Kulturhistoriske registreringar Rapport 27 2008

Kulturhistoriske registreringarKultur og idrettsavdelinga,seksjon for kulturminnevern og museumKulturminneregistreringar i samband medreguleringsplan for Håøy og delar av Flatøy,Meland kommune.Rapport 27 2008

ForordEtter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminnei plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon forkulturminne og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglegearbeidet.Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysningar om kjente automatisk freda kulturminne.Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det skal gjerast arkeologiskefeltregistreringar. Feltarbeidet har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil kome i konfliktmed automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). Feltregistreringane omfattaroverflateregistrering, prøvestikking og maskinell flateavdekking avhengig av mellom annaterrengtype, høgd over havet og nærleik til kjende kulturminne. I den grad tiltaket vil verka inn pånyare tids kulturminne vil desse bli kort omtalte.Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av utført arkeologisk feltarbeid. Rapporten gjevopplysningar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og skildrarom framlagde planar er i konflikt med kulturminne. I fylgje Kulturminneloven §10 må tiltakshavarbera kostnadene med gransking av automatisk freda kulturminne som nemnd i §§ 8 og 9.1

I n n h a l d s l i s t eForordOversiktskart med Håøy og Flatøy markertBakgrunn for registreringa ……………………………..…………...…......…………..………….…… 4Samandrag og resultat …………………………………………..………………............……………... 4Områdeskildring …………………………………………………………………........……………….. 5Tidlegare registreringar og funn i området ……………………….………...…….........………..……. 7Målsetjing og metode ……………………………………………………………........…………....….. 11Undersøkinga ……………………………………...…………...………………..…........…………….. 13Nyregistrerte steinalderlokalitetar ……………………………...………....……...........…...…….… 13Avgrensing og dokumentasjon av tidlegare registrerte steinalderlokalitetar ……………………… 28Kulturminne frå nyare tid ……………………..….........………..………………….....….....………. 45Konklusjon ……………………..……………….........……………………….……………….………. 53Litteratur …………………………………………….........…………………..…...………………….. 53Vedlegg:Utskriftsdata frå Askeladden – nyregistrerte steinalderlokalitetar3

Bakgrunn for registreringaBakgrunnen for dei arkeologiske registreringane er ein offentleg reguleringsplan i regi av Melandkommune, der delar av Flatøy og heile Håøy er vist som område som skal regulerast. Utbyggar erFlatøy Utvikling AS. I planen blir det antyda fleire føremål for området, då mellom anna næring,service, bustad, offentleg trafikkområde, hotellanlegg og friluftsområde. Det er frå før kjentautomatisk freda kulturminne i planområdet, men store delar av området har ikkje vore gjenstandfor systematiske, arkeologiske registreringar. På bakgrunn av dette blei potensialet for funn reknasom høgt, og Hordaland fylkeskommune varsla i vår at det var naudsynt med registrering (saksnr.200405656). Hovudmålet med denne var å avklare om reguleringsplanen kjem i konflikt medautomatisk freda kulturminne i området, jf. §9 i Kulturminnelova.Samandrag og resultatDei arkeologiske registreringane blei utført av Kultur- og idrettsavdelinga ved Hordaland fylkeskommune,i september og oktober 2008. Det blei lagt ned i alt 25 dagsverk i felt, der deltakararvar Ambjørg Reinsnos, Ann Katrine Sivertsen og Berit Vik. Sistnemnte har utført etterarbeidet,der det vart nytta 11 dagsverk. Området blei saumfart først og framst med tanke på funn fråsteinalder, men også med tanke på funn frå nyare tid som tufter, steingardar og andre spor ettermenneskeleg aktivitet.Det vart registrert tre nye steinalderlokalitetar i området. To av desse er lokalisert til austsida avHåøya. Ein større steinalderlokalitet blei påvist like nordvest for Søra Eidavika, og ein mindrelokalitet blei påvist like vest for Nordra Eidavika. Den tredje, nyregistrerte lokaliteten blei påvistpå Flatøy, sør for Grønnesvika. Denne lokaliteten ligg nær ein lokalitet som blei funne underarkeologiske registreringar i 1986. I tillegg blei det då påvist fire andre steinalderlokalitetar i detteområdet, samt 1 steinalderlokalitet på Langaneset, like nord for Grønnesvika. Ved nokre av desselokalitetane blei det no teke nye prøvestikk for å avklare kor stor utbreiing lokalitetsflatene har.Dei nye lokalitetane, samt arbeidet som vart utført ved dei tidlegare påviste lokalitetane, erregistrert i Riksantikvaren sin database Askeladden. Lokalitetane er automatisk freda, jf.Kulturminnelova sin §4. Av kulturminne frå nyare tid blei det registrert tre tufter på den austlegesida av Håøya, og ein jordkjellar på Flatøy nord for Manusvika. I området er det fleire steingardar,som ser ut til å vere tilfredsstillande avmerka i kartmaterialet.4

OmrådeskildringFlatøy og Håøy ligg søraust i Meland kommune i Nordhordland. Øyane er i dag forbunde medkvarandre av ein smal landbrem ved Eidavika. Vegstrukturen på Flatøysida gjer at området erlandfast med Bergen kommune i sør, Lindås i aust og Holsnøy i vest. Planområdet dekker eit stortområde på om lag 1522 daa, som omfattar heile Håøy, og den nordlege, ubebygde delen av Flatøy.Det er på Flatøy at utbygging er aktuelt. Då særleg ved Midtmarka, nordvest på øya, og vedRotemyra like sør for europaveg E 39.Figur 1. Reguleringsplanen omfattar området innanfor den stipla linja (Teke frå Opus Bergen AS sitt framleggtil planprogram).5

Busetnaden på Flatøy er konsentrert til den sørlege delen av øya. I det undersøkte området er detingen bygg med fastbuande, kun fritidsbustader som naust og hytter. Desse er lokalisert til vikeneinn mot Flatøyosen i vest, som blir omslutta av begge øyane, samt til Sjeljevikane ved Kvernafjordenmot Lindås i nord. I delar av området ved vikene i vest, er terrenget nokså bratt, og tilkomstener såleis lettast frå sjøsida. Sjøen er naturleg nok ein viktig faktor i dette området, som ligg sentralttil i leia inn mot Bergen. Store delar av Håøy ber, med sine mange krigsminne, vitne om dennestrategiske plasseringa. Dette blir nærmare skildra i neste kapittel.Figur 2. Flyfoto over Håøy og Flatøy.Håøy og Flatøy er i dag skogkledd med i hovudsak furu, gran, einer og lauvskog. I delar avområdet er det lite lausmasse, med berg synleg eller nært i dagen. Dette gjeld særleg nordsida avHåøy og Flatøy, der det også er størst andel av myrlendte parti. Søraust på Håøy og på den sørlegedelen av Flatøy er det betre lausmassedekking, og delar av området er delvis overflatedyrka.Terrenget på Flatøy er, som namnet tilseier, småkupert utan markante høgdekotar. Toppunktetinnanfor det undersøkte området er der på 66 moh. På Håøya er det derimot bratte stigningar oppmot Håøytoppen, som ligg på 171 moh.6

