Konsekvensutgreiing, ROS-analyse og andre ... - Fjell kommune

DATO : 30.11.2012

InnhaldKonsekvensutgreiingar:InnleiingMetodeTiltaksskildringTettstadsutvikling og stadidentitetKlima og energiLandskapsanalyseKulturminne og kulturmiljøKonsekvensvurdering for biologisk mangfaldNæring, sysselsetjing og tenesteytingFolkehelseBorn og ungeLandbruk og jordvernRapportar og notat utan konsekvensutgreiing:TrafikkanalyseRisiko- og sårbaranalyseStrandsonekartleggingFolkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommuneTettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystbyStrategi for handtering av kulturminne

Innleiing.InnleiingUtbygginga av Bildøyna er initiert av Fjell kommune som eit ledd i ei utviding avregionsenteret Straume. Kommuneplanens arealdel (2007) la grunnlaget for ein endravekststrategi i Fjell ved at ein del av Nore Bildøy vart vist utan fastlagt arealbruk medføresetnad om avklaring av framtidig arealbruk i kommunedelplan. Det vart seinare vald ålage ein kommunedelplan i rein kommunal regi for eit større område som omfattar vesentlegmeir enn Nore Bildøy.Kommunedelplanen for Bildøyna er vurdert i høve til Forskrift om konsekvensutredning.Forskrifta fastset i kapittel III §2 kva planar og tiltak som alltid skal handsamast etterforskrifta. Bokstav c) viser til ”kommunedelplaner der det angis områder forutbyggingsformål”.Forskrift om konsekvensutredning fastset i § 6 at forslagstillar skal utarbeide eit planprogramfor planar etter plan- og bygningslova. Planprogrammet skal gjere greie for føremålet medplanarbeidet etter tiltaket og kva problemstillingar som er viktige i høve til miljø og samfunn.Planprogrammet for kommunedelplan Bildøyna og områderegulering Nore Bildøy vartfastsett av Fjell kommune 01.09.2011.Konsekvensutgreiinga er gjennomført med grunnlag i planprogrammet for kommunedelplanBildøyna og områderegulering Nore Bildøy, fastsett av Fjell kommune 01.09.2011.Konsekvensutgreiinga er gjennomført med grunnlag i forventa vekst i planområdet 20-30 årfram i tid. Det tematiske grunnlaget for konsekvensutgreiinga byggjer på både eksisterandekunnskap samt innhenting av naudsynte nye data som grunnlag for faglege vurderingar.Rapporten ”Naturmiljø og biologisk mangfald” er utarbeidd av Rådgivende biologer AS. Deiresterande konsekvensutgreiingsrapportane er alle utarbeidd av Opus Bergen AS.Følgjande tema er konsekvensutgreidde:Landskap og grønstruktur, inkludert strandsoneLandbruk og jordvernNaturmiljø og biologsk mangfaldFolkehelseBorn og unge sine interesserKulturminne og kulturmiljøNæring, sysselsetting og tenesteytingTettstadutvikling og stadidentitetTrafikk og ureiningI tillegg er det utarbeidd ein risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) for planområdet.Konsekvensutgreiinga for landskap inkluderer også ei vurdering av strandsona, då denomhandlar våg- og smalsundlandskapet på Bildøyna. For tema strandsone er det difor ikkjeutarbeidd ein eigen konsekvensutgreiingsrapport, men ei kartlegging av strandsona er gjort iein eigen analyse vedlagt planen si planskildring. Andre rapportar utan konsekvensutgreiing isiste del av dette kompendiet er: Trafikkanalyse. Folkesetnad, bustadbygging og andreutviklingstrekk i Fjell kommune. Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby. Strategi forhandtering av kulturminne.1Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Innleiing.Figur 1. Konsekvensvifte. Frå Statensvegvesens Håndbok 140TiltaksskildringI lovkommentaren til Plan- og bygningsloven står det:”Et viktig element i arbeidet med konsekvensutredningen vil være å vurdere relevante ogrealistiske alternativer. Dette er forankret i direktivene som ligger til grunn for lovensbestemmelser om konsekvensutredninger. Alternativvurderinger kan både dreie seg omalternative områder for lokalisering av det aktuelle tiltaket, om ulik plassering innenforreguleringsområdet og om alternative tiltak for å redusere ulempene av en foreslåttutbygging. For reguleringsplaner i samsvar med overordnet plan, vil det sjelden være aktueltå utrede alternativ lokalisering.”Alternativa er basert på det fastsette planprogrammet for kommunedelplan Bildøyna ogområderegulering Nore Bildøyna. Dei tre alternativa er her først greidd ut iscenarieskildringar. Deretter er alternativa sett opp i ei matrise og vurderte etter fokuspunktai rikspolitiske retningslinjer for samordna areal- og transportplanlegging. Ei oppsummering avdenne matrisa er så overført til ei matrise der fokuspunkta for Fjell kommune er lista opp.Scenario 2040:Det vedtekne planprogrammet skisserer 3 ulike alternativ som metode for å vurdera framtidigutvikling i høve ulike kriterium:Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Innleiing.Alternativ 0 med utgangspunkt i situasjonen i dag.Alternativ 0+ der ein får fortetting av Straume sentrum, men ikkje vekst vestover motBildøyna.Alternativ 1 der ein legg til rette for vekst og utvikling på Bildøyna gjennom utviding avStraume mot vest.Den forventa veksten må handterast på best mogleg måte. Kommunesenteret Straume erdefinert og fungerar som regionsenter. Dette vil m.a innebere at ein monaleg del av veksten ifolketalet vil skje i Straumeområdet. Dette vil vere mogleg gjennom ei realisering av deiplanane som p.t gjeld for området, og gjennom ein naturleg transformasjon over tid. Det viltruleg ikkje vere tenleg eller aktuelt for Fjell kommune å vere ein aktiv pådrivar i ein slikprosess, av di nesten alt av infrastruktur omkring Straume sentrum er relativt nyetablert, ogstørre endringar m.a truleg vil krevje oreigning som eit virkemiddel. Ein bør heller gjeretidlege og langsiktige grep for å styre venta ekspansjon av Straume sitt tettstadareal motområde som i dag ikkje er utbygd. Samtidig med konsentrert, bymessig vekst i sentraleområde, er det også ønskeleg å oppretthalde ei sunn utvikling av eksisterande bygder.Det vil vere ulike måtar å handtere veksten på, alt etter kva retning utviklinga går i, medomsyn på folketal, busetting og arealbruk. Nedanfor har ein søkt å utvikla dette ved å lage eitscenario for kvar av alternativa, der ein gjev eit bilete av ein mogleg situasjon i planområdetved slutten av planperioden. Slike framtidsbilete er sjølvsagt vanskelege å gjere presise ogtruverdige, av di dei er tenkt ut nærare 30 år før dei eventuelt vert ein realitet. Når ein lesdesse framtidsbileta med utgangspunkt i dei kriteria og føresetnadene som dei byggjer på,kan dei likevel vere nyttige som grunnlag for å vurdera resultata av idégrunnlaget ogmålsettingane som dette planarbeidet bygger på, og som her er søkt vist i 1-alternativet.Alternativ 0 er eit referansegrunnlag som viser mogleg utvikling med basis i vedteknearealplanar pr. 2012, og utan bygging av nytt Sotrasamband.Samferdslesituasjonen er prega av at Sotrasambandet p.t ikkje er fullt realisert, jamfør tildømes plangrunnlaget kommunane Bergen og Fjell vedtok fleire år tilbake. Vegstandardenpå mange av dei interne vegane er vorten vesentleg betre dei siste åra. Ein har likevelrelativt store problem med kødannelse i rushtrafikken. Kollektivtilbodet er vurdert som relativttilfredstillande, med eigne kollektivfelt mellom Straume og Bergen, men i vesentleg mindregrad mellom Straume og fleire av tettstadane/ bygdene elles i kommunen. Tilbodet forgåande og syklande er på same måten rimeleg godt i dei mest sentrale områda på Litlesotraog på Ågotnes, men vert elles i stor grad opplevd som ikkje tilfredstillande.Straume sentrum er eit triveleg og godt fungerande sentrum for innbyggjarane iSotra/Øygarden. I sjølve sentrumsområdet bur det no nærare 3000 menneske, og det er eitrimeleg godt tilbod til desse også utanom stengetida for butikkane, både når det gjeld kultur,restaurantar og andre møtestader. Sjøfronten er det primære kontaktpunktet mellomStraume og det marine/maritime Fjell. I områda nærast sentrum er det no fleire størrebustadbygg som er komne i tilegg til dei mange einebustadane som prega området berre forKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Innleiing.nokre få år tilbake. Den same utviklinga pregar også Ågotnes. Dei andre delane av Fjell harmykje den same type bustader og bumiljø som "alltid" har vore der. Nokre av områda harhatt ein sterkare vekst enn andre dei siste åra, men den framleis vanskelege situasjonenmed omsyn til trafikk og samferdsle gjer at mange saknar vekst og aktivitet på eit ønskjelegnivå.Sjølv om vegstandarden over åra er vorten betre, så er dei tidvis vanskelege trafikktilhøvamed og set rammene for utviklinga i næringslivet, og likeins for utviklinga i folketalet ikommunen og regionen. Mange meiner at ein i alt for liten grad har fått teke del i den sterkeveksten og utviklinga som Bergen og fleire andre kommunar i Bergensområdet har opplevddei siste tiåra. For Fjell kommune har auken i folketalet dei siste tiåra vore på 0,4% årleg isnitt. Dette varierar mellom -0,3% i nokre av krinsane, til nærare +1% i dei mest sentraleområda som Straume og Ågotnes.Alternativ 0+ inneber ei vidare utvikling av Straume, med ei realisering av potensialet somlåg i kommunedelplanen for Straume. Alternativet inkluderer utbygging av nyttSotrasamband.Samferdslesituasjonen er prega av Sotrasambandet som var realisert for eit par tiår tilbake.Mellom den nye brua og Kolltveit er det ein moderne fire felts veg som framleis har godkapasitet, sjølv om trafikken har auka monaleg etter at den sto ferdig. Ein viktig grunn tildette er at kollektivtilbodet er godt utbygd og tek unna for mykje av trafikkveksten. Dette gjeldi særleg grad mellom dei mest sentrale delane av kommunen og Bergen. For mange avbygdene/tettstadene er kollektivtilbodet etter mange si meining mangelfullt. Tilbodet forgåande og syklande vert opplevd som tilfredstillande både langs dei nye hovudvegane, oglikeins i dei mest sentrale delane av kommunen.Straumeområdet har opplevd sterk vekst. Den sokalla Straumebyen dekker i dag eit rimelegstort areal. Dette skuldast ikkje berre den store utbygginga i sjølve sentrum, men også mykjenybygging i nærområda, både som fortetting og som nye bustadområde med høgutnyttingsgrad og nye moderne bustadtypar. Det er mellom anna eit samanhengande og tettbustadområde mellom Straume sentrum og Sjøfronten. Folketalet i sentrum og dei nærasteområda har no passert 6000, og Straume sentrum har eit stort og variert tilbod innan kultur,handel og andre moderne tenester. Den same utviklinga med nyare moderne blokker ogterrassehus pregar også Ågotnes, sjølv om veksten og tilbodet her ikkje kan samanliknastmed situasjonen på Straume.Den sterke veksten har også ført til utbygging av nye små og store bustadområde prega aveinebustader. Dette gjeld særleg for Litlesotra, men også for andre område i kommunen.Dette er gode buområde, men situasjonen vert likevel av mange opplevd som krevjande.Den spreidde busetnaden krev mellom anna store investeringar for kommunen når det gjeldtilrettelegging av kommunale tenester. Den er også krevjande når det gjeld trafikkareal,utbygging og tilrettelegging, og det har skapt situasjonar med kødanning og vanskar itrafikkavviklinga i Straume sentrum og på heilt nye stader. Folk er ikkje nøgde medkollektivtilbodet, og tilbodet for gåande og syklande vert ikkje opplevd som tilfredstillande.5Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Innleiing.Fjell kommune, og då spesielt Litlesotra, er på mange måtar prega av at ein har fått ”sin del”av den sterke veksten som har vore i Bergensområdet dei siste tiåra. Dette gjeld både ipositiv og negativ tyding, der dei interne trafikktilhøva og etterslepet med omsyn til annaoffentleg infrastruktur er mest utfordrande. Auken i folketalet har i snitt vore på nærare 2%årleg dei siste tiåra. Denne veksten har vore sterkast på Straume og andre stader påLitlesotra, men pregar også andre delar av kommunen.Alternativ 1 inneber ei utvikling og utviding av Straume frå regionsenter til kystby, ved at einhar bygd ut store delar av Nore Bildøyna. Alternativ 1 inkluderer bygging av nyttSotrasamband.Samferdslesituasjonen er prega av Sotrasambandet som var realisert for eit par tiår tilbake.Mellom den nye brua og Kolltveit er det ein moderne fire felts veg som framleis har godkapasitet, sjølv om trafikken har auka monaleg etter at den sto ferdig. Ein viktig grunn tildette er at kollektivtilbodet er godt utbygd og tek unna for mykje av den sterke trafikkveksten.Dette gjeld særleg mellom dei mest sentrale delane av kommunen som Sotra kystby ogBergen. For mange av bygdene/tettstadene er kollektivtilbodet etter mange si meiningmangelfullt. Tilbodet for gåande og syklande vert opplevd som tilfredstillande både langs deinye hovudvegane, og likeins i dei mest sentrale delane av kommunen.Nore Bildøyna er no nesten ferdig bygd ut i samsvar med dei planane Fjell kommune vedtokfor meir enn 25 år tilbake i tid, og heng tett saman med Straume sentrum til det vert kallaSotra Kystby. Folketalet i denne delen av Kystbyen er passert 6000, og dei aller fleste avinnbyggjarane bur i nye og moderne bustadområde prega av høg arealutnytting, og ein storgrad av sambruk mellom buføremål og næringsføremål. Næringsverksemda er til dels knytttil kulturrelaterte aktivitetar, moderne kontorbaserte verksemder, hotell ogrestaurantverksemd med vidare. Området er prega av stor aktivitet både på dagtid og utoverkvelden grunna eit godt utvikla kulturtilbod og ei rekkje aktivitetar av ulike slag. Det meste avtrafikken skjer til fots, av di nesten all parkering er lagt under bakken.Innafor Sotra Kystby er det stor trafikk mest heile døgnet. Det meste av denne trafikken skjermed kollektive transportmiddel, og via det godt utbygde gang- og sykkelvegnettet.”Gamle” Straume sentrum er sjølve kjerna i kystbyen. Det nære samspelet mellom Straumeog Nore Bildøyna langs aksen frå Straumsfjellet over Sjøfronten og Straumsundet er med ogskapar det yrande og mangfaldige folkelivet. Viktige premissar for dette har mellom annavore ei vellukka integrering av kulturbasert næringsutvikling og moderne bumiljø medstrilekultur og nærleik til sjø og strandline som basis.I dei andre delane av Litlesotra er det mest einebustader av varierande alder som pregarbiletet. Ein kan sjå ein del nye einebustader og mindre blokker/ terrassehus i dei flestebuområda, men den sterke utviklinga i dei mest sentrale delane av Litlesotra/ Nore Bildøynahar gjort at hovudstrukturen har vore lite endra dei siste par tiåra. Dette har også medverkatil at ein har hatt høve til å utvikla ein god offentleg infrastruktur internt og i høvesentrumsområda for alle typar trafikantar og for ulike brukarar.6Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Innleiing.Dette biletet pregar også buområda i dei andre delane av kommunen med unnatak avÅgotnesområdet, der den sterke utviklinga innafor næringslivet, har medvirka til nye ogmoderne sentrums- og bustadområde.Fjell kommune har fått ”sin del” av den sterke veksten som har vore i Bergensområdet deisiste tiåra. Auken i folketalet har i snitt vore på meir enn 2% årleg dei siste tiåra. Denneveksten har vore klart sterkast i Sotra Kystby, men pregar òg andre delar av kommunen.Alternativa i høve Rikspolitiske retningsliner for samordna areal- ogtransportplanleggingFokuspunkta i RPRfor samordna arealogtransportplanleggingAlternativ 0 Alternativ 0+ Alternativ 11) Effektiv, trygg ogmiljøvenleg transportog ei avgrensing avtransportbehovetIkkje oppfylt Delvis oppfylt I stor grad oppfylt2) Konsentrasjon avutbygging og samlingav naturinngrepIkkje oppfylt, med delvisunnatak av StraumesentrumIkkje oppfylt, med delvisunnatak for StraumesentrumI stor grad oppfylt3) Avveging av omsynettil effektiv transport iforhold til vern avjordbruks- ognaturområdeIkkje oppfyltDelvis oppfyltI stor grad oppfylt4) Merksemd på/realisering av sentralenormer ogretningsliner formiljøkvalitet(strandsone, klima- ogenergiplanlegging,verna vassdrag)I liten grad I mindre grad I stor grad5) Tilrettelegging forkollektivetransportformer, og forsyklande, gåande ogrørslehemma.Delvis tilrettelagt Delvis tilrettelagt I stor grad gjennomført6) Lokalisering avoffentlege og privateservicetilbod i høvelokale og regionalebehov.Delvis imøtekome Delvis imøtekome. I stor grad imøtekomeKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.7

Innleiing.OppsummeringLåg, men spreidd vekst.Ok i høve RPR.Høg vekst, og spreiddutanfor Straume sentrum.Mindre bra i høve RPR.Høg og konsentrert vekst. Bra ihøve RPR.Alternativa i høve fokuspunkta for Fjell kommuneAlternativTemaAlternativ 0 Alternativ 0+ Alternativ 1Utvikling frå regionsentertil Sotra KystbyIkkje oppfylt. I liten grad oppfylt OppfyltUtbygging med høgarealutnytting, - samlingav funksjonar igangavstandIkkje oppfylt Delvis oppfylt I stor grad oppfyltBustadutbygging i høve tilforventa folkevekstIkkje oppfylt Til ein viss grad oppfylt I stor grad oppfyltGod lokalisering avbustadområde i høve tilfriluftsliv og kjerneområdefor landbruk.Til ein viss grad oppfylt I liten grad oppfylt Til ein stor grad oppfyltKonsentrert utbygging ogsamla inngrep inatur/kulturminneGode og samanhengandegang-/sykkelvegar og eitgodt utbygdkollektivtilbodBerre delvis oppfylt Berre delvis oppfylt I stor grad oppfyltKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.8

KonsekvensutgreiingsrapportTettstadutvikling ogstadidentitetKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Tettstadutvikling og stadidentitet.1. Innleiing................................................................................................................................12. Tettstadutvikling ...................................................................................................................13. Stadidentitet .........................................................................................................................24. Konsekvensutgreiing ............................................................................................................25. Oppsummering.....................................................................................................................46. Kjelder ..................................................................................................................................5Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling og stadidentitet.1. InnleiingI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført ei utgreiing av moglege konsekvensar tiltak i følgje planen vil ha fortettstadutvikling og stadidentitet i området.Influensområdet er det samla området der verknader av det aktuelle tiltaket kan forventast åopptre. Tettstadutvikling og stadidentitet på Bildøyna er tett knytt til utviklinga i Straume, ogplanområdet kan ikkje vurderast utan at ein ser det i samanheng med Straume.Influensområdet her er difor definert som Bildøyna og Straumeområdet. Planområdet vertikkje vurdert separat i denne analysen.2. TettstadutviklingTettstaden er ofte kjernepunktet i eit lokalsamfunn. Gode fellesrom, letttilgjengelege møteplassar og trivelege sentrumsarenaer er viktig både forinnbyggjarar og tilreisande. Målet er trivsel i varierte, heildøgnslevande ogmenneskelege sentra med høg kvalitet. (Hordaland Fylkeskommune)Tettstadutvikling er eit prioritert regionalt satsingsområde. Ein livskraftig region erkjenneteikna av attraktive region- og lokalsentra som kan stimulere til næringsutvikling ogtilflytting, og motverke fråflytting. Befolkninga bør innan ein viss reiseavstand ha tilgang tilkommunesentra som dekkjer basisbehova, og til regionsentra som dekkjer eit breiare spekterav handel og tenester. Å gjere tettstadane meir attraktive estetisk og funksjonelt er ein viktigdel av arbeidet med å utvikle dei til ein meiningsfull arena for handel, næringsverksemd,offentlege tenester, bustader, sosialt samvere og kultur.Gode møteplassar og eit miljø rikt på opplevingar, er viktig for rekruttering av arbeidskraft ogauka busetting. Fortetting og lokalisering av fleire aktivitetar og bustadar til sentrum kan gjestørre mangfald i tilbod og opplevingar. I tillegg til mindre transportbehov (jf Rikspolitiskeretningslinjer for samordna areal- og transportplanlegging) kan det gje god synergieffekt fornæringsutvikling og nyetableringar. Folk er ofte villige til å satse meir på stadar som er ipositiv utvikling. Effektiv og tett tettstadutvikling langs hovudtransportårene er eit mål i bådeinternasjonal, nasjonal og regional transport- og miljøpolitikk (jf. Rapport Tettstadutvikling ogutbygging i Sotra kystby, Opus 2012).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling og stadidentitet.3. StadidentitetDen tradisjonelle oppfatninga av stadidentitet går ut på at dei naturgitte ellermenneskeskapte omgivnadene til ein stad gir staden identitet. Identitet er knytt til fortid, notidog framtid, og til staden sine historiske, sosiale, kulturelle, politiske, etniske, materielle,næringsmessige og økonomiske dimensjonar (Norut-rapport 2009:1). Identiteten ogsærpreget til ein stad bør ligge til grunn i stadutviklinga, og bør saman med den lokale naturogkulturarven nyttast som ein ressurs.Fjell sin identitet som stad er tett knytt til kystkulturen. På Bildøyna vitnar funn av automatiskfreda kulturminne om busetnad like attende til steinalderen, med det rike fisket i området somlivsgrunnlag. Seinare vart Bildøyna eit velståande gardssamfunn med store gardar samt godtfiske i eigen silde- og makrellvåg. I dag går riksveg 555 tvers over Bildøy, og deler øya i einNore og ein Søre del. Nore Bildøy er hovudsakleg ikkje utbygd, med unntak av eit hyttefeltlangsmed austsida. Søre Bildøy er utbygd med større bustadfelt og eit større offentlegområde med Sotra vidaregåande skule, idrettsområde og Bildøy bibelskule.Gardspreget er framleis til stades i den sørvestre delen av Bildøyna, med spreidd eldrebusetnad og gardsdrift, og ved Rotavika i nordvest, der kystlyngheia framleis vert halde ihevd. Samla er Bildøyna sin stadidentitet knytt til dei historiske faktorane jordbruk og fiske.Den seinare tid er identiteten og knytt til Bildøyna som eit hytte-, bustad- og skuleområde.Bildøyna ligg i direkte samanheng med Straume. Straume som kommune- og regionsentervart utvikla med bakgrunn i Sotrabrua som opna i 1971, og staden ber preg av ei ustrukturertplanlegging. Straume er i dag eit handelssentrum med kjøpesenter, der bilen er det viktigastetransportmiddelet.Regionsenteret Straume er avskore frå kontakt med sjøen. Fjell kommune er tydelege påønsket om ei utvikling av regionsenteret Straume med fokus på Fjell sin opphavlege identitetog tilknyting til sjøen. Ei sjøvending av Straume vil med dette styrka kystkulturen i området.4. KonsekvensutgreiingPlanområdet vert først vurdert i høve til verdi for tettstadutvikling og stadidentitet. Så vertomfanget av endringar som følgje av tiltak etter planen vurdert. Til slutt vert omfang og verdisamanstilt i konsekvensvifta, og konsekvensane dei ulike alternativa vil ha fortettstadutvikling og stadidentitet vert klarlagt.I eit tettstadutviklingsperspektiv er faktorar som samordna areal- og transportplanlegging,utvikling av det stadeigne og utvikling med basis i eksisterande tettstadstruktur viktig.Bildøyna ligg tett på regionsenteret Straume, og tett på riksveg 555, som erhovudtransportåra i området. Bildøyna har såleis stor verdi i eit tettstadutviklingsperspektiv.Når det gjeld stadidentitet kan verdivurderinga knytast til talet på menneske som knyt seg tileit område. Stadidentiteten til Bildøyna er mangfaldig, med brukarane av hytteområdet ogskulane, men den overordna stadidentiteten er likevel knytt til jordbruk og fiske. Dei somkjenner stadidentitet for Bildøyna knytt til dette er avgrensa i tal. Bildøyna har middels verdimed omsyn til stadidentitet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling og stadidentitet.Samla får planområdet middels til stor verdi i eit tettstadutviklings- ogstadidentitetsperspektiv.0-alternativet0-alternativet fører ikkje til ei framtidsretta utvikling av tettstaden Straume. Alternativetinneber spreidd utvikling, men alternativet kjem greitt ut i høve nasjonale retningslinjer forsamordna areal- og transportplanlegging, då veksten er låg. Straume sjøfront er etablert,men ei sjøvending av Straume er ikkje gjennomført fullt ut. Sjøfronten bidrar dermed ikkje tilå kople og styrke stadidentiteten knytt til det maritime miljøet på ein optimal måte. Omfangetav 0-alternativet vert såleis sett til intet/lite negativt. 0-alternativet får liten negativkonsekvens for tettstadutvikling og stadidentitet.Alternativ 0+For sjølve Straume er det ikkje stor skilnad i høve tettstadutvikling og stadidentitet fråalternativ 0. Skilnaden ligg i områda nærast Straume, der ein, i motsetnad til alternativ 0, ialternativ 0+ har opplevd sterk vekst. Området på og nær Straume vert vidareutvikla, ogStraumebyen dekker no eit rimeleg stort areal. Ei mindre sjøvending vestover vilgjennomførast. Dei nasjonale retningslinene vert såleis følgt til ein viss grad, med konsentrertbyvekst. Spreidd vekst i områda utanfor Straumebyen gjev likevel utfordringar med omsyn tilsamordna areal- og transportplanlegging og samling av inngrep i ubygde område. Eisjøvending av Straume sentrum vil utvikle tettstaden og knyte området mot sjøen, samtstyrke identiteten innbyggarane har til det maritime. All ny utbygging må innpassast ieksisterande struktur i Straume grunna få ledige areal, noko som gjev lite fleksibilitet.Omfanget av alternativ 0+ er sett til lite til middels positivt. Alternativ 0+ får då liten til middelspositiv konsekvens for tettstadutvikling og stadidentitet.Alternativ 1Ved ei realisering av alternativ 1 vil dei nasjonale retningslinene for samordna areal- ogtransportplanlegging bli følgt opp på ein gjennomført måte. Utbygginga på Bildøyna vil liggjetett på hovudtransportåra i området. Ei samlokalisering av bustader og arbeidsplassar vilskape eit levande sentrum og minke transportbehovet i området. Fokus på gode gang-/sykkelvegar vil vidare gjere området attraktivt for både busetjing og næring. Kulturaksen påStraume vil forlengast til Bildøyna i form av ein gang-/sykkelvegtrasé med opplevingsrikestoppestader. Langsmed kulturaksen vil til dømes kulturminne i området formidlast. Ei slikkulturformidling vil bidra til å styrke identiteten knytt til kystkulturen i området. Nore Bildøy harfå arealavgrensingar, og alternativ 1 gjev moglegheiter for ei heilskapleg utforming av ein nybydel frå byrjinga av. Areala vil vere funksjonelle og av høg kvalitet.Omfanget av alternativ 1 vert sett til stort positivt. Alternativ 1 får slik stor positiv konsekvensfor tettstadutvikling og stadidentitet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling og stadidentitet.5. OppsummeringStadidentiteten i Fjell er tett kopla til kystkulturen. Straume er eit kjernepunkt ilokalsamfunnet, og utviklinga av Straume som tettstad bør gjerast med grunnlag i denstadeigne kulturen i området. Ei realisering av alternativ 1 vil føre til ei gjennomførtsjøvending av Straume og ei utvikling frå tettstad og regionsenter til Sotra kystby. Alternativ 1vil vidare følgje nasjonale, regionale og lokale retningslinjer for samordna areal- ogtransportplanlegging.Alt. 1Alt. 0+0-alt.Figur 1. Konsekvensvifte. Frå Statens Vegvesens Håndbok 140.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling og stadidentitet.6. KjelderSosiokulturelle spenninger. Stedsidentitet i fire nordnorske kommuner. Norut-rapport 2009:1.Trine Kvidal og Vigdis Nygaard.Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby. Opus 2012.Håndbok 140 Konsekvensanalyser. Statens Vegvesen 2006.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tettstadutvikling ogstadidentitetFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Ambjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

