Vi er kalla til å æra kvarandre

Vi er kalla til å æra kvarandre

Vi er kalla til å æra kvarandre
Copyright © Ventura forlag AS 2020
Sats og omslag: Kristian Kapelrud
Skrift: Adobe Garamond Pro 12/15 pt.
Trykk og innbinding: Booksfactory, Polen
1. opplag juli 2020
ISBN 978-82-8365-099-0
Bibelsitata er henta frå Bibel 2011 © Bibelselskapet
om ikkje noko anna er sagt.
Ventura forlag AS
2312 Ottestad
post@venturaforlag.no
www.venturaforlag.no

Anbefalinger
D
et var en svært spesiell og god opplevelse å få manuskriptet
til Erling Thu mellom hendene! Spesielt fordi dette
stoffet har levd så sterkt i mitt eget liv og min egen tjeneste
siden jeg første gang i 2010 møtte en menighet som levde ut
hederskultur på en måte som forløste Guds rikes virkelighet
iblant oss. Den gangen sa jeg til Gud i bønn at «dette er det
livet du har kalt meg til. Jeg reiser ikke hjem hvis jeg ikke
får dette med meg.» Og umiddelbart hørte jeg Åndens milde
stemme si: «Reis hjem! Du har sett mitt rike i høst, men det
kommer en vår, og den kommer hjemme!»
Alt jeg har gjort siden den gang, både i tjeneste og personlig
liv, har vært formet av dette møtet med Guds forvandlende
kjærlighetsnærvær virket av Guds Ånd og forløst gjennom
mennesker som har satt seg fore å leve et liv til Guds ære
gjennom å hedre hverandre!
Inntil jeg fikk Erling sitt manus til gjennomlesning trodde
jeg at det lå på meg å skrive boka om hederskultur inn i
norsk språk og kultur, med da jeg begynte å lese Erling sitt
manuskript, var det som om en bør ble tatt av skuldrene mine,
Anbefalinger 5

og det er en glede for meg å ære Erling sitt arbeid gjennom
denne boka!
Jeg våger den påstanden at du nå holder årets viktigste bok
for kirke-Norge i dine hender. Årene som kommer vil vise om
det også blir tiårets viktigste bok for norsk menighetsliv! Jeg
velger å kle disse tankene i ord fordi det er min overbevisning
at denne boka er nettopp så viktig!
Helt siden 2010 har jeg sagt at tegn og under og mirakler er
vel og bra, men det er ingenting som er så naturlig-overnaturlig
og som forløser Guds rike på en slik måte som et menneskelig
fellesskap som har tappet inn i Guds fullkomne kjærlighet og
lever ut denne kjærligheten i fellesskap med hverandre!
Erling Thu har med profetisk klarsyn og dyp innsikt i
Guds Ord tegnet ut for oss hva hederskultur er, og både i sin
innledning og avslutning merker vi at det er en mann med
åpenbarings ånd som skriver. Gud har betrodd Erling sine
hemmeligheter og gitt ham å male dem ut for oss i denne boka.
For oss i Tønsberg Frikirke, hvor visjonen er å være «en menighet
overøst av kjærlighet til Gud og mennesker» kommer
denne boka til å bli et standardverk både i bibelskole og kirke.
Det er en ydmyk mann som har skrevet denne boka. Sårbarheten
og ærligheten Erling viser gjennom å dele av egen
vandring og egne erfaringer, gir boka stor troverdighet. Samtidig
viser Erling hvor bibelsk og sentralt det er at vi skal hedre
og ære hverandre! Gud har kronet oss med herlighet og ære
og gjort oss lite ringere enn Ham. Og at Han har gjort det,
bringer ære tilbake til Ham selv! Når løgntanker og jantelov
holder oss tilbake fra å tre inn i det Gud har gitt oss å være, så
er det Guds ære vi hindrer. For når Hans herlighet og kjærlighet
får skinne i og gjennom oss, blir Jesus æret gjennom oss.
Måten Erling maler ut den bibelske virkeligheten av ære
og heder på mangler sidestykke på norsk, og det er med stor
6 Vi er kalla til å æra kvarandre

takk og glede jeg anbefaler denne boka! Å ære og hedre hverandre
forløser liv, himmelsk liv mellom oss og gjennom oss!
Innholdet du er i ferd med å ta til deg kan forvandle deg, din
menighet og kirkelandskapet i Norge på en måte som vi har
drømt om, trodd for og bedt om i en årrekke!
«Kjære himmelske Far, komme ditt rike og skje din vilje,
på jorden som i himmelen. Amen»
Morten Edvardsen, pastor og rektor
i Tønsberg Frikirke og Bibelskole
En legende i norsk kirkeliv er underveis i livet, og bekjenner
det. Erling Thu har skrevet bok igjen og drar oss inn i livsvisdom
og livserfaring. Joda, vi tilhører kanskje ikke samme
stamme, og den gode Erling har definitivt både et språk og
en dialekt som kan være uvant, men likesom Israel besto av
tolv stammer var de likefullt ETT folk som tilhørte Gud og
hverandre. Og som også var avhengige av hverandre for å
lykkes som Guds folk i denne verden.
Derfor blir boka til Erling så viktig, den hjelper oss til å
høre og tenke annerledes.
Vi kan bli så vant med vårt eget stammespråk at vi slutter
å reflektere og ta inn nye sannheter og viktig livserfaring.
Boka ærekultur rommer en personlig reise der Erling ærlig,
sårbart og med en sterk selverkjennelse av feil, tabber og nederlag
blottstiller seg. Og samtidig har boka mye viktig bibelsk lærestoff
om et tema vi strever med å komme til rette med. Ikke minst
inn i en jantekultur som fremdeles rir både kirke og samfunn ...
Ærekultur innebærer et klimaskifte i måten å se på og
omtale hverandre. Hvor Erling også gir inn dette viktige at
kun den som evner å ære og anerkjenne seg selv kan ære og
anerkjenne andre.
Anbefalinger 7