Figur 3. Flyfoto som klarare viser dei topografiske tilhøva i planområdet. Området Rotemyra er her ikkje medinnanfor dei oppdregne grenselinene (Teke frå Opus Bergen AS sitt framlegg til planprogram).Tidlegare registreringar og funn i områdetNår det gjeld arkeologiske undersøkingar innanfor det gjeldande planområdet, så er det kun påFlatøy at slike er blitt systematisk utført. Dei fleste i samband med planer for den nye riksvegen,Salhus-, Holsnøy- og Hagelsundbrua. I siste halvdel av 70-talet blei det utført fleire registreringarog nokre få utgravingar, og omkring 10 år seinare blei åtte av dei tidlegare påvistesteinalderlokalitetane utgravd. Lokalitetane låg 10-16 moh ved Krossneset i sør, og kunnedaterast til omkring 4500- 2500 før vår tidsrekning (Simpson 1992). Opp gjennom åra er det påsjølve Flatøy påvist i alt 32 steinalderlokalitetar, og overvekta av desse er lokalisert til densørvestlege delen av øya. Kun seks av dei påviste lokalitetane ligg innanfor området somgjeldande undersøking tek føre seg, jf. figur 4. Desse lokalitetane blei påvist under registreringar i1986, i samband med ein reguleringsplan for Midtmarka (Bjørgo 1986). Innanforundersøkingsområdet er det gjort tre lausfunn. To økser er funne på Håøya; ei tverrøks avgrønstein (B 11839), og ei spissnakka rettøks av mørk, finkorna stein (B 11721). På Flatøy er det,mellom Skjenhaugen og Skitnedalen, funne ei flintflekke i ein konstruert sanddynge vedmasseuttaket i området (Simpson 1992).7

Figur 4. Dei seks lokalitetane som blei påvist i 1986 (Askeladden). Målestokk 1:5000.Av kulturminne frå nyare tid er det – innanfor det undersøkte området – særleg forsvarsanleggetpå Håøy som er framtredande. Forsvarsverk og kaserneområder er hovudsakleg lokalisert tilsørsida av øya og Håøytoppen, men utpostar er også å finne på vest- og nordsida av øya, jf. figur 5og 6 for nærmare detaljar. Anleggsarbeida starta opp i 1895, som ledd i ein større opprustingsplanfor Bergensområdet. Før 1. Verdskrigen var forsvarsanlegget fullt utbygd til eit topp modernesjøforsvarsverk. I denne perioden blei det meste av det ein i dag kan sjå restane etter utbygd.Under 2. Verdskrigen vart det berre gjort mindre endringar. Etter frigjeringa vart mange avbygningane rivne. Ei av bygningane som fortsatt står i dag, er bustaden til oppsynsmannen. Hanvar utplassert på området fram til 1957. Då var Håøya sin epoke som forsvarsverk slutt (Skagen1989). Forøvreg så er øya si strategiske plassering også gitt til kjenne i Sverresoga. Der blir detfortalt at Sverre Sigurdsson sine menn, Birkebeinane, måtte overmanne vardevakta på Håøya førdei kunne reise vidare for å hærta Bergen i 1183.8

Figur 5. Krigsminna på Håøy. Objekt 1-13: Kanonstillingar, lyskastarar, vaktpost m.m. Objekt 14: Kaserneområde der kun tuftenefrå bygga står igjen. Objekt 15: veg som i store parti er mura opp av naturstein og kantsett med stabbestein. Går frå kaia isøraust til Håøytoppen. Objekt 16 (omfattar nr. 17-33): Kaserneområde, samla rundt ein exeserplass, med m.a. soldatbrakke,befalsmesse, spisesal, kaianlegg m.m. Mange av husa vart rive etter siste verdskrigen. Objekt 34: Oppsynsmannbustad som fortsattstår. Objekt 35: Løe, der kun tufta står igjen i dag. Objekt 36: Tuft og murplattingar. Objekt 37: Vatnbasseng. Objekt 38: Tuft.Objekt 39: Tolka som skytestilling. Objekt 40: Orografhus, kun tuft. Objekt 41: Tuft, truleg vaktpost (Teke frå Skagen: 1989).9

Figur 6. Utsnitt frå eit informasjonsskilt som er sett opp i friområdet ved Hillena, søraust på Håøya. Viktig her erei avmerka kanonstilling vest for Nordra Eidavika. Denne kanonstillinga er ikkje med i kartoversikta vist i figur 5.Figur 7. Foto av det tidlegare kaserneområdet, no friområde, ved Hillena sør på Håøy. Øvst ser ein bustaden somvart nytta av Oppsynsmannen, men tidlegare har vore del av eit gardstun. Nedst til høgre eit naust, som også bleireist før forsvarsanlegget (teke frå Opus Bergen AS sitt framlegg til planprogram).Den nemnte bustaden til Oppsynsmannen skriv seg frå gardsdrift førut då forsvarsanlegget bleibygt. Fram til den tid var jordbruket den dominerande næringsvegen på Håøy. Ruinar av løer oguthus, naustet ned mot Flatøyosen og fleire steingardar, ber også vitne om dette (Skagen 1989).På Flatøy har gardsbusetnaden hovudsakleg vore lokalisert til sørsida av øya, utanfor området sominngår i denne undersøkinga. Men steingardar, samt dyrka parti heilt sør i det undersøkte området,10

vitnar også her om gardsdrift. Frå 1590 finst det skriftlege opplysningar om gardsdrifta på Håøyog Flatøy. Håøy var då kongeleg jordegods under Bergen slott, men på 1600-talet vart Håøy del avFlatøy gard som kom i privat eige i 1667. Flatøy gard vart delt i 1832, og i 1834 vart Håøy utskildsom eigen gard. Matrikkel og jordskiftekart syner at det i 1890 var tre bruk på sørsida av Håøy(Kleiveland og Homlong 2004).Målsetjing og metodeRegistreringa er utført først og framst for å avklare om det er konflikt mellom reguleringsplanen ogkulturminne som er automatisk freda etter Kulturminnelova. Men området blei også registrert med tanke påfunn av kulturminne frå nyare tid. Ein systematisk gjennomgang av området innanfor reguleringsplanen –med unntak av dei brattaste partia – blei såleis prioritert. Det blei også prioritert å dokumentere deitidlegare registrerte steinalderlokalitetane i området, og om nødvendig avgrense desse nærmare.For å kunne påvise lokalitetar som ikkje er synlege på markoverflata blei det teke prøvestikk iområdet. Prøvestikking inneber at ein tek kvadratiske spadestikk (ca. 35–40 cm breie), ogvannsoldar den oppgravde jordmassa. Då først og framst for å finne lokalitetar frå steinalder. Medbakgrunn i vurderingar basert på topografi, strandlinekurver og bruk av sonderbor, blei eignaområder for stikking vald ut. Teoretiske strandlinekurver er nyttige og gode indikatorar med tankepå kva slags nivå ein kan forvente å finne lokalitetar frå ein viss periode. Ein forutsetnad er at einhadde strandlinebunden aktivitet. Når det gjeld strandlinekurva for gjeldande område kan einforvente at slik aktivitet vil ha funne stad innanfor ein sone på opptil 15 moh, dei siste 8000 åra(jf. figur 8). Men slike strandlinekurver bør ikkje lesast bokstavleg. Tilhøva kan variere, ogsålokalt. Ein må dessutan vere merksam på gode lokaliseringar der umiddelbar nærleik til strandlinaikkje har vore ein viktig faktor.Ved dei arkeologiske registreringane i 1986 var det den nordvestlege delen av Flatøy som bleiundersøkt (frå like nord for Marusvika, via Eidavika til nord for Midtmarka). Det blei då tekeprøvestikk hovudsakleg i ei høgde på mellom 10 og 15 moh. I innberetninga som skildra denneregistreringa blei det påpeikt at ein ved eventuelle seinare undersøkingar også bør prøvestikkelavare enn 10 moh, og høgre enn 15 moh (Bjørgo 1986). Dette blei kun gjort i få tilfelle vedgjeldande undersøking, av ulike årsaker. Då det er uvisst kor prøvestikka blei teke i 1986, så bleidet også no prioritert å ta ein del stikk i gunstige område mellom 10 og 15 moh. Over og underdenne høgda vart det ikkje funne så mange eigna område, men tida strakk heller ikkje til når detgjaldt å fokusere på dette i særleg grad. På Håøya, som tidlegare ikkje er arkeologisk registrert, erovervekta av stikka teke mellom 10 og 15 moh.11

