbf ljefu

@= lzIff dGqfno / cGtu{tsf lgsfo

#= g]kfn k|1f k|lti7fg, g]kfn nlntsnf k|1f k|lti7fg, g]kfn ;ËLt tyf gf6\o k|lti7fg

$= lqe'jg ljZjljBfno ;+:j[mlt ;+sfo

%= g]kfn ;/sf/sf ;fF:j[mlts ;+:yfg, u'7L ;+:yfg,

^= /fi6«;+3Lo z}lIfs, j}1flgs tyf ;fF:j[mlts ;+u7g -o'g]:sf]_

&= g]kfn cflbjf;L hghflt dxf;+3, g]kfn cflbjf;L hghflt pTyfg /fli6«o k|lti7fg

*= g]kfn o'g]:sf] /fli6«o cfof]u

(= cGo hfltut ;+3;+:yfx?

:yfgLo :t/

!= ufFp ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf, lhNnf ljsf; ;ldlt

@= lhNnf 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no

#= :yfgLo, hftLo ;+u|xfno

$= u'7L

;+:j[mltsf] ;+/If0f, ;Dj4{g, k|j4{g Pjd\ ljsf; ug' { xfdL ;a}sf] st{Jo xf] . ;+:j[mlt /x]df dfq xfdL / xfd|f]

klxrfg /xG5 . To;}n] JolQm, ;dfh tyf /fi6« ;a} Ps h'6 eO{ ;+:j[mltnfO{ arfO/xg' kb{5 . xfd|f] ;+:j[mltsf]

;+/If0f / ;Dj4{g ug' { xfdL ;a}sf] clwsf/ clg bfloTj klg xf] . o;sf nflu ;/sf/L lgsfo / :yfgLo

;d'bfosf] lg/Gt/ ;xsfo{sf] cfjZostf kb{5 .

ljZj ;Dkbf Ps kl/ro

j'mg} b]zsf ;Dkbf cGo b]z / hgtfsf nflu klg ?rLs/ x'G5g\ . ltgLx?sf] dxTj klg cgGt x'G5 . o;}n]

ljleGg b]zdf ePsf P]ltxfl;s, kf}/fl0fs, k|fj[mlts, ;fF:j[mlts tyf k'/ftflTjs dxTj af]s]sf y'k| } ;Dkbfx?nfO{

ljZj;Dkbf ;"lrdf lnlkj4 ul/Psf] x'G5 . /fi6«;+3Lo z}lIfs, j}1flgs tyf ;fF:j[mlts ;+u7g -o'g]:sf]_] n]

g]kfnsf sltko ;Dkbfx?sf] ;+/If0f, ;Dj4{g / ljsf;sf] ] nflu sfd ul//x]sf] 5 . g]kfnsf hDdf !) j6f

o:tf ;Dkbfx? ljZj;Kkbf ;"rLdf ;"rLj[mt 5g\ h;df * j6f ;fF:j[mlts dxTj / @ j6f k|fj[mlts dxTjsf

7fpFx? 5g\ .

22 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


{

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"lrj[mt g]kfnsf ;Dkbfx?

xfn;Dd ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"lrj[mt ePsf g]kfnsf ;fF:j[mlts tyf k|fj[mlts ;Dkbfx? M–

;fF:j[mlts ;Dkbfx?

• sf7df8f} F, eQmk'/ / nlntk'/sf b/af/ If]q

• :joDe"gfy, af}4gfy, kz'kltgfy / rfFu'gf/fo0f

• n'lDagL

k|fj[mlts ;Dkbfx?

• ;u/dfyf /fli6«o lgj'm~h

• lrtjg /fli6«o lgj'm~h

ljZj;Dkbf ;"rLdf dgf]gog x'g cfjZos s]xL k"jf{wf/x?

ljleGg /fi6«x?df ePsf ;a} P]ltxfl;s, kf}/fl0fs, k|fj[mlts, ;fF:j[mlts tyf k'/ftflTjs ;Dkbfx? ljZj;Dkbf

;"lrdf ;"rLj[mt ul/b}g . oL ;Dkbfx?sf] ljz]if dxTj / ljz]iftf x'g cfjZos 5 . o'g]:sf]n] ljleGg b]zdf

ePsf ;Dkbfx?nfO{ ljZj ;Dkbf ;"rLdf ;"rLj[mt x'g lgDg cfjZos k"jf{wf/x? tf]s]sf] 5

• dfgjsf] l;h{gfTds k|ltefsf] pTj[mi6 gd"gf x'g'kg] {

• jf:t'snfsf] ljsf; jf k|ljlw, :df/ssf] ?kdf /x]sf] snf, gu/of]hgf, kl/sNkgf jf l;h{gf, w]/}

;do;Dd dfgj d"Nosf] Ps cGt/ kl/jt{g k|:t't ug] { jf ;fF:j[mlts If]qleq /x]sf] x'g'kg]

• ;j{>]i7 gd"gfsf] ?kdf /x]sf] ejg jf jf:t'snf jf k|ljlw ;+of]hg jf dfgj Oltxf;sf] dxTjk"0f{

cj:yf bzf{pg]

• sDtLdf klg clåtLo ;fF:j[mlts k/Dk/f k|dfl0ft ug] { clåtLo j:t' jf hLljt jf n'Kt e};s]sf] ;Eotf

ePsf] x'g'kg] {

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

23


}

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

g]kfnsf ;Dkbfx?

g]kfn ef}lts tyf cef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbfx?sf] wgL b]z xf] . oxfF k|frLgsfnb]lvsf c;+Vo d7, dlGb/,

:t"k, ljxf/, dl:hb, b/af/, ejgh:tf df}lns snfj[mlt, jf:t'snfo'Qm ef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbfsf] ?kdf

/x]sf 5g\ . efiff ;flxTosf df}lvs k/Dk/f tyf cleJolQm, clego snf, rf8kj{, pT;j, k|j[mlt / a|Xdf08;Fu

;DaGwLt 1fg tyf Jojxf/ / k/Dk/fut snfsf}zn h:tf cef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbf lxdfnb]lv t/fO{;Ddsf

k|To]s hft, hflt, ;d'bfo aLrdf k|z:t /x]sf5g\ . oL ;fF:j[mlts ;Dkbf g} xfdL g]kfnLsf] df}lns klxrfg

x'g\ / oL xfd|f cd"No ;DklQ x'g\ . cfh xfdL;Fu /x]sf xfd|f ljleGg ;Dkbf /fli6«o nufot cGt/f{li6«o If]qdf

;d]t dxTjk"0f{ 5g\ . logLx?sf] klxrfg, ;+/If0f / ;Dj4{g ul/Pdf dfq xfd|f] cfk\mgf] klxrfg / ;+:j[mlt ;wF

hLjGt /xG5 .

;fF:j[mlts ;Dkbfsf] dxTj

;fF:j[mlts ;Dkbf eg]sf b]zsf] kl/rofTds ;Dkbf x'g\ . ltgn] b]zsf] ul/df af]s]sf x'G5g\ . tL Ps k|sf/n]

;dfh / b]zsf phf{ klg x'g\ . cfly{s jf ef}lts ?kn] ;DkGg gePsf b]z klg oL ;Dkbfaf6 ;DkGg 5g\

eg] ltgsf] kl/ro ;+;f/e/L k'u]sf] x'G5 . ;fF:j[mlts ;Dkbfsf] dxTjnfO{ 5f]6s/Ldf o;/L pNn]v ug{

;lsG5 M–

• ;fF:j[mlts ;Dkbfx? b]zsf cd"No ;DklQ x'g\

• oL ;Dkbfn] JolQm, ;dfh tyf hft–hfltsf] klxrfgnfO{ Ps;fy hf]8]/ P]Soj4tfsf] ?kdf ;w} F

hLjGt /fVb5g\

• logn] cfk\mgf k'vf{sf] c;n sfd / Oltxf;nfO{ hLjGt /fVb5g\

• ;dfhdf Ps cfk;df ;b\efj sfod ug{ / ldn]/ a:g l;sfpF5g\

• ;+:j[mlt k|j[mlt;Fu ufFl;Psf] x'G5 / o;n] jftfj/0f ;+/If0fdf klg k|d'v e"ldsf v]Nb5

• ;Dkbfx? k|frLg tyf P]ltxfl;s ;"rgf Kffpg] cfwf/ x'g

• /fli6«o uf}/j tyf cGt/fli6«o ?kdf klxrfg u/fpF5g

• ;Lk, snf tyf lzIffdf ljsf; ug{ k|f]T;fxg x'G5

• cfDbfgLsf] ;|f]t a9fpg d2t u5{g\

• ko{6snfO{ cfsif{0f u/fpF5g\ / ko{6s leq\ofpg dxTjk"0f{ e"ldsf v]Nb5g\

• ;dfh, /fi6«sf] Oltxf;nfO{ hLjGt /fv]sf x'G5g\ .

g]kfnsf c? w]/} ;Dkbfx? ljZj;Dkbf ;"rLdf ;dfj]z x'g ;Sg] w]/} ;Defjgf 5 . xfdLn] oL ;Dkbfsf]

:ofxf/, ;Def/ / ;"lrj[mt ug{ kxn ug' { clt cfjZos 5 . oL ;Defljt ;Dkbf lgDg 5g\M– dWosfnLg

sLlt{k'/ zx/ -sf7df8f} F_, ah|of]lugL dlGb/ / k|frLg ;fFv'j:tL -sf7df8f} F_, a'ªdltsf dR5]Gb|gfy, vf]sgfsf]

df}lns j:tL / tf]/Lsf] t]n pBf]u -nlntk'/_, g'jfsf]6sf] ;fttn] b/af/ -g'jfsf]6_, kgf}tLIf]q -sfe| ]knf~rf]s_,

/fdhfgsL dlGb/ -wg'iff_, /fdu|fd af}4:t"k -gjnk/f;L_, dWosfnLg tfg;]g ahf/ -kfNkf_, ?? If]qsf]

Clifs]z dlGb/ -kfNkf_, ltnf}/fsf]6 -slknj:t'_, nf]dfGyfª / d'lQmgfy If]qsf u'kmfx? -d':tfª_, uf]/vf b/af/

-uf]/vf_, e"tL{sf b]jnx? -b}n]v_, l;+hf pkTosf -h'Dnf_ cflb .

24 ;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


@Effu

efu ! – ;+:j[mltsf] kl/ro

;fF:j[mlts clwsf/

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

25


efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

;fF:j[mlts clwsf/

dflg;n] cfk\mgf] k/Dk/f b]lv dfGb} cfPsf] ;+:sf/, rfnrng, ljgf cj/f]w dfGg kfpg' p;sf] ;Ff:j[mlts

clwsf/ xf] . ;Ff:j[mlts clwsf/ leq hGd k"j{ b]lv d[To" kZrft\ ;Ddsf ;Dk"0f{ sd{x?nfO{ ljgf afwf cj/f]w

dfGg kfpg] clwsf/x? kb{5g\ . ;fF:j[mlts clwsf/ dfgj clwsf/sf] Ps d'Vo kf6f] xf] . o;sf] p2]Zo

;dfgtf, ;Ddfg tyf ljgf e]befj ;+:j[mlt dfGg kfpg] /x]sf] x'G5 . o; leq efiff, ;fF:j[mlts tyf snfTds

pTkfbg, ;fF:j[mlts hLjgdf ;xeflutf, ;fF:j[mlts ;Dkbf, af}l4s ;DklQ ;DaGwL clwsf/ / ;+:j[mltdf kx' Fr

cflb /x]sf] x'G5 . :ffF:j[mlts clwsf/ leq lgDg clwsf/x? kb{5g\ M–

• ;fF:j[mlts klxrfgsf] clwsf/

• ;a}n] cf–cfk\mgf] efiff af]Ng kfpg], cf–cfk\mgf] efiffdf cWoog ug{ kfpg]

• :jtGq ?kdf cfk\mgf] k/Dk/f dfGg kfpg], ;fdflhs hLjgdf efu lng kfpg]

• snfx?sf] cfgGb lng kfpg]

• cfk\mgf] ;Lk cg';f/sf] sfd ug{ kfpg]

• ;Lksf] ljsf;, ;+/If0f ug{ kfpg]

• cf:yf cg';f/sf] wd{ dfGg tyf wfld{s sfo{x?df efu lng kfpg]

• d7, dlGb/, kf6Lkf}jf, dl:hb, d"lt{ cflb wfld{s, kf}/fl0fs, P]ltxfl;s tyf ko{6sLo If]qx?sf] ;+/If0f

ug{ kfpg]

• Kf/Dk/fut ;fdu|Lx? pTkfbg tyf laqmL ljt/0f ug{ kfpg]

26

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

;fF:j[mlts clwsf/;DaGwL /fli6«o tyf cGt/f{li6«o b:tfj]h

;fF:j[mlts clwsf/x?sf] ;+/If0f Pjd\ pkef]u ug{ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ?kdf ljleGg k|of; ePsf 5g\ .

cGt/f{li6«o ?kdf ;+o'Qm /fi6«;+3n] ljleGg ;lGw, dxf;lGw kfl/t u/]sf] 5 . g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^#

df ;fF:j[mlts clwsf/nfO{ df}lns xs cGtu{t /fv]sf] 5 . g]kfn ;/sf/n] ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf k|j4{g

ug{sf] nflu /fli6«o ;+:j[mlt gLlt kf; u/]sf] 5 . g]kfnn] ;fF:j[mlts clwsf/ ;DaGwL ljleGg cGt/f{li6«o

b:tfj]hx?nfO{ cg'df]bg u/]sf] 5 .

-s_ dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($*

dflg;n] dof{lbt ?kdf afFRgsf] nflu cfjZos kg] { ;a} clwsf/x?nfO{ g} dfgj clwsf/ elgG5 . dfgj

clwsf/ dflg;sf] hGdl;4 clwsf/ xf] . ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] ;g\ !($* l8;]Da/ !) df dfgj

clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq hf/L u/]sf] xf] . of] 3f]if0ffkqsf] d'Vo p2]Zo dfgjn] hGd]kl5 p;n] kfpg]

hGdl;4 clwsf/ h:tf] klxrfg, ufF;, afF;, skf;, lzIff, :jf:y, zflGt;'/Iff, /f]huf/, ;fF:j[mlts tyf

;fdflhs hLjgdf ;xefuL x'g kfpg] clwsf/x?nfO{ :jtGq ?kdf pkef]u ug{ kfpg] cj:yf l;h{gf ug' { xf] .

;fF:j[mlts clwsf/sf] ;DaGwdf of] 3f]if0ffkqsf] wf/f @& df æk|To]s JolQmnfO{ :jtGqtfk"j{s ;dfhsf]

;fF:j[mlts hLjgdf efu lng, snfx?sf] cfgGb lng] tyf j}1flgs k|ult / lj1fgn] k|bfg u/]sf ;'ljwfx?sf]

pkef]u ug] { clwsf/ x'g]5Æ egL Joj:yf ul/Psf] 5 .

-v_ cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:j[mlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq ;g\ !(^^

;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0fkq cGtu{t /x]/ cfly{s ;fdflhs tyf

;fF:j[mlts clwsf/sf] ;+/If0f ug{sf nflu ;g\ !(^^ l8;]Da/ !^ df of] k|lt1fkq kfl/t u/]sf] xf] . g]kfnn]

o; k|lt1fkqnfO{ ;g\ !((! df cg'df]bg u/]sf] 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:j[mlts k|lt1fkqn] k|To]s

b]zsf gful/sn] ;Ddfg k"j{s afFRg, sfd ug{ / lzIff / ;+:j[mltsf] clwsf/ ljgf cj/f]w pkef]u ug{ kfpg'

kg] { Joj:yf u/]sf] 5 . of] k|lt1fkqsf] wf/f !% df ;fF:j[mlts clwsf/sf] ljifodf o:tf] Joj:yf ul/Psf] 5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

27


efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

-!_ k|To]s JolQmsf] ;fF:j[mlts hLjgdf ;xefuL x'g kfpg] clwsf/, j}1flgs k|ult tyf ;f] sf] pkof]usf]

kmfObf pkef]u ug]{ clwsf/, cfk"m n]vs ePsf] j'mg} klg j}1flgs, ;flxlTos tyf snfTds

pTkfbgaf6 pTkGg x'g] g}lts / ef}lts lxtx?sf] ;+/If0faf6 kmfObf kfpg] clwsf/ .