Han peker med tyngde på betydningen av at ærekultur blir
en nøkkel for andre til å få øye på Gud Fader. Ja, der kristne
ærer og anerkjenner hverandre blir kjærligheten synbar, tilgjengelig
og tiltrekkende.
Med tydelige og inspirerende streker pensler han ut at
ærekulturen egentlig springer ut av Guds hjerte og skal være
gudsrikekulturen på jorden.
Gud elsker, derfor ærer og anerkjenner han. Og den som
er gjenstand for Guds kjærlighet trekkes inn i og blir en del
av denne holdningen til både Gud selv og mennesket.
Der vi ofte på ulykksalig vis velger ut den personen i treenigheten
vi foretrekker glemmer vi nettopp dynamikken i
guddommen hvor personene ærer og anerkjenner hverandre.
Som de gamle ba: «Hellig Ånd vis oss Jesus slik at vi kan
se Faderen.»
Det er når vi ærer og anerkjenner Gud at vi er i stand til å
ære hverandre. Som parolen lød fra ørkenfedrene: Vårt kall
er å ære Gud og ære mennesket!
Og så gjør han det praktisk ved å dra det hele ned på jorda
i konkrete råd på hvordan leve det ut.
Vår kirke har hørt lite av denne undervisningen. Er det
derfor vi så lett ender opp i misforståelser og konflikter?
Les boka og gjør den gjerne til tema for samtaler i bibelgrupper
og huskirker.
Martin Cave, pastor i IMI Kirken, Stavanger
Flott at Erlig Thu set lyset på eit så viktig tema. Veksten i
Guds rike henge nøye saman med korleis vi menneske ser på
kvarandre.
«Gud tek støv, det vanlegaste av alt, og gjer det til diamantar!
I ein kristen ærekultur er vi alle hans medarbeidarar i denne
8 Vi er kalla til å æra kvarandre

prosessen …» Som menneske er vi skapt lite ringare enn Gud,
og krona med herlegdom og ære. Kva praktiske fylgjer får
dette? I denne boka tek Erling for seg ulike sider ved begrepet
ære. Korleis ærar Gud Sonen, Korleis kan vi æra Gud? Eller
æra kvarandre? Kven fortener ære? Erling utgreiar det bibelske
perspektivet, studerar kva som ligg i sjølve ordet, og tek opp
dei mellommenneskelege aspekta, her brukar han eige liv som
eksempel.
Eg vart positivt utfordra ved spørsmåla til refleksjon og
handling etter kvart kapittel, dei er viktige. Vil du sjå med
nye auge på Gud, andre menneske og deg sjølv, er det svært
sannsynleg at denne boka kan hjelpe deg på vegen.
Erling avsluttar med konkrete eksempel på kristne leiarar
frå ulike teologiske retningar og tradisjonar som no på ulike
vis tek imot kvarandre og står saman: Kristne menneske lærer
å verdsetja kvarandre og tala vel om kvarandre på tvers av
kyrkje samfunna. Det gjev håp og tru for ei ny ærefull framtid for
landet. Det gjev også meg som lesar håp. La oss ta Erlings og
Bibelens oppfordring om å ære kvarandre, på alvor, og byrje
i det små og nære i kvardagen vår.
Linda Askeland, informasjonsleiar i Åpne Dører
En av de filmene som satte spor i mitt liv er «Pay it forward»
fra år 2000. Den handler om at i stedet for å bare gjengjelde
en tjeneste eller vennlighet til den som viser det, skal en gi det
videre til andre. Dette skaper en kjedereaksjon av liv som sprer
seg til mange mennesker. Det er dette boka «Vi er kalla til å
æra kvarandre» av Erling Thu handler om. Begrepet kan virke
livsfjernt på mange, men Erling viser i denne boka hvordan vi
kan spre kjærlighet, fred og glede i hverdagen til alle mennesker
vi møter. De mange praktiske eksemplene som beskrives
Anbefalinger 9

i boka gjør dette begrepet ærekultur livsnært og spennende.
Begrepet ærekultur er ikke noe mystisk eller uforståelig. Det
handler om å sette Gud først og ære ham over alle ting, og i
denne delen av boka kommer Erlings innsikt i Bibelen til sin
rett. Samtidig trekker han linjene til vår hverdag og viser at
det innebærer å ære alt som er skapt av ham. Her er han praktisk
og lar ingen av oss slippe unna et granskende blikk på vår
hverdag. Det å forene det å tilbe Gud og sette ham først med
et jordnært liv er bokas store styrke. I vår tid trenger vi et folk
som løfter opp Gud framfor alle andre ting, og som samtidig
bøyer seg ned og tjener andre med ubetinget kjærlighet. For
alle de som ønsker å være en del av den bevegelsen, er denne
boka en gave.
Terje Dahle, leder av Kristent nettverk
10 Vi er kalla til å æra kvarandre

Innhald
Anbefalinger .................................................................................................... 5
Takk ................................................................................................................... 15
Innleiing ...................................................................................................... 17
Ei avklaring om ærekultur ...................................................... 20
1. Ei ny tid bryt fram ........................................................................ 27
2. Klimaendringar på gang ......................................................... 33
3. Kven kjenner sine eigne feilsteg? ................................... 39
4. Ulike miljø og klima .................................................................. 45
5. Å vandra audmjukt med Gud ............................................... 51
6. Menneske kan rydda veg for Herren
så folk får sjå Guds herlegdom ....................................... 57
6.1 Skikkelege mannfolk og åndelege fedrar .............. 58
6.2 Johannes Døyparen var ein vegryddar .................. 60
6.3 Ein ny generasjon av vegryddarar ............................. 62
6.4 Å venda fedrehjarta til barna ....................................... 64
6.5 Å venda barnehjarta til fedrane .................................. 66
6.6 Å gjenreisa ein kristen ærekultur ............................... 68
6.7 Generasjonar – saman i teneste .................................. 71
6.8 Det venaste syn som eg får sjå ..................................... 73
Innhald 11