Strandforskyvningskurve for UTM 294409 Ø,60504030Høyde201012000110001000090008000700060005000400030002000100000Tid (kal yr BP)Figur 8. Strandlinekurve for Flatøy og Håøy i Meland kommune (UTM 32 V: Nord 6717946, aust 294409).Etter Lohne (2006).Figur 9. Spreiingskart over prøvestikk teke under gjeldande undersøking.I gjeldande undersøking blei det vektlagt å måle inn alle prøvestikk med GPS, negative så vel sompositive. Positive prøvestikk blei teikna i profil. Desse teikningane viser her kun den reelle dybdeni stikka, breidda er standardisert til 30 cm. Alle lokalitetsflater blei dokumentert i form avplanteikningar. Digitalkamera blei nytta i utstrakt grad.12

UndersøkingaI det følgande blir resultata av dei arkeologiske registreringa gjennomgått i tre ulike avsnitt. Førstblir dei tre nyregistrerte steinalderlokalitetane skildra. Deretter arbeidet som blei utført ved deiseks tidlegare påviste lokalitetane på Flatøy. Dei sistnemnte lokalitetane er dokumentert med planteikningarfor første gang, og ved tre av lokalitetsflatene blei det teke nye prøvestikk. I sisteavsnitt blir dei påviste kulturminna frå nyare tid skildra.Nyregistrerte steinalderlokalitetarDet blei påvist 2 steinalderlokalitetar på Håøy. Ein større, nemnt lokalitet 1, like nordvest for SøraEidavika. Samt ein mindre, nemnt lokalitet 2, vest for Nordra Eidavika. Desse blir først skildra.Til sist blir den nyregistrerte lokaliteten på Flatøy, nemnt lokalitet 7, skildra. Under kvart avsnitter det lagt ved funnliste, profilteikningar av dei funnførande prøvestikka og planteikningar avlokalitetane. Avgrensinga av lokalitetsflatene er basert delvis på topografiske tilhøve og delvis pågrensedraging 5 meter utanfor negative prøvestikk, som er teke i utkanten av lokalitetsflatene.Figur 10. Lokalitet 1 og 2 ved Søra og Nordra Eidavika på Håøy. Målestokk 1: 2000.13

Det kan her også nemnast at det blei gjort funn i tre enkeltliggande prøvestikk, som er nemnt somPS A, B og C. Det blir kort referert til A i samband med skildring av lokalitet 5 på Flatøy, og til Ci samband med lokalitet 2 på Håøy. I prøvestikk A blei det kun funne eit flintavslag i omrotamasser, på flata til den tidlegare ekserserplassen – no friområde – ved Hillena på Håøy. Dettetyder på at ein steinalderlokalitet kan ha lagt i dette området. Men opning av fleire prøvestikk iområdet, viste at massene jamt over var svært omrota. Det er sannsynleg at aktiviteten omkringforsvarsanlegget har øydelagd eventuelle lokalitetar.Lokalitet 1, Håøy (Askeladden ID-nr 121540).Lokalitet 1 er lokalisert til austsida av Håøya, til ei flate som skrånar svakt nedover mot SøraEidavika i søraust. Lokalitetsflata ligg i ei høgde på 13 til 15 moh, og er berekna til å ha eiutstrekning på omlag 38 meter på det lengste i retning nordvest- søraust, og omlag 25 meter iretning aust-vest. Flata er i hovudsak dekt av eit grønt mose- og grasdekke, med litt ormegras oglyng. Treveksten er spreidt sentralt på lokalitetsflata, men er meir konsentrert i utkanten av flata iaust. Det blei i alt teke ti prøvestikk, og av desse var sju funnførande. Det blei funne 70 avslag, ihovudsak av flint, men også av kvarts, kvartsitt og bergkrystall. Blant avslaga var det fleirefragment av flekker, deriblant fire mikroflekkefragment, som indikerar ei datering til eldresteinalder. Det blei også funne ei slipt, avspalta flis av bergart, som kan skrive seg frå eit størrereiskap.Figur 11. Lokalitet 1, PS 2 i forkant. Teke mot vest- nordvest.14

Figur 12. Lokalitet 1, oversikt mot sør-søraust.Dei funnførande laga ligg i regelen i ei djupne på mellom 10 og 35 cm under markoverflata, mendet blei også gjort funn i ei djupne på omkring 50 cm. Funna blei gjort både i eit porøst moldlagog i eit grus- og sandhaldig lag. I botnen av dei fleste stikka kom vi ned på silt eller leire. I nedstedel av lokalitetsflata var det i større grad vatninnsig, enn i det øvste, tørrare partiet.I øvste del av lokalitetsflata blei det påvist ei firkanta, no grasdekt nedgraving, på omlag 0,90 x1,0 meter. Djupna var på 40 cm. Nedgravinga blei avdekka og nærmare undersøkt, jf. figur 13 og14 nedanfor. Det blei påvist ein tett, kompakt vegg, med feit, kolhaldig masse. Deretter eit oransje,silt lag, før eit lag som inneheldt klare trekolbitar. Dette laget blei meir og meir kompakt motbotnen. Slik nedgravinga framsto, både før og etter avdekking, er den tolka til å skrive seg frånyare tid. Det ligg ei tuft inne i skogholtet like sør for lokalitet 1, og det er naturleg å tenke seg atnedgravinga representerar utkast frå aktivitetar i samband med dette bygget.15

Figur 13.Figur 14.Figur 13 og 14. Udefinert nedgraving, før og etter nærmare avdekking. Jf. også figur 15 nedanfor.16

Figur 15. Planteikning, lokalitet 1, Håøy.17

Tabell 1. Funnliste frå lokalitet 1, Håøy.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad1 1 Avslag 15 Flint Derav 10 m/blåkvit patinaAvslag 8 KvartsittAvslag 1 Kvarts2 Avslag 2 Flint 1 avslag er frostsprengtSlipt frag. 1 Bergart Slipt, avspalta flis av bergart – kan skrive seg frå større,slipt reiskap.Avslag 2 Kvarts3 Avslag 1 Kvartsitt2 1 Avslag 1 Flint2 Avslag 1 Flint3 Avslag 2 Flint3 1 Natur 1 Flint Liten flintknollAvslag 1 Flint Krakkeleringar som følge av varmepåverknadFlekke 1 Flint Midtfragment av smalflekkeAvslag 1 Kvarts2 Avslag 1 Flint3 Avslag 1 Flint4 2 Avslag 5 FlintKjerne 1 Flint Plattformkjerne3 Flekke 1 Flint Smalflekke, 0,8 cm brei, 3,6 cm lang.Eine, ytste ende avkutta.Avslag 6 Flintflekkefrag 1 Flint Midtfragment av mikroflekkeAvslag 5 Kvartsitt5 1 Avslag 1 Bergkrystall2 Avslag 1 BergkrystallAvslag 3 KvartsittAvslag 2 FlintFlekkefrag 1 Flint Midtfragmentet av mikroflekke (0,5 cm brei)3 Flekkefrag 1 Flint Halvdel av mikroflekke (0,6 cm brei)Avslag 1 Kvartsitt7 3 Avslag 1 FlintFlekkefrag 1 Flint Proksimalende av mikroflekke (0,5 cm brei)10 1 Avslag 1 Flint18

Profil av prøvestikk 1Profil av prøvestikk 20BøttelagTorv0BøttelagTorv1 F2FOransjebruntgrus- og sandhaldiglagMørkt moldlagmed litt stein3Silt sand,50 nærmast leire10 cm F (Funn)F1F23 FOransjebruntgrus- og sandhaldiglagMørkt sandoggrushaldigmoldlagSilt sand10 cm F (Funn)Profil av prøvestikk 3Profil av prøvestikk 40 Torv60Bøttelag1 F2 F3 F410 cm F (Funn)Mørk, ’porøs’moldLitt lysaremold enn lagetover, med littsteinSilt sand,nærmast leire060Bøttelag12 F3 F410 cm F (Funn)TorvMørk, ’porøs’moldLitt lysaremold enn lagetover, med littsteinSilt sand,nærmast leire0Profil av prøvestikk 5BøttelagTorv0Profil av prøvestikk 7BøttelagTorv601F2 F3 F410 cm F (Funn)Mørk mold,’porøs’Svært mørkmold (ikkjekolhaldig)123F410 cm F (Funn)Mørk moldMellombrun,nokså steinoggrushaldigmasse19