@_ ;Ff:j[mlts clwsf/sf] k"0f{ k|flKtsf] nflu k|:t't k|lt1fkqsf kIf /fi6«x?n] rfNg] sbdx?df lj1fg

/ ;+:j[mltsf] ;~ro, ljsf; tyf k|;f/sfnflu cfjZos sbd ;d]t ;dfj]z x'g]5g\ .

#_ k|:t't k|lt1fkqsf kIf /fi6«x? j}1flgs cg';Gwfg tyf l;h{gfTds lqmofsnfksf nflu ckl/xfo{

:jtGqtfsf] ;Ddfg ug] { k|lt1f ub{5g\ .

$_ k|:t't k|lt1fkqsf kIf /fi6«x? j}1flgs tyf ;fF:j[mlts If]qdf cGt/f{li6«o ;Dks{ tyf ;xof]usf]

k|f]T;fxg / ljsf;af6 xfl;n ul/g] kmfObf :jLsf/ ub{5g\ .

-u_ g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^#

g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^# n] klg ljleGg hft, hfltx?sf] ;fF:j[mlts clwsf/sf] pkef]u, ;Ddfg Pjd\

;+/If0fsf] clwsf/ ;'lglZrt u/]sf] 5 . g]kfn ax'hftLo, ax'eflifs, ax'wfld{s, ax';fF:j[mlts ljz]iftfo'Qm

;dfg cfsfª\Iff / g]kfnsf] /fli6«o :jtGqtf, cv08tf, /fli6«o lxt tyf ;Dj[ [l4k|lt cf:yfjfg /xL Pstfsf]

;"qdf cfj4 ;a} g]kfnL hgtf ;dli6 ?kdf /fi6« xf] elg k|:tfjgfdf pNn]v ul/Psf] 5 . g]kfnsf] cGtl/d

;+ljwfg @)^# sf] df}lns xs cGtu{t wf/f !& -#_ df g]kfndf a;f]af; ug] { k|To]s ;d'bfonfO{ cfk\mgf] efiff,

lnlk, ;+:j[mlt, ;fF:j[mlts ;Eotf / ;Dkbfsf] ;+/If0f, ;Dj4{g ug] { xs x'g]5 egL Joj:yf ul/Psf] 5 .

g]kfnn] cg'df]bg u/]sf o'g]:sf]åf/f kfl/t ljZj;Dkbf;DaGwL

dxf;lGwx?

-s_ ljZj;Dkbf dxf;lGw !(&@

of] dxf;lGw ;g\ !(&@ gf]e]Da/ !^ df k]l/;df a;]sf] o'g]:sf]sf] !& cf} F ;fwf/0f ;efsf] a}7saf6 kfl/t ePsf]

xf] . ljZjsf ;j{>]i7 Pjd\ ljZjJofkL dxTj ePsf ;fF:j[mlts Pjd\ k|fj[mlts ;Dkbfx? h'g Ps k6s gfz

ePkl5 k'gM :yfkgf ug{ k|foM c;Dej x'G5g, ltgLx?sf] ;+/If0f Pjd\ ;'/Iff ug{sf] nflu cg'df]bg ul/Psf]

klxnf] b:tfj]h xf] . of] dxf;lGw ;fF:j[mlts / k|fj[mlts ;Dkbfx?nfO{ cGt/–;DalGwt agfpg] cGt/f{li6«o

sfg"gsf] ?kdf /x]sf] 5 . o;nfO{ g]kfnn] ;g\ !(&* df cg'df]bg u/]sf] xf] .

-v_ cef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbf ;+/If0f;DaGwL dxf;GwL @))#

efiff ;lxTosf df}lvs k/Dk/f tyf cleJolQm, clego snf, ;fdflhs Jojxf/, cg'i7fg Tfyf rf8kj{ pT;j,

k|j[mlt / j|Dxf08;Fu ;DalGwt 1fg tyf Jojxf/ / k/Dk/fut snfsf}znsf] ;+/If0f Pjd\ ;'/Iff ug{ of]

dxf;lGw kfl/t ul/Psf] xf] . g]kfnn] of] dxf;lGwnfO{ ;g\ @)!) df x:tfIf/ u/]sf] xf] .

cNk;+Vos tyf cflbjf;L hghfltx?sf] ;fF:j[mlts

clwsf/;DaGwL b:tfj]h

lglZrt e"–efudf nfdf] ;do b]lv -k/fk"j{sfnb]lv_ a;f]af; ub} { cfPsf yf]/} ;+Vofdf /x]sf hfthfltx?nfO{

cNk;+Vos hflt elgG5 . /fHosf] gLlt lgdf{0f txdf ltgLx?sf] kx' Fr sd /x]sf] x'G5 . To;} u/L lglZrt e"–

efu cf]u6]/ k/fk"j{sfnb]lv a;f]af; ub} { cfPsf afl;Gbf Hf:sf] cfk\mg} 5'§} klxrfg, k/Dk/f, ;+:sf/ x'G5 tL

28

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


{

{

{

efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

hfltx?nfO{ cflbjf;L hghflt elGfG5 . oL hfltx?sf] xs clwsf/sf] lgldQ ljleGg cGt/fli6«o ;lGw tyf

3f]if0ff ePsf5g\ M–

-s_ cNk;+Vos tyf cflbjf;L hghfltsf] clwsf/;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;+3sf] 3f]if0ffkq @))&

;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g\ @))&, ;]K6]Da/ !# df cflbjf;L hghfltsf] clwsf/;DaGwL 3f]if0ffkq kfl/t u/]sf] xf] .

of] 3f]if0ffkqsf] d'Vo p2]Zo cflbjf;L hghflt / cGo ;d'bfo ;dfg /x]sf5g\ eGg] j'm/f :yflkt ug' { xf] .

c?sf] h:t} cflbjf;L hghfltx?sf] ljljw ;+:j[mlt /Lltl/jfhx?n] dfGotf kfpg' kg] { j'm/fdf o;n] hf]8

lbPsf] 5 . of] 3f]if0ffkqsf] wf/fdf hghfltx?nfO{ cfk\mgf k[ys Pjd\ k/Dk/fut /fhg}lts, sfg"gL, cfly{s,

;fdflhs tyf ;fF:j[mlts Jojxf/x?nfO{ ;Dj4{g ug] { clwsf/sf ;fy} pgLx?n] rfx]df /fHosf] /fhg}lts,

cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:j[mlts hLjgdf k"0f{?kn] ;xefuL x'g kfpg] clwsf/sf] Joj:yf ul/Psf] 5 . To:t}

wf/f !@ n] pgLx?sf] cfWoflTds tyf wfld{s k/Dk/f, /Lltl/jfh, pT;j dfGg], k|bz{g ug] {, ltgsf] ljsf; ug]

/ l;sfpg] clwsf/ lbPsf] 5 . pgLx?sf] cfk\mgf wfld{s tyf ;fF:j[mlts :ynx?sf] ;+ef/ tyf k/Dk/fx?sf]

;+/If0f ug] { clwsf/sf] Joj:yf 5 .

-v_ cflbjf;L tyf hghflt ;DaGwL dxf;lGw !(*( -cfO{= Pn= cf]= !^(_

cflbjf;L tyf hghflt ;DaGwL dxf;lGw !(%& nfO{ ;+zf]wg u/L ;g\ !(*( h'g @& df >d ;+u7gsf]

dxf;efn] cfO{=Pn=cf] !^( egL lrlgg] cflbjf;L tyf hghflt ;DaGwL dxf;lGw kfl/t u/]sf] xf] . o;

dxf;GwLsf] wf/f ! df cflbjf;Lsf] kl/efiff u/]sf] 5 . of] dxf;lGwn] cflbjf;L tyf hghfltx?sf ;fdflhs,

;fF:j[mlts, cfly{s clwsf/x? k"0f{ sfof{Gjog u/fpg' /fHosf] bfloTj x'g] Joj:yf ul/Psf] 5 . To:t} JolQm,

;+:yf, ;DklQ, >d, ;+:j[mlt tyf pgLx?sf] jftfj/0fsf] ] /Iff ug{ ljz]if Joj:yf ckgfpg] cflb Joj:yf

/x]sf5g\ .

g]kfndf /fli6«o ;+:j[mlt gLltsf] cfjZostf

xfd|f k'vf{x?n] ] xfdLnfO{ 5f]8]/ uPsf / xfn b]zsf ljleGg e"–efudf a;f]af; ug] { xfdL ljleGg hfthflt /

efiffefifLx?n] ] cjnDjg ub} { cfPsf ;fF:j[mlts ;Dkbf s] slt 5g\ / j'mg cj:yfdf 5g\ ltgLx?sf] lj:t[t

cWoog ;fF:j[mlts gLltsf] cefjdf x'g g;s]sf]n] lj:t[t Pjd\ j}1flgs cWoogsf] lgldQ g]kfn ;/sf/n]

g]kfnsf] /fli6«o ;fF:j[mlts gLlt @)^& kfl/t u/]sf] 5 . of] gLltsf] ] nIo g]kfnL ;dfhdf ljBdfg hflt /

;d'bfosf k/Dk/fut ef}lts Pjd\ cef}lts ;fF:j[mlts ;Dkbfsf] cWoog / ;+/If0f u/L Ps csf{df ;Ddfg,

;b\efj / ;lxi0f'tfsf] efjgf hfu[t u/fO{ ;fdflhs dof{bf clej[l4 ub} { b]znfO{ ;fF:j[mlts Pstfsf] ;"qdf

ufF:g' /x]sf] 5 . of] gLltsf] p2]Zo o; k|sf/ 5g\ M–

• b]znfO{ ;fF:j[mlts Pstfsf] ;"qdf ufF:g]

• ljleGg hflt / ;d'bfosf ;fF:j[mlts kIfsf] cWoog cg';Gwfg u/L k|dfl0fs ;"rL / ljj/0f

k|sfzgdf Nofpg]

• ;Lk, snf, pTkfbg cflbsf] :jfldTjsf] klxrfg u/L clen]vLs/0f ug] {, ;+/If0f / Joj:yfkgsf]

lhDd]jf/L lgwf{/0f ug]

• ;+/If0f / Joj:yfkgsf nflu pko'Qm pkfo / k|ljlwx?sf] klxrfg ug] {, >f]t, ;fwg / hg;xeflutf

h'6fpg] / ;+/If0f u/L eflj k':tfnfO{ x:tfGt/0f ug]

• ;fF:j[mlts dfGotf / nf]sk/Dk/f k|lt ;Ddfg / ;lxi0f'tfsf] efjgf hfu[t u/fO{ /fli6«o PstfnfO{

dhj't kfg] {

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

29


efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

• ;fd'bflos ;fF:j[mlts s]Gb|sf] ?kdf hLljt nf]s;+u|xfnosf] :yfkgf ug{ k|f]T;flxt ug] {

• /fli6«o klxrfg / uf}/j a9fpg]

b]zdf ePsf ljljw ;+:j[mltsf af/]df oyfy{ cWoog cg';Gwfg ug{ /fli6«o ;+:j[mlt gLltsf] cfjZostf k/]sf]

xf] . ;fdfGo ?kdf eGbf ;fF:j[mlts ;Dkbfx?sf] lj:t[t / j}1flgs cWoog ug{, ;fF:j[mlts ;b\efj, ;lxi0f'tf

/ efOrf/fsf] jftfj/0f >[hgf ug{, ;fF:j[mlts pTyfgdf ;dfg cj;/ / ;dfg dxTj k|bfg ug{, afXo

;+:j[mltsf] k|efj 36fpg, ko{6g pBf]u k|j4{gdf ;xof]u k'¥ofpg, /f]huf/Lsf cj;/ j[l4 ug{, Nff]kf]Gd'v

;+:j[mlt arfpFg, JolQmdf n's]/ /x]sf k|ltefnfO{ phfu/ x'g] cj;/ / jftfj/0f >[hgf{ ug{ / cGt/f{li6«o

hutdf g]kfnsf] df}lns ;+:j[mltsf] klxrfgnfO{ arfO{ /fVg ;fF:j[mlts gLltsf] cfjZostf k/]sf] xf] .

30

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


#Effu

efu @ – ;fF:j[mlts clwsf/

;+:j[mltsf] ;+/If0f

tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg]

s]lx pkfox?

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

31


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{

;lsg] s]lx pkfox?

;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{g ub} { ;fF:j[mlts ;f}xfb{tf / ;x–cl:tTj lgdf{0fsfnflu >[hgfTds, snfTds,

efjgfTds, k/Dk/fut j:t'x?sf] pTkfbg, k|j4{g ug' {sf ;fy} Joj;fodf nfu]sf JolQm, ;d"x, ju{, hfthfltx?sf]

hLjgofkgdf d2t k'¥ofpg cfjZos x'G5 . o;sfnflu lgDg sfd ug{ ;lsG5 M–

!= cfd;d'bfosf] kl/rfng

@= ;+rf/ dfWodsf] kl/rfng

#= Ifdtf clej[l4

$= ahf/df kx' Fr

!= cfd;d'bfosf] kl/rfng

;+:j[mltnfO{ hLjGt /fVg tyf hu]gf{ ug{sfnflu k|d'v e"ldsf lgjf{x ug] { / efjL k':tfdf x:tfGt/0f ub} { hfg]

sfddf k|d'v e"ldsf cfd;d'bfon] g} v]N5 . cfd;d'bfosf] ;xeflutf ljgf ;+:j[mltsf] pkfb]otf / lg/Gt/tf

/xg ;Sb}g, of] Oltxf;df dfq} klg ;Lldt /xg ;S5 . ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsf]nflu cfd;d'bfosf]

;+:j[mltk|ltsf] r]tgf clej[l4, Ps csf{sf] ;+:j[mltk|lt ;Ddfg / ;b\efj, ;fF:j[mlts >[hgf, pTkfbgsf]

gfkmfd"ns ahf/sf] vf]hL, Joj:yfkg tyf kx' Frsf] ;'lglZrttf cflb x'g'k5{ . o;sfnflu ckgfpg ;lsg]

s]xL pkfox? M–

s_ ;/f]sf/jfnfx?;Fu 5nkmn tyf sfo{zfnf

;+:j[mltsf] ;+/If0f ug{sf nflu ;/f]sf/jfnfx? e]nf eO{ ljleGg ;+:j[mltsf] af/]df hfgsf/L cfbfgk|bfg u/]/

;fF:j[mlts ;b\efj j[l4 ug{ tyf ;r]tgf k}mnfpg ;xof]u k'Ub5 . sfo{zfnfdf c;n cEof;sf] cfbfg k|bfg

ul/G5 / ;d:of ;dfwfgsf pkfo kQf nufO{ cGt/–;fF:j[mlts ;b\efj ljsf; tyf ;fF:j[mlts pTkfbgsf]

ahf/ k|j4{g ug{df ;xof]u k'Ub5 .

v_ lrqsnf k|ltof]lutf

;+:j[mltk|lt afnaflnsfx?sf] r]tgf a9fpg, ;+:j[mltnfO{ efjL k':tfdf rfvk"0f{?kn] k'¥ofpg'sf ;fy}

afnaflnsfx?sf] kl/rfng ub} { ;+:j[mlt ;+/If0f, ;Dj4{g ug{sfnflu ljBfyL{x?aLr ;+:j[mlt ljwfdf lrqsnf

k|ltof]lutfsf] cfof]hgf ug{ ;lsG5 . afn dgf]lj1fgsf cg';f/ afnaflnsfx?nfO{ j'mg} gofF ljifoj:t'df

rfvnfUbf] tl/sfn] ;xefuL u/fOPsf] v08df pgLx?n] To; j'm/fnfO{ cfk\mgf] 3/, l5d]s / ;fyLx?;Fu

5nkmn u5{g\ / ;Gb]z k}mnfpg d2t u5{g\ . o;sf ;fy} ;fgf] pd]/df k/]sf] ;sf/fTds c;/n] pgLx?sf]

efjL lhGbuLdf k|efj kfl//xG5 . o; k|sf/sf lqmofsnfkx?n] pgLx?df snfTds tyf >[hgfTds Ifdtfsf]

ljsf; x'g'sf] ;fy} ;fF:j[mlts ;b\efjsf] efjgf j[l4 u/fpg d2t ldNb5 .

u_ ;fF:j[mlts ;b\efjb"tsf] kl/rfng

b]zsf ljleGg If]qdf nf]slk|otf xfl;n u/]sf Vofltk|fKt JolQmTjx?nfO{ ;fF:j[mlts ;b\efjb"tsf ?kdf k|:t't

u/L ;+:j[mltsf] ;Dj4{g / k|j4{gsf nflu kl/rfng u/L ;+:j[mltnfO{ /fli6«o :t/df Jofks agfpg ;lsG5 .