7. Alt ved Gud er herleg og ærefullt ............................. 77
7.1 Eit ordstudium ........................................................................ 78
7.2 Gud er opphav til og mål
for all herlegdom og ære .................................................. 80
7.3 Kva er eigentleg ære og herlegdom? .......................... 83
8. Det finst ein ærekultur i Gud .......................................... 87
8.1 Far ærar Sonen ....................................................................... 88
8.2 Sonen æra Far ......................................................................... 96
8.3 Jesus æra Anden og Anden ærar Jesus .................... 97
9. Ein dynamisk sirkel av ære .................................................... 99
9.1 Kjærleiken er drivkrafta ................................................. 100
9.2 Guds frelseplan handlar om ære og herlegdom . 102
9.3 Nåde og ære ........................................................................... 103
9.4 Til lov og ære for hans herlegdom .......................... 104
9.5 Ære frigjer nytt liv – eit eksempel frå India ..... 105
10. Heile jorda er full av Guds herlegdom
men mange ser det ikkje ..................................................... 109
10.1 Alle menneske søkjer ære ............................................ 111
10.2 Gud til ære ved oss ........................................................ 112
11. Den nye pakta gjev menneske del
i stor herlegdom og ære .................................................... 115
11.1 Skatten i leirkrukka ....................................................... 116
11.2 Å æra andre frigjer god energi ................................ 120
11.3 Mennesket si høgste ære er Gud sjølv ............... 121
12. Kristen ærekultur mellom medmenneske ........ 123
12.1 Ære gjennom gudgjevne roller .............................. 126
12.2 Gode leiarar ærar folk ................................................. 133
12.3 Vi skal æra leiarar som tener Guds folk .......... 136
12 Vi er kalla til å æra kvarandre

12.4 Styresmaktene skal æra dei som gjer godt ..... 138
12.5 Vi skal æra folk i høge stillingar ........................... 139
12.6 Dei yngre skal æra dei eldre .................................... 140
12.7 Gjev ære til den de skuldar ære ............................. 141
12.8 Vi skal æra alle menneske ......................................... 144
12.9 Raus, romsleg og bibeltru! ........................................ 146
Den nikenske truvedkjenninga ............................ 147
12.10 Vi må vera audmjuke ................................................ 149
12.11 Ære til dei som er annleis og svake .................. 152
12.12 Korleis vi elskar syndarane inn i Guds rike . 157
13. Å søkja ære hos Gud .............................................................. 161
13.1 Øvstepresten Eli søkte ikkje ære hos Gud ..... 161
13.2 Kong Ussia vart hovmodig og trulaus
og mista æra hos Gud .................................................. 162
13.3 Å frykta Gud og vera audmjuk
er vegen til ære ................................................................. 165
13.4 Ære frå menneske eller frå Gud? .......................... 166
13.5 Å få sin ros av Gud ........................................................ 170
14. Det som gjev ære ....................................................................... 173
14.1 Visdom gjev ære ............................................................... 174
14.2 Å vera nådig og elskeleg ............................................. 174
14.3 Ver realistisk og arbeid deg
ut or stoda du er i ........................................................... 174
14.4 Å vera lærevillig ................................................................ 175
14.5 Å ha mykje folk ................................................................ 175
14.6 Å vera gudfryktig og audmjuk ............................... 175
14.7 Å tola urett .......................................................................... 176
14.8 Å halda seg frå trette .................................................... 176
14.9 Kvar alder har si ære ...................................................... 177
14.10 Draumar og lengt kan gje ære ............................. 177
14.11 Guds ære – kongars ære ........................................... 178
Innhald 13

14.12 Ære er ikkje for dårar ................................................ 178
14.13 Trufast arbeid gjev ære ............................................. 179
15. Korleis ærar vi Gud? ............................................................. 181
15.1 Vi ærar Gud frå hjartet ................................................ 181
15.2 Vi ærar Gud ved å gjera hans vilje ....................... 183
15.3 Vi ærar Gud ved å æra Sonen ................................. 184
15.4 Vi ærar Gud ved å gleda han ................................... 186
15.5 Å vera til pryd for Guds, vår frelsars lære ....... 186
16. Det kan vera stor ære i å bera vanære ............... 189
17. Korleis skaper vi ein kristen ærekultur? .......... 197
17.1 Vi skaper ein kristen ærekultur
med livet vårt ...................................................................... 198
17.2 Eit tenande leiarskap er viktig
i ein heiderskultur ........................................................... 203
17.3 Ein trygg plass for konfrontasjon ......................... 214
17.4 Guds andlet – vårt andlet .......................................... 221
17.5 Miskunn – å bry seg om andre .............................. 224
17.6 Gå ut og ber frukt! ......................................................... 228
18. Ha din identitet i Kristus og ikkje
i ei skamfull fortid ................................................................ 231
19. Ei ny ærefull framtid
for landet vårt ......................................................................... 241
14 Vi er kalla til å æra kvarandre

