gemini på pdf - NTNU

DET SISTE ORDET ■
Sjukleg presisjonsnivå
Det var eigentleg berre ein helt uskuldig fiskemiddag.
Laks, for å vera presis. Steikt. Lagt på ei seng
av risotto med squash og gul paprika. Med sautert
spinat som eit lite laken mellom den italienske rissenga
(som strengt tatt var laga av Ming grautris,
som er nett like god til risotto som den som heiter risottoris)
og den steikte fisken. Ein merkeleg (truleg
misslykka) soyasaus høyrer også med til historia.
Kokken var eg. Etarane var mor mi som eg kallar Mottro,
og kjærasten min som heiter Elena og er svensk.
Halvvegs uti fisken på rissenga (begge deler gjort
stor ære på av det vesle selskapet, berre så det er
sagt) kom samtalen inn på svineinfluensa og andre
sjukdommar. Særleg andre sjukdommar. Og i motsetnad
til innleiinga på denne teksten blir detaljnivået
heretter så stakkarsleg at det er ei skam for
all norsk sjukdomsopplysing, all historieformidling.
Ja, all opplysing og utdanning generelt. Men eg stiller
samtalen vår ut til skrekk og åtvaring. Men også
som ei tragisk påminning om informasjonssamfunnets
paradoks. Di meir informasjon, di mindre
kunnskap. Di fleire sjukdomar me veit om, di mindre
veit me om dei.
Det einaste beroligande med denne samtala er at
den syner at dei gamle framleis er eldst. Men berre
så vidt.
Slik gjekk ho:
– Kva var spanskesjuka, då? spurte eg Mottro, og
greip etter vinglaset.
– Trur det også var ein slags influensa, angreip
helst unge folk, men tok vel også heile familiar, svara
ho. – Då eg vaks opp, var det alltid snakk om at den
og den døydde i spanskesjuka.
– Men du er ikkje sikker på at det var influensa?
– Jo…nei.
– Men den kom frå Spania?
– Ja, det måtte den vel, den heiter jo spanskesjuka.
– Vad är engelska sjukan, då? spurte Elena.
– Og kjem den frå England den, då? spurte eg.
– Engelsksjuka er no ikkje influensa. Det er jo ein
mangelsjukdom, svara Mottro.
– Er det det som er skjørbuk? spurte eg.
– Ja, det er det vel kanskje det.
– Sånn som ein får til sjøs, fordi ein ikkje har appelsinar?
– Dom säger att skörbjugg är på väg tillbaka, för att
dom unga inte äter tillräckligt med frukt, sa Elena.
– På veg tilbake? Frå England?
– Tullebukk, Linda. Skjørbuk har vel ingenting
med England å gjera, sa Mottro bestemt.
– Har den vel, om den heiter engelsksjuka?
Engelskmenn er jo ikkje akkurat kjende for sitrusinntaket
sitt, så det kan vel stemma.
– Hade ni något som dom kallade för asiensjukan?
spurte Elena.
– Asiasjuka, ja. Den hugsar eg altså, svarte Mottro.
– Trur kanskje det var på syttitalet, eller var det på
sekstitalet? Nei, vent, kanskje på åttitalet. I alle fall
var det veldig mykje snakka om asiasjuka, men eg
vart aldri sjuk.
– Så den kom hit. Du hugsar berre ikkje i kva tiår?
– Jadå den kom, i massevis.
– Men du, sånn skjørbuk, var det ikkje det du sa
me ville få om me ikkje åt fisk?
– Nei, det var struma.
– Struma? Er ikkje det sånn som du får utstikkande
fiskeauge av?
– Jo, og det er arveleg.
– Så dersom den går i arv, hjelper det ikkje med
fisk?
– Det veit eg ikkje, kanskje du kan utsetja den med
fisk.
– Men säg mig, sa Elena, – digerdöden, var det också
en influensa då?
– Digerdøden?
– Ja, ni kallar den vel svartedøden.
– Men herregud, sa Mottro, – svartedauden var jo
ein byllepest! Kan de ingenting!
– Eg veit berre at den kom med båt til Bergen i
1349 og at den einaste som overlevde, var Jostedalsrypa.
– Ja, ho var seig, sa Mottro.
– Så då stammar alla ni norrmän från denna rypan,
då?
– Nei, no må me ha meir vin, sa Mottro og så gjekk
praten naturleg over på noko anna. Truleg veret.
«Di meir informasjon,
di mindre kunnskap.
Di fleire sjukdomar
me veit om, di mindre
veit me om dei.»
LINDA EIDE (39)
Radiostemme og tv-forteljar.
Skribent og spaltist. Syklist og
nyttespringar. Sist sett over det
meste av landet i tv-serien
«Norsk attraksjon» på NRK1.
gemini • nr. 4 • desember 2009 47
Foto: Stine Eide