0Profil av prøvestikk 10BøttelagTorv1 F2Torvhaldigmasse med littsmågrus, innsigav vatnLeire6010 cm F (Funn)Ovanfor: Profilteikningar av prøvestikk 1-5, 7 og 10. Lokalitet 1, Håøy.Lokalitet 2, Håøy (Askeladden ID-nr 121541).Lokalitet 2 blei påvist på austsida av Håøya, jf. figur 10 s. 13, like vest for Nordra Eidavika.Lokaliteten ligg på omlag 12 moh i ei lita slukt, som dannar eit hengande platå ned mot sjøsida inord. Lokalitetsflata er traktforma i retning nord-sør, der lengden er på omkring 17 meter. Iretning aust-vest er største breidde på litt over 6 meter. Vegetasjonsdekket er i hovudsak lyng ogsmåtre. Det blei teke seks prøvestikk, og tre av desse var funnførande. Det blei i alt funne 16avslag; 15 flintavslag og eitt kvartsittavslag. Deriblant eit midtfragment av ei flekke. 13 av avslagablei funne i eitt av prøvestikka, som var funnførande i alle lag.11 meter søraust for lokaliteten opnar slukta seg mot eit bakanforliggande, meir opent område.Der blei det også teke eit par stikk. I det eine av desse stikka – PS C – blei det funne eit liteflintavslag i bøttelag 1. Det blei ikkje prioritert å ta fleire stikk i dette området. Delvis fordipotensialet for vidare funn ikkje blei rekna som høgt, og delvis av tidsmessige faktorar.20

Figur 16. Lokalitet 2, teke mot nordvest.Tabell 2. Funnliste frå lokalitet 2, Håøy.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad1 4 Avslag 1 FlintFlekkefrag 1 Flint Midtfragment av smalflekke (0.7 – 0,8 cm brei)2 1 Avslag 4 FlintAvslag 1 Kvartsitt2 Avslag 3 Flint3 Avslag 3 Flint 1 avslag er brent4 Avslag 2 Flint5 1 Avslag 1 Flint21

Figur 17. Planteikning, lokalitet 2, Håøy.22

Profil av prøvestikk 1Profil av prøvestikk 50Bøttelag1Torv0Bøttelag1 FTorvMold234 FMoldSand- og steinhaldig,noksåmørk masseLeire23GrusBrunraud aurmed smuldresteinSilt/leire6010 cm F (Funn)6010 cm F (Funn)Stor stein /bergProfil av prøvestikk 20BøttelagTorv1 F2 FGråbrun sandoggrushaldigmasse, medlitt kol3 F804 F110110 cm F (Funn)Brunraud aursand,iblandahumusOvanfor: Profilteikningar av prøvestikk 1, 2 og 5. Lokalitet 2, Håøy.23

Lokalitet 7, Flatøy (Askeladden ID-nr 121848).Lokalitet 7 blei påvist sør for Grønnesvika på Flatøy, i området der fleire lokalitetar blei påvistunder arkeologiske registreringar i 1986. Neste kapittel tek nærmare føre seg desse lokalitetane,men ein viktig faktor må her nemnast. Lokalitet 7 blei påvist fordi det var vanskeleg å finne deneksakte lokaliseringa til tidlegare påviste lokalitet 2. Først lenge etter registreringane i 1986 vartutført, blei lokalitetane kartfesta i Askeladden. Kartfestingane baserar seg på sparsame opplysningar,som i nokre tilfelle vanskeleggjer ei eksakt lokalisering. Dette gjeld særleg lokalitet 2.Utifrå observasjonar i felt, var det vanskeleg å avgjere i kva område dei funnførande prøvestikkablei teke. Det blei såleis prioritert å ta fleire prøvestikk i området. Resultatet av desse undersøkinganevar funn som indikerar to ulike lokalitetsflater, samt ei meir eksakt kartfesting av lokalitet2. Funnbiletet av dei ulike lokalitetane, og nærleiken dei har til kvarandre, kan tyde på at dei er delav ein samtidig aktivitetssone. Men grunna dei mellomliggande negative prøvestikka, og eindifferanse mellom flatene på eit par moh, blir dei skildra som separata lokalitetar. Lokalitet 7 blirskildra i det følgande, medan lokalitet 2 blir nærmare skildra i neste kapittel.Figur 18. Lokalitet 2 og 7, på Flatøy. Den blå lina viser den tidlegare kartfestinga til lokalitet 2 i Askeladden.Målestokk 1: 1000.24

Figur 19. Lokalitet 7, teke mot vest.Figur 20. Lokalitet 7, teke mot aust.25

Lokalitet 7 er gitt dette nummeret, fordi det tidlegare er påvist seks lokalitetar i området.Lokaliteten ligg 15 moh, i søraustlege enden av ei aust-vestgåande, smal flate. I nord- og nordvesthevar terrenget seg mot eit langstrakt høgdedrag, og i sør og søraust fell terrenget ned mot ei vikog eit engdekt drag. Flata er engdekt, med høge tuer og i parti med berg nært i dagen. Det blei tekefire prøvestikk på flata, der dei to austlegaste var funnførande. Det blei funne sju avslag av flint ogrhyolitt. Lokalitetsflata er ikkje stor i omfang; 10 meter i retning aust-vest og 3 til 5 meter i retningnord-sør.Tabell 3. Funnliste frå lokalitet 7, Flatøy.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad1 1 Avslag 3 RhyolittAvslag 2 Flint Begge utsatt for eld4 1 Avslag 1 RhyolittAvslag 1 FlintProfil av prøvestikk 10 TorvBøttelag1 FMørkebrunmold med littgrus motbotnenRaudbrun siltProfil av prøvestikk 40 TorvBøttelag12FMørk moldmed litt grusog sandRustenraudgrus- og sandhaldigmasse6010 cm F (Funn)6010 cm F (Funn)Ovanfor: Profilteikningar av prøvestikk 1 og 4. Lokalitet 7, Flatøy.26

Figur 21. Planteikning, lokalitet 7, Flatøy.27

Avgrensing og dokumentasjon av tidlegare registrerte steinalderlokalitetarDei seks steinalderlokalitetane som blei påvist i 1986 (jf. Figur 4, side 8), blei nærmare vurdertved gjeldande undersøking. Ingen av lokalitetane var tidlegare teikna, og det blei sett somføremålstenleg å få utført dette no. Ei nærmare avgrensing av lokalitetsflatene blei også vurdertsom føremålstenleg når det gjaldt tre av lokalitetane. Arbeidet som blei utført ved lokalitetane blirskildra i det følgande.Figur 22. Utsyn austover mot Grønnesvika, der fleire steinalderlokalitetar er påvist i og ved det dyrka området ,omlag midt på biletet (Teke frå Opus Bergen AS sitt framlegg til planprogram).Lokalitet 1, Flatøy (Askeladden ID-nr 107919)Lokalitet 1 ligg ved Langaneset ved Skitnedalsvika, 15-16 moh på ei lita flate nord-nordvest forein knaus. Flata er orientert i retning aust-vest, og det går ein sti midt på denne. Av innberetningafrå registreringa (Ekroll 1986), kjem det fram at det blei teke tre prøvestikk i og tett ved dennestien. Prøvestikka blei lagt på ei aust-vestgåande line, som tilsaman har utgjort ein lengde påomlag 6 meter. Jf. planteikninga, så er det rekna som sannsynleg at stikka blei teke på dengrasdekte flata i vest, og ikkje den smalare, grasdekte flata i aust. To av prøvestikka varfunnførande, og det blei gjort funn av 15 flintavslag, fire kvartsavslag og to mikroflekker i flint.Dette tilseier ei datering til eldre steinalder, nærmare bestemt seinmesolittisk tid (Bjørgo 1986).28