Takk
E
g vil retta ein stor takk til alle vennene mine i Kristent
Fellesskap for trufast vennskap og mykje oppmuntring.
Denne boka er levd liv saman med vennene i desse forsamlingane.
Eg vil også takka Torgeir Sævik for korrektur og
språk arbeid, og Jimmy Thomsen frå Kristent Fellesskap og
Terje Dahle frå Kristent Nettverk for mange nyttige innspel.
Eg vil også retta stor takk til Morten Edvardsen, Tønsberg
Frikirke, som heilt på slutten av arbeidet med manus let meg
bruka stoff han hadde skrive om emnet. Kapittelet om leiarskap
og konfrontasjon byggjer i stor grad på hans stoff. De er
gode og gjer meg til eit betre menneske!
Takk 15

16 Vi er kalla til å æra kvarandre

Innleiing
Sommaren 1984 vart Levi, den eldste sonen vår, sjuk. Han
var i psykose og eg måtte saman med gode venner køyra
den lange vegen frå Farsund, der vi då budde, til sjukehus i
Kristiansand. Det er noko av det tyngste eg har gjort. Eg kjende
meg mislukka og makteslaus. Eg, ein av leiarane i Kristent
Fellesskap og kjend forkynnar som bad for sjuke, måtte ta min
eigen son og tvangsinnleggja han i ei psykiatrisk avdeling. Eg
kjende meg skamfull over dette eg opplevde som eit sviande
nederlag. Men eg skulle bli meir ærelaus av noko som hende
i kjølvatnet av dette.
På oppdrag av Keri Jones 1 hadde eg kalla inn til ei samling
med han. Før samlinga starta, skulle vi møtast saman med
nokre leiarar i fellesskapet i byen. Då alle var samla, tok ein
av dei leiande brørne til å bera fram ei lang rekkje klager mot
meg. Noko av det han brukte mot meg var det at Levi var sjuk
og innlagd på eit psykiatrisk sjukehus. Difor dugde eg, etter
hans meining, ikkje til å vera ein kristen leiar eller forkynnar
1 Keri Jones ThD, MA, Cardiff, Wales, misjonær, kyrkjeplantar og
president for Ministries Without Borders
Innleiing 17

på heiltid. Eg kjende meg både ærelaus og makteslaus etter
dette innlegget.
Denne broren førte fram folk som vitne (som eg forresten
aldri hadde møtt tidlegare) for å stadfesta dei klagemåla han
kom med. Ingen av dei andre norske brørne sa eit einaste ord
til forsvar for meg. Dei var nok like overrumpla og svimeslått
som meg, tenkjer eg. (Dette var første gongen det at sonen
min var sjuk vart brukt mot meg. Men dessverre var det ikkje
den siste gongen eg fekk høyra at hans sjukdom gjorde meg
uskikka til å vera leiar i Guds forsamling.)
Eg sat der, ærelaus, makteslaus, lamslått og ute av stand
til å gjera noko. Å prøva å forsvara meg sjølv visste eg det var
lite nytte i. Og kva kunne eg seia? Det var rett at sonen min
var sjuk på ein måte det var knytt mykje skam til på den tida.
Det var òg litt sanning i nokre av klagemåla, for eg var ingen
og er heller ikkje no ein fullkomen mann. Eg visste altfor
godt at ikkje alle mine reaksjonar var like gudelege. Eg var
smerteleg klar over at eg ofte kom til kort og ikkje alltid var
like vis i det eg sa og gjorde. Fordømminga kom sigande inn
over meg, jamvel om eg ikkje kjende meg att i det håplause
biletet som vart teikna av meg.
Då klagarane var ferdige gav dei ordet til Keri Jones. Eg
gløymer aldri dei enkle, men frigjerande orda Keri Jones sa
den dagen. «Eg kjenner Erling,» sa han, «han er ikkje slik de
seier! At sonen hans er sjuk, diskvalifiserer han ikkje frå leiarskap.
Eg set Erling høgt og kjem til å halda fram å arbeida i
lag med han!» Ei tung bør fall frå akslene mine. Eg var letta,
men først og fremst kjende eg meg æra. Tenk at ein mann
som apostelen Keri Jones gjekk god for meg. For ei ære! Dei
vonde og tunge kjenslene sleppte taket i meg. Eg kunne retta
meg opp. Ein trufast paktsbror hadde vorte eit vern for meg
og hadde gjeve meg vørdnad og ære.
18 Vi er kalla til å æra kvarandre

Eg gløymer aldri dette som hende på forsamlingskontoret
i byen den dagen. Æra frå Keri Jones, som såg kven eg var i
Gud, lyfte meg opp og gav meg eit nytt perspektiv på livet og
tenesta mi. Eg fekk nye krefter. Eg fekk ein demonstrasjon
av at klagemål tappar oss for krefter og gjer oss makteslause
og ærelause, medan ære frigjer god energi. Keri Jones var slett
ikkje blind for dei mange veikskapane mine, men han hadde
nåde frå Gud til å sjå forbi dette og sjå noko verdifullt som
Gud hadde lagt ned i meg. Eg opplevde at å bli sett for det
eg verkeleg er og få ære, det frigjorde krefter som sette meg i
stand til å vera far for den sjuke sonen min heilt til han døydde
seks år seinare. Eg fekk krefter til å vera far for dei fem andre
barna mine og ein god mann for kona mi. Og eg fekk nåde
til å tena Gud trufast heilt fram til i dag.
Eg takkar Keri Jones, og ikkje minst kona og barna mine,
som trufast har sagt meg sanninga i kjærleik og samstundes
sett mot i meg og oppmuntra meg. Eg takkar Gud for alle dei
gode vennene mine i Kristent Fellesskap i heile landet som på
så mange måtar har møtt meg med kjærleik og vørdnad. Dei
mange gode orda de har talt til meg har frigjort mykje god
energi i meg. Eg er den eg er i dag, først og fremst på grunn
av Guds nåde, men også på grunn av den oppmuntring og
ære eg har fått frå trufaste venner.
Å vera ærelaus er å vera makteslaus. Det er ein forferdeleg
tilstand. Å bli sett pris på er å bli myndiggjort, det er å bli
handlingsdyktig. Å bli sett og teken på alvor er å få tilført nye
krefter til å gjera det gode. Dette har eg sjølv opplevd mange
gonger.
For fleire år sidan fortalde min gode venn og medarbeidar
Per Arne Gjerde 2 noko frå eit besøk i Bethel, Redding, USA
2 Pastor og bibellærar i Kristent Fellesskap, Bergen
Innleiing 19