32

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

o:tf lj1x?n] eg]sf u/]sf j'm/fnfO{ cfdgful/sn] dxTj lbg'sf ;fy} ljZjf; / cg';/0f klg ug{ ;Sg] x' Fbf

pgLx?åf/f ;+:j[mlt tyf ;fF:j[mlts pTkfbgsf ;DaGwdf dxTj bzf{pg] ;Gb]z, ;"rgf, lzIff tyf ;+rf/sf

dfWodaf6 k|jfx u/]/ ;fF:j[mlts ;b\efj ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg ;lsG5 . o;af6 ;dfhdf ;f}xfb{tf, ;x–

cl:tTj tyf ;b\efj k}mnfpg d2t k'Ub5 .

@= ;+rf/ dfWodsf] kl/rfng

;+:j[mltsf] ;+/If0f, ;fF:j[mlts ;f}xfb{tf j[l4 tyf ;fF:j[mlts pTkfbgsf ;Gbe{df j'mg}klg ;"rgf, ;Gb]z tyf

hfgsf/LnfO{ ;j{;fwf/0fdfem ;zQm / k|efjsf/L ?kn] k|:t't ug{ ;+rf/ dfWodsf] k|of]u ug{ ;lsG5 .

cfd;+rf/ dfWodsf] nf]slk|otf / kxF 'rsf] sf/0f ;fF:j[mlts ;Gbe{ tyf ljifoj:t' ;d]l6Psf] ;"rgf tyf

;Gb]z k|jfx u/]/ cGt/–;fF:j[mlts ;f}xfb{tf j[l4 ug{ ;lsG5 . o;sf s]lx pkfo o;k|sf/ 5g\ M–

s_ /]l8of] tyf 6]lnlehgsf] pkof]u

;+:j[mlt tyf ;fF:j[mlts pTkfbgsf ;Gb]z tyf ;"rgfnfO{ ;j{;fwf/0f dfem l56f], 5l/tf] / k|efjsf/L tl/sfn]

k'¥ofpg /]l8of] tyf 6]lnlehgsf] pkof]u ug{ ;lsG5 . ef}uf]lns, ;fF:j[mlts tyf eflifs ljljwtf ePsf]

g]kfndf j'mg}klg ;Gb]z cyjf ;"rgf k|efjsf/L 9+un] / ax';+Vos hgtf dfem k'¥ofpg cfd;+rf/ dfWodsf

ljleGg :j?k tyf ljleGg efiffsf] k|of]u ug' {kg] { x'G5 . g]kfndf Pkm= Pd /]l8of]sf] nf]slk|otf / kxF 'rnfO{

Wofgdf /fVb} ;fF:j[mlts ;f}xfb{tf / ;x–cl:tTjnfO{ k|j4{g ug{ ;fF:j[mlts cfr/0f, Jojxf/ tyf lqmofsnfkx?nfO{

;j{;fwf/0fsf] lxtdf k|;f/0f ul/g] ;fj{hlgs ;"rgf (Public Service Announcement) sf dfWodaf6 g]kfnL

nufot ljleGg :yfgLo efiffdf k|;f/0f ubf{ k|efjsf/L x'G5 . To;}u/L ;+:j[mltsf /f]rs, /+uLg tyf

k| ]/0ffbfos emnsnfO{ ;d]6L ;fj{hlgs ;"rgf agfO 6]lnlehg dfk{mt k|:t't ul/bf o;n] 5f]6f] ;dodf g}

hgdfg;df k|efj kfg{ ;Sb5 .

v_ ;fF:j[mlts j]a;fO6sf] lgdf{0f

j'mg}klg hfgsf/L, ;"rgf / ;Gb]znfO{ Ps}k6s ljZjsf x/]s j'mgfdf k'¥ofpgsfnflu j]a;fO6sf] k|of]u Ps

ljsNk x'g;S5 . j]a;fO6df j'mg}klg ljifoj:t'sf] af/]df lj:t[t hfgsf/L /fVg ;lsG5, h;nfO{ l56f] 5l/tf]

?kdf OG6/g]6sf] dfWodaf6 hf]sf]xLn] k|fKt ug{ ;Sb5 h:t} g]kfnsf] ;fF:j[mlts ljljwtf / ;+:j[mltsf]

hfgsf/L k|fKt ug{sf]nflu www.nepalculture.org.np x]g{ ;lsG5 . ;fF:j[mlts j]a;fO6dfk{mt g]kfndf

a;f]af; ug] { hft, hflt, k|rngdf /x]sf wd{, ;+:j[mlt, /Lltl/jfh, ;+:sf/, e]ife"iff, u/uxgf, snfsf}zn

nufot c;n cEof; cflbsf af/]df hfgsf/L u/fpg ;lsG5 . g]kfnsf ;fF:j[mlts, P]ltxfl;s, k'/ftflTjs

tyf wfld{s ;DkbfnfO{ ;d]6L ljZjsf ;fd' k|:t't ug{ ;lsG5 . j]a;fO6 dfk{mt cGt/lqmofTds ?kdf

hfgsf/L cfbfg k|bfg ug{ ;d]t ;xof]u ldNb5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

33


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

u_ t"n, kf]:6/, krf{, a|f];/ cflb

;fF:j[mlts ;b\efj, ;f}xfb{tf tyf ;x–cl:tTj k}mnfpg] lsl;dsf n]v, ;Gb]z tyf hfgsf/Låf/f cfd;d'bfosf]

r]tgf tyf cle?rL a9fpg ;+rf/ dfWodsf ljleGg :j?k t"n, kf]i6/, krf{ tyf a|f];/ cflbnfO{ k|of]u ug{

;lsG5 . ;+rf/ dfWodsf ;fdu|Lx?sf] k|of]uaf6 ;/n lsl;dn] ;+:j[mlt / ;fF:j[mlts ljljwtfsf] af/]df

cfd;d'bfonfO{ hfgsf/L u/fpg ;lsG5 .

3_ xft]k'l:tsf

;+:j[mltsf] kl/ro, ;fF:j[mlts clwsf/x?, ;+:j[mlt / ;fF:j[mlts pTkfbg k|j4{gsf pkfox? tyf c;n cyf{t

cg's/0fLo cEof; cflb ljljw ljifo j:t'nfO{ ;"lrj[mt u/L tof/ ul/Psf] xft]k'l:tsfsf] dfWodaf6 ;fwf/0f

n]vk9 ug{ hfGg] JolQmnfO{ ;+:j[mltsf] ljljw kIfaf/] hfgsf/L lbnfpg ;lsG5 . cfd;+rf/ dfWodsf

:j?kx? dWo] xft]k'l:tsf lbuf] x'g] x'gfn] / ;+:j[mltsf ljifodf cWoog ug{ ?rfpg] ju{nfO{ ;d]t pko'Qm

;|f]t tyf ;fwg aGg;Sb5 .

ª_ j[Qlrqsf] lgdf{0f tyf k|bz{g

j[ [Qlrq Ps >Job[Zo ;+rf/dfWod ePsf]n] ;f] dfk{mt\ ;+:j[mlt ;DaGwL hfgsf/L lgdf{0f u/L k|;f/0f ul/Pdf

cfdhgdfg;df k|efjsf/L ?kdf ;Gb]z k}mnfpg ;lsG5 . ;+:j[mlt / ;fF:j[mlts ultljlw tyf lqmofsnfkx?sf]

5fofÍg tyf lgdf{0f ug' {sf] dxTjk"0f{ kIf eg]sf] ljljw ;+:j[mltx?nfO{ b:tfj]h ug' { klg xf] .

# Ifdtf clej[l4

;fF:j[mlts >[hgf, snf / j:t'x?sf] pTkfbg, k|j4{g, Joj;fo cflbsf af/]df ;/f]sf/jfnfx? Tfyf ;+rf/sdL{x?sf]

Ifdtf clej[l4 u/L ;+:jmltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gdf of]ubfg k'¥ofpg ;lsG5 . ;/f]sf/jfnfx?n] k|ToIf?kdf

;+:j[mltsf] ;+/If0f, ;Dj4{g / k|j4{gdf of]ubfg k'¥ofO/x]sf x'G5g\ eg] ;+rf/sdL{n] k/f]If?kdf of]ubfg

k'¥ofO/x]sf x'G5g\ .

s_ ;+rf/sdL{x?nfO{ tfnLd

;+:j[mltsf] ;Dj4{g, k|j4{g tyf ljsf;sf]nflu ;+rf/sdL{x?nfO{ ;+:j[mlt / ;fF:j[mlts ljwfsf ljljw kIfx?sf

af/]df hfgsf/L u/fpg' cfjZos x'g cfpF5 . ;fF:j[mlts ljwfdf r]tgf tyf ;dfrf/, ljrf/, b[li6sf]0f,

lkmr/ cflb agfpg] ;Gbe{df Ifdtf clej[l4 ug{sf nflu tfnLd lbg ;lsG5 . o;af6 pgLx?df Ifdtf

clej[l4 x'G5 . ;+:j[mltsf ;Gbe{df :jod\ vf]hd"ns cWoog ug{ clek| ]l/t x'G5g\ / ;fF:j[mlts ljifoj:t'sf

af/]df hfgsf/ eO{ ljifoj:t'nfO{ k|efjsf/Lk"0f{ tl/sfn] k|:t't ug{ ;Sb5g\ . cfk"m sfo{/t ;+rf/u[xx?af6

k|sflzt tyf k|;fl/t x'g] ;+rf/dfWoddf ;fF:j[mlts ljwfnfO{ :yflkt u/fpg ;d]t of]ubfg lbg ;Sb5g\ .

v_ pTkfbssfnflu tfnLd

;fF:j[mlts dxTjsf j:t'x? lg/Gt/ pTkfbg ub} { cfPsf pTkfbsx?nfO{ pgLx?sf] cfjZostf cg';f/ ;Lk

clej[l4;DaGwL tfnLd lbPdf u'0f:t/Lo ;fdu|L pTkfbgdf d2t k'Ub5 . tfnLdaf6 pTkflbt j:t'x?sf]

ljljlws/0f eO{ u'0f:t/df j[l4 x'g'sf ;fy} ahf/sf] k|j4{gdf ;xof]u k'Ub5 . o;af6 ;fF:j[mlts ;fdu|L

pTkfbsx?aLr c;n–cEof; cfbfg–k|bfg ;d]t x'g] ub{5 .

34

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

u_ ;fF:j[mlts l/kf]l6{ªsf nflu tfnLd k'l:tsf

;fF:j[mlts ljwfdf l/kf]l6{ªsf] Ifdtf clej[l4sfnflu cfjZos kf7\o tyf tfnLd ;fdu|Ldf ;xof]u k'Ug] u/L

tfnLd k'l:tsf lgdf{0f ug{ ;lsG5 . pQm k'l:tsf ;+rf/sdL{x?nfO{ tfnLd lbgsfnflu ;xof]uL aGg ;Sb5 .

tfnLd k'l:tsfn] ;+rf/sdL{x?nfO{ ;+:j[mlt ljwfdf cWoog, cg';Gwfg ug' { k/]sf] cj:yfdf ;d]t ;xof]u

k|bfg ug{ ;Sb5 .

3_ pTkfbsx?sfnflu ;xof]uL lgb] {lzsf

k|rngdf /x]sf ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?sf] pTkfbgnfO{ k|j4{g ug{sfnflu pTkfbsx?nfO{ nlIft u/L ;xof]uL

lgb] {lzsf k':ts tof/ kfg{ ;lsG5 . lgb] {lzsfn] ;fF:j[mlts pTkfbgsf] If]qdf JolQm, ;d'bfo, pBf]u, Jofkf/,

Joj;fonfO{ Joj;flos 9+un] ;+rfng ug{sfnflu cfjZos ;'emfj, ahf/ lj:tf/sf ljleGg pkfo, j:t'sf]

u'0f:t/ a9fpg] pkfo nufot nfut cflbsf af/]df ;Nnfx, ;'emfj k|bfg ub{5 . eljiodf ;fF:j[mlts

pTkfbs tyf Joj;foLx?nfO{ Ifdtf clej[l4 ;DaGwL cled'vLs/0f cyjf tfnLd ;+rfng ug' {k/]df ;xof]uL

k':tssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

$= ahf/df kx'Fr

;fF:j[mlts If]qdf /x]/ o;nfO{ cfˆgf] hLjgsf] cleGg cËsf ?kdf lnO{/x]sf tyf o;nfO{ hLjgofkgsf]

dfWod agfO/x]sf JolQm, ju{, ;d'bfo, hfthfltx?nfO{ pgLx?sf] >d, ;[hgf, pTkfbgn] ;xh ?kdf

ahf/df kx' Fr k'Ug' cfjZos 5 . o;sf] nflu ug{ ;lsg] s]xL dfWodx? M–

d]nf÷dxf]T;j, ;+:j[mlt k|j4{gsf]nflu pko'Qm :yfg

g]kfnL ;dfhdf k/Dk/fut ?kdf ljleGg rf8kj{ hfqfx?df nfUb} cfPsf] d]nf dxf]T;jn] klg

;fF:j[mlts cfbfgk|bfg / cGt/–hftLo d]nldnfk sfod u/]sf] 5 . d]nf

dxf]T;jx? hfqf, rf8kj{, :yfg / ;do cg';f/ km/s km/s

k|sf/sf x'G5g\ . rf8kj{sf] cj;/df nfUg] d]nfb]lv :yfgLo

:t/sf xf6ahf/ / ljleGg ;dodf nfUg] d]nf

dxf]T;jx?df ufpF, ;dfhsf JolQmx? ldn]/ d]nf eg{

hfg]Ù rf8kj{ pT;j dgfpg] / /dfOnf] ug] { k|rng 5 .

o:tf d]nf dxf]T;jx?df ljleGg hflt tyf ;d'bfon]

pTkfbg u/]sf ljleGg ;fdu|Lx? lsga]r ug] {Ù hflt,

;d'bfodf ePsf gfrufg, snf ;+:j[mltnfO{ k|bz{g ug] ]{

ul/G5 . o;n] ;fF:j[mlts ;fdu|L pTkfbgnfO{ a9fjf lbG5

eg] ;dfhdf ePsf snf ;+:j[mltnfO{ hu]gf{ ug{ d2t

ub{5 . To:t} d]nf dxf]T;jdf ljleGg hfthflt, ju{, If]q /

;d'bfosf dflg;x?sf] ;xefuLtf /xg] x'gfn] o; cj;/df

Ps csf{sf] ;+:j[mlt hfGg] tyf c;n cEof;x? cfbfg k|bfg ug] {

cj;/ ;d]t ldNg] ub{5 . o;/L k/fk"j{sfnb]lv k|rngdf /xFb}

cfPsf] d]nfkj{nfO{ lg/Gt/tf lbOb} uPdf o;n] ;fF:j[mlts Pstf, ;b\efj /

;lxi0f'tf sfod ug{ ;xof]u ub{5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

35


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

s_ d]nf÷dxf]T;jdf ;xeflutf

;fF:j[mlts dxTjsf ;fdu|Lx?sf] pTkfbg, ;[hgf, >dnfO{ pko'Qm ahf/ vf]Hg, ahf/;Dd kx' Frsf] ;xh

jftfj/0f lgdf{0fdf d2t ug{sf ;fy} tL ;fdu|Lx?sf] Jofkf/ k|j4{g ug{sf nflu ;fF:j[mlts d]nf, dxf]T;jsf]

cfof]hgf ug{ ;lsG5 . d]nf, dxf]T;jdf pTkfbsx?sf] k|ToIf ;xeflutf x'g] xF 'bf pTkflbt j:t'x?sf] dfu,

ahf/d"No tyf u'0f:t/ lgwf{/0f / k|lt:kwf{Tds ahf/ af/] lj:t[t hfgsf/L pTkfbsx?n] k|fKt ub{5g\ . d]nf,

dxf]T;jdf cfd;d'bfosf] ;xeflutf x'g] ePsf]n] oxfF pTkflbt ;fdu|L] tyf snf, ;+:j[mltsf] k|rf/ k|;f/ ug{

d2t k'Ub5 .

v_ ;fF:j[mlts j:t'x?sf] ljj/0f ;+sng

;fF:j[mlts dxTj af]s]sf, ;dfhdf 5l/P/ /x]sf / cf]e]mndf k/]sf j:t'x?sf] ljj/0f ;+sng ug] { sfo{n] klg

ljljw ;fF:j[mlts kIf / ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?sf] b:tfj]h lgdf{0f ug{df ;xof]u k'Ub5 . ljj/0f ;+sng ugf{n]

j:t'sf] cj:yf, sRrfkbfy{sf] pknAwtf / P]ltxfl;s dxTj af/] hfgsf/L k|fKt x'G5 .