Figur 23. Planteikning, lokalitet 1, Flatøy.29

Figur 24. Lokalitet 1, ved Langaneset. Teke mot vest.Lokalitet 2, Flatøy (Askeladden ID-nr 122544)For kartfesting av lokalitet 2, jf. side 24. På same side står det forklart at det var vanskeleg å finneden eksakte lokalisering til lokalitet 2, grunna sparsame opplysningar frå undersøkingane i 1986(Ekroll). Lende og lokalisering blei då skildra slik: ”Lokaliteten ligger på et høydedrag ut mot etnes ca. 100.150 m N-NV for Manesvika. Lokaliteten ligger nær toppen av høyden i SØ ende avhøydedraget.. Lokaliteten ligger på en liten flate. Terrenget synker markert mot et lite dalføre nedtil en vik i sør. Flaten er gressvokst – beitet/dyrket og det vokser en del høy einer på stedet.” Utifrådesse opplysningane kunne flata vere ei av mange flater nær toppen av høgdedraget. Ei lita skissesom var teikna inn i den korte rapporten, klargjorde heller ikkje den eksakte lokaliseringa. Menskildringa av dei høge einerbuskene, samt innteikninga av ein større stein, antyda at det dreide segom ei flate som truleg låg litt lenger oppe enn dei 15 moh, som det blei referert til i 1986. For å’sirkle inn’ lokaliteten blei det teke fleire prøvestikk i området. Dette resulterte i påvisinga avlokalitet 7, som tidlegare er skildra, samt ei nærmare kartfesting og avgrensing av lokalitet 2.Dei nye undersøkingane finn at lokaliteten ligg på ei høgde av i underkant 17 moh. I 1986 blei detteke tre prøvestikk på flata. Dei to vestlegaste av desse var funnførande, med i alt 29 avslag avflint, rhyolitt, bergkrystall og kvarts, samt eit brent beinfragment og ein pimpstein. Ved dei nyeundersøkingane blei det også opna tre prøvestikk, og to av desse var funnførande. Desse var, slik30

Figur 24. Lokalitet 1, ved Langaneset. Teke mot vest.Lokalitet 2, Flatøy (Askeladden ID-nr 122544)For kartfesting av lokalitet 2, jf. side 24. På same side står det forklart at det var vanskeleg å finneden eksakte lokalisering til lokalitet 2, grunna sparsame opplysningar frå undersøkingane i 1986(Ekroll). Lende og lokalisering blei då skildra slik: ”Lokaliteten ligger på et høydedrag ut mot etnes ca. 100.150 m N-NV for Manesvika. Lokaliteten ligger nær toppen av høyden i SØ ende avhøydedraget.. Lokaliteten ligger på en liten flate. Terrenget synker markert mot et lite dalføre nedtil en vik i sør. Flaten er gressvokst – beitet/dyrket og det vokser en del høy einer på stedet.” Utifrådesse opplysningane kunne flata vere ei av mange flater nær toppen av høgdedraget. Ei lita skissesom var teikna inn i den korte rapporten, klargjorde heller ikkje den eksakte lokaliseringa. Menskildringa av dei høge einerbuskene, samt innteikninga av ein større stein, antyda at det dreide segom ei flate som truleg låg litt lenger oppe enn dei 15 moh, som det blei referert til i 1986. For å’sirkle inn’ lokaliteten blei det teke fleire prøvestikk i området. Dette resulterte i påvisinga avlokalitet 7, som tidlegare er skildra, samt ei nærmare kartfesting og avgrensing av lokalitet 2.Dei nye undersøkingane finn at lokaliteten ligg på ei høgde av i underkant 17 moh. I 1986 blei detteke tre prøvestikk på flata. Dei to vestlegaste av desse var funnførande, med i alt 29 avslag avflint, rhyolitt, bergkrystall og kvarts, samt eit brent beinfragment og ein pimpstein. Ved dei nyeundersøkingane blei det også opna tre prøvestikk, og to av desse var funnførande. Desse var, slik30

som i 1986, lokalisert til den vestlege delen av flata. Det blei funne 18 avslag; fem av flint, tre avmylonitt, fire av rhyolitt og seks avslag av usikkert råstoff (truleg bergart, eller svært eksponert,dårleg flint). Lokaliteten har ei sannsynleg datering til eldste del av yngre steinalder.Figur 25. Lokalitet 2, teke mot søraust.Figur 26. Lokalitet 2, teke mot nordvest.31

Figur 27. Planteikning over lokalitet 2, med nye prøvestikk32

Tabell 4. Funnliste frå nye prøvestikk, lokalitet 2.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad1 1 Avslag 3 Flint 2 avslag frostsprengtAvslag 3 MylonittAvslag 3 RhyolittAvslag 6 Usikkert Bergart eller svært eksponert, dårleg flint?3 1 Avslag 2 Flint2 Avslag 1 RhyolittProfil av prøvestikk 1Profil av prøvestikk 30 TorvBøttelag1 FLysebrunmold medlitt smågrusi toppenKollinse ibotnen avlagetRaudbrun, siltsand0Bøttelag1 FF2TorvMørk, feitkolhaldig jordGrått utvaskingslagRaudleg, mørkmasse medlitt grus ogstein6010 cm F (Funn)6010 cm F (Funn)Ovanfor: Profilteikningar av prøvestikk 1 og 2, lokalitet 2.Lokalitet 3, Flatøy (Askeladden ID-nr 107937)Lokalitet 3 ligg på ei lita flate, 16-17 moh, like nord for ein sti som fører ned til nokre båthus iManusvika. Flata er lyng og grasdekt, og litt våtlendt i det austlege partiet. I vest veks det tett medeiner, lyng, ormegras og bjørk. Lave bergryggar avgrensar flata i nord, sør og vest. I aust er detdumpa sprengstein, nær den tilstøytande nord-sørgåande vegen. Av skissa som er teikna irapporten frå 1986 (Nærøy) framgår det at tre prøvestikk er teke på flata. Eit negativt nærmastvegen i aust, og to funnførande i vest. Det negative er teke eit par meter frå vegen. 6 meter vest fordette igjen blei det teke eit positivt stikk, og tre meter vest for dette endå eit positivt stikk. Det bleifunne åtte avslag av flint og kvarts/kvartsitt.33

Figur 29. Planteikning, lokalitet 3, Flatøy.34

Figur 28. Lokalitet 3, teke mot vest.Lokalitet 4, Flatøy (Askeladden ID-nr 107938)Lokalitet 4 ligg på ei lita, lyngdekt og nordvendt flate mellom lave bergryggar i sør og aust, 16-17moh, 12 meter vest-nordvest for flata der lokalitet 3 ligg. Terrenget synk bratt mot nord. Blandalyng- og grasdekke og litt einer veks på flata. Det blei i 1986 teke tre stikk på flata, og to av dessevar funnførande. Av rapporten ser det ut til at det austlegaste prøvestikket var positivt, samt eitprøvestikk som blei teke 5 meter vest for dette igjen. Det er då sannsynleg at det tredje, negativeprøvestikket blei teke nokre meter austanfor det sistnemnte. Det blei gjort funn av ni flintavslag ogfem kvartsavslag. Jf. planteikninga så er flata naturleg avgrensa til omkring ei lengde på 11 meter iretning aust- vest, og 5 til 8 meter i retning nord-sør.35