som sette i gang ein prosess i meg. Han sa at kanskje den
viktigaste faktoren i det Gudsnærværet og den overnaturlege
dimensjonen den forsamlinga han besøkte levde i, var ein
kristen ærekultur som frigjorde liv og kraft mellom dei. Då eg
høyrde dette engelske ordet, «A Culture of Honor», opplevde
eg at Gud talte til meg om at dette var noko eg skulle studera
for å få ny innsikt i. I dei siste åra har eg grunna mykje på
dette med heider og ære. Eg har granska i Skrifta og brukt
teologiske oppslagsverk for å trengja djupt inn i dette emnet.
Ordet har opna seg for meg og eg har fått ny innsikt og forståing
som eg ønskjer å dela i denne boka.
Ei avklaring om ærekultur
Wikipedia forklarar
Heider eller ære er omgrep som viser til kva status og
respekt nokon har ut frå kor godt dei følgjer eit visst
sett samfunnsnormer. Ære er eit ord som av mange
menneske blir brukt om den åndelege verdien av ein
person, familie eller ei anna gruppe. Ein person kan ha
ei viss grad av ære innan ei gruppe, og ei gruppe kan
ha ære innan eit større samfunn. Handlingar som følgjer
eller bryt æresnormene kan auka eller minska æra.
Det motsette av ære er skam eller vanære. Om nokon
heilt mister æra si kan dei få straff eller utstøytast frå
samfunnet.
Innan sosiologien ser ein på ære som eit middel til å
halda orden i eit samfunn. Ein kjenner æresomgrep frå
alle samfunn, men reglane for kva som gjev og tar bort
ære varierer mykje i tid og rom.
Alle kjende samfunn har ein eller annan form for
æresomgrep. Ære er ofte knytt til eigedom, bragder,
20 Vi er kalla til å æra kvarandre

status eller posisjon. Det motsatte av ære er skam eller
vanære. I den vestlege kulturkrins var æra knytt til
fridom og til sanning. Omgrepet ærleg er etymologisk
knytt til æresomgrepet på blant annet norsk, fransk,
tysk og engelsk. I det gamle ættesamfunnet var svik å
rekna som ærelaust.
I følgje gamle norske lover var ære noko ein hadde,
men kunne bli frådømd ved dom. Det innebar mellom
anna at ein ikkje kunne vitna i retten, vera fadder eller
ha eit statleg embete. Ein person frådømd si juridiske
ære vart omtalt som ein «mindre mann». Betydninga
av «ære» var størst under ættesamfunnet i middelalderen,
og vart over tid redusert med overgangen til den
moderne staten. «Juridisk ære» vart i namnet teke ut av
det norske lovverket med straffelova frå 1842.
I dagens samfunn vil æresomgrepet framleis aktiverast,
først og fremst i tilknytning til identitet. Å
bli fråteken sine papir, eller sertifikatet, kan kjennast
krenkjande.
Det er sagt at det er tre ting som kan få menneske
til å drepa: Materiell forteneste, hat eller sinne og ære
– eller heller, frykta for å mista ære.
Når vi googlar ordet ærekultur får vi treff på mange artiklar
der ærekultur er synonymt med negativ sosial kontroll. Dessverre
har mange opplevd negativ sosial kontroll også i kristne
miljø. Det verste utslag av negativ sosial kontroll er æresdrap
som vi finn i visse muslimske miljø. Som Wikipedia viser, har
alle samfunn ein eller annan form for ærekultur. I Noreg har
vi ein sterk sekulær ærekultur som mellom anna viser seg når
politikarar vil ta statsstøtta frå dei som ikkje har politisk korrekte
meiningar. I dei fleste sekulære og religiøse ærekulturar
Innleiing 21

er det viktig å verna om si eige ære og æra til familien, gruppa
eller samfunnet. Dei som fører skam over familien, slekta eller
den større samanhengen ein står i, må straffast. Dette står i
sterk kontrast til det eg kallar ein kristen ærekultur. Legg
merke til at eg ikkje skriv om ærekultur, men om kristen
ærekultur. Det gjer eg for å understreka at det handlar ikkje
om å kjempa for si eiga ære, men å æra andre. I ein kristen
ærekultur handlar det ikkje om å få ære, men om å gje ære.
Det handlar om å heidra og lyfta opp andre.
I USA bruker dei uttrykket «A Culture of Honor». Eg
har hatt mange kvalar og vingla att og fram i korleis eg skal
omsetja dette til god norsk. Det enklaste er å seia kristen ærekultur
og forklara det med å verdsetja, æra og lyfta kvarandre
opp. Andre vil føretrekkja å seia heiderskultur fordi ordet ærekultur
lett kan assosierast med alt det negative som knyter seg
til det media kallar ein muslimsk æreskultur der æredrap blir
rettferdiggjort for å gjenreisa familien si tapte ære på grunn av
noko den drepte hadde gjort. Kristen ærekultur handlar ikkje
om å berga si eiga eller familien si ære, men om å gje heider
og ære til andre, ofte til folk som ikkje trur dei fortener ære.
Ordet heiderskultur har både allmenn og bibelsk forankring.
Heider er eit gammalt norrønt ord som tyder ære, vørdnad,
respekt, ros og det å bli sett pris på. Ein heidersmann er eit
vanleg uttrykk for ein person som er ærleg, reieleg, skikkeleg,
god, ærefull, høgt akta og respektert for livet han lever og den
integritet og karakter han har. I bibelsk samanheng går ordet
tilbake til bodet om å heidra far og mor. Det er spennande å
leggja merke til at det å heidra eller æra blir knytt til lovnaden
om å leva lenge. Nynorskbibelen seier i 2 Mos 20,12 at vi skal
heidra far og mor, men Ef 6,2 seier vi skal æra dei. Å heidra
og æra andre frigjer liv! Utover i denne boka vil eg bruka
ærekultur og heiderskultur om kvarandre.
22 Vi er kalla til å æra kvarandre

