Direkte nedlasting av pdf

Aktuell kommentar:Oppdrettei ny subsidienæring?Fiskeoppdrett, ei av dei store vekstnæringane i 80-åra, er i store problem ognæringa har forhandlingar med staten om støtte. Oppdrett er eit dome på atdetaljregulering av produksjonsstruktur og omsetnad gjev feiltilpassingar ogfører til ei ulønsam næring. Dersom staten skal gje eingongsstøtte for å fånæringa ut av det uføret ho er inne i, må ein knyta dette til krav om omstilling avnæringsstruktur og omsetnadssystem for oppdrettslaks.AVTROND BJØRNDAL OGKJELL G. SALVANES*Aktuelle problemVeksten oppdrettsnæringa opplevde pd80-talet er velkjend. Optimismen bade iog utanfor næringa var stor; mange sag uttil å meina at det ikkje fanst grenser forkor store kvanta marknaden kunne taunna til prisar som gav god lonsemd forprodusentane. Ikkje desto mindre vistedet seg at også oppdrettslaks var underlagtlovane om tilbod og etterspurnad,noko utanforstaande observatørar haddepeika på fleire gonger. Ved utgangen av80-åra endra situasjonen seg dramatisk.Frå 1989 og utover opplevde ein eit sterktprisfall, medan produksjonen framleisauka og lønsemda i næringa var svak.Idag er situasjonen den at næringa samlasett neppe er likvid og mange enkeltbedrifterhar gått eller vil gå konkurs.Fiskeoppdretternes Salslag (FOS), sommed heimel i Råfisklova har monopol påfyrstehands-omsetnaden av laks, sette iverk ei innfrysingsordning ved årsskiftet1989/90. Ved å fryse inn 20.000 tonn laksi 1990 for sal som frosenfisk i 1991 tokein sikte på å stabilisera pris og inntektettersom ein venta positive skift i etterspurnaden.Dette tiltaket har vist seg åvera mislukka, og ordninga vart i sommarprolongert for eit år til. Ein sit no igjenmed eit lakselager på over 30.000 tonnsom ikkje er seld og utsiktene til at marknadenskal ta seg opp igjen er dårlege på* Trond Bjørndal, Ph.D., professor, FiskeriøkonomiskInstitutt, Noregs Handelshøgskole.Kjell G. Salvanes, dr. oecon., fyrsteamanuensis.Institutt for samfunnsøkonomi, Noregs Handelshøgskole.kort sikt. Vissa om eit slikt lager harnaturleg nok også ein negativ effekt påprisen på fersk laks, ettersom fersk og frosenlaks er substitutt.Det vert i desse dagar ført forhandlingarmellom næringa, bankane som finansiertefryseordninga og styresmaktene omoverføringar til oppdrettsnæringa i formav oppkjøp av den frosne laksen. Sporsmåletein kan stilla er korleis ei lønsamnæring tufta på ein god idé, så raskt kunneenda opp som ei ny subsidienæring. Idenne artikkelen vil me peika på kva memeiner er dei underliggjande årsakene tildesse problema. Vidare vil me utifrå einslik analyse peika på kva tiltak som ernaudsynte for å gjera næringa lønsamigjen.Underliggjande faktorarStrukturen i norsk oppdrettsnæring erkarakterisert ved mange små, uavhengigeKjell G. Salvanes„Trond Bjørndalbedrifter på produksjonssida og i eksportleddet.Stu& einingar med lite vertikal oghorisontal integrasjon pregar med andreord næringa. Denne strukturen er eitresultat av offentlege reguleringar avnæringa, m.a. når det gjeld eigarstruktur.Regulering av næringa har ein hatt alt fråstarten av; noverande Oppdrettslov er frå1985.Manglande vertikal integrasjon fører tilat det er ein lang veg for prissignal i deninternasjonale laksemarknaden å nå framtil enkeltprodusentar. Vidare er det vanskelegmed samordning av produksjon ogsal, t.d. i situasjonar med fallande prisar.Ikkje minst viktig er det også at denneinformasjonsstraumen gjennom prismekanismener kraftig forstyrra gjennom FOSsi regulering av fyrstehands-omsetnaden.FOS fører forhandlingar med kjøparaneom fastsetjing av minsteprisar for laks;om ein ikkje kjem fram til semje, kanFOS sjølv fastsetje minsteprisar for laks.Dette medfører gjerne at i ei tid med fallandeprisar har den reelle marknadsprisenvore under såkalla minstepris. Dermedkan oppdrettarane, iallefall for ei tid,ha eit insentiv til å oppretthalda eller jamvelauka produksjonen sjølv om verdsmarknadsprisenikkje skulle tilseia einslik auke. Det er denne prisen som eravgjerande, ettersom mellom 90 og 95prosent av samla produksjon går tileksport. Denne «støyen» i prismekanismenog påfylgjande insentivproblem forenkeltprodusentane som produserer meirenn ein skulle gjort utifrå marknadstilh0-va er underliggjande årsaker til dei problemanæringa står overfor.Både næringsstrukturen med mangesmå einingar og regulert omsetnad medavtalte minsteprisar er såleis resultat avSosialOkonomen nr. 10 1991 3