36

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu # – ;+:j[mltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsfnflu ug{ ;lsg] s]lx pkfox?

$Effu

g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts

lrgf/L

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

37


{

efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts

lrgf/L

tfKn]h'·

tfKn] /fhfsf] æhf]ËÆ cyjf lsNnfaf6 gfd /xg uPsf] tfKn]h'Ë k"jf{~rn ljsf; If]qsf] d]rL c~rndf kg]

k|fj[mlts ;'Gb/tf / ;fF:j[mlts ljljwtf ePsf] lhNnf xf] . oxfFsf] k|d'Vf hflt lnDa" x'g\ eg] z]kf{, tfdfª, /fO{,

u'?ª, ;'g'jf/, g]jf/, a|fXd0f, IfqL, sfdL, ;fsL{, j'mdfn, dfemL, /fhL cflb ljleGg hfthfltx?sf] a;f]af;

/xFb} cfPsf] 5 . oxfFsf jfn'ª, z]kf{, lnDa" cflb hfltx?sf] cf–cfk\mg} k|sf/sf] k[yj\m ;+:j[mlt /x]sf] 5 . pwf} FnL,

pef} FnL, Nxf];f/, j}zfvk"l0f{df, d+l;/k"l0f{df, bzF }, ltxf/, kmfu'k"l0f{df, df3];+qmfGtL, hg}k"l0f{df cflb oxfF dgfOg]

rf8kj{x? x'g\ . wfggfr, Rofa| 'ª\gfr, df?gL cflb gfrx? tyf k~r]afhf, gf}dtL afhf, dfbn, d[bË, d'r' {Ëf,

ljgfof], ;f/ËL, 9f]ns cflb afhfx? nf]slk|o /x]sf5g\ . wfld{s, ;fF:j[mlts tyf ko{6sLo :ynx?df cf]nfª\r'ª\uf]nf,

tf]Sk]uf]nf, ltDa'ª\kf]v/L, ;f]b'kf]v/L, kfyLe/fdlGb/, lbsL5\of]lnª\u'Daf, k'mª\k'mª] em/gf, kmStfª\n'ª, l;lbª\df,

r08]Zj/wfd cflb 5g\ .

tfKn]h'Ë lhNnfsf] k|d'v cfsif{0fsf] ?kdf #&($ dL6/sf] prfOdf cGgn] e/]sf] kfyLsf] cfj[mltsf] ?kdf

b]lvg] zlQmkL+7 kfyLe/f dlGb/ /x]sf] 5 . oxfF g]kfn nufot cGo b]zaf6 ;d]t eQmhgx?sf] 7"nf] eL8 nfUg]

ub{5 . oxfF &))) ld6/ eGbf cUnf] w]/} lxdfnx?, ljZjsf] t];|f] 7"nf] lxdfn s~rgh+uf, ;a} eGbf nfdf]

lxdgbL / g]kfnsf] ;a}eGbf w]/} lxdtfnx? /x]sf5g\ . oxfF /]8kfG8f, lxpF lrt'jf, s:t'/L, 8fFk]m, d'gfn,

sfF8]Eofj'm/, lr/fOtf], cn} FrL, j'm6\sL, ljVdf, dfOsf]lknf cflb b"n{e jGohGt', r/fr'?ËL / hl8a'6Lx?

kfOG5g\ . oxfFsf :yfgLo pTkfbgx?df /f8LkfvL, unF }rf, 9fsfsk8f, tf]ª\af, v'j'm/L, gfª\nf], 8fnf], nf}/f],

nf]Stfsfut, ufu|L, v8\sf}nf], s;f}8L, tfO{, tfKs], 8f8', kGo", l9sL, hfFtf], 9fn, t/jf/, v'k] {6f], 5'kL{, w"k cflb

x'g\ .

kfFry/

kfFry/ lhNnf k"jf{~rn ljsf; If]qsf] d]rL c~rndf kg] { lhNnf xf] . oxfF lnDa", /fO{, a|fXd0f, IfqL, u'?ª,

sfdL, bdfOF, ;fsL{, du/, z]kf{, ef]6], af]6], b/fO{, j'mdfn cflb hfthfltsf] a;f]af; /x]sf] 5 . oxfF dgfOg] ] d'Vo

rf8kj{df wfggfr, Rofa' |gfr, rf?dfgfr, df?gLgfr, Nxf];f/, bzF }, ltxf/, j}zfvk"l0f{df, pwf} FnL, pef} FnL cflb

x'g\ . o'ofd]nf, lxn]hfqf, /fs]d]nf, afnfrt'b{zL, /fdgjdL, ebf}k"l0f{df cflb kj{x?df hfqf nfUg] ub{5 .

oxfFsf k'/ftflTjs tyf wfld{s ;Dkbfx?df lxlnxfª b/af/ -cjz]if_, ;'DxfTn'ªos, l;nf}6LdlGb/, n'a| ]j'm6LdlGb/,

cfu]h'ªu'Daf, osj'm:;f, ;]xf]gfDnfª, k'mª\;]ª, :ju{åf/LdlGb/, sfa]nL, ltDa'kf]v/L, dxfb]j:yfg, hf]/kf]v/L,

cfu]h'Ëu'Daf, l;4b]jL:yfg, yfSn]dlGb/, n'a| ]j'm6LdlGb/, dxfu'? kmfNu'gfgGbsf] dlGb/, hf]/;fnu9L, cfxfnu}¥xL,

RofVn]kf6L, l;d|fxfkf6L, tLgwf/]kf6L cflb /x]sf5g\ .

kfFry/ lhNnfdf k/Dk/fut ?kdf agfOg] ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?df e]8fsf] pmgaf6 agfpg] /f8LkfvL, lnDa"

hfltn] agfpg] vf8L sk8f cflb d'Vo x'g\ . cGo ;fdu|Lx?df yfqmf, 5kgL, dflnª\uf], 8fnf] cflb afF;sf

38

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


{

{

efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

;fdu|Lx?Ù xFl;of, v'j'm/L, 3g\, j'm6f], sf]bfnf], a~r/f], dfgf, kfyL, efF8fj'mF8f cflb wft'sf ;fdu|LÙ Rofa| 'ª, 9f]n,

tf]ª\jf, dfbn cflb sf7sf ;fdu|Lx?Ù nf]Stfsfut cflb x'g\ . oxfF nf]slk|o /x]sf g[Tox?df ofnfª, s]nfª,

dfªnfª, Pjfnfª, ;fs]nf, jfng, ehg, ;+lugL, df?gL, 8Dk'mgfr, x'/f{, cflb x'g\ . k|l;4 uLt, ;ËLtdf kfnd,

xs\kf/], VofnL, t'jf, 6d\s], d'Gb'd, g'jfKdf, ;fs]nfl;nL cflb /x]sf5g\ . oL g[To tyf uLt ;ËLtdf Rofa| 'ª,

XofGofDa', 9f]n, gf}dtL cflb afhfx? ahfOG5 .

vf]6fª

k"jf{~rn ljsf; If]qsf] ;u/dfyf c~rndf kg] { vf]6fª, kxf8L lhNnf xf] . ax';+Vos /fO{ hfltsf] a;f]af;

/x]sf] vf]6fª lhNnfdf IfqL, a|fXd0f, g]jf/, sfdL, lnDa", tfdfª, du/, bdfOF÷9f]nL, ;fsL{, ef]6], 5Gt]n, kx/L,

/fhL cflbsf] a;f]af; /x]sf] 5 . oxfF r08Lgfr, ;fs]nfl;nL, pWffF }nL, pEff} FnL, bz} F, ltxf/, df3];+qmfGtL,

>fj0f;+qmfGtL, 7"nf]PsfbzL, lzj/fqL, /fdgjdL, afnfrt'b{zL, kmfu'k"l0f{df cflb rf8kj{x? dgfOG5 . oL

rf8kj{x?df d]nf, hfqf nfUg] u/]sf] kfOG5 . d]nf, pT;jx?df wfdL, emfFqmLx?n] tGqdGqsf] zlQm k|bz{g ug]

klg oxfFsf] k/Dk/f /x]sf] 5 . ;fs]nf, /Tof}nL, b]p;Le}nf], e\mofp/], wfggfr, Rofa| 'ªgfr oxfFsf] nf]slk|o

gfrx? x'g eg] v} Fh8L, dfbn, 9\ofª\u|f], bdfxf, ljgfof], d'r{ 'ª\uf cflb k/Dk/fut nf]s afhfx? x'g\ .

vf]6fª lhNnfsf] wfld{s, k|fj[mlts tyf P]ltxfl;s ;Dkbfx?df xn];L dxfb]j :yfg, b"wsf]zL, sflnsfeujtL,

e~Hofªb]jL, ;fNkfkf]v/L, b"wkf]v/L, ;Nn]kf]v/L, ;fK;'9fk cflb /x]sf5g\ . xn];L dxfb]j oxfFsf] k|l;4 dlGb/

xf] . of] dlGb/sf] ] bz{g ug{ tyf d]nf eg{ g]kfn nufot cGo b]zaf6 klg lxGb" wdf{jnDaLx?sf] 7"nf] eL8 nfUg]

ub{5 . vf]6fª lhNnfsf] :yfgLo pTkfbgdf 3+3?sf] n6\7L] k|Voft 5 . 8fnf], gfª\nf], dfGb|f], lrqf, lkmlkm,

ljgfof], d'/nL, 9'ªu|f], 6'Ëgf, v'j'm/L, vF '8f, a~r/f], RofK;', lrD6f, s?jf, al;nf, sDkgLdfnf -k};fsf] dfnf_,

sNnL, sf];L, 3}nf, dfgf, kfyL, 7]sL, dbfgL, ;f/ËL, dfbn, 9f]n, 9\ofª\u|f], lksf{, y}nL, /f8L, kfvL, 9fsfsk8f,

vf8L -sf]u6L_ sk8f cflb oxfFsf :yfgLo ;fF:j[mlts pTkfbgx? x'g\ . of] lhNnf ;'gfv/L k"mnsf] ?vsf] nflu

klg k|l;4 5 . ;'gfv/L k"mnaf6 dlxnfx?n] ljleGg cfsif{s >[ +uf/sf ;fdfgx? agfO klxl/g] ub{5g\ .

ef]hk'/

ef]hk'/ lhNnf k"jf{~rn ljsf; If]qsf] sf]zL c~rndf kg] ] dWo kxf8L lhNnf xf] . oxfFsf] wfld{s, P]ltxfl;s

tyf k'/ftflTjs ;Dkbfx?df ls/fFtL /fhfx?sf] k|d'v s]Gb| xt'jfu9L, g]kfndf g} ;a}eGbf a9L ?b|fIf kfpg]

lbËnf, l;¢sfnLdlGb/, eljiojQmf kf]v/L, ;fNkfkf]v/L, sflnsfb]jL, 6S;f/, 6fDs], ;]Nd], d}o' F8fF8f, 3f]8]6f/

cflb x'g\ . /fO{ hfltsf] k|d'v afx'Notf /x]sf] oxfF a;f]af; ug] { cGo hfltx?df IfqL, a|fXd0f, g]jf/, tfdfª,

u'?ª, bdfOF, ;fsL{, ;Gof;L, dfemL, 3tL{, du/ cflb /x]sf5g\ . oxfF pef} FnL, pWff} FnL, r08Lgfr, bz} F, ltxf/,

df3];+qmfGtL, j]x]Zj/hfqf, nfv]hfqf, ;fs]jf, Nxf];f/, r;'d, dlR5Gb|gfyhfqf, afnfrt'b{zL, tLh cflb

rf8kj{ tyf hfqfx? dgfOG5 . nf]slk|o w'g tyf ;ËLtx?df xfj\mkf/], :ofd'gf, ehg, ;]a| ", h'jf/L, c;f/], b}/],

dfn>L w'g, uf]7fn]efsf cflb /x]sf5g\ . dfbn, v} Fh8L, ljgfof], d'r{ 'Ëf, afF;'/L, 9\ofª\u|f], k~r]afhf, gf}dtLafhf

cflb oxfFsf] k/Dk/fut afhfx? x'g\ . ;]n/f]6L, c;f{, cg/;f, s;f/, ds}, e6\df;, u'Gb| "s, l9+8f], ;f]Nn/,

blxlrp/f, af/f, lvr8L, vL/ cflb k/Dk/fut vfgf x'g\ .

ef]hk'/ lhNnf v'j'm/Lsf]nflu /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ?kdf k|l;4 5 . oxfF pTkfbg x'g] cGo ;fF:j[mlts

;fdu|Lx?df sfF;sf efF8fx? Hf:t} uLnf;, yfn, srf}/f, c+v/f, s?jfÙ sf7sf 7]sL, dbfgL, xnf], h'jf, l9SsL,

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

39


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

wft'sf ;fdu|L, g]kfnLsf] lrgf/L

g]kfnL ;dfhdf k/Dk/fut ?kdf wft'hGo ;fdu|Lx? h:t} j'm6f], sf]bfnf], kmfnL, tfjf, tfKs],

s/fO{, 8f8', kGo", xFl;of, xyf}8f, 3g, v'j'm/L, v' F8f, cf]bfg cflbsf] :yfgLo :t/df g} pTkfbg eO{

lxdfn, kxf8, t/fO{ ;a} If]qdf 3/fo;L, wfld{s, j[mlif, lgdf{0f, xltof/ nufot cf}hf/ cflbsf]

?kdf k|of]u x' Fb} cfPsf] kfOG5 . oL ;fdu|Lx?sf] plrt ;Dj4{g, k|j4{g tyf cfw'lgstf;Fu}

Joj;foLs/0f ug{ ;s]df o;af6 Psflt/ ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?n] hLjGttf kfpFb5 eg] csf] {lt/

:yfgLo :t/df /f]huf/L l;h{gf eO{ hLljsf]kfh{gdf

;xof]u ldNb5 . pbfx/0fsf] ?kdf v'j'm/L

pTkfbgnfO{ lng ;lsG5 . wfld{s, ;fF:j[mlts /

P]ltxfl;s dxTj af]s]sf] / ljZjdfem g]kfnLx?sf]

klxrfg / jL/tfnfO{ lrgfpg] v'j'm/L k/fk"j{sfnb]lv

o'4 xltof/sf] ?kdf k|of]u x' Fb} cfPsf] 5 eg]

g]kfnsf k|foM ;a} hfthfltx?sf] rngrlNtdf tyf

sltko cflbjf;L hghfltsf] klx/gdf geO{ gx'g]

uxgfsf] ?kdf k|of]u x' Fb} cfPsf] kfOG5 . v'j'm/L

pTkfbg, k/Dk/fut k];fsf] ?kdf ljZjsdf{ hfltn]

ug] { u/]sf]df clxn] o;df ljljwtf cfO{ cGo hft,

hfltn] klg Joj;flos ?kdf pTkfbg ug] { u/]sf] kfOG5 eg] ljZjsdf{ hfltn] klg k'vf{x?n]

cFufNb} cfPsf] of] k];fnfO{ lg/Gt/tf lbFb} cfw'lgsLs/0f ;Fu;Fu} o;df kl/dfh{g u/L ljleGg

cfsf/ k|sf/sf cfsif{s v'j'm/Lx? pTkfbg ub} { cfPsf 5g\ . v'j'm/Lsf] dfu xltof/sf] ?kdf dfq

geP/ ;Hffj6sf] ?kdf ;d]t lbg k|ltlbg a9\b} uPsf] kfOG5 . g]kfnLx? k'u]sf b]zx?df o;sf]

ljz]if dfu /xFb} cfPsf] 5 . clxn] of k]zf lg/Gt/ ?kdf kmi6fpFb} uPsf] 5 . o;/L k/Dk/fut

d"No, dfGotf af]s]sf ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?sf] k|j4{g ug' { cfjZos x'G5 .

cf]vnÙ pmgaf6 /f8L, kfvL, cNnf] / 9fsfsf sk8fÙ dj}msf] ;'Tnfaf6 rs6LÙ k/fnaf6 ;'j'mnÙ ljleGg /]zfaf6

8f]/L, bfDnf], gfDnf] afF;sf gfª\nf], dfGb|f], 8f]sf], 8fnf] cflb /x]sf5g\ . k/Dk/fut klx/gdf k'?ifsf] bf}/f

;'?jfn, k6'sf, ef]6f], s5f8, sldh cflb / dlxnfsf] u'Go", rf]nL, k5\of}/L, k6'sf cflb / u/uxgfdf ltnx/L,

kf]t], gf}u]8L, k'mnL, df/j8L, 9'ª\u|L, gTyL, afnf, r'/f, cf} F7L, zL/aGbL, zL/k"mn, kfph' cflb /x]sf] 5 .

l;/fxf

g]kfnsf] k"jf{~rn ljsf; If]qsf] ;u/dfyf c~rndf /x]sf] l;/fxf, t/fO{÷dw];L ;d'bfosf] afx'Notf /x]sf]

lhNnf xf] . oxfF yf?, ofbj, t]nL, rdf/÷xl/hg, lwdfn, sf]O/L, j'mdL{, a|fXd0f, IfqL, d';x/, b';fw, afgLofF,

7fj'm/, ;'9L, s]jt, d'l:nd, Jof;L, d]r], j'mdfn, 8f]d, kx/L, n]Krf, j'm;'08f, lh/]n, 5Gt]n cflb hfthfltsf]

a;f]af; /x]sf] 5 . d}ynL, g]kfnL, pb" { oxfF af]lng] d'Vo efiff x'g\ . 57, xf]nL oxfFsf] k|d'v kj{ xf] eg] bzF },

ltxf/, df3L, Ob, j}zfvk"l0f{df, hg}k"l0f{df -/fvL_, lzj/fqL, r}t]bz} F cflb dgfpg] u/]sf] kfOG5 . oxfFsf

k'/ftflTjs tyf ;fF:j[mlts ;Dkbfx?df nIdLdlGb/, ktfnkf]v/L, znx]z, k"mnjf/L eujtL ztn -x/]s jif{

j}zfv ! ut] d]nf nfU5_, b]jLyfg -j}zfvk"l0f{dfdf efsn ug] {, ;of} + dflg;x?n] alnsf] ?kdf af]sf r9fpg]

u/]sf] kfOPsf] 5 _, ktf/L, :f:j/gfy, lzjdlGb/, dl:hb cflb x'g\ .