Når eg bruker ordet kristen ærekultur i denne boka, så er
det ein kultur der vi tek avstand frå negativ sosial kontroll
og set fridom høgt. Ein kristen ærekultur er for meg ein raus
kultur av å sjå og verdsetja potensialet i menneske, at folk blir
lyfta opp og får tillit. Det handlar om å sjå gullet i andre, å
oppmuntra og snakka sant om folk. Vi vel å tenkja det beste
om folk. I ein slik kultur er framsnakking viktig, medan
baksnakking er bannlyst. Aksept og respekt er kjerneord i ein
kristen ærekultur. Denne kulturen handlar om mykje meir
enn ord, men eit ekte liv i kjærleik og inkludering. Den kristne
kulturen er opplyftande, oppmuntrande, oppbyggjande,
velsignande, framelskande og styrkjande i vid forstand og
famnar heile menneskelivet.
I mi daglege bibellesing har eg dag etter dag opplevd
at dette med ære har vorte levande for meg. Det verkar
som om heile Bibelen er full av undervising og forteljingar
der ære og herlegdom er viktige element og underliggjande
prinsipp. Det er mest som eg ikkje forstår kvifor eg ikkje
har sett desse samanhengane før. Sjølvsagt har eg kjent til
det første bodet som har ein lovnad knytt til seg, at vi skal
æra far og mor og det skal gå oss vel og vi skal leva lenge
i landet. Sjølvsagt har eg lagt meg på hjartet at vi skal æra
kongen og alle leiarane våre. Men eg forstod ikkje at dette
berre var den eine sida av saka. Eg forstod heller ikkje til
fulle kor viktig denne sida var.
Fram til eg tok dette bibelstudiet, var mi mangelfulle forståing
av å æra andre at det alltid gjekk oppover. Frå barn til
foreldre. Frå vanlege folk til leiarar og folk i høg stilling. Frå
menneske til Gud. Bibelen snudde opp ned på mi forståing.
Det var ganske revolusjonerande. Eg oppdaga at det heile
startar med Den Høgste. All herlegdom og ære kjem frå Gud.
Eg har oppdaga at det ikkje handlar om opp og ned. Kanskje
Innleiing 23

ikkje om ein sirkel eingong. Alt startar med Gud, men så går
rørslene i alle retningar! Dette skal vi sjå meir på i denne boka.
Noko av det eg oppdaga då eg granska Skrifta, vart til ein
serie artiklar i bladet FOLK. Eg hadde tankar om å gje ut det
stoffet saman med noko meir eg hadde skrive om emnet som
ei bok. Då fekk eg denne tilbakemeldinga frå ein god bror:
«Kjekt med ei bok om kristen ærekultur, men endå kjekkare med
ein tydeleg demonstrasjon av kva det betyr.»
Denne tilbakemeldinga fekk eg på nyåret i 2012 etter at artikkelserien
i FOLK var avslutta året før. Det sette eit førebels
punktum for planane mine om ei bok om kristen ærekultur.
Den nye innsikta eg hadde fått ved å studera dette emnet i Bibelen
vart viktigare for meg enn ei bok. Gjennom bibelstudiet
mitt oppdaga eg ting eg ikkje tidlegare hadde sett eller forstått.
Med stort frimod forkynte og underviste eg om det eg hadde
oppdaga i Bibelen for å hjelpa folk til ny forståing og praksis.
Likevel innsåg eg at verken eg, eller det kristne nettverket eg
hadde vore med å starta, hadde ein tydeleg nok demonstrasjon
av det ein bibelsk, kristen ærekultur handlar om. Vi er enno
ikkje i mål når det gjeld dette, kanskje lenger frå målet enn
nokon gong, for målet har vorte så stort og herleg. Frå «eg såg
lyset», og fram til no har det skjedd mykje som har gjort meg
og andre meir audmjuke, vonar eg. «Dei brende barna» er eit
nøkkelord i denne samanhengen. Eg har innsett at eg i tidlegare
tider har kome svært til kort i å æra og møta folk på rett
måte. I mange år var eg blind for mine eigne feilsteg på dette
og andre område. Eg vonar at den nye forståinga også har ført
til framgang hos meg i det å møta folk med respekt og ære.
Dei siste åra med søkjelyset på «dei brende barna og kristent
leiarskap», har gjeve ny innsikt og forståing. Det har ført til at
eg har måtta be denne bønna: Herre, miskunn deg over meg!
Meir enn nokon gong ser eg at eg treng tilgjeving og nåde.
24 Vi er kalla til å æra kvarandre