Figur 31. Planteikning, lokalitet 4, Flatøy.36

Figur 30. Lokalitet 4, teke mot vest.Lokalitet 5, Flatøy (Askeladden ID-nr 107939)Lokalitet 5 ligg 12-13 moh på ei tidlegare dyrka/beita terrasseflate, mellom Manus- og Grønnesvika,austanfor eit engdekt daldrag. Frå lokalitet 5 ser ein over til lokalitet 2 og 7 som ligg vest fordette daldraget (jf. figur 38, s. 45). I 1986 blei det teke tre prøvestikk på denne terrassen (Ekroll1986). To av desse var positive, med funn av 30 avslag i flint, mylonitt og kvarts/kvartsitt, mellomanna to mikroflekker. Skildringa av lokalitetsflata er sparsom: ”Av 3 prøvestikk var 2 funnførende.I de 2 østligste var det en steinsatt veite. Det funnførende prøvestikk uten veite lå lengst motvest.” Jf. planteikninga nedanfor så går det ei veite i den nordlege delen av terrasseflata, i samelengderetning som denne; aust-vest. Det nemnte positive stikket, som ikkje er omrota av veita, låglengst mot vest. Det er sannsynleg å tenke seg at det då dreier seg om den ytste, vestlege delen avterrasseflata.For om mogleg å finne ei nærmare avgrensing, blei det no teke fleire prøvestikk på terrasseflata.Av seks prøvestikk var tre funnførande. Det blei kun påvist to flintavslag og to større rhyolittavslag.Konsentrasjonen av funn ligg i den vestlege enden av terrasseflata. Det blei påvist eitflintavslag i eit stikk som blei teke 17 meter lenger aust på flata. Denne austlege delen er forøvregprega av aktivitet frå eit nærliggande masseuttaket. Det ser ut til at lausmasse er blitt skava av frådelar av dei tilstøytande bergveggane, og dumpa lausmasse ligg svært nær terraseflata. Ellers erflata prega av lave bergryggar med skrint jorddekke i sør, der det blei teke tre negative stikk. I ei37

slukt like sør for terrasseflata blei det gjort funn av 8 avslag i flint, rhyolitt og kvartsitt. Prøvestikketer nemnt A på planteikninga. Det blei teke eit nærliggande, negativt prøvestikk. Grunntilhøvaomkring var ellers dårlege; i sør berg og i nord ei våthaldig dump. Det blei såleis ikkjeprioritert å ta fleire prøvestikk i dette området. Det er sannsynleg at avslaga skriv seg frå aktivitetomkring lokalitet 5.Figur 32. Lokalitet 5, teke mot vest-sørvest.Figur 33. Lokalitet 5, teke mot aust-nordaust. Masser frå masseuttaket i området ligg svært nær lokalitetsflata.38

Figur 34. Planteikning over lokalitet 5, med nye prøvestikk.39

Tabell 5. Funnliste frå nye prøvestikk, lokalitet 5.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad3 1 Avslag 1 Flint4 2 Avslag 2 Rhyolitt5 1 Avslag 1 FlintProfil av prøvestikk 3Profil av prøvestikk 40BøttelagTorv0BøttelagTorv1 F2Mold medlitt sand1Mold medlitt sandBerg2 F3Gråbrun sandoggrushaldigmasse6010 cm F (Funn)4SandSilt7010 cm F (Funn)Profil av prøvestikk 50BøttelagTorv1 FBrunraud mold23Nevestor steiniblanda litt sot4Leire/silt7010 cm F (Funn)Ovanfor: Profilteikningar av prøvestikk 3-5, lokalitet 5.40

Lokalitet 6, Flatøy (Askeladden ID-107940)Lokalitet 6 ligg på ei lita flate like nord for og om lag 2 meter ovanfor lokalitet 5, på 15 – 16 moh.Flata er dyrka/beita mark, og hellar svakt mot nordvest. Den einaste informasjonen som er gitt irapporten frå 1986 (Ekroll) er at eit prøvestikk ga funn. Det blei funne ei endeskrape med tangetildanningi flint, ei flekke, ei mikroflekke og tre flintavslag. Grunna den sparsame informasjonenblei det bestemt at fleire prøvestikk skulle takast på flata. Det blei teke i alt 3 prøvestikk, og allevar funnførande. Funntilfanget var særleg stort i prøvestikk 2, som blei opna i den vestlege delenav flata. Prøvestikket var funnførande frå omkring 20 til 60 cm under torva. Det blei påvist eintangespiss i kvartsitt, eit flekkefragment med enderetusj i flint, i alt 117 avslag rhyolitt, tre flintavslagog to avslag av usikkert råstoff – truleg ein type bergart. I prøvestikk 1, i aust, blei detkun påvist eit flintavslag. I prøvestikk 3, i nordvest, blei det funne to avslag i rhyolitt og eitflintavslag. Ein ser av dette at konsentrasjonen av funn er markant i prøvestikk 2, som ligg eit parmeter unna ein jordfast stein. Avslagsfunna er dominert av rhyolitt, og det er nærliggande å tenkeseg at dette var ein stad der reiskap blei tilverka av dette råstoffet - ein gang i første del av yngresteinalder. Lokalitetsflata er godt avgrensa av lave bergryggar og fallande terreng.Figur 35. Lokalitet 6, teke mot vest-nordvest.41

Figur 36. Lokalitet 6, teke mot sør.Tabell 6. Funnliste frå nye prøvestikk, lokalitet 6.PS Bøttelag Type Antal Råstoff Merknad1 1 Avslag 1 Flint2 1 Avslag 3 RhyolittTangespiss 1 Kvartsitt 3,3 cm lang og 1,1 cm brei2 Avslag 40 RhyolittAvslag 1 FlintAvslag 2 Usikkert Truleg ein type bergart eller svært forvitra rhyolitt3 Avslag 2 FlintFlekkefrag 1 Flint Distalende av flekke (13-14mm brei) med enderetusjAvslag 69 Rhyolitt4 Avslag 5 Rhyolitt3 1 Avslag 1 Rhyolitt2 Avslag 1 RhyolittAvslag 1 Flint42

Figur 37. Planteikning over lokalitet 6, med nye prøvestikk.43

Profil av prøvestikk 1Profil av prøvestikk 20BøttelagTorv0BøttelagTorv1 F23Brunsvartmold medgrusSand/silt1 F2 F3 FKollinse undertorvaSandlagRaudbrun,minerogenjord6010 cm F (Funn)4 FRustgrå sandmed litt grus7010 cm F (Funn)Profil av prøvestikk 30BøttelagTorv1 FBrunsvartmold2 F3Nevestoresteinar,iblanda mold6010 cm F (Funn)Ovanfor: Profilteikningar av prøvestikk 1-3, lokalitet 6.44

Figur 38. Oversiktsfoto av området der fleire av lokalitetane er påvist. Mot høgre biletkant ligg lokalitet 5 og 6,og mot venstre biletkant lokalitet 2 og 7. Biletet er teke mot nordaust, frå lokalitet 4.Kulturminne frå nyare tidOmrådet blei undersøkt med tanke på funn av m.a. jordbruks-, og utmarksrelaterte kulturminne frånyare tid, slik som tufter, steingardar, kolmiler og anna. Det frå før av registrerte forsvarsverketpå Håøy er det mest markante vitneprovet om menneskeleg aktivitet i området. Dessutan finst det,som nemnt tidlegare, nokre bygg som skriv seg frå gardsdrifta førut forsvarsverket blei reist.Gjennom gjeldande undersøking blei det påvist 4 anlegg frå nyare tid; 3 tufter samt ein jordkjellar.Desse tuftene er gitt nemninga A:1 til A:4, og blir kort skildra i det følgande. Steingardane iområdet ser ut til å vere tilfredsstillande avmerka i kartmaterialet, og det er her berre teke mednokre fotodømer av desse.Tabell 7. Liste over anlegg frå nyare tid.A-nr Stad Koordinatar 32 V / UTM AnleggstypeA:1 Søra Eidavika, Håøy 0294195 / 6718111 TuftA:2 Eidavika, Håøy 0294192 / 6718212 Samanrast utløeA:3 Nordra Eidavika, Håøy 0294023 / 6718349 TuftA:4 Nord for Marusvika, Flatøy 0294631 / 6717356 Jordkjellar45