KonsekvensutgreiingsrapportKlima og energiKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Klima og energi.InnhaldInnleiing............................................................................................................................side 1Overordna rammer for klima og energi............................................................................side 1Kommunen sitt ansvarsområde.......................................................................................side 2Klimagassutslepp i Fjell kommune...................................................................................side 2Sotra kystby og regionen..................................................................................................side 3Straume og Bildøyna........................................................................................................side 4Konsekvensvurdering.......................................................................................................side 6Samla vurdering..............................................................................................................side 10Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Klima og energiI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført ei utgreiing av moglege konsekvensar tiltak etter planen vil ha for klima ogenergi. Analysen tek for seg kva som er rammeverket for å integrere klima og energi somtema i planlegging og kva omsyn planen må ta for å imøtekomme sentrale krav. I sambandmed utgreiing av klima og energi er det ikkje føremålstenleg å definere delområde ellerinfluensområde.Overordna rammer for klima og energiNoreg er forplikta gjennom internasjonalt avtaleverk å redusere klimautslepp. FN sinrammekonvensjon om klima (klimakonvensjonen) er den mest sentrale, men store delar avEU sin energi-, klima- og miljøpolitikk er også ein del av EØS-avtalen. Norsk politikk ogverkemiddelbruk kring klima og energi er i stor grad basert på dei internasjonale føringane –som vidare får verknad for regionane og kommunane gjennom tiltak, krav og økonomiskeinsentiv.Det er fleire lovverk som er relevante for tema klima og energi; forureiningslova,klimakvotelova og naturmangfaldlova. Det er likevel plan- og bygningslova som er lovverketsom gir høvet til å sjå arealbruk og naturressursar opp mot sektorplanlegging og økonomiskeføresetnader. Den er såleis sentral i å sikre styring med utbyggingsmønster ogutbyggingsløysingar, i tillegg til å stille krav til energiforsyning ved utbyggingar.Med heimel i plan- og bygningslova er det utarbeidd ei statleg planretningslinje for klima- ogenergiplanlegging i kommunane. Denne pålegg kommunane å arbeide med tiltak ogverkemiddel for å oppnå effektiv energibruk, miljøvenleg energiomlegging og reduksjon iutslepp av klimagassar i sine overordna planar.Eit anna av regjeringa sine sentrale verkemiddel er energikrava som ligg i byggtekniskforskrift til plan- og bygningslova. Klimautslepp i samband med oppvarming av bygg og annaenergibruk i byggesektoren er stort. Her er det varsla krav til passivhusnivå i 2015 og vidaremot nesten nullenerginivå i 2020. Dette føl av krav som er sett fram i EU sittbygningsenergidirektiv (revidert 2010).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Endring i reisemønster og personlege vanar har ført til at vi reiser meir enn før, både isamband med arbeidsreiser og på fritida. Potensialet for reduksjon i klimagassutslepp ved åredusere privatreiser er stort. Nasjonal transportplan er eit statleg verkemiddel som skalfremje kollektivtransport og som får innverknad på den lokale areal- ogtransportplanlegginga. Det er forventa at folkeauken framover vil skje der det allereie erkapasitetsproblem i transportsystemet og miljøproblem knytt til trafikken. Eit viktig sentraltmål er difor at veksten i persontrafikken skal handterast med gange, sykkel ogkollektivtransport, og dette vil påverke samferdsleløyvingane. Transportbehovet for bil mådempast gjennom god areal- og transportplanlegging.Kommunen sitt ansvarsområdeKommunane har ulike roller og verkemiddel i sektorar kor dei er både politiske ogkommersielle aktørar, tenesteytarar, innkjøparar, har mynde, eigedom og ansvar forplanlegging og tilrettelegging for gode levestader. Kommunane kan difor bidra til å redusereutslepp av klimagassar og gjennomføre energieffektivisering og omlegging til miljøvennligeenergiformer. Kommunedelplanen for Bildøyna er såleis ein arena for å fremje riktigeplangrep for klima og energi, saman med andre gjeldande politiske vedtak for temaet.Fjell kommune vedtok i 2009 ein eigen Energi-, miljø- og klimaplan 2009 - 2012. Transport,avfallshandsaming, stasjonær energibruk og landbruk er nemnt som særleg relevante tema.Planen sin visjon er eit karbonnøytralt Fjell i 2050, med 5 hovudmålsettingar kor eigne delmålog tiltak er skissert:1. Stasjonær energibruk2. Transport/mobil forbrenning3. Avfall og prosessutslepp4. Samarbeid med næringsliv og nabokommunane5. Generelle miljøtiltakDenne planen ligg til grunn for kommunen si arealplanlegging.Klimagassutslepp i Fjell kommuneUtsleppskjeldene i Fjell kommune er fordelt på dei 3 hovudkategoriane stasjonærforbrenning, mobil forbrenning og prosessutslepp. Jamfør Energi-, miljø- og klimaplanen stårbustader for 52 % av den totale energibruken i den stasjonære forbrenninga. Dette er nokoKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.høgare enn snittet i Hordaland på grunn av eit høgt tal einebustader. Den stasjonæreforbrenninga utgjer 13 % av dei totale utsleppa i kommunen.Når det gjeld mobil forbrenning (veg- og godstrafikk) har utsleppa auka kraftig dei siste tiåraog er den største utsleppskjelda på 56 %. Tala i Energi-, miljø- og klimaplanen er frå 2006,men den generelle veksttrenden i regionen tilseier at denne hovudfordelinga av utsleppframleis gjeld. Trafikkbiletet viser stadig auke i arbeidspendling og transport knytt tilnæringsverksemder i kommunen.Sotra kystby og regionenStraume har i dag status som regionsenter for Fjell, Sund og Øygarden kommunar. Mål omsamordna areal- og transportplanlegging ligg forankra både regionalt og lokalt. Hordalandfylkeskommune sin ”Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport iBergensområdet” (under arbeid) set fokus på å utvikle eit utbyggingsmønster som legg tilrette for vekst i bustader og næringsareal innanfor berekraftige rammer, knytt tilkollektivtransport og effektiv vegtransport, og med omsyn til langsiktig grønstruktur, jordvern,samt gode nærmiljøkvalitetar.Fjell kommune sin Energi-, miljø- og klimaplan rår til at nytt veg- og fastlandssambandprioriterer tiltak som reduserer behovet for privat bilbruk. For at dette skal vere realistisk, måfolk ha lett tilgang på hovudaksane for kollektivtransportsystemet, og dette ligg langshovudvegnettet rv 555. Samordning av areal og transport inneber også å samlokaliserebustader, handel, service og arbeidsplassar på ein slik måte at ein i det daglege kan klareseg utan privatbil.Vestfold fylkeskommune har utarbeidd ein regional plan for handel og sentrumsutvikling.Denne skildrar sentrum i ein tettstad som ein stad der det er ein fysisk konsentrasjon avnæringsverksemd knytt til detaljhandel, offentleg og privat tenesteyting, kultur ogunderhaldning. Vidare ut frå sentrum ligg ei ytre sentrumssone, vanlegvis i ein avstand på1000 – 2000 meter (lokalt tilpassa) frå ytterkanten av sentrum, noko avhengig avsenterstorleiken. Vidare tettstadvekst tek utgangspunkt i sentrumskjernen og må ha ei godkopling mot det overordna vegnettet. Ei fortetting av areala tettast på dagens Straumehandelssentrum er plangrepet som best kan støtte opp om eit berekraftig transportsystem ogsåleis vere med på å redusere dei lokalt forårsaka klimautsleppa frå privatbil. Bildøyna er eindel av den ytre sentrumssona til Straume (sjå figuren under), og ligg tett på riksveg 555. Eitettstadutvikling med bustader og arbeidsplassar her vil kunne bidra til eit aukaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.kundegrunnlag for kollektivreising og redusere utslepp frå privatbil på sikt. For Sotra kystbyvil dette seie at vidare vekst kan anbefalast som skildra i figuren nedanfor, men med lokaletilpassingar med omsyn til topografi, nærleik til transportårer, landskapskvalitetar, og anna.Bildøyna vil med dette vere eit viktig areal å inkludere i den vidare veksten av Sotra kystby.Dagens senterpunkt ersett ved Sartor senter(handelssentrum)Figur 1. Sotra kystby sitt handelssentrum (sentrumskjerne) ved Sartor senter ogaktuell sentrumssone i tilknytting til denne, som definert i kommunedelplan forStraume.Straume og BildøynaInnanfor planområdet for kommunedelplan Bildøyna er ikkje utslepp frå prosessindustriaktuelt. I forhold til kva som gir mest effekt er det difor transport og energibruk i bustader ogstørre private eller offentlege bygg (stasjonær energibruk) som er hovudmåla for tiltak ikommunedelplanen for Bildøyna.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Nokre av strategiane og tiltaka i Energi-, miljø- og klimaplanen er:• Prinsipp om fortetting i område med gode kollektivløysingar.• Offentleg transportplanlegging skal prioritere dei mest klimavenlege og kollektiveløysingane.• Samanhengande gang- og sykkelvegar er satsingsområde.• Bustadprosjekt større enn 10 bustader og bygg større enn 500 kvadratmeter brutto,skal byggast med alternative energiløysingar. Kravet er innarbeidd i kommuneplanensine retningslinjer.TransportPå transportsida har Fjell kommune fatta vedtak om at Sotrasambandet sikrar areal tilbanetrasé til Straume. Dette er ein viktig miljøføresetnad for å imøtekomme forventaframtidig vekst. Vidare tettstadutvikling langs rv. 555 tettast på Straume støttar opp omkollektivsatsinga i både kommunen og regionen.Kommunedelplan for Bildøyna føl opp ein miljøvenleg transporttankegang gjennom eit eigeforslag om gang- og sykkelaksar mellom hovudfunksjonane i Sotra kystby (sjå kapittel 6).Bildøyna ligg i all hovudsak innanfor dei tilrådde gangavstandane til eit sentrum (Straume)som Fylkesdelplan for senterstruktur og lokalisering av handel og service skisserer (jf.Rapport ”Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby”, Opus 2012). Sentrumsutvikling motBildøyna er heilt i tråd med tilrådingane når det gjeld sykkelavstand (3000 meter).Kommunedelplanen legg til rette for konsentrert busetnad med god differensiering ibustadtypar. Konsentrert busetnad gir eit stort grunnlag for kollektivløysingar samanliknamed tradisjonell einebustadbygging og busetting utanfor den ’berekraftige sirkelen’ kringStraume handelssentrum.Bildøyna si tilknyting til sjø er ei føremon i følgje måla i sentrale transportsatsingar. Fleireulike transportmoglegheiter vil føre til ei sikring av transportliner samanlikna med dersom alltransport skal gjerast på vegane. Kollektivtrafikk til sjøs vil også lette presset påkollektivtrafikken på vegane. Å ha moglegheit til å legge til rette for sjøtransport, inkludertgodt utbygd rutetrafikk, føreset etablering av eit velfungerande kaianlegg. Dette vil såleisKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.vere eit viktig grep i kommunedelplanen. Det er nordspissen av Bildøyna som har dei rettedjupneforholda og manøvreringsareala til eit slikt kaianlegg.Stasjonær energibrukKrav til energieffektive bygg er sikra gjennom byggteknisk forskrift (TEK 10), og det er varslaskjerpa forskriftskrav framover mot 2015/2020. Det er viktig at kommunedelplanen stiller kravom at ein skal nytte den gjeldande forskrift, slik at ny bygningsmasse alltid vert bygd etter deisiste oppgraderte energikrava. I tillegg sikrar kommunedelplanen at moglege alternativeenergikjelder vert vurdert. Nærleiken til sjø gir gode føresetnader for dette. Offentlege bygghar allereie pålagt krav (sentralt) om alternativ energibruk, men for privat bygningsmasse erkravet knytt til detaljregulering av delområda innanfor planområdet.Kommunedelplanen legg til rette for konsentrert busetnad med god differensiering ibustadtypar. Konsentrert bygningsmasse er meir areal- og energieffektiv enn tradisjonelleinebustadbygging. Miljøgevinsten er såleis stor både for transport og energibruk.Kommunedelplanen har som føresetnad at krav til klimanøytrale konstruksjonsmaterial oglåge utslepp frå byggeprosjekt vert sikra på reguleringsplannivået. Her fins det reiskapar somtil dømes Klimaregnskap (www.klimaregnskap.no) for å følge opp krava.KonsekvensvurderingVerdivurderingDet er i dag ingen større, tilrettelagte transportsystem på Råna eller Nore Bildøy anna ennnokre få private tilkomstvegar. Dei bygde strukturane er hovudsakleg små, eldre hytter og eitgardsbruk.På Søre Bildøy er det eit lokalt vegnett og ein del private tilkomstvegar. Her er det i tilleggnokre større offentlege og private bygg, mange einebustader og noko industriverksemd.Heile planområdet ligg tett på Straume handelssentrum og hovudvegnett (rv 555), noko somgjer det svært attraktivt i eit samordna areal- og transportperspektiv.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Med omsyn på lokalklima er Nore Bildøy ikkje særleg vindutsett i følgje kommuneROS. Deter difor lite truleg at sterk vind vil ha verknader for ytre miljø eller materielle verdiar. (Rapport.Risiko og sårbaranalyse for kommunedelplan for Bildøy).Planområdet er såleis vurdert til å ha middels/stor verdi for klima og energi.Omfang og konsekvens0-alternativet0- alternativet representerer dagens situasjon, med handelssentrum på Straume og kor SøreBildøyna har ein viss infrastruktur som gir klimautslepp, saman med lite energieffektivbygningsmasse i form av mange einebustader. Alternativet inneber ikkje nye vegar ellergang- og sykkelaksar på Bildøyna. 0-alternativet inneber utbygging av 1112 bustadeiningarpå Straume, hovudsakleg som fortetting. 0-alternativet inkluderer heller ikkje utbygging avnytt Sotrasamband, noko som vil føre til stadig meir kødanning i området og såleis også meirureining til luft. Meir kødanning vil også forringe levekåra for kollektivtransporten. Dettealternativet er difor vurdert til lite/middels negativt omfang.0-alternativet vert såleis vurdert til å ha liten/middels negativ konsekvens for klima og energi.Alternativ 0+Alternativ 0+ medfører noko utbygging på Bildøyna, med om lag 60 bustadeiningar.Alternativet vil medføre noko spreidd bustadbygging som igjen vil ha negativ verknad påklima og energi ved at enkeltbygg i motsetnad til konsentrert busetnad er mindre transportogenergieffektivt. Alternativet inneber også bygging av nytt Sotrasamband, noko som villette framkomelegheita til Straume då det truleg vil verta mindre kødanning og betrekollektivdekning. Realisering av kommunedelplan for Straume vil gi korte avstandar tilhandelssentrum og kollektivtransport, og fortetting av bustader nær kollektivsentralen kanføre til meir utbreidd bruk av kollektivtransport, men potensialet for utvikling her er likevelavgrensa. Dette alternativet er såleis vurdert til lite positivt omfang. Alternativ 0+ vert såleisvurdert til å ha liten/middels positiv konsekvens for klima og energi.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Alternativ 1Bildøyna si tilknyting til sjø er ei føremon i følgje måla i sentrale transportsatsingar. Ei sliklokalisering gir høve til å sikra ulike transportliner, ikkje berre langs veg. Kollektivtrafikk tilsjøs vil kunne avlette kollektivtrafikken på land. Å ha høve til å legge til rette for sjøtransport,inkludert godt utbygd rutetrafikk, føreset etablering av eit velfungerande kaianlegg.Nordspissen av Bildøy har rette djupneforhold og manøvreringsareal til eit slikt kaianlegg.Ei realisering av kommunedelplanen for Bildøyna vil føre til ei konsentrert, samordna arealogtransportutvikling knytt til hovudvegnett og i anbefalt avstand til etablert handelssentrum.Konsentrert bustadbygging gir større kundegrunnlag for kollektivtransportløysingar, ogtilrettelegging for arbeidsplassar og service/tenesteyting i tilknyting til bustadene vil føre tilmindre personbiltrafikk i og utanfor planområdet. Det vil ikkje etablerast kjøpesenter somverkar sterkt trafikkgenererande. Tilrettelegging av eit samanhengande gang- ogsykkelvegnett med kopling mot Straume- og Kolltveitsida er eit positivt tiltak i høve til klimaogenergitemaet. Bygging og fortetting vil verte utført etter nye sentralkrav til energieffektivebygg, vurdering av alternative energikjelder og tilrettelegging for samanhengande gang- ogsykkelaksar. Bygningsmassen vil vere meir areal-/energieffektiv enn tradisjonelleeinebustader.I trafikkanalysen som er utarbeidd i samband med kommunedelplanen for Bildøyna (OPUS2012) er det sett eit ambisjonsnivå for biltrafikk i området på 1,42 bilturar per bustad per dag.Dette er under halvparten av dagens gjennomsnittlege bilturproduksjon i bergensregionen. Itillegg er det eit mål at kvar arbeidsplass på Nore Bildøy skal generere maks 1 biltur per dag.I planen vert det lag til rette for ei samlokalisering av funksjonar i kombinasjon med godegang- og sykkelvegar som gjer at mange kan arbeide, gå i barnehage og skule, handle ognytte tenestetilbod i gang- og sykkelavstand til bustaden sin. Slik samlokalisering og tettutvikling er det viktigaste middelet mot auka bruk av bil som transportmiddel.Bygging av bustader her vil auke folketalet med opptil 10 000 menneske, og dette følger oppoverordna målsettingar om at folkeveksten skal skje nær etablerte sentra og i form avkonsentrert busetnad / fortetting. Realisering av kommunedelplanen for Bildøyna inneberogså bygging av nytt Sotrasamband. Dette vil betre framkomelegheita til og frå området ogskape grunnlag for kollektivtransportløysingar. Nærleiken til riksveg 555 og kort avstand tilStraume gjer at nasjonale og regionale retningsliner for samordna areal- ogtransportplanlegging vert følgt opp.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Bygging av eit stort tal nye bustader vil også krevje oppvarming, tilrettelegging forinfrastruktur og bruk av urørt natur (fjerning av skog). Dette må vegast opp mot den positiveeffekten når det gjeld samordna areal og transport.Alternativ 1 er såleis vurdert til middels positivt omfang.Ei utbygging av alternativ 1 vil såleis ha middels positiv konsekvens for klima og energi.10+0Figur 2. Konsekvensvifte. Grunnfigur frå Statens vegvesens Håndbok 140.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.Samla vurderingOverordna føringar på alle nivå skisserer aukande krav om samordna areal- ogtransportplanlegging – særleg for vekstregionane kring dei store byane, som Straume. Fjellkommune har planvedtak som legg føringar for krav om berekraftig utvikling. Forplanområdet er det i hovudsak gode løysingar innan tema transport og stasjonær energibruksom gir størst effekt for klimagassreduksjon.I eit klimaperspektiv er det utbyggingsalternativ 1 som har størst positiv konsekvens. NoreBildøyna ligg tett på hovudvegnettet (riksveg 555), og ei tettstadutvikling her med etableringav bustader og arbeidsplassar vil kunne bidra til eit auka kundegrunnlag for kollektivreisingog reduksjon i utslepp frå privatbil på sikt. Vidare tettstadvekst tek utgangspunkt isentrumskjernen og må ha ei god kopling mot det overordna vegnettet. Bildøyna er ein delav den ytre sentrumssona til Straume, og området ligg i sykkelavstand (og til dels igangavstand) frå eksisterande handelssentrum. Alternativ 1 skisserer eit nytt ogsamanhengande gang- og sykkelvegnett som knyt planområdet mot Straume ogKolltveitsida. Dette er riktige grep ut ifrå prinsippa om samordna areal- ogtransportplanlegging. Bygging av konsentrert busetnad med krav om vurdering av alternativenergibruk er energieffektivt og berekraftig.Klimatilpassing og energibruk0-alternativetAlternativ 0+Alternativ 1Liten/middels negativ konsekvensLiten/middels positiv konsekvensMiddels positiv konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energi.KjelderSt.meld. nr. 34 (2006-2007) Norsk klimapolitikkMeld. St. 21 (2011 – 2012) Norsk klimapolitikk, Miljøverndepartementet.Håndbok 140 Konsekvensanalyser. Statens VegvesenRegional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport i Bergensområdet (underarbeid). Hordaland fylkeskommune.Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby. Rapport. Opus 2012Trafikkanalyse. Kommunedelplan for Bildøyna. Rapport Opus 2012.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Klima og energiFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Kari Olrich SørebøOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASog kommunedelplan forklima, energi og miljø,Fjell kommuneNovember 2012

LandskapsanalyseKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Landskapsanalyse.1 SAMANDRAG .................................................................................................................. 22 INNLEIING ....................................................................................................................... 33 LANDSKAPSKARAKTER............................................................................................... 43.1 LANDSKAPETS HOVUDFORMER........................................................................ 63.2 OPPSUMMERING LANDSKAPETS HOVUDFORMER....................................... 73.3 LANDSKAPETS SMÅFORMER ............................................................................. 83.4 OPPSUMMERING LANDSKAPETS SMÅFORMER.......................................... 103.5 SMÅVÅG OG SMALSUND................................................................................... 103.6 OPPSUMMERING SMÅVÅG OG SMALSUND................................................. 123.7 VEGETASJON ........................................................................................................ 133.8 OPPSUMMERING VEGETASJON....................................................................... 163.9 LANDSKAPSKARAKTER: Samla verdi, omfang og konsekvens ........................ 174 SYNLEGHEIT................................................................................................................. 184.1 INFLUENSOMRÅDE FOR KOMMUNEDELPLAN BILDØYNA ................... 184.2 SYNLEGHEIT FRÅ ULIKE STANDPUNKT..................................................... 194.3 OPPSUMMERING SYNLEGHEIT ....................................................................... 225 HØGDELAG.................................................................................................................... 245.1 OPPSUMMERING HØGDELAG.......................................................................... 256 BRATTLEIK.................................................................................................................... 266.1 OPPSUMMERING BRATTLEIK.......................................................................... 267 LANDSKAPSROM ......................................................................................................... 287.1 OPPSUMMERING LANDSKAPSROM ............................................................... 298 BYGDE STRUKTURAR ............................................................................................... 308.1 OPPSUMMERING BYGDE STRUKTURAR....................................................... 319 LANDSKAP: SAMLA VERDI, OMFANG OG KONSEKVENS ................................. 3210 KJELDER..................................................................................................................... 33Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.1 SAMANDRAGLandskapstypen ”våg- og smalsundlandskap” har stor utbreiing i Hordaland, ogkarakteren endrar seg noko i forhold til kor langt ut ein er mot ytterkyst. Bildøy ligginnanfor den ytre kystlinja og skjerma mellom to høgareliggande landsider. Sundamot landsidene er tydelege rørslelinjer i landskapet. Variasjonane i sunda sinelinjeføringar og vågane sine ulike djupner gir landskapet særpreg. Småvåganeframstår som særleg viktige landskapskomponentar.Sidan Bildøyna er omkrinsa av høgareliggande landsider kan innsynet vere stort,særleg frå nord, nordvest og nordaust. Dersom ein unngår massive tiltak langs storedelar av den bratte strandflata i planområdet, vil utbygging ha mindre verknad påsynlegheita.Planområdet har svært kupert terreng, særleg i høgdelaga mellom 40-60 meter og20-40 meter. Måten byggetiltak vert plassert i høve til terrenghøgder er avgjerandefor korleis det framtrer i landskapet. Dette er også viktig i høve til terrengforskjellarmot sjø; landskapstypen i planområdet har eit av sine karakteristiske trekk i vekslingamellom brattkyst, svaberg og flatare vågar. Inngrep her vil ha innverknad pålandskapsopplevinga.Planområdet har store høgdeforskjellar og brattleiken er også svært varierande. Avrisiko- og sikkerheitsmessige omsyn vert det anbefalt å unngå terreng med fallbrattare enn 1:3 og ha fokus på terrengtilpassing av tiltak.Både Kolltveit- og Straumesidene er prega av utbygging. Byggetiltak på Bildøyna liggdifor på ei samanhengande, visuell forbindelseslinje med desse. Dei kringliggandeområda sin utbygde karakter gir såleis Bildøyna ei høgare toleevne i høve til tekniskeinngrep i landskapets hovudform. Dette fører vidare til at landskapet er mindresårbart på eit meir detaljert nivå, dersom tiltak tek omsyn til vågane, linjeføringa isunda, bratte skrentar, og utsiktspunkta i hovudformene. Den samla konsekvensenfor landskap i dei ulike utbyggingsalternativa er:Landskapstema Alternativ 0 Alternativ 0 + Alternativ 1Samla konsekvens Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels neg. konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.2 INNLEIINGLandskapsdefinisjon’Landskap betyr et område, slik folk oppfatter det, hvis særpreg er et resultat avpåvirkningen fra og samspillet mellom naturlige og menneskelige faktorer.(Den europeiske landskapskonvensjon, 2000)Rapporten skildrar landskapstypen og kva toleevne/sårbarheit denne har i forhold tilfysiske inngrep. Det er også gjennomført ei kortfatta, overordna vurdering av verdienfor andre landskapskomponentar og landskapstema i planområdet. Den samlakonsekvensen er samanstilt etter metoden i Statens vegvesen håndbok 140 omkonsekvensutgreiing.Planområdet er kartlagt, verdisett og konsekvensutgreidd etter følgande tema:1. Landskapskarakter2. Synlegheit3. Høgdelag4. Brattleik5. Landskapsrom6. Bygde strukturarTil slutt er det gjort ei samanstilling av verdi, omfang, og konsekvens for dei uliketemaene. Landskapsanalysen legg til grunn planprogrammet sine alternativ.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.3 LANDSKAPSKARAKTERLandskapet ved Bildøyna inneheld element frå 1 landskapsregion, jamfør nasjonaltreferansesystem for landskap (NIJOS / Skog og landskap):Figur 1 Landskapsregionen for planområdet.Regionen ’Kystbygdene på Vestlandet’ er underinndelt i landskapstypar ikartleggingsrapporten:1. Landskapstyper ved kyst og fjord i Hordaland(NIJOS rapport 10/2004)Denne rapporten viser at Bildøyna og kringliggande landskap er registrert med 1landskapsregion, 1 underregion og 1 landskapstype:Landskapsregion 20:Underregion 20.1LandskapstypeLT-20-T5 21KYSTBYGDENE PÅ VESTLANDET(utgjer 100 % av planområdet)Øygarden – KarmøyVåg- og smalsundlandskapStraumsosen(utgjer 100 % av planområdet)Heilt i nord går planområdet litt over i landskapstypen LT 20-06 – Småfjord ogstorsundlandskap. Denne landskapstypen har ikkje fått ei eiga vurdering då arealet er så liteat det ikkje har betydning for heilskapen i landskapsvurderinga (sjå figur 2).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Vurdering:Landskapskarakteren er gitt på bakgrunn av landskapstypen, med vurdering avfølgande landskapskomponentar:1. Landskapets hovudformer2. Landskapets småformer3. Småvågar og smalsund4. VegetasjonFigur 2 Avgrensing av landskapstypen (svart strek) og planområdet (blå, stipla strek).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.3.1 LANDSKAPETS HOVUDFORMERLandskapets hovudform vert vekta med middels betydning forlandskapskarakteren i landskapstypenLandskapstypen som fins på og kring Bildøyna er i områdetal mest utbreidd av allelandskapstypane i Hordaland. Som vatnform er våg- og smalsund to ulike formtypar:• Våg: lang og smal bukt som går som ein ”kile” inn i landet.• Sund: trangt og smalt løp, men er eit farvatn mellom to landsider, øyer ellerliknande.Ein våg er ei blindlei som stoppar mot land, medan eit sund er ein passasje (ei lei)mellom to landareal. Grunnen til at dei dannar ein eigen landskapstype er det smaleløpet.Fordi avgrensingane skjer ut frå ei romleg inndeling, er romkjensla frå dei smale løpaavgjerande. Avstanden til begge landsidene vert opplevd som tett og nær. Høgd ogform på dei langsgåande landsidene varierer mykje frå område til område, menlandforma er helst ei strandflate.Figur 3 Flyfoto over Bildøyna viser vågar og sund (Løtvedt, 2005).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Strandsona på Bildøyna varierer mellom brattkyst og svaberg av ulik brattleik. Ogsåstrandsona på Straumesida og Kolltveitsida stig bratt opp frå sjøen. Sunda pålangsidene av Bildøyna skaper såleis tydelege landskapsmessige avgrensingar motaust og vest. Sidan sunda her er ganske smale, virkar dei sterkt romdannande.Samstundes er sunda sterke linjeelement i det overordna landskapet.Dei høgare landskapsformene langs Bildøyna sine aust- og vestsider rammar innplanområdet og gir det ei tett landskapsmessig avgrensing. Innsynet motplanområdet frå områda i aust og vest varierer med landskapets store variasjon ihøgd og terrengformer (til dømes dalsøkk og flater). Kolltveitsida harlandskapsformer som er høgare enn Straumesida, og innsynet er difor større herifrå.Landskapet på Straumesida er lågare og flatar noko ut etter den bratte strandflata,og dette fører til at ein må nærare sjøsida eller høgt opp i terrenget for å få direktevisuell kontakt med Bildøyna.Landskapet nord for Bildøyna inkluderer øygruppene rundt Råna. Dette er mindrelandskapsformer som avgrensar det overordna landskapsrommet mot nord. Sjølv omøyene ikkje er særleg høge, vil dei hindre visuell kontakt frå planområdet og ut motlandskapstypen (skjergarden) i nord. Frå øyene si sørside vil det vere svært godtinnsyn mot planområdet si strandlinje i nord, samt dei høgareliggande delane påmidten av Bildøyna.3.2 OPPSUMMERING LANDSKAPETS HOVUDFORMERHøgda og forma på dei langsgåande landsidene (Straume- og Kolltveitsida) skapereit avgrensa, overordna rom kring Bildøyna. Frå dei høgareliggande punkta i detterommet står Kolltveitsida, Bildøyna og Straumesida i ein direkte visuell kontakt.Linjeføringa i sunda og landskapsvariasjonane kring strandflata og vågane erhovudformene sitt særpreg.Landskapets hovudformer, samla verdi:Utbyggingsalternativ 0:Utbyggingsalternativ 0+:Alternativ 1:MiddelsIntet omfangLite negativt omfangLite negativt omfangKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 4 Overordna landskapsrom i sundet mellom Bildøyna (til høgre) og Straumesida (tilvenstre).3.3 LANDSKAPETS SMÅFORMERLandskapets småformer vert vekta med liten betydning forlandskapskarakteren i landskapstypenRelieffet på landskapets småformer har stor variasjon, noko som i stor grad skuldastat området ligg plassert langs aksen ytterkyst – ”innland”. Planområdet strekker segikkje innover landsidene på Kolltveit og Straume, men i det overordna landskapet erdesse landsidene viktige romdannande element (veggar) i eit rom der Bildøyna fleirestader ligg lågare, med småformer som kollar, låge daldrag og mange internesmårom.Småformene kan likne dei heilt ut mot kystlina, med snaue, låge og småkollalandskap med strandlinjer dominert av naken brattkyst/ svabergkyst. Planområdet harderimot ikkje særleg innslag av snaue berg, men er i stor grad gjengrodd. Strandlinjaer mange stader svært bratt og vil frå sjøsida skjule mange av dei innanforliggandeKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.småformene. Dette gjeld for store delar av Bildøyna; strandtypane bratt- ogsvabergkyst er omkransa med frodigare vegetasjon som gir ei markant strandsone.Figur 5 Bratt strandsone med kraftig vegetasjon. Bildøypollen, Søre Bildøy.Sjølv om det er godt innsyn mot Bildøyna utanfrå (særleg frå Kolltveitsida), har heileBildøy eit svært småkupert terreng med internt korte siktlinjer. På Nore Bildøy vertdette forsterka av tett vegetasjon. Det høgaste punktet i planområdet,Branndalsfjellet, ligg på Søre Bildøy, og det gir noko større terrengvariasjonar sør forRv 555. Vegar, byggefelt, skuleanlegg og gardsbruk gjer difor terrenget på SøreBildøy stadvis meir ope og tilgjengeleg.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 6 Døme på siktlinje på Nore Bildøy, frå midten av øya mot Holmavatnet og Kolltveitsidai bakgrunnen.3.4 OPPSUMMERING LANDSKAPETS SMÅFORMERNår ein bevegar seg inn i Bildøylandskapet frå den bratte strandlinja, dominerersmåformene. Siktlinjene er korte sidan dei små landskapsromma anten ergjengrodde (særleg Nore Bildøy) eller svært kuperte.Landskapet si sårbarheit er hovudsakleg knytt til brot med silhuettane i dei småterrengformeneLandskapets småformer, samla verdi:Utbyggingsalternativ 0:Utbyggingsalternativ 0+:Alternativ 1:MiddelsIntet omfangLite negativt omfangMiddels negativt omfang3.5 SMÅVÅG OG SMALSUNDSmåvågane og smalsunda vert vekta med stor betydning forlandskapskarakteren i landskapstypenKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Landskapet kring Bildøyna er i hovudsak prega av smalsund, men har nokresmåvågar spreidd langs strandlinja på Bildøyna. Sunda på Kolltveitsida ogStraumesida skapar opne farvatn mellom dei store øyareala i aust og vest. Dei smaleløpa gir sjøen form som avlange golv i trange landskapsrom.Sjølv om leia her har rolegare farvatn enn skjærgarden utanfor, vil tidevatnet skapegod gjennomstrøyming av vatnet i sunda og gi god vatnkvalitet.Figur 7 Smalsund mellom Nore Bildøy og Straumesida (Straumsosen).Figur 8 Smalsund (oransje liner) og småvågar kring Bildøyna (Løtvedt, 2005).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Nord i planområdet går våg- og smalsundlandskapet over i småfjord- ogstorsundlandskap. Dette vil seie at frå Råna og nordover endrar landskapskarakterenseg ved at landskapet vert opnare og horisonten lågare. Sjøflata vert større ogstrandflata gradvis slakare. Dette ligg utanfor planområdet, og Råna og øyene rundtligg som ein buffer mellom dei to landskapstypane.3.6 OPPSUMMERING SMÅVÅG OG SMALSUNDSmåvågane er vekta som eit viktig karaktertrekk i denne landskapstypen og er dendelen av landskapet som er mest sårbar for inngrep. Småvågane har korte siktlinjer ismå, avgrensa landskapsrom, noko som gjer at tekniske inngrep kan verte sværtdominerande.Langs smalsunda i planområdet er toleevna noko større, sidan det er store inngrepsom skal til for å endre inntrykket av smalsundet som bevegelseslinje i landskapet.Døme på inngrep som vil kunne påverke landskapskarakteren er bruer og størreutfyllingar.Småvågane er vurdert med høg landskapsverdi og smalsunda middels.Småvågarsom er viktigefor landskapskarakterenBlå linje visersmalsundasinebevegelseslinjerFigur 9 Småvågane er mest framtredande på austsida av Bildøyna.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Våg og smalsund, samla verdi:Utbyggingsalternativ 0:Utbyggingsalternativ 0+:Alternativ 1:Middels - høgIntet omfangLite negativt omfangMiddels negativt omfang3.7 VEGETASJONVegetasjon vert vekta med stor betydning for landskapskarakteren ilandskapstypenVegetasjonsdekket varierer mykje innanfor denne landskapstypen. Det kan seiast atdess lenger ut mot havet eit område ligg, dess skrinnare er vegetasjonen.Landskapet vert opnare og meir sårbart. Der vågane og smalsunda ligg langt ut motkysten, vert dei omringa av mosaikkar med open lynghei og nakne bergflater.Open lynghei fins det lite av på Bildøyna, der oppslag av tett busk- og tresjiktdominerer i stor grad. På dei lune stadene i det småkuperte landskapet er oppslagetav bar- og lauvtre betydeleg, og her har landskapet preg av halvopen buskhei. Dettevil seie eit mellomstadium på veg mot meir lukka lauv- eller barskogstypar.Vegetasjonen dannar ofte veggane i landskapsromma. Høgda og tettleiken eravgjerande for kor sterk romverknaden blir, men og for kor synleg bygg og tekniskeanlegg er. Snau lynghei gir opne landskapsrom, medan høgreist skog gir ei tettareinnramming.Størstedelen av Nore Bildøy har i dag tett vegetasjon, men med eit markant og opekulturlandskap i vest der det framleis går beitedyr. Austsida mot Straume er prega avtett vegetasjon, men hyttene og stiframføring langs sjøsida gir eit noko lettareinntrykk på avstand. Dette vil seie at den midtre delen av Nore Bildøy har tettastvegetasjon som viskar ut sikt og romkjensle. Dette gjer landskapet vanskeleg åorientere seg i.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 10 Vegetasjonen er svært tett på midten av Nore Bildøy.Figur 11 Nore Bildøy er tett bevokst, men med eit tydeleg skille mot kulturlandskapet vest forHolmavatnet (oransje sirkel) som er i drift og vert beita (Løtvedt, 2005).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.På Søre Bildøy er vegetasjonsbiletet meir variert som følge av variert arealbruk.Terrengformene som er vanskeleg å bygge på (skrentar, bratt strandsone etc) hartett, høg vegetasjon. Elles har vegetasjonen på denne delen av Bildøyna i stor gradfunksjon som ein del av arealbruken (skuleanlegg, hagar, gardsbruk).Figur 12 Vegetasjonen rammar inn arealbruken på Søre Bildøy, som til dømes detteGardsbruket.Rett på søraustsida av Rv 555 mot Straumesida, ligg eit ope kulturlandskap som hareit noko anna vegetasjonsbilete enn resten av Søre Bildøy. Her finn ein openbeitemark, omkrinsa av einer og lågt busksjikt. Gjengroing er i ferd med å endredette.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 13 Open kulturmark i endring, rett søraust for Rv 555.3.8 OPPSUMMERING VEGETASJONDen tette vegetasjonen på Nore Bildøy gjer landskapet gjengrodd og mindre sårbartog opent, med høgare toleevne for tekniske inngrep dersom dei elles er godt tilpassaterrenget og overordna grønstrukturar.Kulturlandskapet vest på Nore Bildøy (vest for Holmavatnet) er i stor grad openbeitemark. Sjølv om terrengformene er varierte og nye element kan tilpassast, vildenne delen av Nore Bildøy vere sårbar for inngrep på grunn av det opne,frittliggande preget. Kulturmarka søraust for Rv 555 har også eit ope preg, men ermindre i areal, prega av gjengroing og omkrinsa av anna arealbruk/infrastruktur.Dette gir ei noko høgare toleevne for inngrep.Vegetasjonen som utgjer dei gjengrodde delane av Bildøyna er vurdert med litenlandskapsverdi. Beita kulturmark og gardsbruk er vurdert med høg verdi. Vegetasjontilknytta andre bygde strukturar er vurdert til middels verdi.Vegetasjon, samla verdi:Utbyggingsalternativ 0:Utbyggingsalternativ 0+:Alternativ 1:MiddelsIntet omfangLite negativt omfangLite negativt omfangKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.3.9 LANDSKAPSKARAKTER: Samla verdi, omfang og konsekvensLandskapstypen i planområdet har stor utbreiing og karakteren endrar seg noko iforhold til kor langt ut ein er mot ytterkyst. Bildøyna ligg innanfor den ytre kystlinja ogskjerma mellom to høgareliggande landsider. Variasjonane i sunda sine linjeføringarog vågane si djupn gir landskapet særpreg.Bildøyna er omkrinsa av 3 framtredande sund; Straumsundet mot Straume,Bildøystraumen mot Kolltveit, og sundet mellom Bildøyna og Råna. Strandsona ermange stader bratt, utilgjengeleg og består i hovudsak av brattkyst og svabergkyst avulik brattleik. Dei slake småvågane vert difor verdfulle landskapskvalitetar. Genereltfor landskapstypen gjeld det at vegetasjonen er viktig for landskapskarakteren, mendei svært samanhengande, gjengrodde partia (barskog) av Bildøyna er likevel ikkjeav ein type eller kvalitet som tilseier at den bør ivaretakast. Vegetasjonen i det opnekulturlandskapet og i samband med gardsbruka er derimot viktig forlandskapsopplevinga.Tabellen nedanfor viser samanstilling av verdi og omfang for dei ulikelandskapskomponentane og alternativa:LandskapskomponentarLandskapetshovudformerLandskapetssmåformerSmåvåg ogsmalsundVerdi Omfang KonsekvensMiddelsMiddelsMiddelsAlternativ 0: Intet omfangAlternativ 0+: Lite negativt omfangAlternativ 1: Lite negativt omfangAlternativ 0: Intet omfangAlternativ 0+: Lite negativt omfangAlternativ 1: Middels negativt omfangAlternativ 0: Intet omfangAlternativ 0+: Lite negativt omfangAlternativ 1: Middels negativt omfangVegetasjon Middels Alternativ 0: Intet omfangAlternativ 0+: Lite negativt omfangAlternativ 1 Lite negativt omfang0: Ubetydeleg0+: Liten negativ konsekvens1: Liten negativ konsekvens0: Ubetydeleg0+: Liten negativ konsekvens1: Middels negativ konsekvens0: Ubetydeleg0+: Liten negativ konsekvens1: Middels negativ konsekvens0: Ubetydeleg0+: Liten negativ konsekvens1: Liten negativ konsekvensVed å samanstille konsekvensen for dei ulike landskapskomponentane, får vi densamla konsekvensen for tema landskapskarakter for dei ulike alternativa:Landskapskomponentar Alternativ 0 Alternativ 0+ Alternativ 1Landskapets hovudformer Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Liten negativ konsekvensLandskapets småformer Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensSmåvåg og smalsund Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensVegetasjon Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Liten negativ konsekvensSamla konsekvens Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels neg. konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202417Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.4.2 SYNLEGHEIT FRÅ ULIKE STANDPUNKTFiguren under viser visuell influenssone sett frå bruhovudet på Straumesida, 1,5meter over terreng.Kartet viser korleis landskapet sin kuperte karakter bidrar til at både kystlina og deikyst- og fjordnære åsane og fjellhøgdene er lite synlege. Dette medfører også einoko høgare toleevne når det gjeld inngrep.Figur 15 Synleg landskap sett frå bruhovudet på Straumesida (raud prikk).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202419Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Synlegheitskart i figuren på neste side viser synlegheita frå standpunkt ved Kolltveitkai, 1,5 meter over terreng. Det meste av den opne sjøflata mellom Kolltveit,Bildøyna og Råna vert synleg. Dei bratte strandflatene gjer at ein god del avlandskapet elles får avgrensa innsyn. Synlegheitskartet er ikkje korrigert forvegetasjonen i området, og denne skapar tette strukturar som hindrar innsyn mangestader.Avstandane vil også dempe den visuelle verknaden av tiltak. Større byggestrukturarog anlegg i sjø vil likevel vere godt synleg frå Kolltveitsida.Figur 16 Synleg landskap sett frå Kolltveitsida (raud prikk).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202420Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 17 Synleg landskap frå 5 høgtliggande utsiktspunkt i planområdet (raude prikkar).Kartet over viser aggregert utsikt frå den nordlegaste delen av planområdet (mesturørt). Også her gjeld det at sidan kartet ikkje er korrigert for vegetasjon oppåterrenget, så viser kartet eit større synlegheitsrom enn det ein vil oppleve når ein ståri området. Det er likevel ein god indikasjon på den visuelle samanhengen mellomplanområdet og Straume/Kolltveit. Samstundes viser den korleis moglege bygg påNore Bildøy vil kunne ha gode utsiktsforhold og kontakt mot sjø og kringliggandebebygde område.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202421Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 18 Synleg landskap frå strandlina på Råna (raud prikk).Kartet over viser synlegheita frå 1 standpunkt på Råna, nord for Bildøyna.Landskapet opnar seg i tydeleg avgrensa landskapsrom kring sjøflatene i sunda påbegge sider av Bildøyna. Frå denne vinkelen vil det vere visuell kontakt frå Straumetil Kolltveit, og samanhengen mellom desse vil tre fram.4.3 OPPSUMMERING SYNLEGHEITSidan Bildøyna er omkrinsa av høgareliggande landsider kan innsynet vere stort,særleg frå nord, nordvest og nordaust. Figurane er ikkje korrigert for vegetasjon ogbygde strukturar. Dette gjer at den reelle synlegheita er mindre enn figurane viser.Større tiltak og infrastruktur vil likevel vere godt synleg frå mange stader innanforinfluenssona, særleg frå høgt i terrenget og områda som ligg nærast planområdet.Det er mogleg å legge til rette for avbøtande tiltak som vegetasjonsbelte/skjerming ognoko terrengtilpassing av nye tiltak. Dersom ein unngår massive tiltak langs storedelar av den bratte strandflata i planområdet, så vil utbygging ha mindre verknad påsynlegheita. Tema synlegheit vert ut frå dette vurdert til å ha middels verdi forplanområdet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.22