Eg er heilt avhengig av at Gud miskunnar seg over meg. Det
er berre når vi vandrar audmjukt med Gud og menneske at
vi kan verdsetja og æra kvarandre i trufast kjærleik. Eg har
vorte audmjuka av det som har kome fram om korleis folk
har opplevd meg og andre i vårt kristne nettverk. Dette seier
eg meir om seinare. Kanskje dette å bli audmjuka er ein god
start om vi ønskjer å skapa ein kultur der folk heidrar og
verdset kvarandre?
Gode venner har oppmuntra meg til å halda fram å skriva
om kva ein bibelsk, kristen heiderskultur inneber. Dei har
fortalt meg at det eg har skrive om dette emnet i FOLK har
vore viktig og nyttig for dei i deira vandring med Gud og
menneske. Det stoffet som tidlegare vart publisert som ein
artikkelserie om kristen ærekultur i FOLK, er ein liten del av
stoffet i denne boka du no har i hendene. Eg har ikkje skrive
denne boka for å seia at eg er i mål, eller at eg har alle svara
på korleis vi bør praktisera ein bibelsk, kristen ærekultur. Eg
skriv fordi dette er noko vi alle bør strekkja oss etter.
Ein kristen ærekultur er verken ein ny teologi eller ein
arbeidsmetode, men ei samling av bibelske og evangeliske
sanningar som sett ut i praksis vil løysa ut kjærleik mellom
menneske og gjera folk frie. Dette vil skapa eit miljø og eit
fellesskap som er sjeldan vare i verda i dag, eit miljø gjennomsyra
av kjærleik. Eit slikt miljø vil også bera Guds nærvær med
seg på ein særskilt måte, fordi Gud er kjærleik. Ærekultur er
ikkje basert på kva vi kan få, men på kva vi kan gje! Måten
vi behandlar folk og gjev dei ære, utan at dei ventar noko av
oss, fortel om verdisettet vårt og kva vi held for sant og rett.
Som kristne er vi sett til å openberra Guds hjarte, fordi vi er
Kristi kropp, og han står fram for verda gjennom oss. Gud
møtte oss med kjærleik utan vilkår, fordi han er kjærleik. Han
er alltid god, og han gjev fred og fridom.
Innleiing 25

26 Vi er kalla til å æra kvarandre

– 1 –
Ei ny tid bryt fram
D
et store vendepunktet i menneskesoga er at Gud vart
menneske i Jesus Kristus. Til og med tidsrekninga vår
tek utgangspunkt i Jesu fødsel. Vi seier før og etter Kristus.
No lever vi i det Herrens år 2020 etter Kristus. Gjennom
Jesus gjesta lyset frå det høge oss som ein soloppgang. Ein ny
dag braut fram. Gjennom Jesu Kristi død og oppstode bryt
den nye tidsalderen inn i den gamle kvar dag. Ei nyskaping
av verda er på gang.
Store endringar er på gang. Vi ser konturane av det kvar
einaste dag. Klimaendringane gjer seg meir og meir gjeldande.
Det er som om jorda stønnar under børa av ureine utslepp. Vi
kan formeleg høyra heile skaparverket sukka og vri seg i verk
og vande over det som hender. Jorda skakar i sine grunnvollar.
Vi høyrer om jordskjelv og vulkanutbrot, om bygningar
som fell i grus og oskeutslepp som stansar flytrafikken. Vi
høyrer om flaumar og store øydeleggingar, samstundes som
det er tørke og svoltkatastrofar andre stader. Orkanar, syklonar
og tornadoar herjar i stadig større omfang. Naturkatastrofar
har vorte ein del av det daglege nyhendebiletet på TV.
Ei ny tid bryt fram 27

Det er tydeleg at noko stort er på gang, noko vi ikkje fullt
ut forstår. Store endringar som vil påverka alle er på gang
på mange område. Økonomien i verda er i ulage. Vi går frå
finanskrise til finanskrise jamvel om vi i Noreg har kome
ganske godt frå det på grunn av oljepengane våre. Politiske
omveltingar et om seg i land etter land. Dette er særleg synleg
i den arabiske verda. Tunis, Egypt, Libya, Jemen, Bahrain og
Syria er alle i omvelting. Heile den arabiske verda skjelv. Den
muslimske verda skakar i sine samanføyingar. Den såkalla
arabiske våren vart dessverre ingen vår, men heller ein mørk
og kald vinter med terror og krig.
Dei mektige kommunistiske makthavarane i Kina er tydeleg
nervøse. Det rike Japan har store utfordringar etter jordskjelvet
og tsunamien som råka landet. Atomkraftverk smeltar
ned. Store trugsmål knytte til forureining skremmer. Mange
land i Europa er merkte av frykt og redsle for atomkraft og
prøver å avvikla desse kraftverka som ser ut til å vera tikkande
bomber. Presidentane i USA og Nord-Korea held verda i
spenning med sine trugsmål om rakettar og atomvåpen.
Samstundes skjer det store endringar i folks forståing av
kva som er rett og gale. Somme av endringane er til det gode,
andre til det verre. Den postmoderne kulturen har eigentleg
avskaffa førestillingane om at noko er sant, rett eller gale.
Dette er jo i grunnen eit kjempestort moralsk jordskjelv. Det
kan seiast mykje om kvinnekamp og kvinnefrigjering, men
det har i alle fall ført til at seksuell trakassering ikkje lenger
er akseptert. #MeToo- kampanjen har ført til at menns grove
vitsar og kløande fingrar ikkje lenger er godtekne. Folk må
til og med slutta i stillingane sine på grunn av usømmeleg
framferd, som kvinner tidlegare måtte finna seg i.
Det finst folk som ser på dette som endetidsteikn og forkynner
dom og undergang. Men folk som les Bibelen forstår
28 Vi er kalla til å æra kvarandre