40

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

l;/fxf lhNnfdf k/Dk/fut ?kdf agfOg] ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?df gfª\nf], 9SsL, rfNgf], sf]lgof cflb afF;hGo

;fdu|LÙ 9SsL, l;SsL, sndbfgL, k"mnbfgL cflb sfFz, d'GhhGo ;fdu|LÙ nfxfsf r'/fx?Ù df6f]sf ljleGg b]jL

b]jtfsf d"lt{x?, udnf, efG;fdf k|of]u x'g] efF8fx? cflb /x]sf5g\ . oxfFsf] nf]slk|o g[Tox?df d'l:nd

;d'bfosf] bfxfgfr, yf?gfr, wfdLgfr, 3'd/fgfr, ef]hk'/Lgfr tyf yf?, ef]hk'/L, bfxf -d'l:nd ;d'bfodf

ljjfx ;df/f]xdf ufOg]_ cflb uLtx? d'Vo /x]sf5g\ . oxfF nufO{g] k/Dk/fut e]ife"iffdf dlxnfsf] nxª\uf,

rf]nL, ;f/L, k5\of}/f, j'myf{, ;njf/, a'sf{ cflb tyf k'?ifx?sf] wf]tL, j'myf{, kfOhfdf, sldh cflb /x]sf] 5 .

lrtjg

g]kfnsf] dWodf~rn ljsf; If]qsf] gf/fo0fL c~rndf kg] { lrtjg pBf]u, jfl0fHo, lzIff If]qsf] ljsf;sf]

b[li6n] dxTjk"0f{ lhNnf xf] . lrtjg lhNnfdf yf?, a|fXd0f, IfqL, tfdfª, r]kfª, j'mdfn, af]6], sfdL, g]jf/,

du/, u'?ª, dfemL cflbsf] a;f]af; /x]sf] 5 . oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x?df bz} F, ltxf/, a'4hoGtL,

/fdgjdL, xf]nL, df3L cflb x'g\ . ;f]x/fOg, bxLkmjf] {, emu'jf, n6\7L, e'md/L, e\mofD6f, /f]bL, r'6\sf, 3f6',

/fdrl/q, cflb oxfFsf] nf] ]slk|o g[Tox? x'g\ . lrtjgsf] k|d'v cfsif{0f yf?, r]kfª, j'mdfn, af]6], b/fO{ cflb

hfthfltsf ;+:j[mlt /x]sf] 5 . oxfFsf] wfld{s tyf k|fj[mlts :ynx?df sflnu08sL / lqz"nL gbLsf] ;+ud

:yn b]j3f6, pk/bfªu9L, ;f]d]Zj/u9L, s+sfnLsf]6, j}j'm07tfn, uf]kLwfd, ;"o{j'm08, k/z'/fdj'm08, rq]mZj/lznf,

;Ltfu'kmf, xl/x/dlGb/, /fddlGb/, a'4:t"k, jfu]Zj/L If]q cflb 5g\ .

lrtjg lhNnfsf wfld{s tLy{:ynx?df jif] {gL nfvf} ;+Vofdf wfld{s ko{6sx?sf] eL8 nfUg] ub{5 . oxfFsf]

r]kfª ;+u|xfno / u} F8f, af3 / xfQL k|z:t kfOg] /fli6«o lgj'm~h k|d'v ko{6sLo :yn x'g\ . lrtjg /fli6«o

lgj'm~h ljZj;Dkbf ;"rLdf k|fj[mlts ;Dkbf cGtu{t ;"lrj[mt ePsf] 5 . oxfFsf] cUnf kxf8, xl/of 3gf

hËn, km/flsnf kmfF6x? / l;d;f/ If]qx?, To;leq /x]sf dxTjk"0f{ hLjhGt'x?, jg:ktL tyf ;du| h}ljs

ljljwtfn] ] g]kfnnfO{ ljZj ;fd' lrgfPsf] 5 . oxfFsf] :yfgLo pTkfbgx?df 8f]sf], 8fnf], 9fsL, u'Gb|L, dfGb|f],

esf/L, ;Gb's, ;'kf, hfn, emf]nf, bfDnf], gfDnf], sf7sf ljleGg hgfj/x?sf] cfj[mlt, d'j'm08f], xnf], h'jf,

kmfnL, j'm6f], sf]bfnf], tfKs], hftf], l9sL, dfbn, 9f]ns cflb /x]sf5g\ .

wg'iff

g]kfnsf] dWodf~rn ljsf; If]qsf] hgsk'/ c~rndf kg] { Wfg'iff, 3gf a:tL, pj{/ e"ld / wfld{s ?kn]

dxTjk"0f{ lhNnf xf] . oxfF g]kfnsf] Psdfq /]ndfu{ /x]sf] 5 . oxFf ofbj, d'l:nd, t]nL, rdf/, sf]O/L, j'mdL{,

d';x/, b';fw, kf;jfg, s]jt, dNnfx, snjf/, xhfd, ;'g'jf/, ;'9L, 6fD6f, wf]lj, g'Ogf, xn'jfO{, sfo:y,

a|fXd0f, IfqL cflb hfthfltsf] a;f]af; /x]sf]5 . oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x?df 57, ljjfxk~rdL,

/fdgjdL, xf]nL, bz} F, ltxf/ cflb kb{5 . /fd ;Ltfsf] ljjfxsf] ltlydf dgfOg] ljjfxk~rdL, xf]nL cj;/df

ul/g] & lbg] ldlynf kl/qmdf tyf %@ j'm6L / &@ j'm08x? oxfFsf] ljz]iftf xf] . oxfFsf] k|d'v dlGb/ tyf wfld{s

j'm08x?df g]kfns} 7"nf] dlGb/ hfgsLdlGb/, /fhb]jL, wg'iffwfd, /fddlGb/, ;+s6df]rg, ljjfxd08k,

lzjwg'if, ldlynfljxf/L, nIdLgf/fo0fdlGb/, ljxf/j'm08, clUgj'm08, wg'if;fu/, u+uf;fu/, ;"o{j'm08, /Tg;fu/,

cË/fh;/, d'/nL;/, bz/y tnfp, kfkdf]lrlg;/, k/z'/fdj'm08 cflb /x]sf5g\ .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

41


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

k/Dk/fut lrqsnfdf cfwfl/t c;n cEof;

wfld{s dxTj / ;hfj6sf] ?kdf lrqx? sf]g] { k|rng /xFb} cfPsf] kfO{G5 . oL lrqsnfx?sf]

Joj;foLs/0f ug{ ;s]df Psflt/ o;af6 k/Dk/fut ;Lk snfn] hLjGttf kfO{ efjL k':tf;Dd

lg/Gt/ x:tfGt/0f x'G5 eg] csf] {lt/ hLljsf]kfh{gdf j[l4 x'G5 . pbfx/0fsf] ?kdf ldlynflrq /

yfª\sflrqnfO{ lng ;lsG5 . ldlynf ;Eotfsf] ;'?jft b]lv g} z'enfe cyjf 3/sf] /Iff x'g]

wfld{s ljZjf; cg';f/ 3/sf leQfx?df ljleGg cfj[mltx? agfO 3/ l;Fuf/\g] k/Dk/f /xFb}

cfPsf] 5 . clxn] oxfFsf afl;Gbfx?

JolQmut jf ;fd'lxs ?kdf ;+3;+:yfx?df

cfj4 /x]/ ldlynf lrqsnfnfO{ k|j4{g ub} {

cfPsf5g\ . oL lrqx? cj 3/sf

leQfx?df dfq ;Lldt g/x]/ ;Lk ljsf;

tfnLdsf] dfWodaf6 ljleGg sk8f tyf

sfuhaf6 aGg] x:tsnf / ;hfj6sf

;fdu|Lx? tyf sk8f cflbdf agfO /fli6«o

tyf cGt/f{li6«o If]qdf ahf/ ljljlws/0f

ul/b} cfPsf] 5 . To:t} k/Dk/fb]lv a'4sf]

hLjgL / a'4 bz{gdf cfwfl/t /x]/ ;"Id

?kdf agfOb} cfPsf] yfª\sf -kf}jf_ lrqsnfnfO{ ljljlws/0f u/L lxGb" tyf a'4 wd{;Fu ;DalGwt

b]jL b]jtfsf cfj[mlt tyf bz{gx? ;dfj]z ul/ g]kfnsf tfdfª, g]jf/ nufot ljleGg hfltn]

Joj;flos ?kdf agfpFb} cfPsf5g\ . oL lrqx?sf] nf]slk|otf g]kfn nufot ljZjsf w]/}

d'n'sx?df /xg'sf ;fy} lbg k|ltlbg dfu a9\b} uPsf] kfOG5 . o;/L g]kfnL ;+:j[mltdf /x]sf

ljleGg lrqsf/Ltf tyf snfnfO{ Joj;foLs/0f ub} { n}hfg' cfjZos 5 .

wg'iff lhNnf k|fu\P]ltxfl;s d}lynL ;Eotfsf] s]Gb|ljGb" /x]sf]n], oxfF ldlynf snf, ;flxTo / ;+:j[mltsf]

afx'Notf /x]sf] 5 . of] lhNnfnfO{ ldlynf~rn If]q elgG5 . oxfF af]lng] k|d'v efiff d}ynL xf] . ldlynf

lrqsnfsfnflu of] lhNnf k|Voft 5 . oxfFsf] k/Dk/fut 3/x?sf leQfdf d}lynL ;+:j[mlt emNsg] ljleGg

lrqx? agfO ;hfpg] k|rng /x]sf] 5 . Wfg'iff lhNnfsf] k|d'v ;fF:j[mlts pTkfbgx?df ldlynflrq / nfxfsf

r'/fx? x'g\ eg] cGo :yfgLo pTkfbgx?df afF;sf 9SsL, l56L, ;'kf], gfª\nf], 8fnf], wft'sf u/uxgf b]lv cGo

xftxltof/ / efG;fsf ;fdu|Lx?Ù df6fsf d"lt{x?, 5fnfsf h'Qf, rKkn, y}nf], 9f]ns, cflb x'g\ . htfhltg,

lemlemof, ;df rs]jf, em/\/L, nf]sf ;FsLt{g, /fdlnnf cflb oxfFsf k|d'v g[Tox? x'g\ .

sf7df8f}F

g]kfnsf] /fhwfgL /x]sf] sf7df8f} F dWodf~rn ljsf; If]qsf] afudtL c~rndf kb{5 . of] lhNnf x:tsnf,

lzNksnf, jf:t'snf, d"lt{snfsf] e08f/ tyf wfld{s / k'/ftflTjs lx;fjn] Ps v'Nnf ;+u|xfnosf] ?kdf

/x]sf] 5 . sf7df8f} FnfO{ dlGb/ g} dlGb/sf zx/ klg elgG5 . oxfFsf k|d'v ;Dkbfx?df kz'kltgfy, af}4gfy,

:joDe"gfy, xg'dfg9f]sf nufot ljleGg dlGb/, /f0ffsflng b/jf/, r}To, u'Daf, dl:hb, kf]v/L, gbL cflb

/x]sf5g\ . g]jf/L / tfdfª ;+:j[mltsf] afx'Notf /x]sf] oxfF, xfn ljleGg lhNnfx?af6 a9\bf] a;fOF ;/fOF

42

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

k|j[mofn] ubf{ a|fXd0f, IfqL, u'?ª, du/, z]kf{, lnDa", /fO{, d'l:nd, sfdL, bdfOF, ofbj, lqkf7L, yf? nufot

b]zsf k|foM ;a} hfthflt, efiffefifL, wd{, ;+:j[mltsf dflg;x?sf] ] a;f]af; /x]sf] kfOG5 . oxfF dgfOg] d'Vo

rf8kj{x?df bz}F, ltxf/, a'4hoGtL, Nxf];f/, Dxk"hf, kmfu'k"l0f{df, lzj/fqL, afnfrt'b{zL, j;Gtk~rdL,

dftftLy{cf} F;L, of]d/Lk'Gx], lth, Ob"nlkmq cflb 5g\ tyf hfqfx?df ufO{hfqf, 3f]8]hfqf, xfF8LufpFsf]hfqf,

/f]kfOFhfqf, OGb|hfqf, ;]tf]dlR5Gb|gfysf] hfqf, 6F '8fnb]jLsf] /yhfqf cflb d'Vo /x]sf5g\ . oxFfsf] k/Dk/fut

gfrx?df nfv]gfr, b]jb]jLsf gfr, 8Dk'm, /Tof}nL, e\mofp/] cflb tyf nf]sefsfx?df tfdfª\;]nf], b]p;Le}nf],

c;f/] cflb /x]sf5g\ . GxL, lwd], wfx, Gofj'm, 8d?, tjnf, xfdf] {lgod, k~r]afhf, gf}dtLafhf cflb k/Dk/fut

afhfx? x'g\ . uLt ;ËLtdf dfn>L w'g, r}tf? w'g, a;Gtw'g, c;f/]uLt, d+unw'g, u'Gnf cflb /x]sf5g\ .

sf7df8f} F pkTosf x:tsnfsf ;fdu|Lx?sf] nflu klg k|l;4 5 . oxfFsf] yfª\sf tyf kf}jf lrqsnf, sfi7snf,

k|:t/snf, jf:t'snf, wft'snf cflbn] ko{6snfO{ nf]EofPsf] 5 . :yfgLo :t/df agfOg] ;'j'mn, u'Gb|L, 8f]sf],

8fnf], dfGb|f], d'8f, t/jf/, v' F8f, emf]nf, h'Qf, rKkn, ;'j'mn, wft' / sf7sf efF8fjF 'm8f tyf b]jb]jLsf d"lt{x?,

cfFvLe\mofn, d'v'08f] cflb d'Vo cfsif{0f x'g\ . k/Dk/fut klx/gdf dlxnfx?sf] xfj'mk6f;L, k5\of}/f, u'Go",

rf]nf], k6'sf, n'ª\uL, aVv' cflb tyf k'?ifx?sf] bf}/f, ;'?jfn, :6sf]6, sf]6, k6'sf, 6f]kL, s5f8, sldh cflb

/x]sf] 5 . sf7df8f} F pkTosfdf wfld{s, P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs dxTj af]s]sf xg'dfg9f]sf b/af/ If]q,

kz'kltgfydlGb/ If]q, af}4gfy:t"k If]q, :joDe"gfy If]q ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"lrj[mt ePsf 5g\ . o; If]qdf

cGo ljleGg ;fF:j[mlts, P]ltxfl;s, k'/ftflTjs / wfld{s ;Dkbfx? /x]sf 5g\ .