Landskapsanalyse.Verdi, omfang og konsekvens for utbyggingsalternativa er vist i tabellen under:Synlegheit: Verdi Omfang KonsekvensUtbyggingsalternativ 0: Middels Intet omfang UbetydelegUtbyggingsalternativ 0+: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensAlternativ 1: Middels Middels negativt omfang Middels negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202423Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.5 HØGDELAGKartet viser ein gradient av høgdelaga på Bildøyna, frå lågast (grønt) til høgast(mørkeraud). Det viser tydeleg at terrenget historisk sett har vore utslagsgjevandefor plassering av vegar, anlegg og byggetiltak. Både bustader, vegar og tekniskeanlegg er plassert i dei lågaste høgdesonene.Figur 19 Høgdelagskart over Bildøyna og kringliggande landskap.På Kolltveitsida, sørvest for Bildøyna, finn ein det høgaste landskapsdraget nærplanområdet. Herifrå får ein mest utsyn mot eventuelle tiltak.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202424Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.5.1 OPPSUMMERING HØGDELAGFor å unngå brot med landskapssilhuettar, krev byggetiltak i høgdelaga mellom 40-60meter god landskapstilpassing. På Nore Bildøy gjeld dette også høgdelaga frå 20-40meter.Måten byggetiltak vert plassert i høve til terrenghøgder er avgjerande for korleis detframtrer i landskapet. Høgdelag vert vekta med middels verdi i planområdet.Tabellen under viser samla verdi, omfang og konsekvens av utbyggingsalternativa fortemaet:Høgdelag: Verdi Omfang KonsekvensUtbyggingsalternativ 0: Middels Intet omfang UbetydelegUtbyggingsalternativ 0+: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensAlternativ 1: Middels Middels negativt omfang Middels negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202425Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.6 BRATTLEIKKartet under viser svært stor variasjon i ulike brattleiksgrader. Her får ein framlandskapstypen sine karakteristiske trekk med bratte strandflater og kupert terreng.Midt på Nore Bildøy finn ein mange flatare landskapsområde i det kuperte terrenget.Mange landskapsområde er avgrensa av bratte parti og skrentar.6.1 OPPSUMMERING BRATTLEIKUtifrå risiko- og sikkerheitsmessige omsyn er det generelt ikkje anbefalt å bygge iterreng med fall brattare enn 1:3. Ein bør også unngå skrentar og silhuettar i dei smålandskapsromma,som vist på figuren under.Med bakgrunn i landskapets varierte brattleik og typar brattkyst, vert temaet vektamed middels verdi. Tabellen under viser samla verdi, omfang og konsekvens for deiulike utbyggingsalternativa:Brattleik: Verdi Omfang KonsekvensUtbyggingsalternativ 0: Middels Intet omfang UbetydelegUtbyggingsalternativ 0+: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensAlternativ 1: Middels Middels negativt omfang Middels negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202426Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.Figur 20 Markerte, romdannande kantar og silhuettar (raude linjer).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202427Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.7 LANDSKAPSROMLandskapsromma si hovudinndeling går mellom landskapstypen våg- ogsmalsundlandskap og dei indre øyromma utan direkte kontakt med sjøen(Kolltveitsida og Straumesida).Figur 21 Landskapets overordna strukturar og utsiktspunkt.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202428Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.7.1 OPPSUMMERING LANDSKAPSROMLandskapets romlege inndeling viser eit landskap med variasjon, høgdeforskjellar ogmange interne rom. Dette gir ei noko høgare toleevne for tiltak enn om landskapettydeleg henvendte seg mot open horisont eller verdifulle landskapstypar.Samla verdi for landskapets romlighet vert vurdert til middels. Verdi, omfang ogkonsekvens av dei ulike utbygggingsalternativa er vist i tabellen under:Landskapsrom: Verdi Omfang KonsekvensUtbyggingsalternativ 0: Middels Intet omfang UbetydelegUtbyggingsalternativ 0+: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensAlternativ 1: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202429Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.8 BYGDE STRUKTURARFiguren viser dei bygde strukturane i planområdet. Langs Rv 555 (raud linje overBildøyna) og nordover langs midten/vestsida av Nore Bildøy finn ein dei størsteareala utan bygningar eller tekniske anlegg.Austsida av Nore Bildøy har ein tett hyttestruktur, men framstår som integrert ilandskapet på grunn av vegetasjonstettleiken og sidan det ikkje er bilveg fram tilhyttene.På Søre Bildøy fins den tettaste bygningsstrukturen heilt på sørspissen (utanforplanområdet). Dette ber preg av å vere utbygd og underordnar seg landskapet i litengrad. Gardsbruka på midten og mot vest er frå gamalt av og følgerlandskapsformene i større grad.På austsida mot Straume finn vi skule- og idrettsanlegg. Desse ligg lågt i terrenget oger integrerte strukturar i eit av landskapets smårom.Figur 22 Bygde strukturar innanfor og kring planområdet per 2012.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202430Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.8.1 OPPSUMMERING BYGDE STRUKTURARBåde Kolltveit- og Straumesidene er prega av utbygging. Byggetiltak på Bildøyna kansåleis med god landskapstilpassing gi ei samanhengande, visuell forbindelseslinjemed desse.Dei kringliggande områda sin bebygde karakter gir såleis Bildøyna ei høgaretoleevne i høve til tekniske inngrep i landskapets hovudform. Dette fører vidare til atlandskapet er mindre sårbart på eit meir detaljert nivå, dersom tiltak tek omsyn tilvågane, linjeføringa i sunda, bratte skrentar, og utsiktspunkta i hovudformene.Bygde strukturar sin verdi i landskapssamanheng vert sett til liten. Verdi og omfangav utbyggingsalternativa er samanstilt i tabellen under:Bygde strukturar: Verdi Omfang KonsekvensUtbyggingsalternativ 0: Middels Intet omfang UbetydelegUtbyggingsalternativ 0+: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensAlternativ 1: Middels Lite negativt omfang Liten negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202431Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.9 LANDSKAP: SAMLA VERDI, OMFANG OGKONSEKVENSTabellen under tek utgangspunkt i tabellane for verdi, omfang og konsekvens frårapporten sine ulike tema. Konklusjonen for dei ulike tema er her samanstilt, for åfinne den samla konsekvensen for dei ulike utbyggingsalternativa:Landskapstema Alternativ 0 Alternativ 0 + Alternativ 1Landskapskarakter Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensSynlegheit Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensHøgdelag Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensBrattleik Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvensLandskapsrom Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Liten negativ konsekvensBygde strukturar Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Liten negativ konsekvensSamla konsekvens Ubetydeleg Liten negativ konsekvens Middels neg. konsekvens00+1Figur 23 Samla verdi, omfang og konsekvens for landskap vist i konsekvensvifte fråhandbok 140 (Statens vegvesen).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202432Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landskapsanalyse.10 KJELDERPuschmann, O. 2004: Landskapstyper langs kyst og fjord i Hordaland. NIJOS-rapport 10/04.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202433Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

LandskapsanalyseFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Kari Olrich SørebøMedarbeidere:Taral Zahl JensenOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

KonsekvensutgreiingsrapportKulturminne og kulturmiljøKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Kulturminne og kulturmiljø.1 SAMANDRAG................................................................................................................................................ 12 INNLEIING .................................................................................................................................................... 33 BAKGRUNN................................................................................................................................................... 53.1 OVERORDNA PLANAR OG RETNINGSLINER ............................................................................................... 53.2 DEFINISJONAR OG OMGREP...................................................................................................................... 54 PLANOMRÅDET .......................................................................................................................................... 74.1 GEOGRAFI ................................................................................................................................................ 74.2 HISTORIE.................................................................................................................................................. 84.3 AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE...................................................................................................... 104.4 KULTURMINNE FRÅ NYARE TID.............................................................................................................. 124.5 KULTURMILJØ I PLANOMRÅDET.............................................................................................................. 144.6 INFLUENSOMRÅDET...............................................................................................................................155 KONSEKVENSVURDERING.................................................................................................................... 165.1 VERDIVURDERING ................................................................................................................................. 165.1.1 Delområde 1 – Råna ........................................................................................................................ 165.1.2 Delområde 2 – midtre del av Nore Bildøy (Bildøytangen)............................................................... 185.1.3 Delområde 3 – Området vest for Holmavatnet ................................................................................ 205.1.4 Delområde 4 – Området mellom Vollvika og riksveg 555, inkludert Bildøypollen.......................... 215.2 OMFANG OG KONSEKVENS ..................................................................................................................... 265.2.1 0-alternativet.................................................................................................................................... 265.2.2 Alternativ 0+ .................................................................................................................................... 275.2.3 Alternativ 1....................................................................................................................................... 285.3 OPPSUMMERING..................................................................................................................................... 306 AVBØTANDE TILTAK .............................................................................................................................. 327 SAMANDRAG.............................................................................................................................................. 348 KJELDER ..................................................................................................................................................... 369 VEDLEGG.................................................................................................................................................... 37Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Kulturminne og kulturmiljø.1 SAMANDRAGKonsekvensutgreiinga for kommunedelplanen for Bildøyna greier i tillegg til 0-alternativetut to alternativ (0+ og 1) der løysingar for å imøtekome folkeveksten i Fjell kommune deikomande 20-30 åra står sentralt. Alternativ 1 er vurdert til å ha middels/stor negativkonsekvens for kulturminne og kulturmiljø i planområdet. Ei utbygging vil vere i direktekonflikt med ei rekkje steinalderlokalitetar på Nore Bildøy, som ligg intakte i eit nær urørtnaturområde. I eit overordna langtidsperspektiv, der ein ser Fjell kommune/Sotra som eitheile, er likevel dette alternativet det mest føreseielege med omsyn til vern av kulturminne iområdet.Dei siste 25 åra har Fjell kommune vakse med vel 8000 innbyggarar. Statistisk sentralbyråreknar i sine prognosar med ein endå sterkare vekst dei komande tiåra, hovudsakleg grunnanærleiken til Bergen, med sterk vekst og ein pressa bustadmarknad. Analysar viser atgrunna terrenget, allereie utbygde område og retningsliner i høve til tilrådde avstandarmellom bustadområde og diverse servicetilbod, er det ikkje mogleg å fange opp denforventa folkeveksten i analyseperioden ved å berre fortette eller utvide Straumeområdet. Eieventuell transformering av andre føremål, til dømes næringsområde, til bustadføremål vilikkje vere aktuelt å gjennomføre innan analyseperioden. Alternativ 0+ vil slik genereremykje spreidd utvikling i Fjell kommune og på Sotra. Ei slik spreidd utvikling vil igjen føretil spreidde inngrep i natur og kulturminne, og vidare til utfordringar med tanke påkollektivtrafikk, gang-/sykkelvegar og annan infrastruktur.Bildøyna er vald av Fjell kommune som det framtidige vekstområdet i kommunen. Eiutviding av Straume vestover mot Bildøyna, alternativ 1, vil gje nok areal til å dekkje detforventa bustadbehovet i analyseperioden. På Bildøyna er det i tillegg også ledig areal tilvidare vekst. Reguleringa av Bildøyna iht kommunedelplanen kjem såleis i forkant avfolkeveksten i området. Alternativ 1 føreset ei utbygging med høg arealutnytting, somsamlar veksten i kommunen i eit konsentrert område. Ei tett utvikling på Bildøyna vil såleisføre til mindre spreidd utbygging elles i kommunen. Dette vil seie at også inngrepa ikulturminne (i tillegg til natur, landbruk osb) vert samla på éin stad, og det vil verte einreduksjon i talet på spreidde inngrep i verdifulle kulturminne og natur. Den tette utbyggingapå Bildøyna vil såleis, i eit overordna langtidsperspektiv, føre til at kulturminne andrestader kan vernast.Ved ei realisering av alternativ 1 vil utbygginga hovudsakleg lokaliserast på Nore Bildøyog like sør for riksveg 555 i aust. Bydelen vil slik liggje tett på hovudtransportåra iområdet. God tilrettelegging for gåande og syklande i området, med gang-/sykkelvegarbåde mellom Straume og Bildøyna og internt på Bildøyna, kombinert med eisamlokalisering av funksjonar som arbeidsplass, daglegvare, barnehage, skular og liknandeog ei lokalisering tett på eksisterande kollektivnett, fører til mindre behov for bruk av bilensom transportmiddel. Den tette utbygginga som er planlagt på Bildøyna vil i tillegg skapeeit godt kundegrunnlag for eit ytterlegare velfungerande kollektivtilbod. Alternativ 1 viloppfyller med dette ei rekkje av fokuspunkta i rikspolitiske retningslinjer for samordnaareal- og transportplanlegging.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 1

Kulturminne og kulturmiljø.Formidling av kulturminne er eit sentralt satsingspunkt i kulturminnepolitikken. Eirealisering av alternativ 1 og ei eventuell frigjeving av automatisk freda kulturminne vilinkludere avbøtande tiltak. Formidling av kulturminna i området vil vere heilt sentralt isamband med ei vidareføring av Straumsalmenningen til Bildøyna i form av ein gang-/sykkelveg med interessante stoppestader og aktivitetsområde langsmed traséen, ein såkallakulturakse. Kulturaksen vil mellom anna ha stoppestader som fell saman med godesiktlinjer i området, til dømes mot Bildøystraumen, gravrøysene på Kolltveitsida ogkulturmiljøet ved Holmavatnet med steinalderlokalitetar. Slik kan kontinuiteten i bruken avlandskapet formidlast på ein god måte.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 2

Kulturminne og kulturmiljø.2 INNLEIINGI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført ei utgreiing av moglege konsekvensar tiltak i følgje planen vil ha for kulturminneog kulturmiljø i området.Rapporten er utarbeidd av OPUS Bergen AS på bakgrunn av gjennomgang av eksisterandelitteratur og kjelder om området, synfaring i planområdet og offentleg tilgjengelege rapportar.Kjeldene er i hovudsak Riksantikvaren sin kulturminnedatabase Askeladden, Sefrak-registeret,tilvekstkatalogen til Universitetsmuseet i Bergen og bygdeboka for Fjell. I tillegg er det ianalysen nytta informasjon frå Hordaland fylkeskommune sine rapportar frå arkeologiskeregistreringar (HFK rapport 13-2006, 66-2010 og 11-2011). Rapporten frå den arkeologiskeregistreringa som vart gjennomført i 2012 var ikkje ferdigstilt då denne utgreiinga vart skrive,men steinalderlokalitetane som vart funne i 2012 er inkluderte i konsekvensutgreiinga.Konsekvensutgreiinga følgjer premissene i Statens vegvesens Håndbok 140Konsekvensanalyser, og Riksantikvaren sin rettleiar Kulturminne og kulturmiljø ikonsekvensutgreiingar (Rapport nr. 31 2003).Figur 1. Verdivurdering av kulturmiljø. Utdrag frå SVV håndbok 140.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 3

Kulturminne og kulturmiljø.Kulturmiljø i planområdet er definerte etter Riksantikvaren sine kategoriar. I denne utgreiingaer det hovudsakleg kategoriane fornminne og gardsmiljø/fiskebruk som er aktuelle.Kulturminna/kulturmiljøa i planområdet vert verdi- og omfangsvurderte etter temakulturminner og kulturmiljø i Håndbok 140 (sjå figur 1 og 2).Figur 2. Vurdering av omfanget til tiltaket i høve til kulturmiljø. Utdrag fråSVV håndbok 140.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 4

Kulturminne og kulturmiljø.3 BAKGRUNN3.1 OVERORDNA PLANAR OG RETNINGSLINERSaman med forvalting av naturressursane utgjer kulturminne og kulturmiljø hovudelementa i eisamla miljø- og ressursforvalting. I følgje retningslinene for forvalting skal mangfaldet avkulturminne og kulturmiljø takast vare på og eit representativt utval skal prioriterast for vern.Grunngjevinga for å ta vare på kulturminne og kulturmiljø er at dei har verdi som kjelde tilkunnskap, som grunnlag for oppleving og som bruksressurs.I St.meld. nr. 16 (2004–2005) ”Leve med kulturminner” presenterer regjeringa einhandlingsplan for kulturminnepolitikken fram mot 2020. Målet med tiltaka i handlingsplanen erå stoppe forfallet og tapet av verdifulle kulturminne. Politikken skal bidra til at kulturminne ogkulturmiljø kan gje også komande generasjonar kunnskap og opplevingar. Regjeringa vil atkulturminna skal bevarast som verdifulle ressursar og vera med på å skape verdiar i levandelokalsamfunn.I fylkesdelplan for kulturminne for Hordaland 1999-2010, ”Kultur viser veg”, er det overordnamålet for kulturminnevernet i Hordaland definert som følgjer:”Forvalta kulturarven i Hordaland slik at ein sikrar ei berekraftig utvikling og vernarkulturminne og kulturmiljø som dokumentasjon av fortida og ressurs for framtida.”Kommunedelplanen for kultur for Fjell kommune 2007-2010 har som hovudmål 1) å ta vare påog vidareutvikla Fjell kommune sin eigenart med ei særleg satsing på kystkultur. Vidare er dether lista opp tre delmål. Fjell kommune skal auka fokuset på vern av kulturminne ogkulturlandskap, vera tydeleg i forvaltinga av kulturminna og kulturlandskapet, og ta i bruk ogutnytta næringspotensialet som ligg i kulturminna og kulturlandskapet i kommunen.3.2 DEFINISJONAR OG OMGREPOmgrepa kulturminne og kulturmiljø er definerte i Kulturminneloven § 2.Med kulturminne menes alle spor etter menneskelig virksomhet i vårt fysiske miljø,herunder lokaliteter det knytter seg historiske hendelser, tro eller tradisjon til.Med kulturmiljøer menes områder hvor kulturminner inngår som en del av enstørre helhet eller sammenheng.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 5

Kulturminne og kulturmiljø.Kulturminne frå oldtid og mellomalder (før 1537), erklærte ståande byggverk frå før 1650 ogsamiske kulturminne eldre enn 100 år er automatisk freda etter Kulturminneloven § 4. Dessevert gjerne kalla fornminne. Skip og skipslast eldre enn 100 år er statleg eigedom etterKulturminneloven § 14. Nyare tids kulturminne, som er yngre enn 1537 (erklærte ståandebyggverk yngre enn 1650), har ikkje eit slikt formelt vern. Det skal likevel også takast omsyntil nyare tids kulturminne i all arealplanlegging.Dersom ei planlagt utbygging kjem i konflikt med automatisk freda kulturminne, må planenjusterast/endrast eller det må søkjast om dispensasjon frå Kulturminneloven. Ved eventuelldispensasjon skal tiltakshavar dekkje utgiftene til nødvendige arkeologiske undersøkingar for åsikre kunnskapsverdien, jf. Kulturminneloven § 10.SEFRAK-registeret (SEkretariatet For Registrering Av faste Kulturminne) er eit landsdekkanderegister over alle bygningar frå før år 1900 i Noreg. I enkelte kommunar, som Fjell, er ogsåbygningar som er yngre enn 1900 registrerte. Registreringa fungerer som eit varsko om at detbør gjerast ei vurdering av verneverdien før ein eventuelt gir løyve til å rive eller endrebygningen. For bygningar som er eldre enn år 1850, er det lovfesta at ei slik vurdering mågjerast før ein bygge- eller rivingssøknad blir avgjort (Kml § 25).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 6

Kulturminne og kulturmiljø.4 PLANOMRÅDET4.1 GEOGRAFIBildøyna ligg mellom Straume og Kolltveit, eller Store Sotra og Litle Sotra, i Fjell kommune.Øya strekkjer seg nord-sør, og er delt i to på tvers av riksveg 555.Figur 3. Oversiktskart som viser Bildøyna i forhold til Straume i aust og Kolltveit i vest.Nordre del av Bildøyna består i hovudsak av urørt mark, forutan eit hytteområde med om lag60 hytter langs den austlege strandsona og eit par hytter og naust nær Holmavatnet. ØyaRåna, som ligg nordvest for Bildøyna og strekkjer seg om lag aust-vest, er også med i planen.Råna har tradisjonelt vore nytta som beitemark. Terrenget på både Råna og Nore Bildøy erkupert utmark med myrdrag mellom berg og knausar, og er prega av til dels tett vegetasjonmed lyng, einer og blanda lauvskog. Holmavatnet ligg like nord for riksveg 555 og strekkjerseg om lag 400 meter mot nord/nordaust. Området vest for Holmavatnet utmerker seg medbeita kulturmark, sund og viker.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 7

Kulturminne og kulturmiljø.Området sør for riksveg 555 er utbygd med fleire store bustadfelt. Her ligg mellom annaSotra vidaregåande skule avdeling Bildøy, Fjell ungdomsskule, Bildøy barnehage,idrettshallen Bildøyhallen, og eit mindre næringsområde der Sotra Cement held til. Togardsbruk som framleis er i full drift ligg i vestre delen av området. Søre spissen av Bildøyna,Søre Bildøyna, er eit relativt nyregulert bustadområde og så godt som ferdig utbygd. Detteområdet er difor ikkje teke med i kommunedelplanen.Figur 4. Nore del av Bildøyna med øya Råna, sett mot nordvest.4.2 HISTORIEGardsnamnet Bildøy er nemnd første gong i skriftlege kjelder i eit diplom frå 1419.Namnet ”Torbjørn Bildøø” er då nemnt i samband med eit makeskifte der jord vert donerttil Munkeliv kloster i Bergen. I eit noko yngre dokument, frå 1507, er ”Bildøøyen metMakrele wogen” nemnt som ein av gardane som låg til Nonneseter kloster i Bergen. Ifølgje ei gammal segn skal munkar frå Lysekloster ha hatt urtehage i Steinsvika på SøreBildøy.Landskylda til Bildøyna har vore høg like attende til mellomalderen. I alle fall frå 1647var landskylda høgare enn gjennomsnittet i Fjell. I tillegg ser det ut til å ha vore liten viljetil å dela opp bruka, og Bildøyna hadde på 1800-talet ei uvanleg låg bruksdelingsamanlikna med det som var vanleg i Fjell. Like opp til åra rundt andre verdskrigen vardet berre seks bruk på Bildøyna. Bruka har vore store, og folket på Bildøyna ser ut til å havore velståande. Bildøyna er likevel ikkje av dei beste jordbruksgardane i Fjell. Gardenhadde imidlertid både silde- og makrellvåg, og truleg var det fisket som førde til dei storeKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 8

Kulturminne og kulturmiljø.inntektene. Sidan makrellvågen er nemnd i dokumentet frå 1507 må den ha vore verdifullog viktig for eigarane like attende til mellomalderen. I skifteprotokollane frå slutten av1700-talet er verdien av fiskereiskapane sett meir enn seks gonger høgare enn verdien avkreatura, noko som syner kor viktig sjøen var. På 1800- og byrjinga av 1900-talet vart deti tillegg til det vanlege fisket drive kvalfangst ved Bildøyna; i Bildøysundet, Døsje og iStraumsundet.Det ser ut til å ha vore berre eitt bruk på Bildøyna på 1500-talet. Innmarka låg på vestsidaav øya, mellom Nautaskjeret og Vollvika, medan tilhøyrande naust og sjøhus låg vedBildøypollen og i Vollvika.Figur 5. Kart frå 1793 over innmarka på Bildøyna. Sirkelen markerer klyngjetunet med seksbygningar. Bildøypollen øvst og Vollvika til venstre på kartet. Frå bygdebok for Fjell.På kart over Bildøyna frå 1793 og 1898 er busetnaden markert i form av eit klyngjetun.Klyngjetunet var den vanlege tunforma på Vestlandet like frå mellomalderen og opp tilutskiftingane på 1800-talet, og vart til ved at garden vart delt opp i fleire og fleire brukopp gjennom åra. Husa vart bygde tett saman på same tun for å spare den dyrka jorda ogfor å sikre at alle fekk lik fordeling av teigar med god og mindre god jord.Bildøybrua over til Sotra vart bygd over Nautaskjeret på 1920-talet. I tida rundt andreverdskrigen vart mange parsellar frådelte på Bildøyna, og i 1955 var det 66 bruk pågarden.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 9