Figur 39. Lokaliseringa til anlegg A:1, A:2 og A:3. Målestokk 1: 3000.Dei tre tuftene er lokalisert til området omkring Eidavika på Håøy. A:1 ligg ved Søra Eidavika,like sør for den nyregistrerte lokalitet 1. Tufta er lagt i lengderetning nord-sør, inne i eit skogholt ihellande terreng mot aust, og er omkring 9 meter lang og 3, 5 meter brei. Tufta er inndelt i to rom,begge på omkring 4 meter i lengde. Ein del av steinane i grunnmurane er utrast. Dei gjenståandegrunnmurane i tufta er på det breiaste 80 cm og på det høgste – i nedkant i aust – på 2,20 meter. Jf.figur 40 og 41 på neste side. A:2 ligg omlag 100 meter nord for A:1, i utkanten av eit opent,myrlendt område. Tufta er 6 meter i retning nord-sør, og 4 meter i retning aust-vest. I og omkringtufta ligg det samanrast materiale frå reisverket og taket. Då nærmare bestemt treplankar,bølgeblikk og takpanner i tegl. Det dreier seg truleg om restane etter ei samanrast utløe. Jf. figur42 på side 48.46

Figur 40. A:1, tuft sør for lokalitet 1, ved Søra Eidavika, Håøy. Teke mot nord.Figur 41. A:1, parti av grunnmur. Teke mot nordvest.47

Figur 42. A:2, tuft med samanraste bygningsplankar, takpanner og bølgeblikk, ved Eidavika på Håøy. Trulegrestar etter ei utløe.A:3 er lokalisert til nordsida av Håøya, eit stykke vest for Nordra Eidavika. Tufta ligg i ei slukt iterrenget, mellom ein bergkolle i nord og ein brattare bergvegg i sør. Det går ein sti og ein bekkparallelt, like nord og litt nedanfor tufta. Tufta er tilnærma kvadratisk, med sine 5 meter i retningnord-sør, og 6 meter i retning aust-vest. Grunnmurane er så å seie heilt intakte, med ei breidde på80 cm og ei høgde på 1,20 m på det meste. Ei døropning ligg i det sørvestlege hjørnet av tufta.Inne i tufta er det mjukt mosedekke. På utsida er grunnen barnåldekt, grunna omkringståande,høge grantre. Tufta si form, og inngangsporten som er vist i figur 43 på neste side, kan tyde på attufta er del av ein tidlegare bustad.48

Figur 43. Inngangsport ved tuft A:3, nordaust på Håøy.Figur 44. Tuft A:3, teke mot vest-nordvest.49

Det siste anlegget frå nyare tid, A:4, ligg mellom Manusvika og Grønnesvika på Flatøy. Det dreierseg om ein jordkjellar, der ein naturleg bergkolle samt ein større, jordfast stein i parti er nytta somvegg. Det er ellers opplødd ein del stein, særleg ved inngangspartiet, der det er sett inn ei tredør.Inne i jordkjellaren er taket oppmura, og det er lagt inn eit lite luftehol i himlinga. Storleiken påkjellarrommet blei ikkje nøyaktig oppmålt, men det er på omkring 4 kvadratmeter.Figur 45. Lokaliseringa til jordkjellaren, nemnt A:4, mellom Grønnesvika og Manusvika på Flatøy.Figur 46. Jordkjellaren (A:4), teke mot sør.50

Det er fleire steingardar på Håøy og Flatøy. Desse har mellom anna fungert som skille mellominnmark og utmark, og som grensemarkørar. Jamt over er dei godt avmerka i kartmaterialet. Eindel av steingardane er i god stand, og set sitt preg på det omkringliggande landskapet. Andre igjen,er samanraste eller har truleg vore gjenstand for henting av stein som gjenbruk til andre føremål.Døme på steingardar som er i god stand er vist i figurane nedanfor. Dei er lokalisert til densørvestlege delen av undersøkingsområdet, ved Skitnedalsvika og Grønnesvika på Flatøy.Figur 48. Kartutsnitt som viser kor bileta av steingardane i figur 49, 50 og 51 er tekne.Figur 49. Passasje gjennom steingard sør for Skitnedalen. Stien delar seg her i retning Skitnedalsvika ogLanganeset.51

Figur 50. Passasje gjennom markant steingard, lokalisert til Grønnesvika. Teke mot aust-nordaust.Figur 51. Del av same gjerdesystem som i figur 50. Steingarden går eit stykke ut i vatnet. Teke mot nord-nordvest.52

KonklusjonVed gjeldande undersøking blei det påvist to steinalderlokalitetar på Håøy og ein på Flatøy, alleinnanfor reguleringsplanen sitt område. Innanfor dette området er det i tillegg tidlegare registrertseks steinalderlokalitetar. Tiltak i desse områda vil såleis kome i konflikt med automatisk fredakulturminne, jf. §9 i Kulturminnelova. Det ligg også fleire kulturminne frå nyare tid innanforplanområdet, slik som krigsminna på Håøy, tufter og steingardar. Desse bør det takast omsyn til idet vidare planarbeidet.LitteraturAskeladden, Riksantikvaren sin kulturminnedatabase: http://askeladden.ra.no/Bjørgo, Tore 1986: Innberetning angående reguleringsplan for Midtmarka, Flatøy.Ekroll, Øystein 1986: Rapport om registrering av fast fornminne (lokalitet 1, 2, 5 og 6).Universitetet i Bergen, Historisk Museum.Kleiveland og Homlong 2004: Mellom bakkar og berg. Gard og ætt i Meland. Band II. Utgjevar:Meland kommune.Lohne, Ø. S. 2006: SeaCurve_v1 – Teoretisk beregning av strandforskyvningskurver i Hordalandfra UTM-koordinater. MS Excel regneark.Nærøy, Arne Johan 1986: Rapport om registrering av fast fornminne (lokalitet 3 og 4).Universitetet i Bergen, Historisk Museum.Opus Bergen 2008: Planprogram for reguleringsplan for Midtmarka og Rotemyra, Melandkommune. Sist revidert 30.09.08.Simpson, David 1992: Archaeological Investigations at Krossnes, Flatøy 1988-1991. Arkeologiskerapporter 18, Historisk Museum, Universitetet i Bergen.Skagen, Aud Karin 1989: Krigsminne i Hordaland. Festningsanlegg i Askøy og Melandkommunar på Lammøy, Kalsøy, Jakobsøy, Skarvøy og Håøy. Katalog. Fylkeskonservatoren iHordland.53