at Jesus seier at dette må henda, men enno er ikkje enden komen.
Alt dette er berre byrjinga på fødselsriene. Dette er teikn
på at nytt liv skal fødast fram. Jesus taler om at heile verda skal
fødast på nytt. Kan det vera dette vi er vitne til? Kan det vera
at Jesu Kristi triumferande død og oppstode har sett i gang ei
omskaping av verda som vil fullførast når han kjem tilbake?
Kan det vera at pinsedagen, då Den heilage ande vart rend ut
over læresveinane og den kristne kyrkja vart fødd, var starten
på ei ny tid som framleis bryt fram? Eg trur det. Framtida er i
Guds hender. Dei sterke kreftene frå den komande tidsalderen
er alt verksame i denne vonde tidsalderen. 3
I to tusen år har den kristne trua endra einskilde menneske,
familiar, slekter, stammar og nasjonar. Kristendommen er
verdas største religion og har sett sitt preg på heile den vestlege
sivilisasjonen. Dessverre har kyrkja ofte vorte ein del av det
statlege og etablerte maktapparatet. Mange reknar tradisjonell
kristendom som irrelevant i det postmoderne samfunnet. Ateistiske
spåmenn har forkynt kristendommens undergang. Det
har ikkje slått til. Det motsette har skjedd. Kristendommen
er inne i ei stor tid med fornying og ekspansjon.
Dette samsvarer med profetordet som seier at i dei siste
dagar skal Gud renna ut Anden over alle menneske. 4 I dei
siste hundre åra har vi sett mange tider med fornying bryta
fram. Vi kan nemna pinserørsla, den karismatiske fornyinga
og den nymonastiske 5 rørsla som døme på Andens verk i vår
moderne tid. Midt opp i dette «nye» som bryt fram er det også
mange som søkjer tilbake til røtene. Det er vanskeleg å setja
3 Matt 24,3–14; 19,28
4 Apgj 2,17
5 Det er eit namn mange bruker på ei rørsle eller tendens der kristne
søkjer saman i ulike former for kommunitetar og forpliktande
fellesskap.
Ei ny tid bryt fram 29

ord på det som skjer i kristne samanhengar, men det er tydeleg
at noko godt er på gang mange stader og på mange måtar.
Fødselsriene har teke til. Profeten seier at ein nasjon skal
fødast på ein dag (Jes.66,8). Eit nytt folk skal bli fødd. Ein
ny profetisk generasjon skal fødast og bli fostra fram. Mange
profetord skal få si oppfylling.
Kristi kropp skal byggjast opp. Vi skal nå fram til einskap
i trua på Messias, Guds Son. 6 Vi skal alle kjenna han på same
måte. Vi skal alle kjenna han som frelsar og Herre. Saman skal
vi oppleva at han døyper folket sitt i Den heilage ande til å
verkeleg vera ein kropp. 7 Vi skal bli det mogne mennesket. Vi
skal nå vår fulle vokster. Vi skal ha heile Kristi fylde. Vi skal
vera trufaste mot sanninga i kjærleik og elska kvarandre slik
han har elska oss. Vi skal i eitt og alt veksa opp til han som
er hovudet, Kristus, og uttrykkja hans liv i verda. Guds søner
og døtrer skal stå fram mogne, fullvaksne og fulle av Guds
herlegdom og ære. 8 Når herlegdommen aukar mellom Guds
barn blir guddommeleg energi frigjord. Denne guddommelege
energien frigjer nye evner hos Guds barn.
Vi lever i ei tid då Guds søner og døtrer skal sjåast for det
dei er: Nye skapningar som har kvitta seg med alt det gamle
på grunn av Jesu Kristi død og oppstode. Dei er fødde på ny
ved Ordet og Anden og har gravlagt det gamle mennesket i
dåpen til døden. Dei er oppreiste til eit nytt liv. Det gamle
er borte. 9
Vi lever i ei tid då Guds søner og døtrer skal sjåast for det
dei er: Menneske i Guds bilete, i Guds likning, forma etter
biletet av Guds Son. Dei vender blikket bort frå menneskelege
6 Ef 4,13
7 1 Kor 12,13
8 Ef 4,11–15
9 Rom 6,3–6; 2 Kor 5,17
30 Vi er kalla til å æra kvarandre

For fleire år sidan fortalde ein god venn og medarbeidar av
meg noko frå eit besøk i Bethel, Redding, USA som sette i
gang ein prosess i meg. Han sa at kanskje den viktigaste faktoren
i det Gudsnærværet og den overnaturlege dimensjonen den
forsamlinga han besøkte levde i, var ein kristen ærekultur som
frigjorde liv og kraft mellom dei. Då eg høyrde dette engelske
ordet, «A Culture of Honor», opplevde eg at Gud talte til meg om
at dette var noko eg skulle studera for å få ny innsikt i.
I dei siste åra har eg grunna mykje på dette med heider og
ære. Eg har granska i Skrifta og brukt teologiske oppslagsverk
for å trengja djupt inn i dette emnet. Ordet har opna seg for
meg og eg har fått ny innsikt og forståing som eg ønskjer å
dela i denne boka.
– Erling Thu
«Jeg våger den påstanden at du nå holder årets viktigste bok
for kirke-Norge i dine hender. Årene som kommer vil vise om
det også blir tiårets viktigste bok for norsk menighetsliv! Jeg
velger å kle disse tankene i ord fordi det er min overbevisning
at denne boka er nettopp så viktig!
Helt siden 2010 har jeg sagt at tegn og under og mirakler er
vel og bra, men det er ingenting som er så naturlig-overnaturlig
og som forløser Guds rike på en slik måte som et menneskelig
fellesskap som har tappet inn i Guds fullkomne kjærlighet og
lever ut denne kjærligheten i fellesskap med hverandre!»
Morten Edvardsen, pastor og rektor i
Tønsberg Frikirke og Bibelskole
WWW.VENTURAFORLAG.NO