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 6. Kart over Bildøyna med Råna frå 1898. Tunforma på Bildøyna var framleis klyngjetunet,markert nede til høgre på kartet. Den lyse fargen markerer innmarka på garden. Frå Bygdebok forFjell.4.3 AUTOMATISK FREDA KULTURMINNEBildøyna har vore eit attraktivt område i førhistorisk tid. Straumsundet og Bildøysundet harvore gode fiskeområde, og menneske har halde til her like attende til steinalderen.Steinalderlokalitetar var oftast strandbundne, og i eldre steinalder var havnivået høgare enn idag. Figur 6 viser havnivået i fire ulike periodar i steinalderen. Rundt år 10 000 før vår tid låghavnivået ved Bildøyna på om lag 38 moh, for så å synke raskt. Dei kjendesteinalderlokalitetane på Bildøyna ligg mellom 9-20 moh, med ei hovudvekt på ca 15 moh.På Nore Bildøy er det kjend 15 automatisk freda kulturminne, alle steinalderlokalitetar og deifleste frå eldre steinalder eller frå overgangen mellom eldre og yngre steinalder (Askeladdenid 141405, 141406, 141407, 141410, 141412, 141414, 141415, 141419 og 144249.Lokalitetane som vart registrerte av Hordaland fylkeskommune i 2012 hadde ikkje fåttAskeladden-id då denne utgreiinga vart gjennomført.)På Råna er det registrert éin steinalderlokalitet (hadde ikkje fått Askeladden-id ellerkartfesting då denne utgreiinga vart gjennomført), og i Vollvika, på Søre delen av Bildøynaer det kjend éin steinalderlokalitet (Askeladden id 112462).I tillegg er det på Nore Bildøy kjend to funnstader med uavklart vernestatus, båe med funnsom truleg stammar frå steinalderen (Askeladden id 141409 og 141411). Det er også gjortlausfunn på Bildøyna. På 1950-talet vart det funne ei steinøks på gnr 34 bnr 3(Universitetsmuseet i Bergen sin tilvekstkatalog, B11244), men denne har ikkje meir detaljertfunnkontekst og kan vere funne på både Nore og Søre Bildøy. Ei jernbile, ein type øks medbreitt blad, er funne på gnr 34 bnr 6, 30 meter frå Bøvatnet (tilvekstnr B10736).Det er også kjend ei rekkje automatisk freda kulturminne i nærleiken av planområdet, sjåfigur 7. På Søre Bildøy, i området som ikkje er med i kommunedelplanen, er det kjend einsteinalderlokalitet som no er fjerna (Askeladden id 95581). Søraust for Bildøyna, påGeitvikneset på austsida av Straumsundet, er det kjend to steinalderlokalitetar (Askeladden idKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 10

Kulturminne og kulturmiljø.143748 og 143749), og vest for Bildøyna, på Kobbeltveit vest for Bildøystraumen, er detkjend tre gravminne (Askeladden id 6307, 6308 og 16137) og to steinalderlokalitetar(Askeladden id 127359 og 127360). Det eine gravminnet (id 6307) er no fjerna.Figur 7. Kart over strandlinjenivået på Bildøyna for høvesvis 10 000, 9500, 8500-8000 og 6600-6000år sidan. Kart frå David Simpson, SFYK, Universitetsmuseet i Bergen.Kjende kulturminne utgjer ofte berre ein liten del av det som er sannsynleg å finne i eitområde. Tolking av landskapet og natur- og kulturhistoriske data vil kunna gje ein pekepinnpå kor sannsynleg det er å finne kulturminne i eit område. Dei arkeologiske registreringanesom er gjennomførte av Hordaland fylkeskommune i samband med kommunedelplanen forBildøyna er berre gjort nord for riksveg 555. I området sør for riksvegen er det potensiale forfunn av ukjende automatisk freda kulturminne.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 11

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 8. Automatisk freda kulturminne på Bildøyna og i nærområdet, frå Riksantikvarenskulturminnedatabase Askeladden. Kartet inkluderar ikkje lokalitetane som vart registrerte i2012.4.4 KULTURMINNE FRÅ NYARE TIDPå Bildøyna er det kjend til saman 40 Sefrak-registrerte bygningar (figur 8). Desse liggmed eitt unntak sør for riksvegen, og hovudsakleg på vestsida av Bildøyna. Det dreier seghovudsakleg om gardsbygningar og naust. Både Vollvika og Bildøypollen er registrertesom verdifulle sjøbruksmiljø. Ved sjøkanten mot Bildøystraumen ligg også restane ettertre moglege torvhus.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 12

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 9. Sefrak-registrerte bygningar på Bildøyna og i nærområdet, markerte med trekantar..Av andre nyare tids kulturminne er det i Straumsundet aust for Bildøyna registrert eintørrmura kastegard (Askeladden id 102041). I tillegg ligg det mange steingjerde påBildøyna, som markerar grenser mellom eigedomar og grenser mellom innmark ogutmark.Kulturminna på Bildøyna må sjåast i samanheng med natur og landskap. Kulturlandskapvert utvikla mellom anna gjennom bruk av ulike driftsmetodar og gjennom ulikesamfunnsepokar som har ført til ulik bruk av område. I mange tilfelle kan ein finne spor ilandskapet som har eit tidsspenn på fleire hundre eller opptil fleire tusen år, og tidsdjubdai eit slikt landskap er verdifullt.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 13

Kulturminne og kulturmiljø.4.5 KULTURMILJØ I PLANOMRÅDETKulturmiljøa i planområdet er definerte med grunnlag i førekomst av kulturminne, og eravgrensa med grunnlag i topografi og vegetasjon, eller av fysiske barrierer som riksveg555. Det er definert 4 kulturmiljø innanfor planområdet:1) Råna2) Området vest for Holmavatnet3) Midtre del av Nore Bildøy, Bildøytangen4) Området mellom Vollvika og riksveg 555Dei automatisk freda kulturminna på Nore Bildøy er alle lokalitetar frå steinalderen.Området er likevel delt i to, grunna det velbevarte kulturlandskapet i delområde 3, somikkje finst i delområde 2. Holmavatnet var sjøområde i steinalderen (sjå figur 6) og erinkludert i delområde 2. Delområde 4 strekkjer seg noko utover plangrensa i sør.Figur 10. Områda med kulturminne/kulturmiljøverdiar innanfor plangrensa forkommunedelplanen. Plangrensa er omtrentleg markert med stipla linje.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 14

Kulturminne og kulturmiljø.4.6 INFLUENSOMRÅDETEi utbygging på Bildøyna kan også få konsekvensar for kulturminne utanfor planområdet.Influensområdet er det samla området der verknader av det aktuelle tiltaket kan forventast åkunna opptre. For kulturminne/kulturmiljø vil influensområdet i hovudsak vera avgrensa etterlandskapsrommet. Dei langsgåande landsidene Straume og Kolltveit skaper eit avgrensa,overordna rom kring Bildøyna, og frå dei høgareliggande punkta i dette rommet stårKolltveitsida, Bildøyna og Straumesida i ein direkte visuell kontakt (Landskapsanalyse, Opus2012). Internt på Bildøyna er terrenget småkupert med korte siktlinjer. Kulturminna utanforplanområdet som kan verta påverka av tiltaka vert gått gjennom under dei uliketiltaksalternativa.Figur 11. Landskapsrommet på og rundt Bildøyna. Stipla linje viser høgdedrag rundtplanområdet som definerer landskapets overordna landskapsrom.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 15

Kulturminne og kulturmiljø.5 KONSEKVENSVURDERING5.1 VERDIVURDERINGKulturminna/kulturmiljøa i dei ulike delområda er vurderte etter ei rekkje kriterium for åstadfeste verdien. Kva kriterium som vert nytta varierer for dei ulikekulturminna/kulturmiljøa. Verdivurderinga baserer seg på kva slags samanhengar ogheilskapar kulturmiljøet viser, og kor godt det viser dei. Her er faktorar somrepresentativitet, autentisitet, fysisk tilstand, bruksverdi, identitet/symbol og tidsdjubde(kulturhistorisk kontinuitet) sentrale.Kulturminne og kulturmiljø kan ha verdi som bruksressurs i seg sjølve, ved at dei er idagleg bruk. Kulturminne kan også inngå som ein opplevingsressurs i samband medturisme og friluftsliv, noko som kan gje grunnlag for næringsutvikling.Automatisk freda kulturminne er per definisjon av nasjonal verdi. I konsekvensutgreiingarmå desse vurderast konkret som del av heilskapen på lik linje med ande kulturminne.5.1.1 Delområde 1 – RånaDelområde 1 er øya Råna, som er naturleg avgrensa av sjø. Terrenget her er kupert, medfleire mindre myrområde og tett vegetasjon med restar etter planta buskfuru som gjer øyavanskeleg framkomeleg. Området har inntil nyleg vore nytta som beitemark for sau, men erno svært attgrodd.Figur 12. Søraustre enden av Råna.På Råna er det kjend eitt kulturminne i form av ein automatisk freda steinalderlokalitet.Lokaliteten vart registrert av Hordaland fylkeskommune i 2012, og rapporten fråregistreringa var ikkje ferdigstilt då denne konsekvensutgreiinga vart skrive. Skildring avKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 16

Kulturminne og kulturmiljø.steinalderlokaliteten på Råna var såleis ikkje tilgjengeleg, og lokaliteten hadde heller ikkjefått Askeladden-id. Steinalderlokaliteten ligg ved ei myr i austre enden av øya, på om lag15 moh, og har vore strandbunden. Den ligg i eit område som framstår som autentisk, medgod samanheng med opphavleg miljø og funksjon.Figur 13. Steinalderlokaliteten på Råna markert med raudt.Figur 14. På Råna er vegetasjonen tett, og øya er vanskeleg framkomeleg.Steinalderlokaliteten er det einaste registrerte kulturminnet på øya, og delområde 1representerer ingen stor tidsdjubde. Kulturmiljøet her viser likevel at sjøen alltid har voreein viktig ressurs i området, og kan slik ha verdi når det gjeld styrking av ein lokal identitetSteinalderlokaliteten er av ein kulturminnetype som er relativt vanleg på Vestlandet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 17

Kulturminne og kulturmiljø.Hordaland fylkeskommune har berre gjennomført arkeologiske registreringar på delar avRåna. Det er såleis noko potensiale for funn av ukjende automatisk freda kulturminne påøya.Steinalderlokaliteten på Råna ligg i ein opprinneleg, urørt kontekst, men øya er attgrodd ogvanskeleg framkomeleg. Kulturmiljøet i delområde 1 har med dette middelsopplevingsverdi. Vidare har kulturmiljøet på Råna liten/middels kunnskapsverdi og litenbruksverdi.Delområde 1 er vurdert til å ha liten/middels verdi for kulturminne og kulturmiljø.5.1.2 Delområde 2 – midtre del av Nore Bildøy (Bildøytangen)Området sentralt på Nore Bildøy er hovudsakleg inngrepsfri utmark. Området er avgrensamot hytteområdet i aust, Holmavatnet og sjø i vest, og av fjellknausar/terrenghøgder i sørog nord. Vegetasjonen er tett, og som på Råna er området vanskeleg framkomeleg.Figur 15. Automatisk freda kulturminne på Nore Bildøy markert med svart.Uavklarte lokalitetar markert med raudt. Det Sefrak-registrerte naustet i delområde 3 ermarkert med brun firkant lengst vest i området.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 18

Kulturminne og kulturmiljø.I delområde 2 er det kjend 12 kulturminne i form av automatisk freda steinalderlokalitetar(dei som vart registrerte før 2012 har Askeladden id 141405, 141406, 141407, 141410,141412, 141414, 141415, 141419 og 144249), og 2 lokalitetar med ukjend vernestatus somtruleg stammar frå steinalderen (Askeladden id 141409 og 141411). Den fysiske tilstandenpå dei automatisk freda lokalitetane er god, og som på Råna ligg dei i eit område somframstår som autentisk, med god samanheng med opprinneleg miljø og funksjon. (Sjåvedlegg for detaljert skildring av lokalitetane.) Lokalitetane som vart registrerte avHordaland fylkeskommune i 2012 hadde ikkje fått Askeladden-id då denne utgreiinga vartskrive. Det fanst heller ikkje ei meir utfyllande skildring av lokalitetane.Figur 16. Oversiktsbilete frå midten av delområde 2 mot sørvest. Holmavatnet i bakgrunnen.Ein av steinalderlokalitetane (lok 11) ligg ved det lyse graset i midten av fotografiet.Foto frå Rapport 66-2010, Hordaland fylkeskommune.Lokalitetane i delområde 2 er representative for den tidlege steinalderen på Vestlandet.Kulturminne av denne typen er ikkje sjeldan forekommande, men konsentrasjonen avlokalitetar her gjer at området skil seg ut. Steinalderlokalitetane viser korleis sjøen alltid harvore viktig for menneska langsmed kysten. Slik kan desse kulturminna ha verdi når detgjeld styrking av ein lokal identitet, knytt til tradisjon rundt bruken av området. Det finstikkje kulturminne frå andre periodar enn steinalder i delområde 2, og området vert ikkjenytta som ressurs i gardsdrifta i dag. Det er såleis ingen stor tidsdjubde i dette kulturmiljøet.Hordaland fylkeskommune har gjennomført arkeologiske registreringar i heile delområde 2i samband med kommunedelplan for Bildøyna. Det er såleis ikkje potensiale for funn avukjende automatisk freda kulturminne i området.Delområde 2 har med dette stor opplevingsverdi, middels/stor kunnskapsverdi og litenbruksverdi.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 19

Kulturminne og kulturmiljø.Delområde 2 er vurdert til å ha middels/stor verdi for kulturminne og kulturmiljø.5.1.3 Delområde 3 – Området vest for HolmavatnetOmrådet vest for Holmavatnet er ei halvøy med eit samansett, velhalde beiteområde medinnslag av kystlynghei. Direktoratet for Naturforvalting vektar området med B-verdi (lokaltviktig). Delområde 3 er avgrensa av sjø mot vest, av riksvegen og sjøen i sør, avHolmavatnet i aust og av vegetasjonsskilje mot nord. Delområdet er såleis hovudsaklegavgrensa etter utstrekninga til kulturlandskapet.23Figur 17. Tydeleg skilje i vegetasjonen mellom delområde 2 og delområde 3 på Nore Bildøy.Lengst sør på halvøya ligg tre automatisk freda steinalderlokalitetar. Lokalitetane vartregistrerte av Hordaland fylkeskommune i 2012, og rapporten frå registreringa var ikkjeferdigstilt då denne konsekvensutgreiinga vart gjort. Skildring av steinalderlokalitetane vardifor ikkje tilgjengeleg, og desse hadde heller ikkje fått Askeladden-id. Nøyaktigkartfesting av lokalitetane var imidlertid tilgjengeleg. Lokalitetane ligg i eit område somframstår som autentisk, med god samanheng med opprinneleg miljø og funksjon.Lengst vest i området ligg eit kulturminne frå nyare tid; eit naust/notbu frå første kvartal av1900-talet (Sefrak-id 12460018060). Naustet har potensielt stor bruksverdi.Kulturlandskapet vert framleis beita, og delområde 3 speglar ei viss tidsdjubde. Bådesteinalderlokalitetane og naustet viser korleis sjøen alltid har vore viktig for menneskalangsmed kysten, og saman med utnyttinga av kystlyngheia som ein ressurs har dettekulturmiljøet verdi når det gjeld styrking av ein lokal identitet, knytt til tradisjon rundtbruken av området. Særleg forvalting av kystlyngheia som eit lokalt særpreg gjer atkulturmiljøet i delområde 3 får høg verdi. Området vart rydda for einer så seint som i 2010.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 20

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 18. Delområde 3 sett frå sørvest. Velhalde kulturlandskap og beitemark.Hordaland fylkeskommune har gjennomført arkeologiske registreringar i heile delområde 3i samband med kommunedelplan for Bildøyna. Det er såleis ikkje potensiale for funn avukjende automatisk freda kulturminne i området.Delområde 3 har med dette stor opplevingsverdi, stor kunnskapsverdi og middels/storbruksverdi.Delområde 3 er vurdert til å ha stor verdi for kulturminne og kulturmiljø.5.1.4 Delområde 4 – Området mellom Vollvika og riksveg 555, inkludertBildøypollenDelområde 4 omfattar området mellom Vollvika i sør og riksveg 555 i nord. Områdetstrekkjer seg til Straumsundet i aust og inkluderer Bildøypollen i vest. Området er prega avjordbruksdrift, og vekslar mellom opne beitemarker, mindre bustadområde, dyrka mark,blandingsskog og fjellknausar, med Branndalsfjellet, det høgste punktet på Bildøyna, aust idelområdet. Det er framleis aktiv drift på fleire gardsbruk i området i dag. Delområde 4 eravgrensa mot riksveg 555 i nord, mot sjøen i aust og vest og mot skuleområdet ogbustadfelt i sør.I følgje kartet over Bildøyna frå 1793 (figur 4) var innmarka konsentrert på vestrehalvdelen av Bildøyna. Her er det i dag stor tettleik av Sefrak-registrerte bygningar (figur18), og området er prega av oppstykka kulturlandskap med sauebeite, gamlegardsbygningar og restar etter steingjerder som markerar grenser mellom eigedomar. Deiopprinnelege tunformene er i liten grad bevarte. Dei Sefrak-registrerte bygningane iområdet er våningshus, løer, uthus, flor, tørkehus og utedo, alle frå slutten av 1800-talet ogKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 21

Kulturminne og kulturmiljø.byrjinga av 1900-talet. To av desse gardsbygningane er markert med raudt, ”meldepliktigeved ombygging eller riving”, sjå figur 19. Desse er eit våningshus frå 1800-talet (Sefrak-id12460018006) og ein skjeneflor (hus for storfe) utan datering (Sefrak-id 12460018020).Dei Sefrak-registrerte bygningane er tidstypiske og representative for området, og har storbruksverdi. Dei er imidlertid av varierande fysisk tilstand, og ligg i eit kulturmiljø som eroppstykka av fortetting og nybygging. Mange av dei Sefrak-registrerte bygningane innanfordelområde 4 var anten fjerna eller var ruinar ved registreringstidspunktet, og fleire av desseer det ikkje noko att av i dag.Figur 19. Kulturminne i delområde 4. Sefrak-bygningar er merkt med raude, gule og svartepunkt, Straumsundet bru er merkt med raud sirkel, kastegarden er merkt med K ogsteinalderlokaliteten i Vollvika er merkt med rune-R.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 22

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 20. Dei tre meldepliktige Sefrak-bygningane i delområde 4,merkt med raude punkt.Figur 21. Meldepliktige Sefrak-registrerte bygningar i delområde 4. Til venstre: våningshus (Sefrak-id2460018006). Til høgre: skjeneflor (Sefrak-id 12460018020).Figur 5 viser at innmarka på Bildøyna på slutten av 1800-talet var utvida mot aust. I dag erkulturlandskapet i austre del av delområde 4 berre bevart i eit avgrensa areal som framleisvert nytta til beite, men området er delvis gjengrodd. Kulturmarka har eit ope preg, men erlite i areal, og er omkrinsa av anna arealbruk/infrastruktur som ikkje har nokon samanhengmed gardsdrifta, som skule- og idrettsområdet på Søre Bildøy.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 23

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 22. Kulturlandskapet ved Straumsundet. Området er prega av gjengroing.Ei rekkje av dei Sefrak-registrerte bygningane i delområde 4 er – eller har vore – naust.Sjølve Bildøypollen er eit registrert sjøbruksmiljø, og dei fleste av dei Sefrak-registrertenausta er frå slutten av 1800-talet/byrjinga av 1900-talet, det eldste moglegvis frå 1700-talet. I dag er imidlertid fleire av dei gamle nausta rivne og nye naust i rekkjer er bygde.Bildøypollen viser såleis liten grad av autentisitet. Eitt naust frå 1800-talet er registrert sommeldepliktig ved ombygging eller riving (Sefrak-id 12460018043), sjå figur 23.Figur 23. Bildøypollen. Gardsområdet på Bildøyna på høgda i bakgrunnen. Naustområdet er sterktpåverka av nyare utbygging. Naust nr 3 frå venstre er meldepliktig, sjå også figur 23.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 24

Kulturminne og kulturmiljø.Figur 24. Meldepliktig naust i Bildøypollen (Sefrak-id 12460018043).Ved Straumsundet, lengst aust i delområde 4, går gamle Straumsundet bru. Denne er fråtida då vegen mellom Knarrvika og Bildøyna vart bygd på 1920-talet. Brua har heve- ogsenkemekanisme og er bygd i stein, jern og tre. Lenger sør i Straumsundet, utanfordelområde 4, ligg ein kastegard, ”Gamlabryggjo” (Askeladden id 102141) .Figur 25. Gamle Straumsundet bru.Det er ikkje kjend automatisk freda kulturminne i delområde 4. Hordaland fylkeskommunehar imidlertid ikkje gjennomført arkeologiske registreringar her, og det er potensiale forfunn av ukjende automatisk freda kulturminne i området. I sørvestre del av området er detstort potensiale for funn av mellom anna restar etter hus og førhistorisk dyrking. I tillegg erdet i områda som ligg 9-20 moh særleg potensiale for funn av steinalderlokalitetar. Dette ersærleg aktuelt nordvest i delområde 4, ved Kvernavatnet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 25

Kulturminne og kulturmiljø.Delområde 4 viser lokal tradisjon og identitet, der samanhengen mellom gardsbruket ogsjøbruksmiljøet i Bildøypollen er sentral. Kastegarden i Straumsundet, sør for delområde 4,bidreg til ytterlegare styrking av den sjøtilknytte identiteten i området. Delområde 4 harmiddels kunnskapsverdi.Tettleiken av Sefrak-registrerte bygningar gjer området spesielt, men mange av deiregistrerte bygningane eksisterer ikkje lenger i dag. Den opprinnelege tunforma er berrebevart i liten grad, og området er prega av fortetting og oppstykking, med innslag av gamlesteingjerder. Kulturmiljøet i delområde 4 speglar ei relativt stor tidsdjubde, men denne erikkje umiddelbart enkel å få auge på. Opplevingsverdien er difor sett til middels.Kulturminna er representative for epoken, men dei er ikkje sjeldant forekommande påVestlandet, og dei fleste bygningane er frå 1900-talet og såleis ikkje av særleg høg alder.Kulturminna i delområde 4 har middels bruksverdi.Delområde 4 har middels bruksverdi, middels kunnskapsverdi og middels opplevingsverdi.Delområde 4 er vurdert til å ha middels verdi for kulturminne og kulturmiljø.DelområdeVerdi1 – Råna Liten/middels2 – Bildøytangen Middels/stor3 – Vest for Holmavatnet Stor4 – Omr ml Vollvika og Rv Middels5.2 OMFANG OG KONSEKVENSUtbyggingsplanane kan verke direkte og indirekte inn på kulturminne/kulturmiljø.Fyrstnemnde er knytt til dømes til fjerning eller øydelegging av kulturminne/kulturmiljø.Indirekte innverknad, på den andre sida, har å gjere med den heilskaplege forståinga avkulturminne/kulturmiljø. Endringar i det kringliggande natur- og kulturlandskapet kan gjeresamanhengane vanskelege å lese, og slik forringe opplevingsverdien til kulturminne ogkulturmiljø.5.2.1 0-alternativet0-alternativet tilsvarer dagens situasjon. Dette alternativet vil ikkje ha innverknad påkulturminna/kulturmiljøa innanfor influensområdet.0-alternativet vil ha intet/lite omfang for kulturminne og kulturmiljø.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 26

Kulturminne og kulturmiljø.0-alternativet vil med dette føre til ubetydeleg konsekvens for kulturminne og kulturmiljøinnanfor influensområdet.5.2.2 Alternativ 0+Delområde 1Alternativ 0+ vil truleg innebere ei vidareføring av dagens situasjon på Råna, utaninnverknad på kulturminnet på øya. Utviding av Straume kan medføre noko visuellskjemming, men det er lite truleg at det vil kome noko utbygging på Råna.Omfanget for alternativ 0+ for delområde 1 kan såleis seiast å vere lite/intet omfang.Alternativ 0+ vil såleis føre til ubetydeleg konsekvens for delområde1.Delområde 2 og 3Utbygging på Nore Bildøy kan vanskeleg gjerast utan å råke automatisk freda kulturminne,og utbygging i nærleiken av kulturmiljøa kan redusere opplevingsverdien. Utbygging avSotrasambandet vil truleg føre til noko meir støy og ureining, og noko visuell påverknad,men delområde 2 er skjerma bak ein fjelltopp, og den nye traséen for Sotrasambandet gårlenger sør enn dagens trasé, slik at dette i liten grad vil påverke delområde 3.Omfanget av alternativ 0+ for delområde 2 og 3 vil såleis vere lite negativt. Alternativ 0+vil såleis føre til liten negativ konsekvens for delområde 2 og 3Delområde 4Delområde 4 vert direkte påverka av alternativ 0+. På Søre Bildøy finst det i dag bådebustader, offentleg tenesteyting og infrastruktur, og alternativ 0+ vil truleg føre til eifortetting i dette området. Nytt Sotrasamband inneber ei utviding av dagens trasé overBildøyna, inkludert ei utviding av sekundærvegen frå hovudvegen ned til gamlebrua iStraumssundet (sjå plankart, KDP Bildøyna). Dette medfører at kulturlandskapet i austredelen av delområde 4 vert direkte råka. I vest vil den nye vegtraséen gå noko sør for dagenstrasé, og vil grense mot Nore del av delområde 4. Dette vil ha indirekte påverknad pådelområde 4 ved at forurensing, støy og eventuell støyskjerming kan forringeopplevingsverdien av kulturmiljøet her. Gamlebrua over Straumsundet vil ikkje vertadirekte råka av mindre utbyggingar, men kan verta råka av utbygging av sekundærvegen tilSotrasambandet.Ei mogleg fortetting vil føre til ytterlegare oppstykking av det gamle kulturlandskapet ogdet resterande kulturmiljøet i delområde 4. Alternativ 0+ vil mest truleg ikkje ha nokodirekte innverknad på Sefrak-hus, men miljøet som ein heilskap vert råka.Omfanget av alternativ 0+ for delområde 4 vil vere middels negativt. Konsekvensen foralternativ 0+ for delområde 4 vert såleis middels negativ konsekvens.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 27

Kulturminne og kulturmiljø.Alternativ 0+OmfangKonsekvensDelområde 1 Lite/intet omfang Ubetydeleg konsekvensDelområde 2 Lite negativt Liten negativ konsekvensDelområde 3 Lite negativt Liten negativ konsekvensDelområde 4 Middels negativt Middels negativ konsekvensSamla konsekvens for alternativ 0+ vil vere liten/middels negativ konsekvensInfluensområdetAlternativ 0+ vil ikkje ha direkte påverknad på kulturminna utanfor planområdet.Kulturminna kan verta råka av indirekte, visuell påverknad, men utbygginga som vil komemed alternativ 0+ vil vere konsentrert på Straumesida, og vil såleis ikkje ha storinnverknad på kulturminna på Kolltveitsida. Fortetting på Søre Bildøy kan imidlertid føretil ei forringing av opplevingsverdien til steinalderlokaliteten i Vollvika. Kulturminna påGeitvikneset ligg relativt godt skjerma i forhold til utbygging på Søre Bildøy. Utbyggingaav nytt Sotrasamband kan føre til ei viss indirekte, visuell påverknad på kulturminna.5.2.3 Alternativ 1Delområde 1Alternativ 1 vil medføre at Råna vert regulert til friområde, og steinalderlokaliteten vert lagti ei omsynssone som bandlegg området og bevarer kulturminnet i sitt opprinnelege miljø.Delområde 1 vil såleis ikkje verta direkte påverka av tiltaket. Utbygging av Bildøyna somei utviding av Sotra kystby vil føre til store endringar på Bildøytangen. Kulturminnet liggimidlertid noko skjult nord for ein kolle på Råna, og den indirekte påverkinga frå visuellskjemming vil difor vere noko avgrensa. Opplevingsverdien vert difor i stor gradoppretthalde i delområde 1. Ei eventuell opparbeiding av gangvegar i området vil vidaregjere kulturminnet meir tilgjengeleg for formidling.Omfanget for alternativ 1 for delområde 1 kan såleis seiast å vera lite positivt,Konsekvensen for delområde 1 vert såleis liten positiv konsekvens.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 28

Kulturminne og kulturmiljø.Delområde 2Ei realisering av alternativ 1 medfører ein total og irreversibel endring av arealet idelområde 2, der kystbyen vil etablerast. Mange av steinalderlokalitetane vil verta direkteråka av utbygginga. Kulturminne som ikkje vert direkte råka vil mest sannsynleg få eikraftig forringing av verdien, då lokalitetane ikkje lenger ligg i sin opprinnelege kontekst.Omfanget for alternativ 1 for delområde 2 kan såleis seiast å vere stort negativt.Konsekvensen for delområde 2 vert såleis stor negativ konsekvens.Delområde 3Ei realisering av alternativ 1 vil føre til at delområde 3 vert regulert til LNF-område. Dei tresteinalderlokalitetane vert regulerte i ei større omsynssone saman med det særeignekulturlandskapet, noko som bandlegg området og vernar kulturmiljøet. Utbygginga av einby på Bildøytangen vil føre til ei total og irreversibel endring av nærmiljøet til delområde 3.Alternativ 1 vil såleis ha indirekte påverknad på delområde 3, ved at opplevingsverdien tilkulturmiljøet vert noko forringa.Omfanget for alternativ 1 for delområde 3 kan såleis seiast å vere lite negativt.Konsekvensen for delområde 3 vert såleis liten negativ konsekvens.Delområde 4Ei realisering av alternativ 1 vil føre til at delområde 4 vert regulert til LNF-område (vestredelen), naustføremål (Bildøypollen), sentrumsføremål (austre delen) og bustadføremål(austre og midtre delen) (sjå plankartet, KDP Bildøyna). I tillegg vert nytt Sotrasambandbygd tvers over Bildøyna.Landskapet i austre delen av delområde 4 vil endrast totalt og irreversibelt.Kulturlandskapet vert direkte råka ved at heile austre delen av kulturmiljøet vert bygd utsom sentrumsføremål og bustader, samt ved utbygging av Sotrasambandet medsekundærveg.Vestre delen av delområde 4 vil ikkje påverkast i like stor grad. Her vil hovuddelen avkulturmiljøet regulerast til LNF-område med spreidd busetnad. Heilskapen i dette mestverdifulle området vil såleis i stor grad bevarast. Nore del vil påverkast ved at ny trasé forSotrasambandet vert lagt her, og kulturlandskapet her vil påverkast indirekte ved redusertopplevingsverdi. Utbygginga av kystbyen ved Straumssundet kan i tillegg virke inn påopplevinga av kulturmiljøet ved Bøvatnet.Omfanget for alternativ 1 for delområde 4 kan såleis seiast å vere middels negativt.Konsekvensen for delområde 4 vert såleis middels negativ konsekvens.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 29

Kulturminne og kulturmiljø.Alternativ 1OmfangKonsekvensDelområde 1 Lite positivt Liten positiv konsekvensDelområde 2 Stort negativt Stor negativ konsekvensDelområde 3 Lite negativt Liten negativ konsekvensDelområde 4 Middels negativt Middels negativ konsekvensSamla konsekvens for alternativ 1 vil vere middels til stor negativ konsekvens.InfluensområdetEi utbygging av kystby på Bildøyna vil ikkje ha direkte påverknad på kulturminna utanforplanområdet. Landskapet på Bildøyna vil imidlertid endrast i stor grad, noko som kan føretil at samanhengen mellom dei ulike kulturminna og kulturmiljøa kan verta vanskelegare ålesa. Særleg er dette relevant med omsyn til kulturminna på båe sider av Bildøystraumen.Kulturminna ved Geitvikneset vil i liten grad verta påverka av utbygging iht alternativ 1.5.3 OPPSUMMERINGKonsekvensane for kulturminne og kulturmiljø ved dei ulike alternativa er oppsummertkonsekvensvifta og i boksen under.Kulturminne og kulturmiljø0-alternativetAlternativ 0+Alternativ 1Ubetydeleg konsekvensLiten/middels negativ konsekvensMiddels/stor negativ konsekvensKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 30

Kulturminne og kulturmiljø.00+1Figur 26. Konsekvensvifte med oppsummeringav dei ulike alternativa.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 31

Kulturminne og kulturmiljø.6 AVBØTANDE TILTAKEi gjennomføring av alternativ 1 vil gje middels/store negative konsekvensar forkulturminne og kulturmiljø i planområdet. Eit generelt avbøtande tiltak vil vere å søkjaminst mogleg visuell innverknad i høve til kulturmiljøa, ved å tilpasse utbygginga tillandskapsrom og siktlinjer. Steingardar, restar etter tufter og liknande i heile planområdetbør i størst mogleg grad bevarast. Ein må vise stor varsemd ved planlegging av tiltak iområde med påviste, eller høgt potensiale for funn av kulturminne. Arkeologiskeregistreringar i område med potensiale for funn av automatisk freda kulturminne børgjennomførast i samband med område-/detaljregulering.Figur 27. Oversikt over samanhengen mellom steinalderlokalitetane i delområde 3 (markertmed svart sirkel), gravminna på Kolltveitsida (markert med raud sirkel) og sjøbruksmiljøet iBildøypollen (markert med blå sirkel).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 32