Lokalitet - 121540 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 1, HåøyLokalitet - 121540 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet1, HåøyKlassifiseringKategori: Arkeologisk lokalitet Art: BosetningaktivitetsområdeStedfestingFylke: Hordaland ØK-kart: AG059-5-1Kommune:MelandGårdsnavn:FlatøyHøyde over havet: 14Museumsdistrikt: Bergen MuseumEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 1 Seksjonsnr: 0GeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6751971.2 Øst: -33683.787Metadata på digital stedfesting:Geometri datert: 15.09.2008Oppretting og ansvarRegistrertDato: 15.09.2008 Ansvarlig etat: HordalandfylkeskommuneUtført av:Ambjørg Reinsnos og Instans:Berit VikRegistreringstype: ReguleringsplanUtfyllende opplysningerKilder (litteratur m.m.):Rapport nr. 27, 2008: Kulturminneregistrering i samband med reguleringsplan for Flatøy og Håøy,Meland kommune. Hordaland Fylkeskommune.Beskrivelse:Det blei teke 10 prøvestikk, og av desse var 7 funnførande.Terrengbeskrivelse:Lokaliteten ligg på austsida av Håøya, like nordvest for Søra Eidavika, i ei høgde på om lag 13-15moh. Lokalitetsflata er på bakgrunn av topografi og funnbilete, berekna til å ha ei utstrekning påomlag 38 m i retning nordvest - søraust, og omlag 25 meter i retning aust- vest. Lokaliteten liggi svakt skrånande terreng mot aust, ned mot Eidavika. Flata er i hovudsak dekt av eit grøntmose- og gressdekke, med litt ormegras og lyng. Treveksten er spreidt sentralt på lokalitetsflata,men er meir konsentrert i utkanten av flata i aust.Funnreferanse:Det blei ialt funne 70 avslag, i hovudsak av flint, men også av kvarts, kvartsitt og bergkrystall.Blant avslaga var det fleire fragment av flekker, deriblant 4 mikroflekkefragment. Det blei ogsåfunne ei slipt, avspalta flis av bergart, som kan skrive seg frå eit større reiskap.Tilhørende enkeltminner1 Boplass AUTTilstand registrert denTilstand:Årsak:Registrert dato:Registrert av:http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=860210&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 16:53:03]

Lokalitet - 121540 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 1, HåøyArealbruk:Utførende instans:Oppdragsgiver:Vernestatus for lokalitetVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4SikringssoneBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6Enkeltminne - 121540-1 - Arkeologisk enkeltminne - Boplass -KlassifiseringKategori: Arkeologisk enkeltminne Art: BoplassOpprinnelig funksjon:Hovedgruppe:Status:Bolig, bosetningIkkenæringstilknyttet/privatStedfestingFylke:Kommune:HordalandMelandEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 6 Seksjonsnr: 0GeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6751971.2 Øst: -33683.787Metadata på digital stedfesting:DateringDatering: Eldre steinalder Metode: TypologiskEksakt datering:Kvalitet:Utfyllende opplysningerVernestatus for enkeltminneVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4Sikringssonehttp://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=860210&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 16:53:03]

Lokalitet - 121540 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 1, HåøyBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=860210&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 16:53:03]

Lokalitet - 121541 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 2, HåøyLokalitet - 121541 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet2, HåøyKlassifiseringKategori: Arkeologisk lokalitet Art: BosetningaktivitetsområdeStedfestingFylke: Hordaland ØK-kart: AG059-5-1Kommune:MelandGårdsnavn:FlatøyHøyde over havet: 12Museumsdistrikt: Bergen MuseumEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 3 Seksjonsnr: 0GeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6752111.5 Øst: -33639.174Metadata på digital stedfesting:Geometri datert: 22.09.2008Oppretting og ansvarRegistrertDato: 22.09.2008 Ansvarlig etat: HordalandfylkeskommuneUtført av:Ambjørg Reinsnos, Ann Instans:Katrine Sivertsen ogBerit VikRegistreringstype: ReguleringsplanUtfyllende opplysningerKilder (litteratur m.m.):Rapportnr. 27, 2008: Kulturminneregistrering i samband med reguleringsplan for Flatøy og Håøy,Meland kommune. Hordaland Fylkeskommune.Beskrivelse:Det blei teke 6 prøvestikk, der 3 var funnførande.Terrengbeskrivelse:Lokaliteten ligg på austsida av Håøya, like vest for Nordra Eidavika på omkring 12 moh.Lokaliteten ligg i ei slukt, som dannar eit hengande platå ned mot sjøen i nord. Lokalitetsflata ertraktforma i retning nord- sør, der lengden er på omkring 17 meter. I retning aust-vest, erstørste breidde på litt over 6 meter. Lokalitetsflata er dekt av lyng og småtre.Funnreferanse:Det blei i alt funne 15 avslag, derav 15 flintavslag og eit kvartsittavslag. Deriblant eitmidtfragment av ei smalflekke.Tilhørende enkeltminner1 Boplass AUTVernestatus for lokalitetVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=860214&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 17:24:25]

Lokalitet - 121541 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 2, HåøySikringssoneBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6Enkeltminne - 121541-1 - Arkeologisk enkeltminne - Boplass -KlassifiseringKategori: Arkeologisk enkeltminne Art: BoplassOpprinnelig funksjon:Hovedgruppe:Status:Bolig, bosetningIkkenæringstilknyttet/privatStedfestingFylke:Kommune:HordalandMelandEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 3 Seksjonsnr: 0GeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6752111.5 Øst: -33639.174Metadata på digital stedfesting:DateringDatering: Steinalder Metode:Eksakt datering:Kvalitet:Utfyllende opplysningerVernestatus for enkeltminneVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4SikringssoneBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=860214&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 17:24:25]

Lokalitet - 121848 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 7, FlatøyLokalitet - 121848 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet7, FlatøyKlassifiseringKategori: Arkeologisk lokalitet Art: BosetningaktivitetsområdeStedfestingFylke:HordalandKommune:MelandHøyde over havet: 15Museumsdistrikt: Bergen MuseumEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 6 Seksjonsnr: 0Bruksnavn:FlatøyGeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6751194.85 Øst: -33301.598Metadata på digital stedfesting:Geometri datert: 03.10.2008Oppretting og ansvarRegistrertDato: 03.10.2008 Ansvarlig etat: HordalandfylkeskommuneUtført av:Ambjørg Reinsnos og Instans:Berit VikRegistreringstype: ReguleringsplanUtfyllende opplysningerKilder (litteratur m.m.):Rapportnr. 27, 2008: Kulturminneregistrering i samband med reguleringsplan for Flatøy og Håøy,Meland kommune. Hordaland Fylkeskommune.Beskrivelse:Det blei teke 4 prøvestikk på lokaliteten; to negative i vestlege del av flata og to positive isøraustlege del av flata.Terrengbeskrivelse:Lokaliteten ligg i den søraustlege enden av ei aust-vestgåande, smal flate. i nord- og nordvesthevar terrenget seg mot eit langstrakt høgdedrag, og i sør og søraust fell terrenget ned mot eivik og eit engdekt drag. Flata er engdekt, med høge tuer og i parti med berg nært i dagen. Utifråterreng- og funntilhøve er lokalitetsflata rekna å vere omlag 10 meter i retning nord-sør, ogomlag 3-5 meter i retning aust-vest. Lokalitet 7 ligg 15 moh.Funnreferanse:Det blei funne 4 rhyolittavslag og 3 flintavslag.Tilhørende enkeltminner1 Boplass AUTVernestatus for lokalitetVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=861915&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 17:29:07]

Lokalitet - 121848 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Lokalitet 7, FlatøySikringssoneBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6Enkeltminne - 121848-1 - Arkeologisk enkeltminne - Boplass -KlassifiseringKategori: Arkeologisk enkeltminne Art: BoplassOpprinnelig funksjon:Hovedgruppe:Status:Bolig, bosetningIkkenæringstilknyttet/privatStedfestingFylke:Kommune:HordalandMelandEiendomsopplysningerKommune:MelandGnr: 1 Festenr: 0Bnr: 6 Seksjonsnr: 0GeometriKoordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84)Nord: 6751194.85 Øst: -33301.598Metadata på digital stedfesting:DateringDatering: Steinalder Metode:Eksakt datering:Kvalitet:Utfyllende opplysningerVernestatus for enkeltminneVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato:Paragraf: 4SikringssoneBeskrivelse: Sikringssone på: 5 meterVernetype: Automatisk fredet Vernedato:Lovgrunnlag: KMLParagraf: 6http://askeladden.ra.no/vis/lokaliteteksport.jsp?minneId=861915&minneType=lokalitet&ekspander=1[18.01.2009 17:29:07]