g'jfsf]6

dWodf~rn ljsf; If]qdf /x]sf] gf}j6f sf]6x? a]nsf]6, w'jfsf]6, w} +a'ªsf]6, Kof;sf]6, e}/dsf]6, dfnfsf]6,

l;dnsf]6, ;Nofgsf]6 / sflnsfsf]6af6 g}ofsf]6 x' Fb} g'jfsf]6 gfdfs/0f ePsf] kxf8L lhNnf xf] . oxfFsf]

k|d'v ;Dkbfx?df g'jfsf]6b/af/ If]q, e}/jb]jL, hfnkfb]jL, b'Kr]Zj/dxfb]j, pQ/uof, b]jL3f6, ;"o{j'm08,

z]/fb/af/ cflb /x]sf5g\ . oxfF tfdfª, IfqL, a|fXd0f, sfdL, ;fsL{, bdfOF, du/, g]jf/, u'?ª, 3n], bg'jf/, /fO{,

lnDa", dfemL, j'mdfn cflbsf] a;f]af; /x]sf] 5 . oxfF d'Vo ?kdf g]kfnL / tfdfª efiff af]lnG5 . oxfFsf]

k/Dk/fut vfgfdf u'Gb| 's, l;GsL, l9+8f], d:of}/f, cfn'tfdf, ;]n/f]6L, c;f{, cg/;f, dfnk'jf, vL/, SjfF6L, vfK;],

lvr8L cflb /x]sf5g\ . k/Dk/fut e]ife"iff tyf u/uxgfdf dlxnfsf] u'Go", rf]nL, k6'sL, n'ª\uL, ;f/L, k5\of}/f,

aVv', bf]rf cflb, k'?ifx?sf] bf}/f, ;'?jfn, sf]6, 6f]kL cflb tyf u/uxgfdf gf}u]8L, ltnx/L, k'mnL, gTy, 9'ª\u|L,

df/j8L, zL/k"mn, r'/f, zL/jGbL cflb xf] .

g'jfsf]6 lhNnfsf] ljz]if k/Dk/f df3];+qmfGtLsf lbg dgfOg] uf]? h'wfpg] hfqf xf] . of] hfqf k/fk"j{sfnb]lv

rln cfPsf] xf] / uf]?sf] xf/lhtdf uf]? Dfflnssf] OHht k|lti7f hf]l8Psf] x'G5 . oxfF dgfOg] rf8kj{

hfqfx?df Nxf];f/, bz} F, ltxf/, j}zfvk'l0f{df, s[i0fci7dL, l;Gb'/]hfqf, /f]kfOFhfqf, nfv]gfr, ufO{hfqf, PsfbzLd]nf,

df3];+qmfGtLd]nf, afnfrt'b{zL, b'Kr]Zj/ofqf cflb /x]sf5g\ . k|rlnt gfr Tfyf efsfx?df b]jLgfr, 8Dk'mgfr,

3f6'gfr, df?gL, ;f]/7L, e\mofp/], c;f/], /Tof}nL, vF }h8L cflb x'g\ . oxfFsf] ] :yfgLo pTkfbgx?df 8f]sf], bfDnf],

gfª\nf], t;nf, cf]bfg, 7]sL, dbfgL, xnf], h'jf, t/jf/, s;fF }8L, tfO{, tfKs], 8fF8', kGo", v8\sfF }nf], aVv', emf]nf,

dfbn, tjnf, 9f]ns, 8d?, bdfxf, l;nf}6f], nf]xf]/f], hfFtf], 7]sL, dbfgL, l9sL cflb /x]sf5g\ .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

43


{

efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

l;Gw'kfNrf]s

dWodf~rn ljsf; If]qsf] afudtL c~rndf /x]sf] l;Gw'kfNrf]s lhNnf xf] . tfdfª, z]kf{, of]Ndf] ;d'bfosf]

df}lns snf, ;+:j[mltsf] ljz]iftf /xsf] oxfFsf k|d'v hfthfltdf tfdfª, z]kf{, of]Ndf], a|fXd0f, IfqL, g]jf/,

u'?ª, sfdL, bdfOF, lnDa", du/, bg'af/, ;fsL{, d'l:nd cflb /x]sf5g\ / a'4k"l0f{df, hg}k"l0f{df, Nxf];f/, bz} F,

ltxf/, j'mz]cfF };L, dftftLy{cfF }zL, efb|k"l0f{df cflb rf8kj{x? dgfOG5 . ;fy} d]nf hfqfx?df ;'gsf]zLd]nf,

uf}/tLd]nf, cldnf]kfgLd]nf, ef]6fªd]nf, tftf]kfgLd]nf / /f]kfOFhfqf, ufO{hfqf cflb oxfF w]/} k|l;4 5g\ . oxfFsf

k|fj[mlts, ;fF:j[mlts ;Dkbfx?df kfFrkf]v/L, e}/jj'm08, uf}/tL led]Zj/ dlGb/, b'u'gfa9L lsNnf, ;'/hj'm08,

tftf]kfgL, x]nDa', ef]6]sf]zL h:tf ;Dkbfx? /x]sf 5g\ . oxfF nf]slk|o /x]sf gfrx?df emfqmLgfr,

8Dk'm÷tfdfª;]nf], l;lngfr, VofnLgfr, nfv]gfr, a]yL, dfxfª\sfngfr, b]p;Le}nf], lkt[gfr, v} Fh8L, kfn'ggfr,

nfdfgfr, nf]sbf]xf]/L /x]sf5g\ .

l;Gw'kfNrf]s lhNnfdf agfOg] :yfgLo / ;fF:j[mlts pTkfbgx?df af}4 / lxGb" bz{gdf cfwfl/t /x]/ agfOg]

yfª\sflrq b]z, ljb]zdf k|l;4 5 . To;}u/L v/L9'Ëf k|z:t kfOg] x'gfn] v/L9'Ëfaf6 ag]sf tfO{, d"lt{x?, w'kf}/f]

cflb nf]slk|o 5 . /f8L, kfvL, un}rf, aVv', cfËb', 8f]rf cflb tfdfª, z]kf{, u'?ª hfltx?sf] k/Dk/fut

klx/gx? x'g\ . oxfF k|z:tdfqfdf hl8a'6Lx? kfOG5 / oxfFsf] hl8a'6L g]kfn aflx/ lgsf;L x'Gf] ub{5 . oxfF

agfOg] ;fF:j[mlts ;fdu|Lx?df yfª\sflrq, un} Frf, aVv', 8f]rf, emf]nf, sk8f, h'Qf, l;nf}6f], nf]xf]/f], hfFtf]

nufotsf b}lgs k|of]udf cfpg] ;fdu|Lx? cflb /x]sf 5g\ .

?kGb]xL

uf}td a'4sf] hGd:yn ljZj k|l;4 n'lDagL /x]sf] ?kGb]xL] lhNnf g]kfnsf] klZrdf~rn ljsf; If]qdf kg]

wfld{s dxTj af]s]sf] lhNnf xf] . oxfF lxGb", af}4 / O:nfd wd{sf] k|d'v afx'Notf /x]sf] 5 eg] a|fXd0f, IfqL,

d'l:nd, j'mdL{, rf}w/L, sf]xf/, nf]xf/, wf]jL, ofbj, a9O{, d'/fp, kfl;, rdf/, aflgofF, yf?, du/, u'?ª, g]jf/,

d';x/, g§, kTy/s§f cflb sf] a;f]af; /x]sf] 5 . oxfFsf] wfld{s tyf k'/ftflTjs :yndf n'lDagL, b]jbx,

;}gfd}gf, l;4afafwfd, g/]Zj/ dxfb]jsf] dlGb/ cflb /x]sf5g\ . n'lDagL ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"lrj[mt

e};s]sf] 5 . oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x?df a'4hoGtL, xf]nL, bz} F, ltxf/, gfuk~rdL, s[i0fci7dL, /IffjGwg,

57, df3];+qmfGtL, ;fpg];+qmfGtL, j'mz]cf} F;L, ufO{hfqf, Ob"nlkmq, /dhfg, Nxf];f/ cflb kb{5g\ .

?kGb]xL lhNnfdf hftLo ljljwtfsf ;fy} snf, ;+:j[mltdf ;d]t ljljwtf kfOG5 . oxfF nufOg] e]ife"iffdf

k'?ifx?n] wf]tL, uD5f, s5f8, j'mtf{, kfOhfdf, sldh, ;'?jfn, Oi6sf]6, ef]6f] tyf dlxnfx?n] n]xËf, 3f3/,

rf]nf], ;f8L, wf]tL, n'ª\uL, cflb nufpF5g\ . oxfFsf] nf]slk|o g[Tox? tyf nf]sefsfx?df sTys, ;k]mËf, r]ª/f,

km?jfxL, wf]ljojf, sf]x/pjf, s/;pjf, lnNnL3f]8L, e'md8f, a8\sL, ;f]/7L, 3f6', /f]bL, sh/L, cfNxf, lj/xf,

;f]x/, uLt, lj/xuLt, afjgL, nf]sbf]xf]/L, lthuLt cflb x'g\ . ;fF:j[mlts pTkfbgx?df afF;sf 8fnf], xft]k+Vff,

afF;'/LÙ wft'sf u/uxgf, efF8fx?, j[mlif ;fdu|Lx?Ù d'Gh, sfFz cflb /]zfsf 9sLof, 5fk|L, 6f]kL, r6fO{, bfDnf],

gfDnf], l;sx/, emf]nf, v6LofÙ sf7sf 7]sL, dbfgL, xnf], h'jf, cf]vnÙ df6f]sf ufu|L, d"lt{, v8\sfF }nf, udnf

cflb ljleGg /x]sf5g\ . d'l:nd ;d'bfon] agfpg] nfxfsf r'/fx? / kTy/s§f ;d'bfon] agfpg] 9'Ëfsf

;fdu|Lx? oxfFsf df}lns pTkfbg x'g\ .

44

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


]

efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

slknj:t'

g]kfnsf] klZrdf~rn ljsf; If]qsf] n'lDagL c~rndf kg] { slknj:t', P]ltxfl;s, k'/ftflTjs tyf wfld{s

dxTj ePsf] Pjd\ v'Nnf ;ª\u|xfnosf] ?kdf kl/lrt lhNnf xf] . oxfFsf k'/ftflTjs tyf wfld{s :ynx?df

ltnf}/fsf]6, k"j{dfg';La'4, sj| 'm5Gbsf] hGd:yfg, uf]6Lxjf, sgsd'lgsf] hGd:yfg lglUnxjf

-c/f}/fsf]6_, ;u|xjf, j'mbfg, wdgLxjf, hulbzk'/tfn, tf}n]Zj/gfydlGb/, ;f]dOdfO{dlGb/, cdf}nL, r]t/fb]xL,

clhu/ftfn nufot !)@ j6f hlt k'/ftflTjs tyf wfld{s :ynx? /x]sf 5g\ . oxfF d'l:nd, ofbj, a|fXd0f,

IfqL, j'mdL{, >Ljf:tj, aflgofF, sf]xf/, nf]xf/, wf]jL, kfzL, rdf/, t]nL, yf?, g]jf/, df/jf8L, lzv, kTy/s§f,

g§, jdf{, du/, u'?ª cflb hfltx?sf] a;f]af; /x]sf] 5 . ljz]if u/L cjwL, g]kfnL, yf?, du/, pb" {, d}ynL,

ef]hk'/L nufotsf efiffx? af]lnG5 .

slknj:t' lhNnfdf k|rlnt k/Dk/fut gfrx?df do'/, e'md/f, nf7L, sf}8f, df?gL tyf ;f]/7L cflb ljz]if

/x]sf 5g\ / oL gfrx?df 9f]ns, xfdf] {lgod, dlh/f, afF;'/L, tf;fd, tfGk'/f, gfu8f, 8kmnf, x'8\sfhf]8L, emfFem

cflb :yfgLo :t/df g} pTkfbg u/]sf afhfx? ahfpg] ul/Psf] kfOG5 . xf]nL, 57, uf}/fkj{, /dhfg, Ob"nlkmq,

a'4hoGtL, bz} F, ltxf/, df3L, ;fpg];+qmfGtL, hg}k"l0f{df cflb oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x? x'g\ . oxfFsf

;fF:j[mlts pTkfbgx?df afF;sf pTkfbg a]gf{, l;kf]nf], df}/, tflhofÙ wft'sf t/fh', ;'ltof, kr]nf, ;]nf]gL,

x;'nL, s/bfg, ltj'mnL, u/uxgf, d"lt{x?Ù /]zfhGodf 9lsof, ugf]/L, 5fk|L, u'Gb|L, dlrof cflb x'g\ . To:t}

oxfFsf] cjwL tyf yf? lrqsnf ldl§lrq, e"ld cfn]k, 8fFk]m, r'sk'sa'n, nf]wL cflb lgs} k|l;4 5g\ .

sf:sL

g]kfnsf] klZrdf~rn ljsf; If]qsf] u08sL c~rndf kg] { sf:sL, cGgk"0f{ / df5fk'R5« ] lxdfnsf] sfvdf

/x]sf] k|fj[mlts ;'Gb/tf Pjd\ ;fF:j[mlts ljljwtf ePsf] lhNnf xf] . of] lhNnf g]kfnsf] k|d'v ko{6sLo :ynsf]

?kdf ljZjk|l;4 5 . oxfFsf k|d'v ;Dkbfx?df k]mjftfn, a]ugf;tfn, ?kftfn, dx]Gb|u'kmf, rd]/]u'kmf,

u'Kt]Zj/u'kmf, ljGWojfl;gL dlGb/, eb|sfnLdlGb/, zflGt:t"k, kftfn]5fFuf], 3fGb| 's, l;Sn];, ;/fª\sf]6 Eo"6fj/,

cGgk"0f{ a];SofDk, kGrf/]8fF8f] cflb kb{5g\ . u'?ª, ysfnL, 7j'm/L, a|fXd0f, IfqL, du/, ;fsL{, bdfOF, sfdL,

g]jf/, uGw{j, j'm;'G8f, ;'/]n, xfo", n]Krf, ;'g'jf/, j'mdfn, b'/f, jfn'ª cflb hfthfltsf] a;f]af; /x]sf] oxfF bzF },

ltxf/, Nxf];f/, a'4hoGtL, k';kGw|, df3];+qmfGtL, of}gf6, gfuk~rdL, r08Lk"l0f{df, kmfnf] xfGg], /dhfg,

Ob"nlkmq, lqm;d; cflb rf8kj{ hfqfx? dgfpg] u/]sf] kfOG5 .

sf:sL lhNnf nf]s;+:j[mltsf] nflu wgL lhNnf xf] . 5\ofF8' F, emfd| ], oflgdfof, 7f8]efsf, e}nf}/], 3f6', ;f]/7L,

sf}/f, ;fn}hf], bf]xf]/L, ehg, /fu, /Tof}nL, svf{, nfv], /f;nLnf, e\mofp/], t/af/] cflb oxfFsf k|d'v nf]sefsf

tyf nf]sg[Tox? x'g\ . nf]safhfx?df k~r]afhf, gf}dtLafhf, 9f]ns, e'mdf{, dfbn, ;f/ËL, 9\ofª\u|f], wfFw', 8Dk'm,

lwd], tf, d[bË, e\mofnL, v}h/L, dh'/f, caf{hf] cflb /x]sf5g\ . k/Dk/fut e]ife"iff tyf uxgfx?df dlxnfx?sf]

l56sf] u'Go", rf]nf], k6'sL, vf:6f], k'mnL, ltnx/L, df/j8L, rGb|df, j'mG8n, lznd'Gb|L, 9'ª\u|L, r]K6], a'nfFsL,

s07dfnf, r'/L, afnf, v'k] {6f] cflb x'g\ eg] k'?ifsf] bf}/f, ;'?jfn, sf]6, ef]6f], s5f8, 6f]kL, cf:sf]6, k6'sf, cflb

/x]sf5g\ . oxfFsf] k/Dk/fut pTkfbgx?df /f8LkfvL, 9\ofª\u|f], 8Dk'm, un} Frf, sk8f, ;f/ËL, caf{h, h'Qf,

afhfx?, xFl;of, a~r/f], tfNrf, s?jf, sfFhf], 3} +6f], xfF8L, udnf cflb /x]sf5g\ .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