Kulturminne og kulturmiljø.Kunnskapsverdien til dei automatisk freda kulturminna som vert direkte råka av utbyggingamå sikrast ved ei arkeologisk utgraving. Funn frå eventuelle utgravingar i området kanformidlast til lokalbefolkninga som ein del av den planlagde kulturaksen, eller visast frampå regionale museer i området. Ei slik formidling av kulturminna vil bidra til ei styrking avstadidentiteten i området. Kulturstiar i nærleiken av bevarte kulturmiljø og kulturminne kanstyrke opplevingsverdien til kulturminna, både ved betring av framkomelegheita og vedformidlinga i seg sjølv. Ved etablering av gangstiar i nærleiken av kulturminne er det viktigå ta omsyn til slitasjeproblematikk. Mellom kystbyen og kulturmiljø, som delområde 3, børdet etablerast buffersoner, gjerne i form av grøntdrag, som gjer at opplevingsverdien tilkulturmiljøa vert redusert minst mogleg.Figur 28. Utsikt mot Kolltveit i vest frå fjelltoppen ved riksveg 555 på Nore Bildøy.Steinalderlokalitetane i delområde 3 er markert med raudt lengst til høgre i biletet, og gravhaugane påKolltveitsida er markert med raudt noko til venstre for midten på biletet.Ei føresetnad i planprogrammet for kommunedelplan Bildøyna og områderegulering NoreBildøy er at kulturminna og kulturmiljøa skal gje eit nyttig kunnskapsgrunnlag til lokalidentitetsskaping, etablering av kulturbasert næringsliv og trivelege bumiljø som folk kankjenne seg att i – også i eit urbant miljø. Ved ei realisering av alternativ 1 vil utbygging iplanområdet gjerast på ein heilskapleg måte, med fokus på mellom anna gjennomgåandegrønstruktur, siktlinjer og bevaring av det særeigne kystlandskapet og kystidentiteten iområdet. Dei overordna, gjennomgåande siktlinjene som skal oppretthaldast i utbyggingavil mellom anna, saman med kulturaksen, framheve historiske samanhengar i området.Dette gjeld både samanhengen mellom dei ulike kulturminna i planområdet, og mellomkulturminna innanfor og utanfor planområdet, som mellom steinalderlokalitetane ogkystlyngheia i delområde 3 og gravene på Kolltveitsida. Dette vil igjen framheve densentrale rolla Bildøysundet har hatt både som næringsveg og som transportåre.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 33

Kulturminne og kulturmiljø.7 SAMANDRAGKonsekvensutgreiinga for kommunedelplanen for Bildøyna greier i tillegg til 0-alternativetut to alternativ (0+ og 1) der løysingar for å imøtekome folkeveksten i Fjell kommune deikomande 20-30 åra står sentralt. Alternativ 1 er vurdert til å ha middels/stor negativkonsekvens for kulturminne og kulturmiljø i planområdet. Ei utbygging vil vere i direktekonflikt med ei rekkje steinalderlokalitetar på Nore Bildøy, som ligg intakte i eit nær urørtnaturområde. I eit overordna langtidsperspektiv, der ein ser Fjell kommune/Sotra som eitheile, er likevel dette alternativet det mest føreseielege med omsyn til vern av kulturminne iområdet.Dei siste 25 åra har Fjell kommune vakse med vel 8000 innbyggarar. Statistisk sentralbyråreknar i sine prognosar med ein endå sterkare vekst dei komande tiåra, hovudsakleg grunnanærleiken til Bergen, med sterk vekst og ein pressa bustadmarknad. Analysar viser atgrunna terrenget, allereie utbygde område og retningsliner i høve til tilrådde avstandarmellom bustadområde og diverse servicetilbod, er det ikkje mogleg å fange opp denforventa folkeveksten i analyseperioden ved å berre fortette eller utvide Straumeområdet. Eieventuell transformering av andre føremål, til dømes næringsområde, til bustadføremål vilikkje vere aktuelt å gjennomføre innan analyseperioden. Alternativ 0+ vil slik genereremykje spreidd utvikling i Fjell kommune og på Sotra. Ei slik spreidd utvikling vil igjen føretil spreidde inngrep i natur og kulturminne, og vidare til utfordringar med tanke påkollektivtrafikk, gang-/sykkelvegar og annan infrastruktur.Bildøyna er vald av Fjell kommune som det framtidige vekstområdet i kommunen. Eiutviding av Straume vestover mot Bildøyna, alternativ 1, vil gje nok areal til å dekkje detforventa bustadbehovet i analyseperioden. På Bildøyna er det i tillegg også ledig areal tilvidare vekst. Reguleringa av Bildøyna iht kommunedelplanen kjem såleis i forkant avfolkeveksten i området. Alternativ 1 føreset ei utbygging med høg arealutnytting, somsamlar veksten i kommunen i eit konsentrert område. Ei tett utvikling på Bildøyna vil såleisføre til mindre spreidd utbygging elles i kommunen. Dette vil seie at også inngrepa ikulturminne (i tillegg til natur, landbruk osb) vert samla på éin stad, og det vil verte einreduksjon i talet på spreidde inngrep i verdifulle kulturminne og natur. Den tette utbyggingapå Bildøyna vil såleis, i eit overordna langtidsperspektiv, føre til at kulturminne andrestader kan vernast.Ved ei realisering av alternativ 1 vil utbygginga hovudsakleg lokaliserast på Nore Bildøyog like sør for riksveg 555 i aust. Bydelen vil slik liggje tett på hovudtransportåra iområdet. God tilrettelegging for gåande og syklande i området, med gang-/sykkelvegarbåde mellom Straume og Bildøyna og internt på Bildøyna, kombinert med eisamlokalisering av funksjonar som arbeidsplass, daglegvare, barnehage, skular og liknandeog ei lokalisering tett på eksisterande kollektivnett, fører til mindre behov for bruk av bilensom transportmiddel. Den tette utbygginga som er planlagt på Bildøyna vil i tillegg skapeeit godt kundegrunnlag for eit ytterlegare velfungerande kollektivtilbod. Alternativ 1 viloppfyller med dette ei rekkje av fokuspunkta i rikspolitiske retningslinjer for samordnaareal- og transportplanlegging.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 34

Kulturminne og kulturmiljø.Formidling av kulturminne er eit sentralt satsingspunkt i kulturminnepolitikken. Eirealisering av alternativ 1 og ei eventuell frigjeving av automatisk freda kulturminne vilinkludere avbøtande tiltak. Formidling av kulturminna i området vil vere heilt sentralt isamband med ei vidareføring av Straumsalmenningen til Bildøyna i form av ein gang-/sykkelveg med interessante stoppestader og aktivitetsområde langsmed traséen, ein såkallakulturakse. Kulturaksen vil mellom anna ha stoppestader som fell saman med godesiktlinjer i området, til dømes mot Bildøystraumen, gravrøysene på Kolltveitsida ogkulturmiljøet ved Holmavatnet med steinalderlokalitetar. Slik kan kontinuiteten i bruken avlandskapet formidlast på ein god måte.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 35

Kulturminne og kulturmiljø.8 KJELDERFjell bygdebok band IV, Gards- og slektshistoria for gardsnummer 30-41. Fjell kommune2008.Håndbok 140 Konsekvensanalyser, Statens Vegvesen 2006.Kulturhistorisk Vegbok for Hordaland. Hordaland fylkeskommune 1993.”Kultur viser veg”. Fylkesdelplan for kulturminne for Hordaland 1999-2010. Hordalandfylkeskommune 1999.Landskapsanalyse, kommunedelplan Bildøyna, Fjell kommune. Opus Bergen AS 2012.Mellom by og hav. Kommunedelplan for kultur 2007-2010. Fjell kommune 2007.Rapport nr. 31 2003; Kulturminne og kulturmiljø i konsekvensutgreiingar. Direktorat forkulturminneforvaltning 2003.Rapport 13-2006. Kulturhistoriske registreringar. Reguleringsplan for Vollvika, Fjellkommune. Hordaland fylkeskommune 2006.Rapport 66-2010. Kulturhistoriske registreringar. Områdeplan Nore Bildøy, Fjell kommune.Hordaland fylkeskommune 2010.Rapport 11-2011. Kulturhistoriske registreringar. Frådeling av grunneigedom ogomregulering av LNF-areal, Bildøy gnr 34 bnr 1, Fjell kommune. Hordaland fylkeskommune2011.St.meld. nr. 16 (2004–2005), ”Leve med kulturminner”.Nettressursar:Universitetsmuseet i Bergen sin tilvekstkatalogAskeladdenKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 36

Kulturminne og kulturmiljø.9 VEDLEGGAutomatisk fredakulturminneAskeladden id Skildring Funn Datering141405 Lokaliteten ligg påvestsida av Bildøy, omlag 17 moh. øvst i eitgrasvakse, NV-SAorientert daldrag medglissen blandingsskog.Lokaliteten ligg i lettskrånande terreng påsørsida av daldraget, ogtvers over på nordsidaligg lok. 2. Dei lågastegrasflatane mellom desselokalitetane er sværtfuktige av vassig frå eitstørre myrområde likeovanfor mot aust.Utstrekninga pålokaliteten er estimert til380 kvm.141406 Lokaliteten ligg påvestsida av Bildøy, omlag 17 moh. øvst i eitgrasvakse, NV-SAorientert daldrag medglissen blandingsskog.Lokaliteten ligg i lettskrånande terreng pånordsida av daldraget, ogtvers over på sørsida ligglok. 1. Dei lågastegrasflatane mellom desselokalitetane er sværtfuktige av vassig frå eitstørre myrområde likeovanfor mot aust.Utstrekninga er estimerttil 510 kvm.141407 Lokaliteten ligg påaustsida av eit størremyrområde inne på øya,tett opp mot grensa forhyttefeltet som strekk seglangs sjøsida i aust.Lokaliteten ligg mellom15 og 20 moh. i ei lyngogeinevakse skråning,som stig opp mot einruvande, N-S orientertbergrygg. Lokalitetenavgrensast av negativeprøvestikk i S, V og Ø.37 funn frå 3 positiveprøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint.18 funn frå 3 positiveprøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint, mylonitt og kvarts.Funn: 136 funn frå 5positive prøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint, kvarts, bergart ogjaspis.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Ut frå materiale og høgdeover havet kanlokaliteten vere fråtidlegmesolitikum.Ut frå materiale og høgdeover havet kanlokaliteten vere fråtidlegmesolitikum.Nokre av funna indikereraktivitet iseinmesolitikum, men denvarierte høgda over havetmuleggjer også eldrefasar.Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 37

Kulturminne og kulturmiljø.Utstrekninga er estimerttil 470 kvm, lokalitetenkan strekke seg lenger innpå hyttetomta mot N.141410 Lokaliteten ligg mellom10 og 15 moh. i skråningapå ein bergrygg, somstrekk seg som eit nesnordvest utover motHolmavatnet. Skråningaer tilvakse med lyng,einer og glissenblandingsskog.Lokaliteten er avgrensa avnegative prøvestikk ogtopografi.141412 Lokaliteten ligg rundt 13moh. ved vestenda av eimyr i eit lågt daldrag. Firepositive prøvestikk liggnede i myra, som hergjeng over i ein bekk somrenn ned eit trongt skarmot sjøen i vest. Det mestfunnrike stikket ligg likeovanfor, oppå einlyngkledd rygg som stikksom eit lite nes sørover utmot skaret. Lokaliteten eravgrensa av negativeprøvestikk og topografi isør, sørvest og aust, medei utstrekning på om lag455 kvm. Lokaliteten kanstrekke seg lenger motnordvest utanforplanområdet.141414 Lokaliteten ligg mellom15 og 20 moh. inne påøya, i nordsida av ein A-V orientert dal. Dalbotnener prega av ei stor myrsom strekk seg inn fråHolmavatnet i vest.Området vert avgrensa avnegative prøvestikk,topografi og bart berg.Lokaliteten har eiutstrekning på om lag 712kvm.141415 Lokaliteten ligg kring 15moh. midt i nordsida avein A-V orientert dal.Dalbotnen er prega av eistor myr som strekk seginn frå Holmavatnet ivest. Området er avgrensaFunn: 57 funn frå 6positive prøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint, rhyolitt, kvarts,kvartsitt og mylonitt.Funn: 62 funn frå 5positive prøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint, kvarts, kvartsitt,pimpstein, grønstein ogmylonitt.Funn: 36 funn frå 4positive prøvestikk .Råstoffsamansetninga er:Flint, rhyolitt og kvarts.Funnmaterialet kan skriveseg både fråseinmesolitikum ogtidlegneolitikum, menhøgda over havetmuliggjer også eldremesolittiske dateringar.Høgda over havetsannsynleggjer eitidfesting tilseinmesolitikum, nokosom også kan stemmemed funnmaterialet.Noko av funnmaterialetkan truleg knytast tilfleire periodar fråtidlegneolitikum ogattende tilmellommesolitikum. Utfrå høgda over havet kanein her også vente å fåeldre dateringar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 38

Kulturminne og kulturmiljø.av negative prøvestikk ogberg. Funnområdet sitotale utstrekning er omlag 570 kvm.141419 Funnområdet strekk segfrå i underkant av 10 mohnordover opp gjennom eitdaldrag, opp på einterrasse ca 15 moh.Terrassen ville ved høgarehavnivå vere eit nes ut isjåøen. Lokaliteten har eiestimert utstrekning på684 kvm, og er avgrensaav negative prøvestikk ogberg langs vest-, øst- ogsørsida, og ein bergkant inord.144249 Lokaliteten ligg ca. 12moh. inn i eit lågt daldrag,nordaust opp frå nordsidaav Holmavatnet.Området er grasvakse ogmyrlendt, med lyng, tetteeinekratt og glissenlauvskog. Lokaliteten erdelvis avgrensa avnegative prøvestikk, mendet er framleis mogeleg atlokaliteten kan strekkjeseg noko vidare opp imeir drenert terreng,høgare inn i dalbotnen.Utstrekninga er om lag326 kvm, men må sjåastsom usikker.Uavklart vernestatus141409 Funnstaden ligg rundt 20moh. inne på øya, øvst ieit A-V orientert daldrag.Terrenget skrår ned motsørvest, og tilvekse medgras, lyng og einer.Ytterlegare prøvestikkresulterte ikkje i fleirefunn.Funn: 220 funn frå 10positive prøvestikk.Råstoffet består av flint,kvarts, kvartsitt,sandstein, og noko mulegmylonitt og rhyolitt.Funn: 14 funn frå 1positivt prøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint, kvarts og kvartsitt.Kvartsitten er utypisk,men ser ut til å verebearbeida.Funn: 1 funn frå 1positivt prøvestikk.Råstoffsamansetninga er:Flint.141411 1 flintbit frå prøvestikkASM44Funnmaterialet tilseier ataktiviteten har føregått iseinmesolittikum, menlokaliteten sihøgdemessige utstrekningmuleggjer aktivitet både ieldre og yngre periodar.Så langt er tidfestinga avlokaliteten usikker, menhøgda over havetmuleggjer bådemesolittisk ogtidlegneolittisk aktivitet.Det er usikkert korvidtavslaget stammar frå einbuplass/aktivitetsområde,men høgda over havetmuliggjer aktivitet både itidleg- ogmellommesolitikum.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 39

Kulturminne og kulturmiljøFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Ambjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

KommunedelplanNordre BildøyFjell kommuneRAPPORKonsekvensvurdering forbiologisk mangfoldTRådgivende Biologer AS 1402

Rådgivende Biologer ASRAPPORTENS TITTEL:Kommunedelplan Nordre Bildøy, Fjell kommune. Konsekvensvurdering for biologiskmangfoldFORFATTER:Ole Kristian Spikkeland, Linn Eilertsen, Bjart Are Hellen & Per Gerhard IhlenOPPDRAGSGIVER:Opus Bergen AS ved Nancy JensenOPPDRAGET GITT: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO:Mai 2010 Mai-desember 2010 17. desember 2010RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR:1402 50 sider ISBN 978-82-7658-827-9EMNEORD:- Kommunedelplan / områdeplan- Biologisk mangfold- Fjell kommune- Nordre BildøySUBJECT ITEMS:RÅDGIVENDE BIOLOGER ASBredsgården, Bryggen, N-5003 BergenForetaksnummer 843667082-mvaInternett : www.radgivende-biologer.no E-post: post@radgivende-biologer.noTelefon: 55 31 02 78 Telefax: 55 31 62 75Forsidefotos: Utvalg av naturtyper på Nordre Bildøy: Naturbeitemark vest for Straumsundet, kystmyrsentralt på Bildøytangen, rik kulturlandskapssjø i Kvernavatnet og strandberg på Bildøytangen (fotos:Ole Kristian Spikkeland).

FORORDOpus Bergen AS, i regi av Lie-gruppen AS, og Fjell kommune har igangsatt arbeidet medkommunedelplan og områdeplan for Bildøy vest for Straume. I første omgang skal det utarbeidesplanprogram. Tiltaket omfatter Nordre Bildøy og øya Råna nordvest for Bildøy.Rådgivende Biologer AS er i denne forbindelse bedt om å dokumentere biologisk mangfoldverdier iterrestrisk og akvatisk miljø, inkludert rødlistearter. Tidligere har firmaet foretatt en enkel kartleggingav strandsonen og øvre deler av sjøsonen på Nordre Bildøy.Tiltaksområdet er befart 10. juni, 22. juni, 3. september, 11. oktober og 24. november 2010. OleKristian Spikkeland er cand.real. i terrestrisk zoologisk økologi med spesialisering innen fugl. LinnEilertsen er cand. scient. i naturressursforvaltning med spesialisering innen GIS. Bjart Are Hellen ercand. scient. i zoologisk økologi med fiskebiologi som spesialfelt, mens Per Gerhard Ihlen er dr.scient.i botanikk med spesialisering på kryptogamer. Arve Sletten takkes for hjelp med båtskyss til Råna.Rådgivende Biologer AS takker Opus Bergen AS ved Nancy Jensen for oppdraget.Bergen, 17. desember 2010INNHOLDSLISTEForord ....................................................................................................................................4Innholdsliste...........................................................................................................................4Sammendrag ..........................................................................................................................5Kommunedelplan Nordre Bildøy............................................................................................8Metode og datagrunnlag .......................................................................................................10Avgrensing av tiltaks- og influensområdet............................................................................13Områdebeskrivelse ...............................................................................................................14Verdivurdering .....................................................................................................................18Virkning og konsekvenser av tiltaket....................................................................................37Avbøtende tiltak ...................................................................................................................41Oppfølgende undersøkelser/overvåking ................................................................................41Referanser ............................................................................................................................42Vedlegg: Beskrivelse av naturtyper ......................................................................................44Rådgivende Biologer AS 4Rapport 1402

SAMMENDRAGSpikkeland, O.K., L. Eilertsen, B.A. Hellen & P.G. Ihlen 2010.Kommunedelplan Nordre Bildøy, Fjell kommune.Konsekvensvurdering for biologisk mangfold.Rådgivende Biologer AS rapport 1402, 50 sider, ISBN 978-82-7658-827-9Rådgivende Biologer AS har på oppdrag fra Opus Bergen AS dokumentert biologisk mangfoldverdier,inkludert rødlistearter, i terrestrisk og akvatisk miljø i forbindelse med utarbeidelse av kommunedelplanog områdeplan for Nordre Bildøy i Fjell kommune.TILTAKETKommunedelplanen og områdeplanen for Nordre Bildøy omfatter ny hovedadkomst fra Sotrasambandetog ut til nordspissen av Nordre Bildøy, utfylling og bygging i strandsonen nord påBildøy (ca. 80 m ut fra dagens strandlinje), utbygging av strandsonen ved Holmavatnet midt på øya,hotell (ca. 200 rom) med ny infrastruktur, offentlig sjøpromenade og småbåtkai til hotell, ca. 3 000boliger, ca. 100 000 kvm næring, barnehage, parker og grøntdrag, gang- og sykkelnett og bro over tiløya Råna fra nordspissen av Nordre Bildøy.TERRESTRISK MILJØVerdifulle naturtyperDet er registrert til sammen 12 verdifulle naturtyper etter DN-håndbok 13 (2007) i tiltaksområdet påBildøy. Disse fordeler seg på 11 ulike lokaliteter, som vist i figur 10. Èn naturtype har B-verdi(viktig), mens 10 har C-verdi (lokalt viktig). Innenfor èn av naturtypene er den truete vegetasjonstypenrikt hasselkratt registrert. Samtlige identifiserte naturtyper befinner seg på Bildøy, ingen på Råna.Naturtypen med høyest verdi, naturbeitemarka i Rotavika, har en skjermet beliggenhet i forhold til depresenterte utbyggingsskissene på Nordre Bildøy og forventes derfor ikke å bli berørt av tiltaket. Idette området lengst sør i Holmavatnet ligger også naturtypen evjer, bukter og viker, som ikke vil bliberørt. De øvrige fem naturtypene nord for Rv 555 forventes alle å bli mer eller mindre nedbygde somfølge av tiltaket. Dette gjelder; rik edellauvskog med vegetasjonstypen rikt hasselkratt like nord forriksveien, kystmyra som strekker seg østover fra Holmavatnet sentralt på Bildøytangen, evjer, bukterog viker i nordenden av Holmavatnet og to forekomster av gammel lauvskog, utforming gamleospeholt, henholdsvis i Søra Apalvika nordvest på Bildøytangen og i skråningen øst for Holmavatnet.Det er mer uklart i hvilken grad de resterende fem lokalitetene - med til sammen seks naturtyper - påsørsiden av Rv 555 blir berørt gjennom en eventuell utbygging eller fortetting her. Dette gjelder tonaturbeitemarker ved henholdsvis Straumsundet og Branndalsfjellet, èn hagemark, utformingbjørkehage, nordøst for Branndalsfjellet, èn kystlynghei på Branndalsfjellet og èn rik kulturlandskapssjøi Kvernavatnet. Samtlige lokaliteter har lokal verdi og befinner seg til dels under store kraftlinjer idag. Samlet sett vurderes virkningen for tema naturtyper som stor negativ.Karplanter, moser og lavKarplante-, mose- og lavfloraen består av vanlige og vidt utbredte arter som i hovedsak er knyttet tilgammel, oseanisk lynghei under gjengroing. Store arealer er dessuten tilplantet med buskfuru, ogstedvis sitkagran. Særlig på Råna dominerer buskfuruvegetasjon. Også strandbergene på Bildøy ogRåna framstår som fattige. Det er ikke gjort spesielle artsfunn verken her eller i det øvrigetiltaksområdet. Nord for Rv 555 på Bildøytangen vil den planlagte utbyggingen medføre omfattendenedbygging av arealer med samme fattige vegetasjon som beskrevet ovenfor. Virkningen av tiltaket viltrolig være mindre sør for riksveien, fordi det først og fremst vi være aktuelt med fortetting i disseområdene. Siden arealene her i en viss grad omfatter boligområder og beitemark, vil karplantefloraenRådgivende Biologer AS 5Rapport 1402

som berøres ved en utbygging ha en noe annen karakter. Innslaget av kulturmarksplanter er vesentligstørre, men heller ikke i dette området vil spesielt verdifulle arter eller forekomster bli berørt. På Rånaer karplante-, mose- og lavfloraen enda mer triviell og ensartet enn på Bildøy og Bildøytangen, særligsom følge av de omfattende buskfuruplantningene. Her vil også virkningen av planlagte tiltak væreliten, fordi arealene er tenkt utnyttet til friluftsformål. Samlet sett vurderes virkningen for temakarplanter, moser og lav som stor negativ.Fugl og pattedyrFugle- og pattedyrfaunaen i tiltaksområdet kjennetegnes av et nokså alminnelig artsinventar og laveindividkonsentrasjoner. Dette reflekterer på mange måter de fattige vegetasjonsforholdene i området.De planlagte tiltakene vil medføre et stort inngrep i leveområdene til mange fuglearter. For fugl vil engenerell reduksjon i skogs- og utmarksareal føre til en nær tilsvarende reduksjon i antall reirplasser ogrevir. Noen arter vil kunne tilpasse seg nye boligområder, parklandskap ol. som blir etablert – og kanogså tenkes å øke i antall sammenlignet med i dag, eventuelt komme til som helt nye arter. Dettegjelder for eksempel: Kjøttmeis, blåmeis, svarthvit fluesnapper, rødstrupe, linerle, gråtrost, svarttrost,grønnfink og skjære. Noen arter tiltrekkes av oppsatte fuglekasser og fuglebrett, eller av gressplener tilå beite på. Samtidig gir hagebusker og hekker godt skjul. Fragmentering av opprinnelige leveområder iskog og utmark vil kunne ha en negativ virkning for arter som har behov for større, sammenhengendeareal. Menneskelig ferdsel og forstyrrelser vil virke negativt inn på hjort, andre pattedyrarter og mangefuglearter. Enkelte våtmarksfuglearter som er knyttet til Holmavatnet, vil kunne bli særlig forstyrret,likeså større fuglearter som i dag lever i de tette, og til dels avskjermete, skogområdene som blantannet finnes på Råna. Samlet vurderes tiltaket å ha middels negativ virkning på fugl og pattedyr. Selveanleggsfasen vurderes å ha stor negativ virkning på de samme artsgruppene.Verdien for terrestrisk miljø blir samlet sett liten til middels. Virkningen av tiltaket vil være stornegativ, noe som gir middels negativ konsekvens.• Vurdering: Liten til middels verdi og stor negativ virkning gir middels negativ konsekvens (--)AKVATISK MILJØVerdifulle ferskvannslokaliteterDet er ikke registrert verdifulle ferskvannslokaliteter i influensområdet, og tiltaket har derfor ingenvirkning på dette temaet.Fisk og ferskvannsorganismerHolmavatnet har aure og stingsildbestander, auren gyter i utløpet. Kvernavatnet har stingsildbestand.Andre ferskvannsorganismer er trolig typiske for regionen. I driftsfasen med avrenning tilHolmavatnet kan tiltaket gi noe redusert biologisk produksjon i innsjøen, det er ikke ventet merkbareeffekter på fisken. Etter utbygging vil forholdene bli tilnærmet som før utbyggingen.• Vurdering: Liten verdi og ingen til liten negativ virkning gir liten negativ konsekvens (-)RØDLISTEARTERFlere rødlistearter er registrert på Nordre Bildøy, truethetskategori i parentes: Ål (CR) ble elfisket iutløpsbekken fra Holmavatnet. Siden det ikke er ventet at en utbygging vil få betydning foravrenningsmønsteret, vurderes virkningen som liten for denne arten. Fiskemåke (NT) er trolig den avrødlisteartene som vil bli mest negativt berørt av en utbygging. Arten hekker flere steder inne påBildøy sør for Rv 555. Under feltarbeidet ble i tillegg påvist: Makrellterne (VU), strandsnipe (NT),hønsehauk (NT), stær (NT) og ask (NT). Skifervokssopp (NT) vokser i naturbeitemarka i Rotavika.Rådgivende Biologer AS 6Rapport 1402

Utover dette foreligger det informasjoner om tyrkerdue (VU) og vipe (NT) i området, og tilfeldigehøstobservasjoner av lomvi (CR) og alke (VU). I sjøområdene påtreffes av og til steinkobbe (VU).Generelt vurderes konsekvensene for rødlistearter å være noe større i selve anleggsfasen enn etter atutbyggingen er avsluttet.• Vurdering: Middels til stor verdi og middels til liten negativ virkning gir middels negativkonsekvens (--)Oppsummering av verdi, virkning og konsekvens av en utbygging på Nordre Bildøy er gitt i tabell 1.Tabell 1. Oppsummering av biologisk mangfold-verdier i forbindelse med kommunedelplan for NordreBildøy.AVBØTENDE TILTAKAvbøtende tiltak blir vanligvis gjennomført for å unngå eller redusere mulige negative konsekvenser,men tiltak kan også iverksettes for å forsterke mulige positive konsekvenser. Siden dette er enkonsekvensutredning for en kommunedelplan, og ikke for en reguleringsplan med konkrete ogkartfestete tiltak, er denne gjennomgangen gjort generell. Ved en videre utvikling av planene, må deavbøtende tiltakene spesifiseres nærmere.OPPFØLGENDE UNDERSØKELSER/OVERVÅKNINGKonsekvensutredningen i kommunedelplanen er utført på et overordnet nivå, siden planen ikkeinneholder reguleringsdetaljer for hvert delområde. Når det i neste omgang blir lagt fram reguleringsplanerfor de ulike områdene, må registreringene detaljeres for at planen skal kunne tilpasses de ulikemiljøhensynene.Rådgivende Biologer AS 7Rapport 1402

KOMMUNEDELPLAN NORDRE BILDØYDet skal utarbeides kommunedelplan og områdeplan for Bildøy vest for Straume i Fjell kommune. Iforkant skal det lages et planprogram. Tiltaket på Nordre Bildøy, og øya Råna i nordvest, omfatter:- Ny hovedadkomst fra Sotrasambandet og ut til nordspissen av Nordre Bildøy- Utfylling og bygging i strandsonen nord på Bildøy (ca. 80 m ut fra dagens strandlinje)- Utbygging av strandsonen ved Holmavatnet midt på øya- Hotell (ca. 200 rom) med ny infrastruktur- Offentlig sjøpromenade og småbåtkai til hotell- Ca. 3 000 boliger- Ca. 100 000 kvm næring- Barnehage- Parker og grøntdrag- Gang- og sykkelnett- Bro over til Råna fra nordspissen av Nordre Bildøy.Rådgivende Biologer AS 8Rapport 1402

Figur 1. Tiltaksområdet på Nordre Bildøy i Fjell kommune omfatter også øya Råna i nordvest. Tilhøyre ligger Litlesotra med kommunesenteret Straume (Kilde: Opus Bergen AS).Figur 2. Skisse som viser mulig utbyggingsmønster på Nordre Bildøy. Det er også planlagt bro overmot Råna, som så vidt kan skimtes i nordvest (Kilde: Opus Bergen AS).Rådgivende Biologer AS 9Rapport 1402

METODE OG DATAGRUNNLAGEKSISTERENDE DATAGRUNNLAGVurderingene i rapporten baserer seg på eksisterende informasjon og resultatene fra fem befaringer itiltaksområdet i perioden 10. juni-24. november 2010. Det var alminnelig gode værforhold dafeltarbeidene ble utført. Det er også sammenstilt resultat fra litteratur, gjort søk i nasjonale databaserog tatt direkte kontakt med statlig forvalting, Fjell kommune og lokale aktører. Bak i rapporten er detpresentert en liste over referanser og muntlige kilder. For denne konsekvensvurderingen erdatagrunnlaget vurdert som godt: 3 (jf. tabell 2).Tabell 2. Vurdering av kvalitet på grunnlagsdataetter Brodtkorb & Selboe 2007).Klasse Skildring0 Ingen data1 Mangelfullt datagrunnlag2 Middels datagrunnlag3 Godt datagrunnlagMETODE FOR VERDISETTING OG KONSEKVENSVURDERINGDenne konsekvensvurderingen er bygd opp etter en standardisert tre-trinns prosedyre beskrevet iHåndbok 140 om konsekvensutredninger (Statens vegvesen 2006). Framgangsmåten er utviklet for ågjøre analyser, konklusjoner og anbefalinger mer objektive, lettere å forstå og enklere å sammenligne.TRINN 1: REGISTRERING OG VURDERING AV VERDIHer beskrives og vurderes områdes karaktertrekk og verdier innenfor hvert enkelt fagområde såobjektivt som mulig. Med verdi menes en vurdering av hvor verdifullt et område eller miljø er medutgangspunkt i nasjonale mål innenfor det enkelte fagtema. Verdien blir fastsatt langs en skala somspenner fra liten verdi til stor verdi (se eksempel under):TRINN 2: TILTAKET SIN VIRKNINGVerdiLiten Middels Stor⏐------------------------------⏐---------------------------- -⏐EksempelMed virkning (også kalt omfang eller påvirkning) menes en vurdering av hvilke endringer tiltakettrolig vil medføre for de ulike tema, og graden av endring. Her beskrives og vurderes type og virkningav mulige endringer dersom tiltaket blir gjennomført. Virkningen blir vurdert langs en skala fra stornegativ til stort positiv virkning (se eksempel under).VirkningStor neg. Middels neg. Liten / ingen Middels pos. Stor pos.⏐---------------------------⏐---------------------------⏐--------------------------⏐---------------------------⏐ EksempelRådgivende Biologer AS 10Rapport 1402

TRINN 3: SAMLET KONSEKVENSVURDERINGHer kombineres trinn 1 (områdets verdi) og trinn 2 (tiltakets virkning) for å få fram den samletekonsekvensen av tiltaket. Sammenstillingen skal vises på en ni-delt skala fra svært stor negativkonsekvens til svært stor positiv konsekvens (se figur 3).Vurderingen blir avsluttet med et oppsummeringsskjema der vurdering av verdi, virkning ogkonsekvenser er oppsummert i kortversjon. Hovedpoenget med å strukturere konsekvensvurderingenepå denne måten er å få fram en mer nyansert og presis presentasjon av konsekvensene av ulike tiltak.Det vil også gi en rangering av konsekvensene som samtidig kan fungere som en prioriteringsliste forhvor en bør fokusere i forhold til avbøtende tiltak og videre miljøovervåking.Figur 3. ”Konsekvensvifta”. Konsekvensen for et temaframkommer ved å sammenholde områdets verdi fordet aktuelle tema og tiltakets virkning/omfang påtemaet. Konsekvensen vises til høyre, på en skala frameget stor positiv konsekvens (+ + + +) til meget stornegativ konsekvens (– – – –). En linje midt på figurenangir ingen virkning og ubetydelig/ingen konsekvens(etter Statens vegvesen 2006).BIOLOGISK MANGFOLDVERDIFULLE NATURTYPERVerdifulle naturtyper er kartlagt i henhold til utvalg og metode som er nedfelt i DN-håndbok 13 (DN2006). Tidligere har Fjell kommune foretatt en naturtypekartlegging av kommunen på mer overordnetnivå (Moe 2003, Larsen & Fjeldstad 2005). På mer lokalt nivå er områdene nærmest Rv 555 kartlagtav Overvoll mfl. (2008) i forbindelse med en konsekvensutredning av fastlandssambandet RV 555Sotra-Bergen (Sotrasambandet). Kartlegging på samme nivå er nå gjennomført i hele tiltaksområdet påBildøy og Råna. Eventuelle forekomster av truete vegetasjonstyper (jf. Fremstad & Moen 2001) eromtalt under dette kapitlet.KARPLANTER, MOSER OG LAVKapittelet om karplanter, moser og lav omfatter beskrivelse av vanlig vegetasjon som ikke kanklassifiseres som naturtyper, jf. DN-håndbok 13. Slik vegetasjon dominerer vanligvis arealmessig. Ihenhold til NVE-malen fra Korbøl mfl. (2009) skal det under dette kapittelet lages ”en kort og enkelbeskrivelse av vegetasjonens artssammensetning og dominansforhold”. Kartleggingen avvegetasjonstyper skal følge Fremstad (1997). Virknings- og konsekvensvurderingene av vanligvegetasjon blir derfor gjort i kapitlet om karplanter, moser og lav.Rådgivende Biologer AS 11Rapport 1402

FUGL OG PATTEDYRFjell kommune har gjennomført viltkartlegging etter DN-håndbok 11, se Bjørkevoll mfl. (2005). For åsupplere og detaljere denne kartleggingen, er det gjennomført egne ornitologiske registreringer itiltaksområdet 10. juni og 22. juni 2010 (Bildøy) og 24. november (Råna). Ved de to førstnevntebesøkene ble det lagt vekt på å kartfeste syngende, territoriehevdende individer. Tilleggsinformasjoner innhentet fra tilgjengelig litteratur og nasjonale databaser, og gjennom samtaler med lokalkjente ogansatte i offentlig forvaltning.VERDIFULLE FERSKVANNSLOKALITETERVerdifulle ferskvannslokaliteter er kartlagt i henhold til DN-håndbok 15 (2000).FISK OG FERSKVANNSORGANISMERDet er foretatt elektrofiske i bekken mellom Holmavatnet og sjøen under lav vannføring 11. oktober2010. Gytemuligheter og vandringshindre ble registrert. Fanget fisk ble artsbestemt og lengdemålt førden ble sluppet ut igjen. Mulige innløpsbekker til Holmavatnet med gytemuligheter ble kartlagt 10.juni 2010.Verdisettingen av de ulike fagtemaene er forsøkt standardisert etter skjemaet i tabell 3.Tabell 3. Kriterier for verdisetting av ulike fagtema innen biologisk mangfold.Tema Stor verdi Middels verdi Liten verdiTerrestrisk miljøVerdifulle naturtyperKilder: DN-håndbok 13,NVE-veileder 3-2009Karplanter, moser og lavKilde: Statens vegvesen –håndbok 140 (2006)Fugl og pattedyrKilder: Statens vegvesen –håndbok 140 (2006),DN-håndbok 11Akvatisk miljøVerdifulle lokaliteterKilde: DN-håndbok 15Fisk ogferskvannsorganismerKilde: DN-håndbok 15RødlistearterKilde: NVE-veileder3-2009 Naturtypelokaliteter med verdiA (svært viktig) Områder med stort artsmangfoldi nasjonal målestokk Områder med stort artsmangfoldi nasjonal målestokk Viltområder og vilttrekk medviltvekt 4-5 Ferskvannslokaliteter med verdiA (svært viktig) Naturtypelokaliteter med verdiB (viktig) Områder med stort artsmangfoldi lokal eller regional målestokk Områder med stort artsmangfoldi lokal eller regional målestokk Viltområder og vilttrekk medviltvekt 2-3 Ferskvannslokaliteter med verdiB (viktig) Naturtypelokaliteter med verdiC (lokalt viktig) Områder med arts- ogindividmangfold som errepresentativt for distriktet Områder med arts- ogindividmangfold som errepresentativt for distriktet Viltområder og vilttrekk medviltvekt 1 Andre områderDN-håndbok 15 ligger til grunn, men i praksis er det nesten utelukkende verdien for fisk som blir vurdert her Leveområder for arter i destrengeste kategoriene pånasjonal rødliste: Kritisk truet(CR) og sterkt truet (EN) Områder med forekomst av flererødlistearter Arter på Bern liste II og Bonnliste I Leveområder for arter i delaveste kategoriene på nasjonalrødliste: Sårbar (VU), nær truet,(NT) og datamangel (DD) Andre leveområder Leveområde for arter ikategorien NT på den nasjonalerødlista, men som fremdeles ervanligeRådgivende Biologer AS 12Rapport 1402

RØDLISTEARTERFunn av rødlistete arter er presentert samlet og vurdert etter kategori i forhold til gjeldende nasjonalrødliste (Kålås mfl. 2010), der kriteriene er vist i tabell 4.Tabell 4. Forklaring til de ulike kategoriene for rødlistete arter (Kålås mfl. 2010).RødlistekategoriEX UtdøddExtinctEW Utdødd i vill tilstandExtinct in the WildRE Regionalt utdøddRegionally ExtinctCRENVUNTKritisk truetCritically EndangeredSterkt truetEndangeredSårbarVulnerableNær truetNear ThreatenedBeskrivelseEn art er utdødd når det er svært liten tvil om at arten er globaltutdødd.Arter som ikke lenger finnes frittlevende, men der det fortsatt finnesindivid i dyrehager, botaniske hager og lignende.En art er regionalt utdødd når det er svært liten tvil om at arten erutdødd fra aktuell region (her Norge). For at arten skal inkluderesmå den ha vært etablert reproduserende i Norge etter år 1800.En art er kritisk truet når best tilgjengelig informasjon indikerer atett av kriteriene A-E for kritisk truet er oppfylt. Arten har daekstremt høy risiko for utdøing.En art er sterkt truet når best tilgjengelig informasjon indikerer atett av kriteriene A-E for sterkt truet er oppfylt. Arten har da sværthøy risiko for utdøing.En art er sårbar når best tilgjengelig informasjon indikerer at ett avkriteriene A-E for sårbar er oppfylt. Arten har da høy risiko forutdøing.En art er nær truet når den ikke tilfredsstiller noen av kriteriene forCR, EN eller VU, men er nære ved å tilfredsstille noen av dissekriteriene nå, eller i nær framtid.NAVNSETTINGNomenklaturen samt norske navn følger Artskart på Artsdatabanken sine nettsider(www.artsdatabanken.no). Navnsettingen på kryptogamer (moser, lav og sopp) varierer ettersomtaksonomien blir endret (se f.eks. Santesson mfl. 2004). Derfor blir det vitenskapelige navnet skrevet iparentes etter det norske navnet første gang arten er nevnt i teksten. Senere benyttes bare det norskenavnet. For artene som ikke har noe norsk navn, nevnes bare det vitenskapelige. Vegetasjonstypeinndelingenfølger Fremstad (1997).AVGRENSING AV TILTAKS- OG INFLUENSOMRÅDETTiltaksområdet består av alle områder som blir direkte fysisk påvirket ved gjennomføring av detplanlagte tiltaket og tilhørende virksomhet, mens influensområdet også omfatter de tilstøtendeområdene der tiltaket vil kunne ha effekt. Tiltaksområdet knyttet til kommunedelplanen omfatterNordre Bildøy og Råna – med følgende elementer: Ny hovedadkomst fra Sotrasambandet og ut tilnordspissen av Nordre Bildøy, utfyllinger og bygging i strandsonen nord på Bildøy og langs øst- ognordsiden av Holmavatnet, bygging av hotell med ny infrastruktur, offentlig sjøpromenade ogsmåbåtkai til hotell, boligområder, næringsareal, barnehage, parker og grøntdrag, gang- og sykkelnettog bro over til Råna fra nordspissen av Nordre Bildøy (figur 2).Influensområdet. Når det gjelder biologisk mangfold, vil områder nært opp til anleggsområder kunnebli påvirket, særlig under anleggsperioden. Størrelsen på disse arealene varierer både geografisk og iforhold til topografi og hvilke arter en snakker om. For vegetasjon kan en grense på 20 m fra fysiskeinngrep være rimelig, mens det for viltarter vil kunne dreie seg om vesentlig mer grunnet uro og støy ianleggsperioden.Rådgivende Biologer AS 13Rapport 1402

OMRÅDEBESKRIVELSEGENERELTBildøy og Råna har en forholdsvis beskyttet beliggenhet i midtre kystsone, mellom øya Sotra i vest ogLitlesotra i øst (figur 4). Mot øst avgrenses tiltaksområdet av Straumsosen og Straumsundet, og motvest av Bildøystraumen og Råsundet. Nord for Råna ligger et åpent sjøområde, Gangstøosen, og motFoldnes i nordøst og øst befinner følgende holmer seg: Synstholmen, Trettholmen, Gangstøholmen,Høgøyna og Buholmen. Tiltaksområdet har en største nord-sør utstrekning på ca. 2,4 km og øst-vestutstrekning på ca. 2,3 km. Mesteparten av arealet er i dag skogkledd, eller under gjengroing, medplantet buskfuru som dominerende art. Dette gjelder også de mindre øyene i nord (figur 5). BådeBildøy og Råna har til dels småkupert topografi som kan vanskeliggjøre framkommeligheten. Høyestepunkter er Branndalsfjellet (55 moh.) på sørsiden av Rv 555 og Varden (38 moh.) nord påBildøytangen. På Råna ligger høyeste punkt 34 moh. Eneste innsjø av særlig størrelse er Holmavatnet(4,5 moh.) sørvest på Bildøytangen. Sør for Rv 555 ligger Kvernavatnet (5,5 moh.) og et navnløst tjernpå kote 24,0 moh.Spesielt Bildøy er betydelig påvirket av tekniske inngrep: Omtrent midt på øya krysser Rv 555 i østvestretning. I samme område passerer to høyspentlinjer. Sør for riksveien ligger skoler, idrettsanlegg,gårdsbruk og forholdsvis mye bebyggelse. Nord for riksveien finnes bare fritids- og naustbebyggelsesom i all hovedsak er konsentrert langs østsiden av Bildøytangen. Det ligger èn hytte ved utløpet avHolmavatnet, og ellers et fåtalls hytter ned mot sjøen i samme område. Råna er uten bebyggelse og harkun noen enkle innhegninger knyttet til et begrenset villsauhold, som opphørte høsten 2010. Det beitersau sør for Rv 555 og sørvest for Holmavatnet, mens to hester går på beite øst for Branndalsfjellet.Figur 4. Tiltaksområdet på Nordre Bildøy og Råna ligger mellom Sotra i vest og Litlesotra i øst.Straume øst for Bildøy er kommunesenteret i Fjell kommune.Rådgivende Biologer AS 14Rapport 1402

Figur 5. Flyfoto over tiltaksområdet på Nordre Bildøy og Råna med nærmeste omgivelser (kilde:http://norgeibilder.no).NATURGRUNNLAGETGeologi, løsmasser og bonitetBerggrunnen i tiltaksområdet består av diorittisk til granittisk gneis, migmatitt. Helt sør på Bildøyinngår også soner med båndgneis (amfibolitt, hornblendegneis, glimmergneis), som stedvis ermigmatisk (www.ngu.no/kart/arealisNGU, figur 6). Disse bergartene er harde og forvitrer seint.Derfor blir lite mineraler frigjort til jorda. Også løsmassekartet (www.ngu.no/kart/arealisNGU, figur7) indikerer et skrint jordsmonn på Bildøy. Hele området er vist med tynt og usammenhengendeløsmassedekke, eller bart fjell i dagen. Mektigheten er generelt størst i lavereliggende partier ogterrengforsenkninger, mens høyereliggende områder oftest har bart fjell i dagen. Lokalt på Bildøy ogRåna finnes betydelige torv- og myravsetninger. Både når det gjelder geologi og løsmassefordelingviser Bildøy stor likhet med de omkringliggende områdene på Sotra og Litlesotra. Boniteten itiltaksområdet er vekslende (figur 8). Store arealer sentralt på Bildøytangen består av åpen, skrinnfastmark, mens tilstøtende arealer lenger øst og nord, og på store deler av Råna, har skog av høy ellermiddels bonitet. Sørvest for Holmavatnet finnes innmarksbeite. Sør for Rv555 veksler boniteten mye.Her finnes også flere småteiger med dyrket areal, dels fulldyrket eller overflatedyrket jord og delsinnmarksbeite.Rådgivende Biologer AS 15Rapport 1402

Figur 6. Bergartene på Bildøy, Råna og nærmeste omgivelser (http://www.ngu.no/kart/arealis/).Figur 7. Løsmassene på Bildøy, Råna og nærmeste omgivelser (http://www.ngu.no/kart/arealis/).Rådgivende Biologer AS 16Rapport 1402

Figur 8. Bonitetskart for Bildøy, Råna og nærmeste omgivelser (www.ngu.no/kart/arealisNGU/).KlimaBildøy har et utpreget oseanisk klima med relativt milde og fuktige vintrer og forholdsvis kjøligesomrer. Ved målestasjonen på Straume (10 moh.) like øst for Bildøy er årsmiddeltemperaturen 7,0 o C,med juli som varmeste måned (13,7 o C) og februar som kaldeste måned (0,9 o C). Dette innebærer atsnødekke vanligvis uteblir vinterstid. Årsnedbøren ved samme målestasjon er 1 650 mm. Det fallermest nedbør i september måned (215 mm), minst i april og mai (80 mm).Vegetasjonssoner og vegetasjonsseksjonerKlimaet er i stor grad styrende for både vegetasjonen og dyrelivet, og varierer mye fra sør til nord ogfra vest til øst i Norge. Denne variasjonen er avgjørende for inndelingen i vegetasjonssoner ogvegetasjonsseksjoner.Tiltaksområdet på Bildøy ligger i boreonemoral vegetasjonssone (edellauv- og barskogsone). Typiskfor denne vegetasjonssonen er at edellauvskoger med eik, ask, alm, lind, hassel og andrevarmekrevende arter dominerer i solvendte lier med godt jordsmonn, mens bjørke-, gråor- ellerbarskoger dominerer resten av skoglandskapet (Moen 1998).Mens vegetasjonssoner henger sammen med variasjoner i sommertemperatur, er vegetasjonsseksjoneneknyttet opp mot forskjeller i oseanitet, der luftfuktighet og vintertemperatur er de viktigsteklimatiske faktorene. Influensområdet ligger i den sterkt oseaniske seksjonen (O3), vintermildunderseksjon (O3t). Den sterkt oseaniske seksjonen preges av åpen kystlynghei og et planteliv medstore innslag av vestlige arter. Samtidig mangler kontinentale trekk. Vintermild underseksjon erkarakterisert av planteliv som er særlig frostømfintlig, og finnes bare i lavlandet (i boreonemoral sone)innenfor de mest vintermilde deler av landet (Moen 1998).Rådgivende Biologer AS 17Rapport 1402

KUNNSKAPSGRUNNLAGETVERDIVURDERINGFjell kommune har gjennomført naturtypekartlegging etter DN-håndbok 13 (Moe 2003). Dette arbeideter senere supplert gjennom kartlegging av verdifulle kulturlandskap i kommunen (Larsen & Fjeldstad2005). Det er også foretatt viltkartlegging etter DN-håndbok 11 (Bjørkevoll mfl. 2005). Samtligeresultater er tilgjengelige i Direktoratet for naturforvaltnings (DN) Naturbase (http://dnweb12.dirnat.no/nbinnsyn/) (figur 9). På mer lokalt nivå er naturmiljøet i områdene nærmest Rv 555 kartlagtav Overvoll mfl. (2008) i forbindelse med en konsekvensutredning av fastlandssambandet Rv 555Sotra-Bergen (Sotrasambandet). Tidligere har Eilertsen (2009) foretatt en enkel kartlegging av marintbiologisk mangfold i strandsonen og øvre deler av sjøsonen på Nordre Bildøy. Videre har Strand(2005) kartlagt amfibier i Fjell kommune. Det finnes noen artsregistreringer i ArtsdatabankensArtskart (www.artskart.no). Det er også tatt kontakt med miljøvernavdelingen hos fylkesmannen iHordaland og miljøansvarlig i Fjell kommune. Viktige faunaopplysninger fra området er dessutenmottatt muntlig fra grunneier Odd Bildøy.Figur 9. Utskrift fra Naturbasen (http://dnweb12.dirnat.no/nbinnsyn) over planområdet på NordreBildøy og Råna med nærmeste omgivelser.TERRESTRISK MILJØVerdifulle naturtyperRegistrerte naturtyper etter DN-håndbok 13 i tiltaksområdet er vist i figur 10. De enkelte lokaliteteneer nærmere beskrevet i Vedlegg 1.Rådgivende Biologer AS 18Rapport 1402

Figur 10. Registrerte naturtyper etter DN-håndbok 13 i tiltaksområdet for kommunedelplan påNordre Bildøy. Ingen av lokalitetene ligger på Råna.Rådgivende Biologer AS 19Rapport 1402

Kystmyr (A08)1. Bildøytangen midtre:Like øst for Holmavatnet sentralt i tiltaksområdet på Bildøytangen ligger et myrområde utformet somblanding mellom nedbørsmyr og jordvannsmyr (figur 11). Lokaliteten befinner seg i en forsenkningmellom markerte høydedrag i nord og sør, og et noe lavere parti i øst. Mesteparten av myra liggeromkring kote 5, med et svakt fall mot Holmavatnet i vest. Myra er vurdert som lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 1 1 A/B. Kystmyr (A08) sentralt på Bildøytangen (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Naturbeitemark (D04)2. Rotavika:Omkring Rotavika og sørenden av Holmavatnet ligger en naturbeitemark som beites av sau (figur 12).Rotavika er et sammensatt beiteområde med innslag av kystlynghei. Det finnes noe beitemarkssopp.Det er nylig foretatt omfattende rydding av einer. Lokaliteten er nærmere beskrevet av Larsen &Fjeldstad (2005) og referert i DNs naturbase, verdi viktig (B-verdi).A: B:Figur 12 A/B. Naturbeitemark (D04) i Rotavika. I bakgrunnen Holmavatnet (fotos: O.K. Spikkeland).3. Straumsundet:Vest for Straumsundet, mellom kote 10-15 m og kote 35-40 m, ligger en østvendt naturbeitemark sombeites av hest (figur 13). Lokaliteten ligger avskjermet til på et høydedrag et stykke opp fra sjøen.Store deler av naturbeitemarka befinner seg under to høyspentlinjer. Lokaliteten er vurdert som lokaltviktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 20Rapport 1402

A: B:Figur 13 A/B. Naturbeitemark (D04) vest for Straumsundet med einer, engsoleie, småsyre, kystmaureog tveskjeggveronika (fotos: Ole Kristian Spikkeland).4. Branndalsfjellet:Vest for Branndalsfjellet sentralt på Bildøy ligger en naturbeitemark som er skarpt avgrenset motveier, boliger og en kystlynghei (D07) i nord (figur 14A). Representerte vegetasjonstyper er fuktigfattigeng, oseanisk finnskjeggutforming i vestre del og ellers flekker med frisk fattigeng. Lokalitetenbeites av sau, men ikke hardt nok til å forhindre langsom gjengroing. Arealene nærmest veien er noepreget av gjødsling. Karplante- og soppfloraen er artsfattig og triviell. Lokaliteten er nærmerebeskrevet av Bjørn Harald Larsen i 2007 (se Overvoll mfl. 2008) og gitt verdi lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 14. Branndalsfjellet. A: Naturbeitemark (D04). B: Kystlynghei (D07) (fotos: O.K. Spikkeland).Kystlynghei (D07)4. Branndalsfjellet:Vest for Branndalsfjellet sentralt på Bildøy ligger en kystlynghei som er skarpt avgrenset mot vei inord, boliger i sørøst og en naturbeitemark (D04) i sør og vest. Lokaliteten er utformet som fuktiglynghei (H3) og preges av gjengroing (figur 14B). Karplante- og soppfloraen er artsfattig og triviell.Lokaliteten er nærmere beskrevet av Bjørn Harald Larsen i 2007 (se Overvoll mfl. 2008) og gitt verdilokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 21Rapport 1402

Hagemark (D05)5. Branndalsfjellet nordøst:En hagemark, utforming bjørkehage, finnes nordøst for Branndalsfjellet, mellom ca. kote 25 m og kote35 m (figur 15). Bestandet er eksponert mot nordvest og består av aldret bjørk. Lokaliteten er godtarrondert mot tilgrensete utmarksområder i nord og vest, og mot åpen naturbeitemark (D04) i sør ogøst. Bjørkehagen har i dag lite beitetrykk og er derfor noe preget av gjengroing. Lokaliteten er vurdertsom lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 15. A: Hagemark (D05), utforming bjørkehage, finnes nordøst for Branndalsfjellet. B: Bleiktjafs(Evernia prunastri) er blant kryptogamene som her vokser på bjørk (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rik kulturlandskapssjø (E08)6. Kvernavatnet:Sør for Rv 555 på vestre Bildøy ligger en næringsrik mindre innsjø på kote 5,5 m som er preget avgjengroing. Både starrbelter og flytebladvegetasjon er godt utviklet (figur 16). Lokaliteten eravgrenset mot riksveien i nord, gammel utfylling i vest og et høydeparti i øst. Omkring innløpsbekkeni sør opptrer sumpmark med særlig rike forekomster av elvesnelle. Lokaliteten er vurdert som lokaltviktig (C-verdi).A: B:Figur 16. A: Trådstarr i Kvernavatnet sør for Rv 555. B: Kvernavatnet kan klassifiseres som en rikkulturlandskapssjø (E08) (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 22Rapport 1402

Evjer, bukter og viker (E12)7. Holmavatnet sør:I sørenden av Holmavatnet er naturtypen evjer, bukter og viker (E12) representert (figur 17). Pålandsiden grenser store deler av lokaliteten mot naturbeitemark (D04). Vegetasjonen omfatter blantannet sneller, starrarter og flytebladvegetasjon. Lokaliteten er vurdert som lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 17. A/B. Evjer, bukter og viker (E12) i sørenden av Holmavatnet (fotos: Ole Kr. Spikkeland).8. Holmavatnet nord:I bukta lengst nord i Holmavatnet opptrer naturtypen evjer, bukter og viker (E12) (figur 18). I vestredel av lokaliteten renner utløpsbekken fra Holmavatnet ned mot sjøen. Flaskestarr, bukkeblad,kysttjønnaks og hvit nøkkerose dominerer i vannet. På landsiden finnes bl.a. pors, røsslyng, klokkelyng,tranebær, torvmyrull, blåknapp, einer og torvmose. Lokaliteten er vurdert som lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 18. A: Evjer, bukter og viker (E12) nord i Holmavatnet. B: Bukkeblad (fotos: O.K. Spikkeland).Rik edellauvskog (F01)9. Bildøy:Like øst for parkeringsplassen ved Rv 555 sentralt på Bildøy opptrer et bestand av naturtypen rikedellauvskog, utforming rikt hasselkratt (figur 19). Rikt hasselkratt er en truet vegetasjonstype.Lokaliteten ligger inn mot en kolle i øst og er ellers avgrenset mot granplantefelt, parkeringsplass ogvei. Det vokser kristtorn, ellers er det ikke gjort spesielle artsfunn. Lokaliteten er nærmere beskrevetav Per Gerhard Ihlen i 2008 (se Overvoll mfl. 2008) og gitt verdi lokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 23Rapport 1402

A: B:Figur 19. A: Rik edellauvskog (F01), utforming rikt hasselkratt, sentralt på Bildøy. B: I feltsjiktetinngår blant annet kristtorn (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Gammel lauvskog (F07)10. Holmavatnet øst:Under et vestvendt brattheng øst for Holmavatnet opptrer naturtypen gammel lauvskog (F07) (figur20 A-D). Utformingen gamle ospeholt dominerer, men det finnes også en del bjørk, særlig i øvrepartier. I tillegg inngår noe hasselkratt. Skogen har varierende alder, og omfatter både gadd og lægerav osp og bjørk. Lokaliteten er vurdert som lokalt viktig (C-verdi).A: B:C: D:Figur 20. A: Naturtypen gammel lauvskog (F07), utforming gamle ospeholt, opptrer underbratthenget øst for Holmavatnet. B: Ospeildkjuke (Phellinus tremulae). C: Det finnes flere læger ilokaliteten. D: Nord i bestandet dominerer noe yngre osp (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 24Rapport 1402

11. Bildøytangen nordvest:Omkring Søra Apalvika nordvest på Bildøytangen opptrer osp av ulik alder (figur 21). Bestandetutgjør naturtypen gammel lauvskog (F07), utforming gamle ospeholt, selv om ung og middelaldretskog dominerer. Det inngår noe bjørk. Lokaliteten er vestvendt og vurdert som lokalt viktig (C-verdi).A: B:Figur 21. A/B: Naturtypen gammel lauvskog (F07), utforming gamle ospeholt, opptrer i Søra Apalvikanordvest på Bildøytangen. En stor del av bestandet har ung alder (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Av de til sammen 11 verdifulle naturtypene som er identifisert på Bildøy, har èn B-verdi og 10 C-verdi. I tillegg er èn truet vegetasjonstype registrert. Temaet verdifulle naturtyper får derfor liten verdi.Karplanter, moser og lavMesteparten av tiltaksområdet på Nordre Bildøy og Råna består av gammelt, oseanisk lyngheilandskap.Dette landskapet er i dag under gjengroing fordi lyngbrenning og tradisjonelt beitebruk haropphørt eller gått sterkt tilbake. Den naturlige tilgroingen skjer først og fremst med einer, bjørk, osp,rogn og furu. I tillegg dekker plantet buskfuru (bergfuru) og noe sitkagran betydelige arealer lokalt(figur 22 og 23). Feltsjiktet domineres fremdeles av røsslyng. Ellers opptrer disse arter vanlig:Krekling, blokkebær, klokkelyng, melbær, tepperot, kystbjønnskjegg, torvmyrull, blåtopp, bråtestarr,kornstarr, heistarr, lusegras, myk kråkefot, heiblåfjær, kystmyrklegg, bjønnkam, einstape, pors ogkrypvier. I bunnsjiktet dominerer torvmoser (Sphagnum spp.), bjørnemoser (Polytrichum spp.) ogheigråmose (Racomitrium lanuginosum). Det ble ikke registrert forekomster av purpurlyng, som erknyttet til vintermild underseksjon (O3t) innenfor den sterkt oseaniske vegetasjonsseksjonen. Derimotfinnes spredte eksemplarer av ung kristtorn. Eldre felt med buskfuru er preget av mye vindfall og harofte utviklet blåbærskog. Her inngår blåbær, tyttebær, krekling og smyle i feltsjiktet. Ellers opptrergjerne vivendel, einer og spredte gamle eksemplarer av bjørk og rogn. I åpne glenner overtar røsslyng.A: B:Figur 22. A: Buskfuru dekker betydelige arealer nordvest på Bildøytangen. B: I tilstøtende områderer den røsslyngdominerte kystlyngheia i ferd med å gro igjen (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 25Rapport 1402

A: B:Figur 23. A: På Råna er den opprinnelige kystlyngheia under gjengroing med plantet buskfuru. B:Gamle bestand har omfattende vindfall. I feltsjiktet inngår her bærlyngskog (fotos: Linn Eilertsen).Innimellom karrige heiområder opptrer fattig kystmyr i ulike utforminger. Terrengdekkende myr ermest utbredt, men også blanding mellom nedbørsmyr og jordvannsmyr forekommer vanlig (figur 23).Artsinventaret har klare fellestrekk med den tilgrensende kystlyngheia, som er under gjengroing, seovenfor. Nye arter er rome, myrfiol, tranebær, soldogg (Drosera sp.), duskmyrull og sennegras. Itillegg opptrer torvmyrull langt vanligere her. I små dråg med sumpmark vokser ofte bjørk og ørevier.A: B:C: D:Figur 24. A: Kystmyrklegg opptrer både i myrene og i kystlyngheia. B: Myrene i tiltaksområdetpreges av gjengroing. C: I fuktige dråg vokser ofte bjørk sammen med ørevier. D: I sumpområderopptrer soppen sumpklubbemorkel (Mitrula paludosa) (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 26Rapport 1402

Innunder brattskrenter som er eksponert mot sør og vest opptrer noe rikere vegetasjon i form avospeholt og noe hasselkratt. Ungskogutforminger er vanligst. Her finnes hengeving, skogburkne,bjønnkam, sisselrot, hårfrytle og vivendel.I tilknytning til innsjøene Holmavatnet og Kvernavatnet er det utviklet typisk våtmarksvegetasjon medflaskestarr, sennegras, trådstarr, gråstarr, slåttestarr, torvmyrull, duskmyrull, elvesnelle, bukkeblad,myrhatt, soleiehov, kysttjønnaks, hvit nøkkerose, tusenblad, hesterumpe og andemat. I Kvernavatneter vegetasjonssoneringen spesielt tydelig. I tilliggende bekkeløp og fuktige dråg vokser grøftesoleie.Langs den forholdsvis steile kystlinjen rundt Bildøytangen finnes fattige strandbergutforminger påeksponerte lokaliteter. Restene av kystlyngheia – med røsslyng, melbær, krekling, einer og ospekrattsom karakteristiske arter - vokser her langt ut mot strandlinjen (figur 25). I brattheng inngår sisselrot,bråtestarr, småsmelle, blåklokke og geitsvingel, mens det på knauser og sprekker nærmere vannlinjenvokser fjærekoll, tiriltunge, bitterbergknapp, kystbergknapp, sløke, fjæresaulauk, legeveronika ogrødsvingel. På øya Råna er strandvegetajonen sparsomt utviklet. Foruten vanskelig topografi, fattigeberggrunnsforhold og lite løsmassetilgang, må et beskjedent utviklet plantesamfunn sees i sammenhengmed at plantet buskfuru vokser tett ned mot sjølinjen og dermed blokkerer for annen vegetasjon.Lyngarter dominerer her (figur 26). Langs Straumsundet på østsiden av Bildøy er langt flere plantearterknyttet til kystlinjen. Selv om strandsonen også her er smal, er artsmangfoldet og frodighetenpåfallende større (figur 27). Gåsemure, strandstjerne, tangmelde, kusymre og mjødurt er nye arter vifinner. I nordlige del av Straumsundet vokser blandingslauvskog nesten helt ned mot vannspeilet.A: B:Figur 25. A: Fjærekoll, rødsvingel og kystbergknapp er typiske plantearter for strandberget nordvestpå Bildøytangen. B: Den smale og bratte strandsonen i dette området omfatter bare fattige strandbergutforminger(fotos: Ole Kristian Spikkeland).A: B:Figur 26. A: Strandsonen på Råna er tilplantet med buskfuru, som blokkerer for annen vegetasjon.B: Nordvest på Råna er høyere vegetasjon forsøkt ryddet vha. brenning (fotos: Ole Kr. Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 27Rapport 1402