45


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

afFs]

g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]qsf] e]/L c~rndf kg] { afFs] lhNnf ljleGg hflt tyf wd{df cf:yf /fVg]

dflg;x?sf] Ps} 7fpFdf a;f]jf; /x]sf] lhNnfsf] ?kdf lrlgG5 . oxfF d'l:nd, lxGb", lzv, af}4 cflb wd{df

cf:yf /fVg] JolQmx?sf] a;fOF /x]sf] kfOG5 . oxfF /x]sf d'Vo ;Dkbfx?df jfu]Zj/L dlGb/, v8]Zj/ -h' Fu]Zj/_

dxfb]j, /fgLtnfpm, jf6/kfj{m, dx]Gb|kfj{m, nIdLgf/fo0f dlGb/, jg:ktL pBfg, dl:hb cflb /x]sf5g\ . oxfF

yf?, j'mdL{, a|fXd0f, IfqL, d'l:nd, 7j'm/L, g]jf/, aflgofF, du/, u'?ª, j'mdfn, sfdL, ;fsL{, bdfOF cflb

hfthfltx?sf] a;fOF /x]sf] 5 / oL hfthfltx?sf] cf–cfk\mg} df}lns ;+:sf/, ;+:j[mlt clg snf /x]sf]

kfOG5 . oxfF af]nLg] efiffx?df g]kfnL, pb{ ", cjwL, yf?, du/ cflb /x]sf5g\ . Ob, df]x/d, bz} F, ltxf/, df3L,

57 cflb oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x? x'g\ eg] c? y'k| } lxGb", af}4, O:nfd cflb wd{df cfwfl/t kj{x? aif} {e/L

dgfOg] u/]sf] kfOG5 .

afFs] lhNnf ;Lk tyf snfsf] If]qdf klg cuf8L 5 . oxfF afF;, wft', sfFz, d'Gh, nfxf, sf7, 9'Ëf cflbsf

;fF:j[mlts ;fdu|Lx? h:t} 9lsof, 8lnof, ;'Kkf], s]j6, c+vf]/f, lunf;, yfn, tfFjf, s/fO{, cf/L, t;nf, vF '8f,

d"lt{x?, 7]sL, dbfgL, cf]vn, sk8f, r6fO{, u'Gb|L, r'/f cflb k/Dk/fut ?kdf pTkfbg xF 'b} cfPsf] kfOG5 . afFs]

lhNnf cef}lts ;+:j[mltsf] nflu klg wgL 5 . oxfFsf yf? ;d'bfosf] gfrx? h:t} 5f]qmf, dx'l6of, als{df/,

blnt ;d'bfosf] a+3f8L, do'/, nfv], s]j6 ;d'bfosf] gfrx? x'8\sfhf]8L cflb nf]slk|o /x]sf5g\ eg] k|rlnt

k/Dk/fut afhfx? dfbn, 9f]ns, d[bË, afF;'/L, xf/df]lgod, ljgfof] cflb k|d'v /x]sf5g\ . k/Dk/fut vfgfdf

;]n/f]6L, ;]jO{, l9S/L, cgbLsf] k'/L, dfnk'jf, xn'jf cflb kb{5g\ .

b}n]v

dWoklZrdf~rn ljsf; If]qsf] e]/L c~rndf kg] { kxf8L lhNnf b}n]v, ;fF:j[mlts ?kdf wgL / k|fj[mlts ?kn]

/d0fLo lhNnf xf] . k|flrg, P]ltxfl;s, wfld{s k/Dk/f / ;+:j[mlt /x]sf] b}n]vdf lxGb" wd{;Fu ;DalGwt d7

dlGb/x? k|z:t 5g\ . oxfF /x]sf k|d'v ;Dkbfx?df l;+hf /fhfsf] lxpFb] b/af/, wf}nfk8u'kmf, nfnLsfF8ftfn,

ljzfnfdbfg tfn, >L:yfgHjfnf, dflyNnf] 8' +u]Zj/, sf]l6nfdlGb/ / lznfn]v, HjfnfdlGb/, kfb'sf, b'Nn',

/fgLdQf e~HofË, e}/j:yfg, bf/]d:6f]dlGb/ cflb x'g\ . ljleGg efudf /x]sf k~rb]jnx? oxfFsf] yk cfsif{0f

x'g\ . b}n]v lhNnfdf a;f]af; ug] { k|d'v hft, hfltx?df a|fXd0f, IfqL, 7j'm/L, du/, u'?ª, ;fsL{, bdfOF, sfdL,

jfbL, ufOg], /fp6], g]jf/, ;f]gf/, ;Gof;L cflb /x]sf5g\ . bz} F, ltxf/, df3];+qmfGtL, r}t]bz} F, hg}k"l0f{df,

ufO{hfqf, /f]kfOFhfqf, j[mi0ffi6dL, el:;hfqf, e}n]hfqf, e}gL, :j:yfgL, uNnf}8L, kmfu'k"l0f{df cflb oxfF dgfOg]

rf8kj{ tyf hfqfx? x'g\ . oxfFsf] k/Dk/fut vfgfdf l9+8f], l;:g', ds}, eft, bfn, u'Gb| 's, l;GsL, vL/, dfnk'jf,

;]n/f]6L, kmfk/, sf]bf] cflb kb{5g\ .

b}n]v ;fj/ -5fnf_ sf ;fdu|L pTkfbg x'g] lhNnfsf] gfdn] k|l;4 5 . dfbn, h'Qf, rKkn, emf]nf, y}nf], bfj

cflb 5fnfsf ;fdu|Lx? oxfF pTkfbg x'g] ub{5 . cGo k/Dk/fut ;fdu|Lx?df 8f]sf], 8fnf], ;'Kkf], :ofj'm,

dfGb|f], d'8f, v'j'm/L, t/jf/, 7]sL, dbfgL, l9SsL, sfF; lkQnsf efF8f, xfF8L, /f8L, kfvL, lnp, emf]nf cflb x'g\ .

nf]suLt tyf gfrdf cu| :yfgdf /x]sf] of] lhNnfdf /Tof}nL, ;f]/7L, df?gL, u/f{, gf}nL, x8]pnL, nfv], 9fn,

t/jf/, 9'd/L, x'8\s], 9f]ns, k'tnL, 6fs6's] cflb nf]suLt tyf nf]sgfrx? k|rngdf /x]sf] kfOG5 . oL

gfrx?df k~r]afhf, dfbn, 9f]ns, d[bË, afF;'/L, xf/df]lgod, ljgfof] cflb afhfx? ahfOG5 .

46

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

bfª

g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]qsf] /fKtL c~rndf kg] { / ef}uf]lns b[li6n] t/fO{ / kxf8sf] ld>0f /x]sf]

bfª lhNnf k|fj[mlts ;'Gb/tf / ;fF:j[mlts dxTj /x]sf] lhNnf xf] . yf? hfltsf] afx'Notf /x]sf] bfªdf yf?

;d'bfosf] df}lnstfsf ;fy} } du/, v;, of]uL, cjwL, g]jf/L, jfbL, IfqL, a|fXd0f, du/, g]jf/, d'l:nd, sfdL,

ofbj, bdfOF, ;fsL{, ;f]gf/, j'mdfn cflb ;d'bfosf] ;+:sf/, :f+:j[mlt /x]sf] kfOG5 . afafdlGb/, 8'D8'jf b]j:yn,

kf08]Zj/ lzjdlGb/, gd5' af}4u'Daf, rd]/u'kmf, a/fxdlGb/, af¥xj'mg] bx, u9Ln]v, l5NnLsf]6u9L cflb oxfFsf]

k|d'v ;Dkbfx? x'g\ . oxfF dgfOg] k|d'v rf8kj{x?df df3L -df3];+s|fGtL_, bzF }, ltxf/, xf]nL, 57, Ob cflb

/x]sf5g\ . yf? Gf[To 5f]qmf, e'md/f, aj\m/f, ;lvof, grgRjf, 9f]nxf cflb oxfFsf] nf]slk|o g[Tox? x'g\ / oL

g[Tox?df dfbn, e\mofnL, a;6f/, r6sf}nL, dl~h/f, a:of ;xgfO{ cflb afhfx? ahfOG5 .

bfª lhNnfsf] ] k/Dk/fut vfgfdf ;]n/f]6L, vL/, k'/L, dfnk'jf, xn'jf, ld7fO To:t} yf? hfltdf ;' +u'/sf] df;',

3f] +3L, u+u6f, df5f, cgbLsf] k'/L, l9qmL, 3'Oof, kj} +, l;N6'ª cflb kb{5g\ . uf]8gf -6f6'_ yf? dlxnfx?sf] :yfoL

>[ +uf/ xf] . ljjflxt dlxnfx?n] uf]8fdf ljleGGf cfj[mlt j'mb\g] k|rng /x]sf] 5 . d/]kl5 :ju{df oxL lrqaf6

pgLx?sf kltn] lrG5g\ eGg] hgljZjf; /x]sf] kfOG5 . of] lhNnf x:tsnfsf ;fdu|Lx?sf] nflu k|l;4 5 .

d'Gh, sfFz, u'b cflb /]zfsf, afF;sf, wft'sf, cNnf], 9fsf cflbsf ljleGg ;fdu|Lx? h:t} 8fnf], 9SsL, a]/f{,

l;sx/, hfn, gfª\nf], esf/L, dfGb|f], lkrsf/L, dfbn, 9f]n, 8Dk'm, xnf], h'jf, cf]vn, efF8fsF '8f, sk8f cflb

k/Dk/fut ?kdf pTkfbg xF 'b} cfPsf] kfOG5 .

;'v] {t

dWoklZrdf~rn ljsf;If]q cGtu{t e]/L c~rndf kg] { ;'v] {t, wfld{s, P]ltxfl;s, k'/ftflTjs dxTj /x]sf]

lhNnf xf] . oxfF a|fXd0f, IfqL, 7j'm/L, g]jf/, jfbL, bdfOF, ;fsL{, yf?, du/, ufOg], /fp6], /fhL, d'l:nd cflb

hfthfltsf] a;f]af; /xFb} cfPsf] 5 . oxfF af]lng] efiffx? g]kfnL, du/, yf?, g]jf/L cflb x'g\ . oxfF lxGb", af}4,

O:nfd, O;fO{, ls/fFt cflb wd{ dflgG5 . bz} F, ltxf/, df3L, xf]nL, 57, j}zfv;+qmfGtL, >fj0f;+qmfGtL, Ob"nlkmq,

df]x/d cflb rf8kj{x? dgfpg] u/]sf] kfOG5 . ;'v]{tsf k|d'v ;fF:j[mlts Pjd\ k|fj[mlts ;Dkbfx?df

sfFqm]ljxf/, Bf}tLaHo}, a'na'n]tfn, uh'/fbx, a/fxtfn, ;fttn]u'kmf, lzjdlGb/, l;4kfOnf, wg/f; b/af/,

e]/Lsf] cfFvf cflb /x]sf5g\ .

;'v] {t lhNnfsf] k|l;4 7fpFdf eUgfjz]ifsf] ?kdf /x]sf] sfs| ]ljxf/ kb{5 . oxfF k|frLg sfndf 9' +ufdf j' FmlbPsf

ljleGg lxGb" tyf af}4 bz{gdf cfwfl/t b]jLb]jtf tyf ljleGGf snfTds cfj[mltx? k|z:t dfqfdf /x]sf5g\ .

sfFs| ]ljxf/nfO{ lxGb" / af}4 wd{aLr /x]sf] wfld{s ;lxi0f'tfsf] gd"gfsf] ?kdf klg lng ;lsG5 . Bf}tLaHo} klg

;'v] {tsf] dxTjk"0f{ 7fpF xf] . zlQmkL7sf] ?kdf /x]sf] of] dlGb/df b'Mvsi6, cefj, /f]uJoflwaf6 d'Qm x'g /

OR5f k"/f ug] { clenfiff lnP/ b}lgs >4fn'x?sf] eL8 nfUg] ub{5 . oxfFsf] nf]slk|o g[To tyf efsfx?df

jfng, ehg, bf]xf]/L, e\mofp/], 3f6', ;f]/7L, u/f{, hfFt], nfv], tLh, /Tof}nL, 8]p8f, ;lvof, :ofk|f], x'8\s], b]p;L,

e}nf], 5f]s/f, k}of cflb x'g\ . /f]kfOFhfqf, >Ls[i0fhfqf, aonsfF8fhfqf cflb klg oxfF dgfOg] hfqfx? x'g\ . oxfF

k|rlnt afhfx?df dfbn, afF;'/L, ;f/ËL, gl;{Ëf, d'r' {Ëf, k}hg, d'h'/f, bdfxf, 6\ofDsf], afp, tjnf cflb

/x]sf5g\ .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

47


{

efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

a}t8L

a}t8L, ;'b"/klZrdf~rn ljsf; If]qsf] dxfsfnL c~rndf /x]sf] kxf8L lhNnf xf] . hn>f]t, jgh+un,

h8La'6L cflb k|fj[mlts ;Dkbfn] wgL dflgPsf] a}t8L lhNnf, ;fF:j[mlts tyf wfld{s ;Dkbfn] klg wgL 5 .

oxfF ljleGg d7, dlGb/x? 5g\ h:t} lqk'/f;'Gb/L, lgËnfz}gL, huGgfydlGb/, O{Zj/Lu+ufwfd, d]nf}nLeujtL,

l8nfz}gL, bf]u8fwfd, b]xLdf08f}, UjfNn]s, kftfne'd]Zj/, dNnfb]xL cflb . a}t8Lsf] jl/kl/sf pRr kxf8x?df

rf/j6f dxfb]jsf] dlGb/x? 5g\ h:t} k"j{df /f]nfs]bf/, klZrddf Wjhs]bf/, pQ/df b]pn]ss]bf/ / blIf0fdf

UjfNn]ss]bf/ . oL s]bf/x?sf] ofqf ug{ ;s] rf/wfd uP ;/x k"0o k|fKt x'g] egfO /x]sf] kfOG5 .

a}t8L lhNnfsf k|d'v afl;Gbfx?df IfqL, a|fXd0f, ;fsL{, bdfOF, ;'gf/, sfdL cflb x'g\ . oxfF af]lng] d'Vo efiff

8f]6]nL / g]kfnL xf] . oxfF uf}/fkj{, bzF }, ltxf/, /fdgjdL, j}zfv;+qmflGt, lzjrt'b{zL, sflQshfqf, >Lk~rdL,

df3];+qmfGtL, kmfu'k"l0f{df, hg}k"l0f{df cflb rf8kj{x? dgfpg] ul/G5 . k|l;4 g[Tox?df 8]p8f, ls/kL, x'8\s]nL,

7f8f]v]n, afnf], wfdL, w'nf}6], 5lnof / k|d'v efsfx?df 8]p8f, ;u'gf, kmfNu'g, e}g -c;f/df wfg /f]Kb} ufpg]_,

7f8f] efsf cflb 5g\ . k/Dk/fut afhfx?df bdfxf, gl;{Ëf, e\mofnL, d[bË, 9f]ns, x'8\sf], dfbn, afF;'/L,

ljgfof], kfOk/, tjnf, lrD6f, ldh'/f -dlh/f_ cflb /x]sf] kfOG5 . oxfF k/Dk/fut ?kdf 8f]sf], 8fnf], gfDnf],

v'j'm/L, xFl;of, xnf], sf]bfnf], a~r/f], dfgf, kfyL, cf]bfg, ufu|L, v8\sf}nf, d"lt{, 8f]/L, un} Frf, /f8L, kfvL, h'Qf,

rKkn, bfj, emf]nf cflb ljleGg ;fdu|Lx? pTkfbg x'g] ub{5 . oxfF k|z:t dfqfdf hl8a'6L kfOG5 ;fy} b"w,

£o" pTkfbg x'G5 . oxfFsf] hl8a'6L, £o" cflb g]kfn aflx/ klg lgsf;L x'g]u/]sf] kfOG5 .

88]n\w'/f

88]n\w'/f g]kfnsf] ;'b'/klZrdsf] dxfsfnL c~rndf kg] ] kxf8L / leqL dw]z Onfsfdf /x]sf] Ps dfq lhNnf

xf] . oxfFsf k'/ftflTjs, P]ltxfl;s tyf ;fF:j[mlts ;Dkbfx?df pu|tf/fdlGb/, cd/u9LlsNnf, k/z'/fdIf]q,

c:;Lu|fd, efu]Zj/, gjb'uf{, 36fn:yfg, b]jdfG8j, vn+uflsNnf, lemnldnftfn, chod]?sf]6 cflb /x]sf5g\ .

oxfF a;f]af; ug] { d"Vo hft, hfltx?df If]qL, 7j'm/L, a|fXd0f, g]jf/, du/, u'?ª, ;fsL{, bdfOF, sfdL, efF8,

nf]xf/ cflb x'g\ . uf}/f oxfFsf] d'Vo kj{ /x]sf] 5 eg] bz} F, ltxf/, kmfu'k"l0f{df, df3];+qmfGtL, >Lk~rdL,

hg}k"l0f{df cflb klg ljz]if ?kdf dgfOPsf] kfO{G5 .