A: B:C: D:Figur 27. A: Strandsonen langs Straumsundet på østsiden av Bildøy er langt frodigere enn på Bildøytangenog Råna. B: Nord i Straumsundet er strandsonen bratt og dominert av blandingslauvskog.C: Gåsemure. D: Kystbergknapp (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Sørlige del av tiltaksområdet på Bildøy er betydelig mer kulturpåvirket enn områdene i nord. Arealeneer dels beitepåvirket, dels nedbygde til veiformål, boliger og annen bebyggelse, eller de ligger igjensom skrotmark (figur 28). I tillegg finnes brede ryddebelter under de mange kraftledningene somkrysser sentrale deler av Bildøy. Felles for disse inngrepsformene er at det både skapes nye habitaterog dannes mange typer randområder hvor flersjiktet, artsrik kantvegetasjon er utviklet. Med aktivmenneskelig bruk og stadige terrenginngrep føres også mange trivielle plantearter inn i disseområdene. Noen er oppført på den norske svartelisten (www.artsdatabanken.no), som platanlønn,parkslirekne, rynkerose og ulike mispelarter (Cotoneaster spp.). Slike arter har til dels spredt seg frahager, hytteområder og andre beplantninger. I tiltaksområdet opptrer ellers villkirsebær, villeple, lerkog blodbøk. Dertil kommer de tidligere omtalte innslagene av plantet buskfuru og sitkagran.Sau er klart viktigste beitedyr på Bildøy. Nord for Rv 555 foregår beiting kun omkring Rotavika, hvornaturtypen naturbeitemark er avgrenset. Ellers skjer all sauebeiting sør for riksveien. Videre beiter tohester i naturbeitemarka ved Straumsundet. Typiske karplantearter i disse kulturlandskapene er: Einer,engsoleie, krypsoleie, småsyre, engsyre, kystmaure, jordrøyk, engkarse, tveskjeggveronika, tiriltunge,småsmelle, ryllik, hanekam, stornesle, knappsiv, myrtistel, finnskjegg, geitsvingel og krypvier. IRotavika fant Larsen & Fjeldstad (2005) beitemarksoppene skifervokssopp (Hygrocybe lacmus) ogsleip jordtunge (Geoglossum glutinosum). På øya Råna har i tillegg 12-14 villsau beitet ute hele åretsiden 2001-02. Besetningen ble imidlertid slaktet ned høsten 2010. Villsauen har bare i begrenset gradkunnet sette sitt preg på vegetasjonsbildet her, siden store deler av Råna har vært tett tilplantet medbuskfuru, og litt sitkagran.Langs veikanter, skrotmark og andre inngrepsområder i søndre del av tiltaksområdet på Bildøy vokser:Bringebær, teiebær, markjordbær, heiblåfjær, hestehov, løvetann, skogstorkenebb, stankstorkenebb,Rådgivende Biologer AS 28Rapport 1402

låkoll, revebjelle, smalkjempe, vendelrot, kystbjønnkjeks, kranskonvall, fjellmarikåpe, krypmispel,åkerforglemmeiei, kattefot, engfrytle, rødkløver, hvitkløver, krushøymol, gjerdevikke, knollerteknapp,legeveronika, rød jonsokblom, skogsalat, grønnstarr, hårsveveart (Pilosella sp.), enghumleblom,blåknapp, landøyde, marimjelleart (Melampyrum sp.), linnea, sauetelg, svartburkne, skogstjerne,skrubbær, gaukesyre, gulaks og sølvbunke. Ellers inngår mye kratt av ask, hassel og selje. Spredt iområdet finnes også hengebjørk, korsved og enkelte unge eksemplarer av eik.A: B:C: D:Figur 28. A-D: Beitemark og kommunikasjonsårer mv. opptar store arealer sør i tiltaksområdet påBildøy (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Kryptogamfloraen i tiltaksområdet på Bildøy og Råna omfatter vanlig forekommende arter i regionen.På bjørk vokser: Vanlig kvistlav (Hypogymnia physodes), kulekvistlav (H. tubulosa), grå fargelav(Parmelia saxatilis), bristlav (P. sulcata), papirlav (Platismatia glauca), kornbrunbeger (Cladoniapyxidata), fingerbeger (C. digitata), fnaslav (C. squamose), stubbesyl (C. coniocraea), grynkorkje(Ochrolechia androgyna), elghornslav (Pseudevernia furfuracea), bleiktjafs (Evernia prunastri),piggstry (Usnea subfloridana) og barkragg (Ramalina farinacea) (figur 29). Av moser finnes;kystkransmose (Rhytidiadelphus loreus), matteflette (Hypnum cupressiforme), ribbesigd (Dicranumscoparium) og krusgullhette (Ulota crispa). I tillegg vokser soppen knivkjuke (Piptoporus betulinus).På bakken under bjørk inngår bl.a. tujamose (Thuidium tamariscinum). På osp vokser: Brun barklav(Melanelia subaurifera), kystpute (Cladonia subcervicornis), messinglav (Xanthoria parietina), gråfargelav og kornbrunbeger. I tillegg finnes moseartene; gulband (Metzgeria furcata), matteflette ogsigdmoseart (Dicranum sp.) samt soppen ospeildkjuke (Phellinus tremulae). På bakken under ospopptrer: Stripefoldmose (Diplophyllum albicans), stor bjørnemose (Polytrichum commune), tujamoseog kystkransmose.Hassel har få epifytter: Vanlig skriftlav (Graphis scripta), brun barklav og Arthonia spp., gulband(Metzgeria furcata), krinsflatemose (Radula complanata), musehalemose (Isothecium myosuroides),matteflette, krusgullhette, tujamose og kystkransmose (jf. bl.a. Overvoll mfl. 2008).Rådgivende Biologer AS 29Rapport 1402

A: B:C: D:Figur 29. Lavarter og kjuker på gammel bjørk på Bildøy. A: Piggstry (Usnea subfloridana). B:Knivkjuke (Piptoporus betulinus) C: Barkragg (Ramalina farinacea). D: Grå fargelav (Parmeliasaxatilis) med islett av papirlav (Platismatia glauca) (fotos: Ole Kristian Spikkeland).På Råna er kvistlav, kulekvistlav, grå fargelav, papirlav, elghornslav og piggstry vanlige epifytter påbjørk. Det ble også registrert store forekomster av hengestry (Usnea filipendula) på gammel rogn(figur 30). I skogbunnen og på berg inngår storbjørnemose (Polytrichum commune), kysttornemose(Mnium hornum), kystjamnemose (Plagiothecium undulatum), kystkransmose, matteflette og uliketorvmoser.A: B:Figur 30. Råna. A: Hengestry (Usnea filipendula) og papirlav (Platismatica glauca) på gammel rogn.B: Storbjørnemose (Polytrichum commune) og røsslyng dekker store arealer (fotos: Linn Eilertsen).Rådgivende Biologer AS 30Rapport 1402

På strandberg langs Bildøytangen opptrer følgende lavarter nokså vanlig: Nederst mot strandlinjenvokser marebek (Verrucaria maura) som et svart belte. I sonen like ovenfor finnes messinglav, gulsteinlav (Xanthoparmelia somloensis) og skålskjærgårdslav (Neofuscelia pulla). Enda høyere opp istrandberget vokser kystnavlelav (Umbilicaria spodochroa), kystreinlav (Cladonia portentosa),svartfotreinlav (Cladonia stygia), vardelav (Umbilicaria arctica) og blærelav (Lasallia pustulata). Idenne sonen er også heigråmose vanlig. Ellers finnes koppervrangmose (Bryum alpinum) (figur 31).A: B: C:D: E: F:Figur 31. Moser og lav på strandberg på Bildøytangen. A: Koppervrangmose (Bryum alpinum). B:Gul steinlav (Xanthoparmelia somloensis). C: Messinglav (Xanthoria parietina). D: Svartfotreinlav(Cladonia stygia). E: Skålskjærgårdslav (Neofuscelia pulla). F: Kystnavlelav (Umbilicaria spodochroa)(fotos: Ole Kristian Spikkeland).De registrerte kryptogamene er vanlig forekommende arter i regionen og i Norge. Samlet sett bestårkarplante-, mose- og lavfloraen av vanlige og vidt utbredte arter. Temaet får derfor liten verdi.Fugl og pattedyrGjennom viltkartleggingen i Fjell kommune (Bjørkevoll mfl. 2005) ble det ikke påvist verdifulleviltområder innenfor tiltaksområdet på Bildøy. Nordøst på Råna er imidlertid en hekkelokalitet forgråhegre inntegnet. I forbindelse med konsekvensutredning av tema naturmiljø for fastlandssambandetRV 555 Sotra-Bergen (Sotrasambandet), konkluderte Overvoll mfl. (2008) med at det ikke er storeviltverdier i det aktuelle vurderingsområdet, som bl.a. omfattet sørlige del av tiltaksområdet på Bildøy.Feltarbeidet som er utført på Bildøy og Råna i 2010, understøtter dette inntrykket. Mesteparten avarealene består av trivielle naturtyper med en nokså alminnelig fugle- og pattedyrfauna. En del arter erknyttet opp mot kulturlandskapet, andre til de mer opprinnelige naturtypene som fortsatt finnes. Ingensjeldne eller spesielt sårbare arter er registrert på Bildøy. For den ubebodde Råna er bildet mer nyansert.Under feltarbeidet i 2010 ble til sammen 40 fuglearter registrert, eller funnet ferske sportegn av,Rådgivende Biologer AS 31Rapport 1402

innenfor tiltaksområdet (tabell 5). Spurvefugler var som ventet dominerende artsgruppe. Bare for dealler vanligste artene i denne gruppen, løvsanger, tornsanger, bokfink og grønnfink, kan individantallenebetegnes som høye. Nærheten til sjø og vann gjør at forholdsvis mange arter er knyttet tilsjøområdene. Kystlinjen framstår likevel ikke som særlig attraktiv for fugler. Mest sannsynlige årsaker at det finnes få langgrunne områder som egner seg til næringssøk. Enkelte fuglearter ble kunobservert på overflukt. Gjennom opplysninger innsamlet fra grunneiere og andre, og ved gjennomgangav Artsdatabankens Artskart (www.artskart.no), har det vært mulig å danne seg et nokså godt bilde avfugle- og pattedyrenes bruk av området.A: B:Figur 32. A/B: Fiskemåke, som er rødlistet i kategori NT (nær truet), hekker i lyngheiområder ognaturbeitemark omkring Branndalsfjellet i stedet for langs kysten (fotos: Ole Kristian Spikkeland).I et større område med lynghei og naturbeitemark omkring Branndalsfjellet og videre vestover motKvernavatnet sør for Rv 555 hekker flere par fiskemåke (figur 32). Denne lokaliteten ligger godt unnastrandsonen, hvor sjøfugler tradisjonelt hekker. Forekomsten er også omtalt av Bjørkevoll mfl. (2005).På skrotmark like øst for Kvernavatnet viste tjeld hekkeatferd (figur 33). Også dette området ligger etstykke bort fra sjøen. På Bildøy framstår Holmavatnet som den klart mest verdifulle fuglelokaliteten.Følgende våtmarkstilknyttede fuglearter ble registrert her: Stokkand (med ungekull) (figur 34), siland,gråhegre, fiskemåke, sivspurv og linerle. Også låvesvale, som fanget insekter i luftrommet like overåpent vannspeil her, må regnes som våtmarkstilknyttet i denne sammenheng. Grågås ble observert påoverflukt. Til sammenligning ble bare èn våtmarkstilknyttet fugleart registrert i det næringsrikeKvernavatnet lenger sør; enkeltbekkasin. Opplysninger fra grunneier går ut på at anslagsvis fire ulikeandearter sees jevnlig i Holmavatnet, blant disse sannsynligvis krikkand. Også sangsvane observeres ilite antall under trekket. I perioder beiter grågås i naturbeitemarka vest for innsjøen. Litt lenger vest idette området skal også finnes vipe. Fra tid til annen gjøres det iflg. grunneier tilfeldige observasjonerav ender i Kvernavatnet, men denne innsjøen har antakelig litt for inneklemt beliggenhet til å kunnetiltrekke seg mange arter. Også i nærområdet til Kvernavatnet skal det finnes vipe, men trolig ikke i2010. Ellers skal det forekomme noe rugde, kattugle, orrfugl og flaggspett i tiltaksområdet på Bildøy.Figur 33. Tjeld viste tegn til hekking påskrotmark øst for Kvernavatnet 22. juni2010. Lokaliteten befinner seg langt unnastrandsonen (foto: Ole Kr. Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 32Rapport 1402

Gråhegre er i Naturbasen (2005) avmerket med hekkeplass nordøst på Råna, samt på to tilstøtendeøyer nordøst for tiltaksområdet. Det er ikke bekreftet hvorvidt hekking fremdeles finner sted. Forutentett vegetasjon og tilgang på egnete reirtrær, er manglende bebyggelse en viktig årsak til at dennearten, og andre sårbare arter, hekker eller oppholder seg her ute. I felt med buskfuru ble flaggspettregistrert på næringssøk.Av pattedyr opptrer hjort i middels tett bestand. Andre vanlige arter er; ekorn, piggsvin, røyskatt ogmink. Sistnevnte er svartelistet og opptrer i særlig tett bestand. Rødrev forekommer sporadisk. Ellersfinnes ulike arter av smågnagere, spissmus og flaggermus. I sjøområdene påtreffes av og til nise ogsteinkobbe. Verken Rovbasen (http://dnweb12.dirnat.no/rovbase/viewer.asp) eller andre kilder giropplysninger om forekomst av store rovdyr i tiltaksområdet. Temaet fugl og pattedyr får middelsverdi.Av krypdyr og amfibium finnes hoggorm og padde på Bildøy.Liten verdi for verdifulle naturtyper, liten verdi for karplanter, moser og lav og middels verdi for fuglog pattedyr gir samlet liten til middels verdi for terrestrisk miljø.• Temaet terrestrisk miljø har liten til middels verdi.A: B:C:Figur 34. A: Grågåsflokk på overflukt ved Holmavatnet. B: Innsjøen sett mot nord. C: Stokkand mednyklekte unger sør i Holmavatnet 10. juni 2010 (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Rådgivende Biologer AS 33Rapport 1402

Tabell 5. Fugler registrert i tiltaksområdet på Nordre Bildøy og Råna ved befaringene i 2010.Art Status på Bildøy og Råna Art Status på Bildøy og RånaKråke Fåtallig Granmeis FåtalligHeipiplerke Fåtallig Brunsisik FåtalligSvarttrost Fåtallig Låvesvale FåtalligKjøttmeis Fåtallig Ringdue FåtalligRødvingetrost Fåtallig Gransanger FåtalligFiskemåke Tallrik Skjære FåtalligGrønnfink Forholdsvis tallrik Stokkand FåtalligJernspurv Fåtallig Spettmeis FåtalligRødstrupe Fåtallig Grågås FåtalligTornsanger Forholdsvis tallrik Løvsanger TallrikSvartbak Vanlig Grønnsisik FåtalligTjeld Fåtallig Stær Forholdsvis tallrikMakrellterne Fåtallig Linerle FåtalligMunk Fåtallig Sildemåke FåtalligBokfink Forholdsvis tallrik Sivspurv FåtalligGråhegre Fåtallig Gjerdesmett FåtalligMåltrost Fåtallig Hagesanger FåtalligGjøk Fåtallig Spurvehauk FåtalligBlåmeis Fåtallig Hønsehauk SportegnSiland Fåtallig Storskarv FåtalligAKVATISK MILJØVerdifulle ferskvannslokaliteterDet ble ikke registrert verdifulle ferskvannslokaliteter under befaringene, jf. DN-håndbok 15 (2000).Denne viser videre til DN-håndbok 13 (2007) om kartlegging av naturtyper. Verdifulle ferskvannslokaliteterfår liten verdi.Fisk og ferskvannsorganismerHolmavatnet har en bestand av aure som gyter på utløpet. Det er også stingsild og ål i innsjøen. Fiskemed garn etter aure i innsjøen de siste årene har ført til at auren har blitt større og kvaliteten bedre(pers. medd. Odd Bildøy). Dette indikerer at bestanden har god rekruttering i forhold til næringsgrunnlaget.I Kvernavatnet, sør for Rv 555, er det stingsild (pers. medd. Odd Bildøy).Det ble elektrofisket i hele utløpsbekken fra sjøen og opp til Holmavatnet den 11. oktober 2010.Vannføringen var lav, og vanntemperaturen var 9 °C. Bekken er fra 0,2 til 1,5 m bred, typisk bredde erfra 0,4 til 0,6 m (figur 35). Bekken er 90 m fra Holmavatnet til sjøen. Samlet areal i bekken er ca. 45m². Substratet i bekken varierer mellom jord, sand og grus – og med enkelte småstein innimellom. Deter rester av skjellsand i nedre del av bekken. Det er noe begroing med vannplanter. Det er ingenvandringshinder for fisk på strekningen, og følgelig er det mulig for anadrom fisk å gå opp i bekken.Arealet er imidlertid så lite at samlet smoltproduksjon vil være mindre enn 20 smolt i året. Det bleregistrert gytegroper i bekken mellom 20 og 10 m nedenfor Holmavatnet. Egg i gropene varierte istørrelse fra 4,5 til 5,5 mm. Det ble fanget 12 aure, èn stingsild og to ål i bekken (figur 36). Aurenevar fra 5,4 cm til 16,1 cm. En aure på 13,3 cm var en kjønnsmoden hann.Innløpet til Holmavatnet ble synfart den 10. juni 2010. Innløpet er et myrsig øst for innsjøen derbunnsubstratet består av jord og mudder (figur 37). Bekken er uegnet som gytebekk for fisk.Rådgivende Biologer AS 34Rapport 1402

A:B:Figur 35. A: Nedre del av bekken mellom Holmavatnetog sjøen. B: Øvre del av bekken mellomHolmavatnet og sjøen, med substrat som gir gytemuligheter(fotos: Ole Kristian Spikkeland).Figur 36. Lengdefordeling av fisk fanget i utløpsbekkenfra Holmavatnet den 11. oktober 2010.A: B:Figur 37. A/B: Innløpet i myra øst for Holmavatnet. Substratet er dominert av jord, og vannet er nærstillestående (fotos: Ole Kristian Spikkeland).Det er ikke forhold som tilsier at tiltaksområdet har verdi for andre ferskvannsorganismer ut over detsom er vanlig for tilsvarende bekker og innsjøer i regionen. Verdien for fisk og ferskvannsorganismervurderes til liten (se også OED 2007). Samlet sett får akvatisk miljø liten verdi.• Temaet akvatisk miljø har liten verdi.Rådgivende Biologer AS 35Rapport 1402

RØDLISTEARTEREn oversikt over registrerte rødlistearter (jf. Kålås mfl. 2010) i tiltaksområdet på Nordre Bildøy ogRåna er gitt i tabell 6. Ål (CR; kritisk truet) ble elfisket i utløpsbekken fra Holmavatnet 11. oktober2010. Rødlistete fuglearter registrert under feltarbeidet var: Makrellterne (VU; sårbar), strandsnipe(NT; nær truet), fiskemåke (NT), hønsehauk (NT) og stær (NT). Grunneier Odd Bildøy ogArtsdatabankens Artskart (www.artskart.no) gir begge informasjoner om tyrkerdue (VU) og vipe (NT)i området. Sistnevnte refererer dessuten til høstobservasjoner av lomvi (CR) og alke (VU). Isjøområdene påtreffes av og til steinkobbe (VU). Skifervokssopp (NT) ble registrert i naturbeitemarkai Rotavika 10. oktober 2005 (Larsen & Fjeldstad 2005). Av karplanter vokser det flere unge ask (NT)på Bildøy.Temaet rødlistearter har middels til stor verdi.Tabell 6. Registrerte rødlistearter (jf. Kålås mfl. 2010) innenfor tiltaksområdet på Nordre Bildøy ogRåna i Fjell kommune.Organisme Norsk navn Vitenskapelig navn Rødlistestatus KildeFisk Ål Anguilla anguilla CR (kritisk truet) Elfiske 2010Fugl Lomvi Uria aalge CR (kritisk truet) ArtskartPattedyr Steinkobbe Phoca vitulina VU (sårbar) Odd BildøyFugl Alke Alca torda VU (sårbar) ArtskartFugl Tyrkerdue Streptopelia decaocto VU (sårbar) Odd Bildøy, ArtskartFugl Makrellterne Sterna hirundo VU (sårbar) Feltarbeid 2010Fugl Hønsehauk Accipiter gentilis NT (nær truet) Feltarbeid 2010Fugl Strandsnipe Actitis hypoleucos NT (nær truet) Feltarbeid 2010Fugl Vipe Vanellus vanellus NT (nær truet) Odd Bildøy, ArtskartFugl Fiskemåke Larus canus NT (nær truet) Feltarbeid 2010Fugl Stær Sturnus vulgaris NT (nær truet) Feltarbeid 2010Karplante Ask Fraxinus excelsior NT (nær truet) Feltarbeid 2010Sopp Skifervokssopp Hygrocybe lacmus NT (nær truet) Larsen & Fjeldstad 2005OPPSUMMERINGEn oppsummering av verdivurderingene for de ulike temaene er gitt i tabell 7.Tabell 7. Samlet vurdering av verdier i influensområdet til kommunedelplan for Nordre Bildøy.TemaTerrestrisk miljøAkvatisk miljøRødlistearterGrunnlag for vurderingÈn naturtype med B-verdi, 10 med C-verdi og èn truetvegetasjonstype. Vanlig flora og middels rik fuglefauna.Holmavatnet har aure og stingsildbestander, auren gyter i utløpet.Kvernavatnet har stingsildbestand. Andre ferskvannsorganismer ertrolig typiske for regionen.Til sammen 13 rødlistede arter er registrert i eller nær tiltaksområdet,hvorav to i kategori CR, fire i kategori VU og syv i kategori NT.LitenVerdiMiddels Stor⏐------------⏐-----------⏐⏐------------⏐-----------⏐⏐------------⏐-----------⏐Rådgivende Biologer AS 36Rapport 1402

VIRKNING OG KONSEKVENSER AV TILTAKETMULIGE VIRKNINGER VED EN UTBYGGINGFor naturmiljøet vil virkningene av en utbygging i all hovedsak omhandle de aktuelle arealbeslagene,men forstyrrelser og støy knyttet til økt ferdsel både ved anleggsarbeid og etter utbygginga vil ogsåkunne virke på dyrelivet i området.ANLEGGSFASEAnleggsfasen ved en mulig utbygging på Bildøy vil kunne ha følgende virkninger som det vil blivurdert konsekvenser av for naturmiljøet:• Selve anleggsaktiviteten med økt ferdsel og tilhørende støy og forstyrrelser• Tilrenning til vassdrag og sjø fra anleggsaktiviteterAktivitet, økt ferdsel og forstyrrelserAnleggsarbeid med store maskiner, sprengingsarbeid og økt menneskelig aktivitet og ferdsel, skapermye støy og forstyrrelser som vil kunne virke negativt inn på fugle- og dyrelivet i området. Hekke-/yngleplasser er mest utsatte, og yngleperioden vil være den mest kritiske perioden.Avrenning fra anleggsområdetTilførsler av steinstøv kan gi både direkte skader på fisk og bunndyr, og også føre til generell redusertbiologisk produksjon i vassdrag. Det er de største og skarpeste steinpartiklene som medfører fare forskade på fisk. Avrenning fra sprengsteinfyllinger, massedeponi og anleggsområder kan også resultere itilførsler av sprengstoffrester som ammonium og nitrat i ofte relativt høye konsentrasjoner til vassdrag.Dersom det foreligger som ammoniakk (NH 3 ), kan dette selv ved lave konsentrasjoner være giftig fordyr som lever i vannet. Andelen som foreligger som ammoniakk er avhengig av blant annet temperaturog pH, men vil sjelden være så høy at den kan medføre dødelighet for fisk.ETTER UTBYGGINGDet vil være andre mulige miljøvirkninger når en slik utbygging er ferdig:• Selve de direkte arealbeslagene• Fragmentering av naturmiljø og leveområder for fugler og pattedyr• Økt ferdsel og tilhørende støy og forstyrrelser• Aktiviteter med risiko for forurensning til vassdrag og sjøArealbeslagEn utbygging som dette vil legge beslag på areal der de naturlige habitatene blir dramatisk forandret.For de fleste områdene og habitatene vil virkningene av de konkrete arealbeslagene - og medfølgendekonsekvenser - imidlertid være avgrenset i forhold til forekomst av tilsvarende habitat og areal i denærliggende områdene. Spesielle naturtyper med høy verdi har derimot ofte en mindre utstrekning, oginngrepene vil derfor ha større virkning for slike habitater.Fragmentering av leveområderDet er ikke bare de direkte arealbeslagene som kan være problematiske for fugle- og dyrelivet.Dersom inngrep gjør at de gjenværende naturlige leveområdene blir så små at de ikke lenger er egnetfor å opprettholde levedyktige bestander, vil dette i seg selv også kunne ha negative virkninger. Dettekan omfatte rammene for de generelle livsvilkårene for en art/bestand, eller være avgrensende for enviktig fase i livet, som f.eks. størrelse på territorier for hekkende fugl. Videre kan fysiske naturinngrepsom veier og boligområder kunne skape barrierer for dyrs ferdsel/ spredning mellom de gjenværendeRådgivende Biologer AS 37Rapport 1402

leveområdene. Enkeltorganismers evne til spredning mellom ulike habitat kan være viktig forbestandens overlevingsevne lokalt.Økt ferdsel og forstyrrelserUtbygging av boligområder medfører økt ferdsel med forstyrrelser både innenfor og til/fra områdene.Dette vil kunne ha virkninger på dyrelivet i de tilstøtende områdene. Samtidig vil tilrettelegging av stiogturveinett i de nærliggende naturområdene medføre økt ferdsel også utenfor selve boligområdene.På denne måten kan boligområder skape betydelige økologiske ringvirkninger.Risiko for forurensningDet er flere kilder for mulig forurensning fra boligområder. Avrenning fra veier som saltes, kan virkepå lokale vassdrag, men generelt vil avrenning som inneholder veistøv fra veier i boligområder, ikkevære giftige, siden dette ikke er særlig trafikkerte veier. Videre vil avløpsvannet fra boligområdene blihåndtert via et omfattende ledningsnett med tilhørende pumpestasjoner, der driftsstans og nødoverløpkan gi utslipp.TERRESTRISK MILJØVerdifulle naturtyperDet er registrert til sammen 12 verdifulle naturtyper etter DN-håndbok 13 (2007) i tiltaksområdet påBildøy. Disse fordeler seg på 11 ulike lokaliteter, som vist i figur 10. Èn naturtype har B-verdi(viktig), mens 10 har C-verdi (lokalt viktig). Innenfor èn av naturtypene er den truete vegetasjonstypenrikt hasselkratt registrert. Samtlige identifiserte naturtyper befinner seg på Bildøy, ingen på Råna.Naturtypen med høyest verdi, naturbeitemarka i Rotavika, har en skjermet beliggenhet i forhold til depresenterte utbyggingsskissene på Nordre Bildøy og forventes derfor ikke å bli berørt av tiltaket. Idette området lengst sør i Holmavatnet ligger også naturtypen evjer, bukter og viker, som ikke vil bliberørt. De øvrige fem naturtypene nord for Rv 555 forventes alle å bli mer eller mindre nedbygde somfølge av tiltaket. Dette gjelder; rik edellauvskog med vegetasjonstypen rikt hasselkratt like nord forriksveien, kystmyra som strekker seg østover fra Holmavatnet sentralt på Bildøytangen, evjer, bukterog viker i nordenden av Holmavatnet og to forekomster av gammel lauvskog, utforming gamleospeholt, henholdsvis i Søra Apalvika nordvest på Bildøytangen og i skråningen øst for Holmavatnet.Det er mer uklart i hvilken grad de resterende fem lokalitetene - med til sammen seks naturtyper - påsørsiden av Rv 555 blir berørt gjennom en eventuell utbygging eller fortetting her. Dette gjelder tonaturbeitemarker ved henholdsvis Straumsundet og Branndalsfjellet, èn hagemark, utformingbjørkehage, nordøst for Branndalsfjellet, èn kystlynghei på Branndalsfjellet og èn rik kulturlandskapssjøi Kvernavatnet. Samtlige lokaliteter har lokal verdi og befinner seg til dels under store kraftlinjer idag. Samlet sett vurderes virkningen for tema naturtyper som stor negativ.Karplanter, moser og lavKarplante-, mose- og lavfloraen består av vanlige og vidt utbredte arter som i hovedsak er knyttet tilgammel, oseanisk lynghei under gjengroing. Store arealer er dessuten tilplantet med buskfuru, ogstedvis sitkagran. Særlig på Råna dominerer buskfuruvegetasjon. Også strandbergene på Bildøy ogRåna framstår som fattige. Det er ikke gjort spesielle artsfunn verken her eller i det øvrigetiltaksområdet. Nord for Rv 555 på Bildøytangen vil den planlagte utbyggingen medføre omfattendenedbygging av arealer med samme fattige vegetasjon som beskrevet ovenfor. Virkningen av tiltaket viltrolig være mindre sør for riksveien, fordi det først og fremst vi være aktuelt med fortetting i disseområdene. Siden arealene her i en viss grad omfatter boligområder og beitemark, vil karplantefloraensom berøres ved en utbygging ha en noe annen karakter. Innslaget av kulturmarksplanter er vesentligstørre, men heller ikke i dette området vil spesielt verdifulle arter eller forekomster bli berørt. På Rånaer karplante-, mose- og lavfloraen enda mer triviell og ensartet enn på Bildøy og Bildøytangen, særligsom følge av de omfattende buskfuruplantningene. Her vil også virkningen av planlagte tiltak væreliten, fordi arealene er tenkt utnyttet til friluftsformål. Samlet sett vurderes virkningen for temakarplanter, moser og lav som stor negativ.Rådgivende Biologer AS 38Rapport 1402

Fugl og pattedyrFor virkningen på rødlistete fugl og pattedyr, se eget kapittel om rødlistearter.Fugle- og pattedyrfaunaen i tiltaksområdet kjennetegnes av et nokså alminnelig artsinventar oggjennomgående lave individkonsentrasjoner. Dette reflekterer på mange måter de fattige vegetasjonsforholdenei området. De planlagte tiltakene, som i sum omfatter en meget stor andel av Bildøytangen,vil medføre et stort inngrep i leveområdene til mange fuglearter. For fugl vil en generell reduksjon iskogs- og utmarksareal føre til en nær tilsvarende reduksjon i antall reirplasser og revir. Noen arter viltil en viss grad kunne tilpasse seg nye boligområder, parklandskap ol. som blir etablert – og kan ogsåtenkes å øke i antall sammenlignet med i dag, eventuelt komme til som helt nye arter. Dette gjelder foreksempel: Kjøttmeis, blåmeis, svarthvit fluesnapper, rødstrupe, linerle, gråtrost, svarttrost, grønnfinkog skjære. Noen arter tiltrekkes av oppsatte fuglekasser og fuglebrett, eller av gressplener til å beitepå. Samtidig gir hagebusker og hekker godt skjul. Fragmentering av opprinnelige leveområder i skogog utmark vil kunne ha en negativ virkning for arter som har behov for større, sammenhengende areal.Menneskelig ferdsel og forstyrrelser vil virke negativt inn på hjort, andre pattedyrarter og mangefuglearter. Enkelte våtmarksfuglearter som er knyttet til Holmavatnet, vil kunne bli særlig forstyrret,likeså større fuglearter som i dag lever i de tette, og til dels avskjermete, skogområdene som blantannet finnes på Råna. Samlet vurderes tiltaket å ha middels negativ virkning på fugl og pattedyr. Selveanleggsfasen vurderes å ha stor negativ virkning på de samme artsgruppene.Tiltaket er vurdert å ha stor negativ virkning på verdifulle naturtyper, stor negativ virkning forkarplanter, moser og lav og middels til stor negativ virkning for fugl og pattedyr. Samlet sett gir dettestor negativ virkning for terrestrisk miljø. Tiltaket gir stor negativ virkning på terrestrisk miljø. Liten til middels verdi og stor negativ virkning gir middels negativ konsekvens (--).AKVATISK MILJØDet er ikke registrert verdifulle ferskvannslokaliteter i influensområdet. Tiltaket har derfor ingenvirkning på dette temaet. Holmavatnet har en bestand av aure som gyter i utløpet. I forbindelse medanleggsfasen kan det bli noe avrenning til Holmavatnet, dette vil gi redusert sikt i innsjøen og redusertbiologisk produksjon i driftsfasen. Det er lite sannsynlig at effekten vil bli så stor at det vil væremerkbart på fiskens tilvekst. Større partikler vil sedimentere i innsjøen, mens små partikler vil bli førttil utløpet og videre til sjøen, det er ikke forventet at det vil bli sedimentering av finmasser, somkommer i forbindelse med utbyggingen, i elven. Det er ikke ventet at utbyggingen vil få betydning foravrenningsmønsteret, og etter utbyggingen vil forholdene i Holmavatnet og utløpsbekken bli uendret. Tiltaket gir ingen til liten negativ virkning på akvatisk miljø. Liten verdi og ingen til liten negativ virkning gir liten negativ konsekvens (-).RØDLISTEARTERDe fleste registrerte rødlisteartene i tiltaksområdet tilhører de mildere rødlistekategoriene NT og VU.Den kritisk truete arten ål (CR) er registrert i utløpsbekken til Holmavatnet. Siden det ikke er ventet aten utbygging vil få betydning for avrenningsmønsteret, vurderes virkningen som liten for denne arten.Tyrkerdue (VU) er knyttet til etablert bebyggelse sørvest i tiltaksområdet og blir antakelig lite berørtdersom fortettingen i dette området skjer skånsomt. Fiskemåke (NT) er trolig den av rødlisteartenesom vil bli mest negativt berørt av en utbygging på Bildøy. Arten hekker flere steder inne på øya sørfor Rv 555 og bruker bl.a. Holmavatnet til opphold og i noen grad næringssøk. Fiskemåka regnesfortsatt som vanlig, men er nylig tatt inn i rødlista pga. negativ bestandsutvikling. Strandsnipa (NT) eri samme situasjon som fiskemåka. Den er knyttet til strandsonen både i Holmavatnet og langs denRådgivende Biologer AS 39Rapport 1402