88]nw'/fdf 36fn, efu]Zj/, emNsf -k|To]s @) jif{df dgfOg]_, ntf, vf]nL cflb hfqfx? tyf pu|tf/f,

k/z'/fd, sfnfkTy/ cflb d]nfx? nf]slk|o /x]sf5g\ . oL hfqf tyf d]nfx?df afnsb]lv a[4;Ddsf]

;xeflutf x'g] / 5lnof, ls/kL, 8]p8f, w'd/L, x'8\s]nL, uf]/fsf] c7]jfnL, 7f8f]v]n, w'nf}6], wfdLgfr, e'jf, bf]x/L

cflb gfrufgx? k|:t't ub} { /dfOnf] ug] { k|rng /x]sf] kfOG5 . oxfF ahfOg] afhfx?df bdfxf, afF;'/L, dfbn,

x'8\sf], ldh'/f, lju'n, g/l;ª\uf, e\mofnL cflb d'Vo /x]sf5g\ . afF;sf] 8f]sf], 8fnf], dfGb|f], esf/LÙ wft'sf v' F8f,

xFl;of, j'm6f], sf]bfnf], kmfnL, ufu|L, v8\j'mnf], tfjf, tfKs]Ù sfF;sf yfn, srf}/f, lunf;Ù /]zfaf6 gfDnf], bfDnf],

hfn, emf]nf, 6f]kL, sk8fÙ df6f] 9' +ufsf d"lt{, udnf, l;nf}6f], nf]xf]/f], hfFtf], sf7sf 7]sL, dbfgL, l9sL, cf]vn

cflb oxfFsf ;fF:j[mlts pTkfbgx? x'g\ . hl8a'6Lx? k|z:t dfqfdf kfOg] / s[lif k|d'v k];f ePsf]n] hl8a'6L,

Wo" tyf j[mlif pTkfbg oxfFsf] k|d'v lgsf;L j:t' xf] .

48

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


efu $ – g]kfnsf s]xL lhNnfx?sf] ;fF:j[mlts lrgf/L

s~rgk'/

;'b"/klZrdf~rn ljsf; If]qdf /x]sf] s~rgk'/, dxfsfnL c~rnsf] ] t/fO{df kg] { Ps dfq lhNnf xf] . oxfF

ljZjk|l;4 af¥xl;+u], 3fF;]kmfF6x?, z'SnfkmfF6f jGohGt' cf/If0f /x]sf] 5 . oxfF yf?, IfqL, 7j'm/L, a|fXd0f, du/,

u'?ª, sfdL, ;fsL{, bdfOF, cflb hfthfltx?sf] d'Vo a;f]af; /x]sf] kfOG5 . 8f]6]nL, g]kfnL, yf? oxfF af]lng]

d'Vo efiffx? x'g\ . yf?;+:j[mlt, uf}/fkj{, 8]p8fg[To, 5lnofg[To cflbsf] ljz]if cfsif{0f /x]sf] s~rgk'/df

uf}/f, bz} F, ltxf/, xf]nL, df3];+qmfGtL, e'd]k"hf cflb rf8kj{x? dgfPsf] kfOG5 . oL rf8kj{x?df 8]p8f,

5nLof, lkm/kL, x'8\s]nL, 7f8f]v]n, c8\jfnL, e'd/f, 5f]s/f, d'ª\u| ]jxf, n6\7x'jf, x/bª\jf, em/f{ cfkb g[Tox?

k|:t't ug] { k/Dk/f /x]sf] 5 . rfFb, afF;'/L, bdfxf, 6]Dk'mnL, ljgfof], ;f/ËL, ;xgfO{, v} Fh8L, s:6f/ cflb oxfFsf]

nf]slk|o afhfx? x'g\ . To:t} k/Dk/fut vfgfdf df8f, ;]n, lv/, k'/L, lkmgL, r6gL, b'Asf, lg;f]of, l9s/L, vL/,

;]n/f]6L cflb /x]sf] kfOG5 .

ljho;fnsf efF8fx? c;n cEof;sf] gd"gf

g]kfnL ;dfhdf k/fk"j{sfnb]lv sf7sf ;fdu|Lx?sf] lgdf{0f, 3/fo;L, wfld{s, j[mlif nufot

cf}ifwLhGo sfo{x?df k|of]u x' Fb} cfPsf] kfOG5 h:t} M– e\mofn, 9f]sf, dfgf, kfyL, 7]sL, dbfgL, xnf],

sf]bfnf], sfi7snf cflb . oL ;fdu|Lx?sf] k|rf/ k|;f/ / Joj;foLs/0f ug{ ;lsof] eg] o;n]

Psflt/ cfocfh{g a9fpF5 eg] csf] {lt/ k/Dk/fb]lv k|rngdf /xFb} cfPsf] ;fdu|Lx?sf]

klxrfgnfO{ hLjGt /fVb5 . pbfx/0fsf] nflu k/Dk/fut ?kdf k]6;DaGwL /f]ux? lgsf] x'g] hg

ljZjf; /xL O{gf/, j'mjf cyjf kfgL/fVg] efF8f]df sf7sf 6'qmfx? /fvL o;af6 lgl:sPsf] kfgL

lkpg] k|rng /xFb} cfPsf] ] ;'b"/klZrdf kfOg] ljho;fn gfds sf7 (Pterocarpas Marssupium)

sf] k|rf/ k|;f/ / Joj;foLs/0f ug] { p2]Zon] ;'b"/klZrdsf s]xL afl;Gbfx? ;+u7Lt eO{ pBf]u

Joj;fo ;+rfng ub} { cfPsf5g\ . k'/fgf] k/Dk/fnfO{ g} sfod /fVb} oL pBf]ux?n] ljho;fnsf

ljleGg cfsif{s kfgL lkpg] efF8fx? h:t} c+vf]/f, lunf;, sk cflb pTkfbg u/L oL efF8fx?sf]

k|rf/, k|;f/ / k|j4{g ug{ :yfgLo, /fli6«o tyf cGt/fli6«o d]nf, dxf]T;jx?df k|bz{g tyf

lalqmljt/0f ub} { cfPsf5g\ . clxn] oL efF8fx?sf] ;'b"/klZrddf dfq geO{ /fli6«o tyf cGt/{fli6«o

If]qdf dfu a9\b} uPsf] kfOG5 . oxfFsf sltko :yfgLo afl;Gbfx?sf] nflu ljho;fn cfo

cfh{gsf] dfWod aGb} uPsf] 5 . o;/L g]kfnL ;dfhdf k/Dk/fut d"No dfGotf af]s]sf cGo

ljleGg sf7sf ;fdu|Lx?sf] ahf/ ljljlws/0f ug{ ;lsP oL ;fdu|Lx?sf] hLjGttf kfpFb5

;fy;fy} :yfgLo txdf /f]huf/L l;h{gf ug{ ;lsG5 .

s~rgk'/ lhNnfdf /x]sf ;fF:j[mlts ;Dkbfx?df l;4gfy, j}hgfy, lji0f'dlGb/, 36fnafafdlGb/, lgUnfz}gL

eujtL dlGb/, lqk'/f;'Gb/L eujtL dlGb/, lzjwfd cflb dlGb/x? /x]sf5g\ . ;'b"/klZrdsf cGo lhNnfx?

Hf:t} oxfFsf afl;Gbfx?n] k/Dk/fut ?kdf cfk\mgf ;Lk / :yfgLo >f]t / ;fdu|Lx? k|of]u u/L ljleGg 3/fo;L

Pjd\ s[lif / kz'kfngdf cfjZos ;fdu|Lx? agfpFb} cfPsf5g\ . oxfFsf] ljho;fn sf7 k|l;4 5 . clxn]

cfP/ ljho;fnsf efF8fx?sf] pTkfbg a9\b} uPsf] 5 / b]z, ljb]zdf ;d]t oL efF8fx?n] k|l;l4 kfPsf] 5 .

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

49


{

{

{

{

;x–cl:tTj kl/of]hgf Ps emns

{

{

]

{

zLif{s ;x–cl:tTjM g]kfndf ;fF:j[mlts ;b\efj ljsf;sf] ]nflu :yfgLo ;+:j[mlt ;jlns/0f kl/of]hgf

kl/ro ;x–cl:tTj kl/of]hgf o'/f]lkog o'lgogsf] ;xof]udf jN8{Eo" g]kfn / ;];L g]kfnsf] ;+o'Qm

;xsfo{df la=;= @)^^ r}q dlxgfaf6 g]kfnsf] kfFrj6f ljsf; If]qdf ;+rfng ePsf] xf] . of]

kl/of]hgfsf] d'Vo nIo cNk;+Vos hfthflt tyf hghfltx?sf] ;+:j[mltsf] ;jlns/0fåf/f

;fdflhs ;b\efj ljsf; / cGt/–;fF:j[mlts tgfj 36fpg of]ubfg k'¥ofpg' xf] .

nlIft lhNnfx? l;/fxf, vf]6fª, ef]hk'/, kfFry/, tfKn]h'Ë, sf7df8fF }, g'jfsf]6, l;Gw'kfNrf]s, lrtjg, wg'iff,

sf:sL, slknj:t', ?kGb]xL, b}n]v, ;'v] {t, afFs], bfª, j}t8L, 88]Nw'/f / s~rgk'/

;do cjwL #) dlxgf

p2]Zo – :ffF:j[mlts ljljwtf / :ffF:s[lts clwsf/sf] ljifodf r]tgf clej[l4 ug'

– cGt/–:ffF:j[mlts 5nkmn rnfpgsfnflu kl/jt{gsf ;+ +jfxsx?, ;d'bfosf cu'jfx? /

:ffF:s[lts cu'jfx?sf] cGt/–;+:j[mlt ljifosf] a'´fO{ clej[l4 ub} pgLx?sf] Ifdtf

ljsf; ug'

– g]kfn leq / g]kfn aflx/ :ffF:s[lts pTkfbgx?sf] k|j4{gsf nflu :ffF:j[mlts

pTkfbsx?sf] Ifdtf ljsf; ug'

– ;+:j[mltsf] cfly{s dxTjnfO{ a9fjf lbO{ ;du| ljsf;df o;sf] of]ubfg a9fpg'

nlIft ;d"xx? ;~rf/sdL{x?, :ffF:j[mlts pTkfbsx?, dfWolds ljBfnosf 5fq5fqfx?, ;+:j[mlt ;+/If0fsf]

If]qdf sfdug] ;/f]sf/jfnfx? tyf cfd gful/sx? .

k|d'v If]qx? cGt/–:ffF:j[mlts ;b\efjdf k|f]T;fxg ug] {, cGt/–:ffF:j[mlts d]nldnfk tyf ;Ddfgdf hf]8,

cGt/ ;fF:j[mlts lqmofsnfkdf ;xeflutf tyf /dfpg], cNk;+Vosx?sf] ;+:j[mlt ;+/If0f /

k|j4{g, ;+:j[mlt ;'Gb/ x'G5 eGg] efjgfsf] ljsf; ug] {, :ffF +:j[mlts clwsf/x?sf] ;Ddfg ug] {,

;fF:j[mlts pTkfbgx?sf] k|j4{g ug] / cfo–cfh{gsf] dfWod agfpg k|f]T;fxg ug]

sfo{x?– – :yfgLo /]l8of]x?af6 !# j6f efiff -g]kfnL, /fO{, lnDa", du/, u'?ª, tfdfª, r]kfª,

g]jf/, yf?, ef]hk'/L, d}ynL, cjwL / z]kf{df ;fj{hlgs ;"rgf, ;Gb]z (Public

Service Announcement) k|;f/0f

– g]kfn 6]lnlehgaf6 g]kfnL efiffdf :ffF:j[mlts ;b\efj k}mnfpg] ;fj{hlgs ;"rgf,

;Gb]z (Public Service Announcement) k|;f/0f

– k|To]s ljsf; If]qdf ;fF:j[mlts dxf]T;jx?sf] cfof]hgf

– k|To]s ljsf; If]qdf Ps dlxgf nfdf] @% ldg]6sf] /]l8of] sfo{qmd k|;f/0f

– ljBfno :t/Lo lrqsnf k|ltof]lutf

– ;+:j[mlt;DaGwL ;"rgf, lzIff tyf ;+rf/d"ns ;fdu|Lx? h:t} kf]i6/, a|f];/, a'sn]6,

lel8of] 8j'md]G6«L pTkfbg tyf ljt/0f

– ;+rf/sdL{x?nfO{ ;fF:j[mlts l/kf]l6Ë ;DaGwL tfnLd k|bfg

– ;/f]sf/jfnfx?sf] 5nkmt tyf uf]i7L

– !# hgf ;fF:j[mlts ;b\efjb"tx?sf] kl/rfng

– c;n cEof;x?sf] cg'ej cfbfg k|bfg uf]i7L Pjd\ Ifdtf ljsf; tfnLd ;+rfng

– ;fF:j[mlts l/kf]l6ªsf nflu tfnLd k'l:tsf lgdf{0f

– :ffF:j[mlts pTkfbsx?sf] xft] tfnLd k'l:tsf lgdf{0f

www.nepalculture.org.np j]a;fO6 lgdf{0f

50

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

Worldview Nepal


;Gbe{ ;fdu|Lx?

cGt/fli6«o >d ;+u7g dxf;GwL, !^(

cfTd/fd cf]emf, >LdtL s?0ffb]jL cf]emf, ;'b"/ klZrdsf] Oltxf; kl/ro, s~rgk'/, @)^%

cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:j[mlts clwsf/;DaGwL k|lt1fkq, ;g\ !(^^

cflbjf;L hghfltx?sf clwsf/;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;+3sf] 3f]if0ffkq, ;g\ @))&

sfg"g lstfjvfgf, g]kfn ;/sf/, g]kfnsf] /fli6«o ;fF:j[mlts gLlt, @)^&

sfg"g lstfj vfgf, g]kfn ;/sf/, g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^#

lhNnf ljsf; ;ldlt, kfFry/, kfFry/sf cflbjf;L hghfltx?, @)^^

8f=hudfg u'?ª, klZrdf~rn ljsf; d~r, sf7df8f} F, u08sLk|;j0fIf]qsf] ;fF:j[mlts ;Dkbf, @)^&

8f= k| ]dj'mdf/ vqL, ;femf k|sfzg, nlntk'/, g]kfnsf] k'/ftTj, snf / ko{6g, @)%%

bfª If]q ko{6g ljsf; ;ldlt, lh=lj=;=, bfª, bfªsf ko{6sLo ;Dkbf, @)^%

k|;+;f ;+/If0f ;d"x, sf7df8f} F, ;'b"/ klZrd sf7df8f} F ;+ud, @)%&

g]kfn cflbjf;L hghflt dxf;+3, nlntk'/, ljZj cflbjf;L lbj; ljz]iffª\s, @)^$

g]kfn ;/sf/, ;"rgf ljefu, d]rLb]lv dxfsfnL, @)#!

g]kfn ;/sf/ ;"rgf tyf ;~rf/ dGqfno, ;"rgf ljefu, sf7df8f} F, g]kfn clw/fHosf] ;+lIfKt kl/ro, @)%%

dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ff, ;g\ !($*

/fdj'mdf/ kfF8], eF '8Lk'/f0f k|sfzg, sf7df8f} F, g]kfn kl/ro, @)^)

xf]6n cu{gfOh]zg g]kfnu~h, afFj]m, dWo tyf ;'b"/ klZrdsf ko{6sLo :ynx?sf] lrgf/L, @)^*

/fdj'mdf/ kfF8], /Tg k':ts e08f/, sf7df8f} F, g]kfnsf] dfgj e"uf]n, @)^^

8f]/axfb'/ lai6, ;a}hftsf] k"mnjf/L

;f]kfg dfl;s, sf7df8f} F, tLg jifL{o cGtl/d of]hgf, @)^$÷^%–@)^^÷^&

ljsLlkl8of, b lk|m OG;fO{Nsf]k]l8of, en.wikipedia.org/wiki/Districts_of_Nepal

Worldview Nepal

;+:j[mlt – Ps ;+lIfKt lrgf/L

51



Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!