øvrige kystsonen. Arten vil bli negativt berørt i Holmavatnet som følge av strandsonenedbygging og atferdselen rundt resten av vannet trolig vil øke. Dersom naturbeitemarka i Rotavika holdes i hevd, vilskifervokssopp (NT) ikke bli berørt av planlagt utbygging. Situasjonen er mer usikker for vipe (NT),som er knyttet til vestre del av naturbeitemarka i Rotavika, og som også skal opptre ved Kvernavatnetiblant. Stær (NT) ventes ikke å bli berørt av tiltaket. Det finnes også en del kratt av ask (NT) på dendelen av Bildøy som allerede er utbygd. Dette tyder på livskraftig forekomst. Hønsehauk (NT) erknyttet til skogområder med urørt preg og vil kunne bli negativt berørt av utbygging, hogst eller storferdsel. Tiltaket vil ikke få virkning på sjøtilknyttede og mer tilfeldig registrerte rødlistearter somlomvi (CR), alke (VU), makrellterne (VU) eller steinkobbe (VU). Generelt vurderes konsekvensenefor rødlistearter å være noe større i selve anleggsfasen enn etter at utbyggingen er avsluttet. Dettehenger sammen med økt støy og ferdsel og at betydelige arealer beslaglegges under anleggsarbeidet,bl.a. til riggområder. På sikt ventes store deler av det utbygde området å bli tilbakeført tilvegetasjonsdekt mark. Usikkerheten når det gjelder konsekvenser for rødlistede arter knytter segsærlig til hvor omfattende framtidig ferdsel vil bli i områdene som støter til utbyggingsområdene. Tiltaket gir middels til liten negativ virkning på rødlistearter. Middels til stor verdi og middels til liten negativ virkning gir middels neg. konsekvens (--).OPPSUMMERING AV VIRKNING OG KONSEKVENSEn sammenstilling av verdi, virkning og konsekvenser for ulike fagtema er gitt i tabell 8.Tabell 8. Oppsummering av verdi, virkning og konsekvens av en utbygging på Nordre Bildøy.TemaTerrestrisk miljøAkvatisk miljøRødlistearterLitenVerdiMiddels Stor⏐------------⏐-----------⏐⏐------------⏐-----------⏐⏐------------⏐-----------⏐VirkningStor neg. Middels Liten / ingen Middels Stor pos. Konsekvens⏐---------------⏐---------------⏐--------------⏐--------------⏐ Middels neg. (--)⏐---------------⏐---------------⏐--------------⏐--------------⏐Liten negativ (-)⏐---------------⏐---------------⏐--------------⏐--------------⏐ Middels neg. (--)Rådgivende Biologer AS 40Rapport 1402

AVBØTENDE TILTAKAvbøtende tiltak blir vanligvis gjennomført for å unngå eller redusere mulige negative konsekvenser,men tiltak kan også iverksettes for å forsterke mulige positive konsekvenser. Siden dette er enkonsekvensutredning for en kommunedelplan, og ikke for en reguleringsplan med konkrete ogkartfestete tiltak, er denne gjennomgangen gjort generell. Ved en videre utvikling av planene, må deavbøtende tiltakene spesifiseres nærmere.TILTAK I ANLEGGSPERIODENAnleggsarbeid i og ved vassdrag krever vanligvis at det tas hensyn til økosystemene ved at det ikkeslippes steinstøv eller sprengstoffrester til vassdrag i perioder da naturen er ekstra sårbar for slikt. Detbør etableres fangdammer eller siltgardiner som reduserer utslipp direkte til Holmavatnet.Alle terrenginngrep bør utføres og avsluttes på en skånsom måte, slik at lokalt biologisk mangfold blirgodt ivaretatt. Inngrepsområder bør revegeteres med masser og røtter fra stedet. Det er viktig å ta varepå store og gamle trær. For alle naturtyper på land er det spesielt viktig at det blir opprettholdt en”buffersone” med naturlig vegetasjon mellom tiltaksområdet og naturtypene.VEGETASJONEtablering av vegetasjon er et viktig avbøtende tiltak i forbindelse med ulike terrenginngrep, f.eks.massedeponi, langs veiskråninger og i riggområder mm. God vegetasjonsetablering bidrar til etlandskapsmessig godt resultat. Revegetering bør normalt ta utgangspunkt i stedbunden vegetasjon.Gjenbruk av avdekningsmassene er som regel både den rimeligste og miljømessig mest gunstigemåten å revegetere på. Dersom tilsåing er nødvendig (f.eks. for å framskynde revegeteringen og hindreerosjon i bratt terreng), bør frøblandinger fra stedegne arter benyttes.Det er viktig å ta vare på mest mulig av den opprinnelige tre- og buskvegetasjonen i tiltaksområdet,dette fordi planteartene (inkludert moser og lav) i tillegg til fuktigheten også er tilpasset lysforholdenei området. Etablert vegetasjonsdekke binder også jorda, slik at risikoen for erosjon minsker.AVFALL OG FORURENSINGAvfallshåndtering og tiltak mot forurensning skal være i samsvar med gjeldende lover og forskrifter.Alt avfall må fjernes og bringes ut av området. Utbyggingen kan forårsake ulike typer forurensning,der faren for forurensning i hovedsak knyttet til; 1) fjellarbeid, 2) transport, oppbevaring og bruk avolje, annet drivstoff og kjemikalier, og 3) sanitæravløp fra brakkerigger. Søl eller større utslipp av oljeog drivstoff kan få negative miljøkonsekvenser. Olje og drivstoff kan lagres slik at volumet kan samlesopp dersom det oppstår lekkasje. Videre bør det finnes oljeabsorberende materiale som kan benyttesdersom uhellet er ute.OPPFØLGENDE UNDERSØKELSER/OVERVÅKINGKonsekvensutredningen i kommunedelplanen er utført på et overordnet nivå, siden planen ikkeinneholder reguleringsdetaljer for hvert delområde. Når det i neste omgang blir lagt fram reguleringsplanerfor de ulike områdene, må registreringene detaljeres for at planen skal kunne tilpasses de ulikemiljøhensynene.Rådgivende Biologer AS 41Rapport 1402

REFERANSERBjørkevoll, I., Mjøs A.T. & Overvoll, O. 2005. Viltet i Fjell. Kartlegging av viktige viltområde ogstatus for viltartane. Fjell kommune og Fylkesmannen i Hordaland, MVA-rapport 9/2005: 46 s.+ vedlegg.Brodtkorb, E. & Selboe, O. K. 2007. Dokumentasjon av biologisk mangfold ved bygging avsmåkraftverk (1-10 MW). Revidert utgave av veileder 1/2004. Veileder nr. 3/2007. NorgesVassdrags- og Energidirektorat, Oslo & Direktoratet for naturforvaltning, Trondheim.Direktoratet for naturforvaltning 2000a. Viltkartlegging. DN-håndbok 11. www.dirnat.noDirektoratet for naturforvaltning 2000b. Kartlegging av ferskvannslokaliteter. DN-håndbok 15.www.dirnat.noDirektoratet for naturforvaltning 2006. Kartlegging av naturtyper. Verdisetting av biologisk mangfold.DN-håndbok 13, 2. utg. www.dirnat.noEilertsen, M. 2009. Kartlegging med verdivurdering av biologisk mangfald på Nordre Bildøy i Fjellkommune. Rådgivende Biologer AS, rapport 1256, ISBN 978-82-7658-712-8, 16 s.Fremstad, E. 1997. Vegetasjonstyper i Norge. NINA Temahefte 12: 1-279.Fremstad, E. & Moen, A. (red.) 2001. Truete vegetasjonstyper i Norge. – NTNU VitenskapsmuseetRapp. bot. Ser. 2001-4: 1-231.Korbøl, A., Kjellevold, D. og Selboe, O.-K. 2009. Kartlegging og dokumentasjon av biologiskmangfold ved bygging av småkraftverk (1-10 MW) – revidert utgave. NVE-veileder 3/2009.Norges Vassdrags- og Energidirektorat, Oslo & Direktoratet for naturforvaltning, Trondheim.Kålås, J.A., Viken, Å., Henriksen, S. og Skjelseth, S. (red.) 2010. Norsk rødliste for arter 2010.Artsdatabanken, Norge.Larsen, B. H. & Fjeldstad, H. 2005. Verdifulle kulturlandskap i Fjell kommune i Hordaland.Miljøfaglig Utredning, rapport 2005-64: 1-38.Moen, A. 1998. Nasjonalatlas for Norge: Vegetasjon. Statens kartverk, Hønefoss.Moe, B. 2003. Kartlegging og verdisetting av naturtypar i Fjell. – Fjell kommune og Fylkesmannen iHordaland, MVA-rapport 11/2003: 69 s.OED/Det kongelige olje- og energidepartement 2007. Retningslinjer for små kraftverk til bruk forutarbeidelse av regionale planer og i NVEs konsesjonsbehandling. 53 s.Overvoll, O., B.A. Hellen, B.H. Larsen & P.G. Ihlen 2008. Sotrasambandet, Delprosjekt 1. FastlandssambandetRV 555 Sotra-Bergen, Kommunedelplan med konsekvensutgreiing. Delrapportnaturmiljø. Rådgivende Biologer AS, rapport 1072, 56 s. ISBN 978-82-7658-589-6.Santesson, R., Moberg, R., Nordin, A., Tønsberg, T. & Vitikainen, O. 2004. Lichen-forming andlichenicolous fungi of Fennoscandia. Museum of Evolution, Uppsala University.Statens vegvesen 2006. Konsekvensanalyser – veiledning. Håndbok 140, 3. utg. Nettutgave.Strand, L.Å. 2005. Amfibieregisteringer i Hordaland 2005 Del 12 Fjell. Fjell kommune. Rapport. 12 s.Databaser og nettbaserte karttjenesterArealisdata på nett. Geologi, løsmasser, bonitet: www.ngu.no/kart/arealisNGU/Artsdatabanken. Artskart. Artsdatabanken og GBIF-Norge. www.artsdatabanken.noDirektoratet for naturforvaltning. Naturbase: http://dnweb12.dirnat.no/nbinnsyn/Direktoratet for naturforvaltning. Rovbasen: http://dnweb12.dirnat.no/rovbase/viewer.aspMeteorologisk institutt 2010. http://retro.met.no/observasjoner/Norge i bilder 2010. http://norgeibilder.no/.Rådgivende Biologer AS 42Rapport 1402

Muntlige kilderOlav Overvoll Fylkesmannen i Hordaland, miljøvernavdelingen, tlf. 55 57 22 15Espen Eldstad Fjell kommune, avdeling miljø og landbruk, tlf. 55 09 73 39Odd Bildøy Grunneier, tlf. 480 20 059Rådgivende Biologer AS 43Rapport 1402

VEDLEGG: BESKRIVELSE AV NATURTYPERLokalitetene er avmerket og nummerert på kart i figur 10.1. Bildøytangen midtre Kystmyr (A08)Utforming blanding mellom nedbørsmyr og jordvannsmyrGeografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285139 6697702Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. og 22. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Myrområdet ligger like øst for Holmavatnet på Bildøytangen.Lokaliteten befinner seg i en forsenkning mellom markerte høydedrag i nord og sør, og et noe lavereparti i øst. Mesteparten av myra ligger omkring kote 5, med et svakt fall mot Holmavatnet i vest.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er klassifisert som utforming blanding avnedbørsmyr og jordvannsmyr. I Fremstad (1997) kan vegetasjonen klassifiseres som fattig tuemyr(K2) og fattig fastmattemyr (K3).Artsmangfold: Dominert av røsslyng, pors, torvmyrull og torvmosearter (Sphagnum spp.). I tilleggopptrer rome, poselyng, blokkebær, duskmyrull, slirestarr, heiblåfjær og kystmyrklegg. Nederst ibekkesiget mot Holmavatnet vokser kysttjønnaks og bukkeblad.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt, men preges av noe gjengroing i randsonen (einer,bjørk og rogn).Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep som for eksempel veiereller annen nedbygging. Et avbøtende tiltak er å legge denne type inngrep utenfor naturtypen.Verdivurdering: Den avgrensete myra er relativ liten i utstrekning. I tillegg inneholder den få arter ogingen rødlistearter. På bakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).2. Rotavika Naturbeitemark (D04)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0284816 6697485Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Larsen & Fjeldstad (2005) 10. oktober 2005 og referert i DNsnaturbase. Arbeidet inngikk i kartlegging av verdifulle kulturlandskap i Fjell kommune.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er naturbeitemark (D04), med noeinnslag av kystlynghei. Vegetasjonstypen er vanskelig å fastslå. Kystlyngheia kan ligne fattig lynghei,utforming tørrhei.Beliggenhet og naturgrunnlag: Lokaliteten ligger omkring Rotavika og sørenden av Holmavatnet.Grenser mot Rv 555 i sør.Rådgivende Biologer AS 44Rapport 1402

Artsmangfold: Eneste registrerte naturengarter er finnskjegg og geitsvingel. Mye einer. Sparsomforekomst av beitemarkssopp. Mest interessant er forekomst av rødlistearten skifervokssopp (NT).Andre registrerte beitemarkssopp er: Kantarellvokssopp, seig vokssopp, honningvokssopp, sleipjordtunge og skjelljordtunge.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturbeitemarka beites av sau i dag, tidligere også av hest. Lokalitetener i godt hevd. Enkelte parti er svakt gjødslet. Lokalt litt utfylling av jord og stein.Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Beitetrykket er tilfredsstillende. Det er viktig at det ikke gjødsles (mest aktuelt påarealene nærmest riksveien) og heller ikke tilleggsfôres. Truslene mot naturtypen er først og fremstgjengroing. Rydding av einer, som er ansett å ville være positivt for lokaliteten, har blitt utført i 2010.Verdivurdering: Den avgrensete naturbeitemarka har funn av èn rødlistet beitemarkssopp. I tillegg erstedskvaliteten særs god. På denne bakgrunn vurderes verdien som viktig (B-verdi).3. Straumsundet Naturbeitemark (D04)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285591 6697415Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. og 22. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Naturbeitemarka ligger rett vest for Straumsundet mellom Bildøy ogLitlesotra i Fjell kommune. Avgrenset naturtype er svakt østvendt og ligger i et høydeparti mellom ca.kote 10-15m og 35-40 m.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er naturbeitemark (D04). Utformingen erlitt uklar i forhold til utformingene gitt i DN-håndbok 13, men karakteriseres av å være kalkfattig, tørrog lavlandsutforming.Artsmangfold: Typiske arter i naturbeitemarka er: Engsoleie, krypsoleie, ryllik, blåklokke, småsyre,engsyre, småsmelle, tveskjeggveronika, tiriltunge, kystmaure, myrtistel, jordrøyk, hanekam,svevearter, smyle og sølvbunke. I tillegg inngår einer.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturbeitemarka beites av to hester. Beitetrykket er noe svakt, slik atgjengroing finner sted. Gjennom lokaliteten går to øst-vestgående høyspentlinjer.Fremmede arter: Lokaliteten har noe innslag av mispel-arter (Cotoneaster spp.).Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst gjengroing. Dagens beitetrykk med tohester synes å være for lavt. Et avbøtende tiltak er å rydde einer og hindre gjengroing.Verdivurdering: Den avgrensa naturbeitemarka inneholder få arter og ingen rødlistearter. Lokalitetener dessuten skjemmet av to høyspentlinjer som krysser området. På bakgrunn av dette vurderesverdien som lokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 45Rapport 1402

4. Branndalsfjellet Naturbeitemark (D04)Kystlynghei (D07)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285274 6697256Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Bjørn Harald Larsen 2. oktober 2007 i forbindelse med enkonsekvensutredning av fastlandssambandet RV 555 Sotra-Bergen (Overvoll mfl. 2008).Beliggenhet og naturgrunnlag: Lokaliteten ligger sentralt på Bildøy, like vest for Branndalsfjellet ogsør for Rv 555. Arealet splittes av veien som går inn til skolesenteret.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Området består av naturtypene naturbeitemark (D04)i sør og vest, og av kystlynghei (D07) i nord og øst. Naturbeitemarka er representert medvegetasjonstypene fuktig fattigeng, oseanisk finnskjeggutforming i vestre del og ellers flekker medfrisk fattigeng. Kystlyngheia er utformet som fuktig lynghei.Artsmangfold: Floraen er artsfattig og triviell, med tette matter av finnskjegg og engkvein i de mestbeitete arealene. Andre karakterarter for frisk til fuktig fattigeng er: Geitskjegg, engfrytle, småsyre,tepperot og blåklokke. På rabber med tynt jordsmonn inngår hårsveve og kystbergknapp. Ellers finnesmye einer.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturbeitemarka beites av sau, mens kystlyngheia i nord og øst erubeitet.Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Det er viktig at beitetrykket holdes oppe i lyngheiområdene i øst. Lokaliteten måikke gjødsles.Verdivurdering: En liten lokalitet som ligger innepresset mellom veier og boliger. Dessuten passererto kraftlinjer gjennom lokaliteten. Ingen rødlistearter er registrert. På bakgrunn av dette vurderesverdien som lokalt viktig (C-verdi).5. Branndalsfjellet nordøst Hagemark (D05)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285511 6697389Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. juni og 24. november 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Hagemarka ligger like vest for Straumsundet mellom Bildøy ogLitlesotra i Fjell kommune. Avgrenset naturtype ligger cirka mellom høydekotene 25 til 35 m.Bestandet vokser i en svak nordvestvendt skråning og er godt arrondert mot åpen naturbeitemark i sørog øst, og mot tilgrensete utmarksområder i nord og vest.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er hagemark (D05), utformingbjørkehage.Artsmangfold: Tresjiktet består av bjørk. I busksjiktet inngår spredte einer og en og annen rogn.Epifyttfloraen på bjørk omfatter bl.a.: Bleiktjafs (Evernia prunastri), piggstry (Usnea subfloridana),barkragg (Ramalina farinacea), elghornslav (Pseudevernia furfuracea), vanlig kvistlav (Hypogymniaphysodes), kulekvistlav (H. tubulosa), grå fargelav (Parmelia saxatilis), papirlav (Platismatia glauca),brun korallav (Sphaerophorus globosus), kornbrunbeger (Cladonia pyxidata), fingerbeger (C.Rådgivende Biologer AS 46Rapport 1402

digitata), fnaslav (C. squamose), stubbesyl (C. coniocraea), grynkorkje (Ochrolechia androgyna),matteflette (Hypnum cupressiforme), kystkransmose (Rhytidiadelphus loreus), ribbesigd (Dicranumscoparium) og krusgullhette (Ulota crispa). I tillegg finnes knivkjuke (Piptoporus betulinus). Påbakken inngår bl.a. tujamose (Thuidium tamariscinum) og kystkransmose. Bunnsjiktet har en delsmyle, sølvbunke og blåbær.Bruk, tilstand og påvirkning: Hagemarka er intakt, men bærer preg av gjengroing. Trærne har tildels høy alder.Fremmede arter: Naturtypen har innslag av mispelarter (Cotoneaster spp.) i grenseområdet motnaturbeitemarka i sør.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst gjengroing.Verdivurdering: Den avgrenset hagemarka er liten i utstrekning. I tillegg inneholder den få arter ogingen rødlistearter. På bakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).6. Kvernavatnet Rik kulturlandskapssjø (E08)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0284961 6697276Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den22. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Lokaliteten ligger sør for Rv 555 og er avgrenset mot riksveien inord, gammel utfylling i vest og et høydeparti i øst. Naturbeitemark ned sauebeite i sør-sørøst.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er rik kulturlandskapssjø (E08), ogvegetasjonen omfatter sneller, starrarter og flytebladvegetasjon. Meget stor elvesnelleforekomst i sør.Artsmangfold: Lokaliteten er dominert av typisk våtmarksvegetasjon med flaskestarr, sennegras,trådstarr, gråstarr, slåttestarr, torvmyrull, duskmyrull, elvesnelle, bukkeblad, myrhatt, soleiehov,kysttjønnaks, hvit nøkkerose, tusenblad og andemat. Til dels tydelig vegetasjonssonering. I tilliggendebekkeløp og fuktige dråg vokser grøftesoleie.Bruk, tilstand og påvirkning: Lokaliteten er omsluttet av fyllinger på to sider og er en del forurenset,særlig i sørvestre del. Lokaliteten preges av gjengroing.Fremmede arter: Naturtypen har innslag av platanlønn, parkslirekne og mispel-art (Cotoneaster sp.).Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep og forurensning frafyllinger og eventuelt riksveien.Verdivurdering: Den avgrensete lokaliteten har en inneklemt beliggenhet og er omsluttet av fyllingeri nord og vest. I tillegg inneholder den relativt få arter, hvorav tre er svartelistet og ingen rødlistet. Påbakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 47Rapport 1402

7. Holmavatnet sør Evjer, bukter og viker (E12)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0284918 6697477Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Ligger i sørenden av Holmavatnet, kote 4,5 m. Lokaliteten grensermot naturbeitemark i sør og vest.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er evjer, bukter og viker (E12), ogvegetasjonen omfatter sneller, starrarter og flytebladvegetasjon.Artsmangfold: Lokaliteten er dominert av flaskestarr, hvit nøkkerose, kysttjønnaks, elvesnelle ogbukkeblad.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt.Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep eller forurensning.Verdivurdering: Den avgrensete lokaliteten er relativ liten i utstrekning. I tillegg inneholder den fåarter og ingen rødlistearter. På bakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).8. Holmavatnet nord Evjer, bukter og viker (E12)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285023 6697795Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Ligger i nordenden av Holmavatnet, kote 4,5 m. I vestre del avlokaliteten renner utløpsbekken fra Holmavatnet ned mot sjøen. Lokaliteten grenser mot et litemyrparti i nord.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er evjer, bukter og viker (E12), ogvegetasjonen omfatter sneller, starrarter og flytebladvegetasjon i vann og noe myrvegetasjon på land.Artsmangfold: Lokaliteten er dominert av flaskestarr, hvit nøkkerose, kysttjønnaks, elvesnelle ogbukkeblad. I bekkeløpet i vest vokser grøftesoleie, og i tilstøtende myrområde finnes bl.a. pors, einer,røsslyng, poselyng, tranebær, rome, torvmyrull, blåknapp og torvmose.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt.Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep eller forurensning.Verdivurdering: Den avgrensete lokaliteten er relativ liten i utstrekning. I tillegg inneholder den fåarter og ingen rødlistearter. På bakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 48Rapport 1402

9. Bildøy Rik edellauvskog (F01)Utforming: Rikt hasselkrattGeografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285270 6697456Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Per Gerhard Ihlen 6. april 2008 i forbindelse med enkonsekvensutredning av fastlandssambandet RV 555 Sotra-Bergen (Overvoll mfl. 2008). Supplerendeundersøkelser, og grensejusteringer, foretatt av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av feltarbeid den24. november 2010 i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Lokaliteten ligger like nord for Rv 555 sentralt på Bildøy og erskarpt avgrenset mellom kolle i øst og et granplantefelt og parkeringsplass i vest. Naturtypen består aven del stein og er vestvendt. Lokaliteten har en bratt skråning/bergvegg i bakkant. Den er derfor ogsåviktig for kryptogamfloraen på tilgrensende bergvegg.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er rik edellauvskog (F01), utforming rikthasselkratt.Artsmangfold: I tillegg til hassel finnes selje og rødhyll. Av andre arter kan nevnes: Vivendel,kristtorn, bjønnkam, blåbær, gaukesyre, tujamose (Thuidium tamariscinum), kystkransmose(Rhytidiadelphus loreus) og musehalemose (Isothecium myosuroides). På hassel er det få epifytter:Vanlig skriftlav (Graphis scripta), brun barklav (Melanelia subaurifera), Arthonia spp., gulband(Metzgeria furcata), krinsflatemose (Radula complanata), musehalemose (Isothecium myosuroides),matteflette (Hypnum cupressiforme), krusgullhette (Ulota crispa), tujamose og kystkransmose (jf. bl.a.Overvoll mfl. 2008).Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt.Fremmede arter: Ingen fremmede arter.Skjøtsel og hensyn: Ingen spesielle.Verdivurdering: Vegetasjonstypen har truethetskategori sterkt truet (EN) i Norge (Fremstad og Moen2001). Typen er truet fordi den ofte ligger utsatt til for inngrep. I tillegg er lokaliteten interessant fordihasselskogen avgrenses av en vestvendt bergvegg som har mye skorpelav. På motsatt side avgrenseshasselskogen av et stort granplantefelt. Lokaliteten blir vurdert som lokalt viktig (C-verdi), siden detikke er gjort spesielle artsfunn.10. Holmavatnet øst Gammel lauvskog (F07)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0285021 6697558Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. juni og 24. november 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Ospeholtet ligger vest- til nordvestvendt under en bratt fjellskrent, frastrandsonen i Holmavatnet, kote 5, og opp til ca. kote 25. Lokaliteten er relativt tørr. Det ligger littblokker nederst mot vannet. Naturtypen domineres av gammel osp i sør og sentralt i området, og avgradvis yngre osp mot nord. Det er iblandet en del gammel bjørk og hasselkratt. På oppsiden avospebestandet overtar gammel bjørk, mot nordøst ung bjørk tilhørende. Inn mot bergveggen er detutviklet hasselkratt. Mot sør grenser bestandet mot bergvegg som går ned mot Holmavatnet.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er gammel lauvskog (F07), utforminggamle ospeholt. Det finnes likevel en god del bjørk og hasselkratt. Noe gadd og læger av osp og bjørk.I felt- og busksjiktet inngår en del blåbær og einer.Rådgivende Biologer AS 49Rapport 1402

Artsmangfold: Epifyttfloraen på osp omfatter bl.a. kornbrunbeger (Cladonia pyxidata), kystpute(Cladonia subcervicornis), grå fargelav (Parmelia saxatilis), brun barklav (Melanelia subaurifera),messinglav (Xanthoria parietina), matteflette (Hypnum cupressiforme) og gulband (Metzgeriafurcata). I tillegg finnes flere eksemplarer av ospeildkjuke (Phellinus tremulae) på gadd og læger. Påbjørk vokser: Bleiktjafs (Evernia prunastri), piggstry (Usnea subfloridana), elghornslav(Pseudevernia furfuracea), vanlig kvistlav (Hypogymnia physodes), kulekvistlav (H. tubulosa), gråfargelav (Parmelia saxatilis), bristlav (P. sulcata) og papirlav (Platismatia glauca). Her finnes ogsåknivkjuke (Piptoporus betulinus). På bakken inngår bl.a. tujamose (Thuidium tamariscinum),kystkransmose (Rhytidiadelphus loreus), stripefoldmose (Diplophyllum albicans) og stor bjørnemose(Polytrichum commune). Av karplanter finnes: Blåbær, sisselrot, bjønnkam, skogburkne, vivendel oghårfrytle.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt. Ligger vanskelig tilgjengelig.Fremmede arter: Ingen.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep. Et avbøtende tiltak ereventuelt å legge inngrep utenfor naturtypen.Verdivurdering: Den avgrensa lauvskogen inneholder få arter og ingen rødlistearter. På bakgrunn avdette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).11. Bildøytangen nordvest Gammel lauvskog (F07)Geografisk avgrensning, sentralpunkt: UTM WGS84 : 32 V 0284689 6698122Innledning: Lokaliteten er beskrevet av Ole Kristian Spikkeland på grunnlag av eget feltarbeid den10. juni 2010. Arbeidet er utført i forbindelse med kommunedelplan Nordre Bildøy.Beliggenhet og naturgrunnlag: Ospeholtet ligger sør- og vesteksponert ut mot strandberget, ogomkring en liten vik med løsmassestrand, Søra Apalvika, nordvest på Bildøytangen. Bestandetstrekker seg fra nær sjønivå og oppover til om lag kote 15 m. Naturtypen domineres av ung ogmiddelaldret osp, men har også innslag av bjørk og rogn, og en og annen einer. Bestandet grenser motbuskfuruskog i sør, fattige strandberg og strandvegetasjon i vest, og ellers mot kystlynghei undergjengroing og mindre bjørkeholt i nord og øst.Naturtyper, utforminger og vegetasjonstyper: Naturtypen er gammel lauvskog (F07), utforminggamle ospeholt. Vegetasjonstypen er i hovedsak blåbærskog (A4).Artsmangfold: Epifyttfloraen på ospene er fattig. Feltsjiktet domineres av blåbær, med en del innslagav røsslyng og marimjelleart (Melampyrum sp.). Ellers vivendel.Bruk, tilstand og påvirkning: Naturtypen er intakt, men grenser mot buskfurubestand i sør som erunder ekspansjon.Fremmede arter: Buskfuru.Skjøtsel og hensyn: Truslene mot naturtypen er først og fremst arealinngrep. Et avbøtende tiltak ereventuelt å legge inngrep utenfor naturtypen.Verdivurdering: Den avgrensa lauvskogen består av mye ungskog. I tillegg inneholder den få arterog ingen rødlistearter. På bakgrunn av dette vurderes verdien som lokalt viktig (C-verdi).Rådgivende Biologer AS 50Rapport 1402

Konsekvensvurdering biologisk mangfold, alternativ 0, 0+ og planforslag november20120-alternativetFor å opprettholde kulturbetinget naturtypers verdi (lokalitet 2, 3, 4 og 5) må dagensbeitetrykk opprettholdes for lokalitet 2 og økes for lokalitet 3, 4 og 5. Videre bør ytterligeregjødsling unngås i lokalitet 2. Opphør av beite vil altså kunne føre til forringelse avnaturtypens verdi i lokalitet 2 og 3. I tilegg vil den pågående befolkningsveksten iStraumeområde kunne føre til større press på tilgjengelige friområder i nærheten av Straume.Holmavatnet vil derfor trolig uansett scenario bli utsatt for større press sammenlignet meddagens situasjon. Økt ferdsel rundt Holmavatnet vil blant annet kunne få en negativvirkningpå fuglelivet langs vannet. 0-alternativet vurderes samlet til å ha en virkning med ingen til litenegativt omfang i planområdet. Lite negativt er begrunnet med at de kulturbetingedenaturtypene kan få forringet verdi om det forekommer gjødsling i større grad enn det gjør idag, samt at beitingen opphører. Og det vil uansett scenario foreliggende en risiko for atområdene blir gjødslet eller at beiting opphører. Tatt naturtypenes verdi i betraktning vilendelig konsekvens for alternativ 0 være ubetydelig.Alternativ 0+ (Dagens situasjon + Sotrasamband)For alternativ 0+ gjelder de samme vurderingene for virknings omfang på lokalitetene 2, 3, 4og 5 (De kulturbetingede naturtypene), som ved alternativ 0. I tilegg vil det planlagte tiltaketfor Sotrasambandet ha en negativ virkning på de registrerte naturverdiene i området. Ikonsekvensutredningen som er gjort i forbindelse med Sotrasambandet- Delprosjekt 1Fastlandssambandet Sotra-Bergen (Statens vegvesen, 2008) vurderes naturverdi og virkningav tiltaket på biologisk mangfold. Områdene omtalt som lokalitet 2, 3 og 10 i KU forSotrasambandet er henholdsvis beskrevet som lokalitet 2, 4 og 9 i KU- biologisk mangfoldutarbeidet av Rådgivende biologer (2010). Denne vurderingene forholder oss tillokalitetsnummereringen til Rådgivende biologer. Statens vegvesen har vurdert alternativetC101 for Sotrasambandet til å ha intet negativt omfang på lokalitet 2 (naturbeitemark). Viderevil alternativet ha et stort negativt omfang på lokalitet 4 (Naturbeitemark). Videre haralternativet intet negativt omfang på lokalitet 9 (rik edelløvskog). Når det gjelder alternativC102, gir dette lite/intet negativt omfang på lokalitet 2 og 4, men stort negativt omfang pålokalitet 10. Samlet sett vil Sotrasambandet kunne føre til lite negativt omfang for registrertenaturverdier i og ved planområdet. Tatt befolkningsveksten i betrakting og et økt press pågjenværende friområder med betydning for fuglelivet på Bildøy, samt de kulturbetingedenaturtypers avhengighet av hevd og beite, vurderes alternativ 0+ til å ha et lite til middelsnegativt omfang på naturverdiene på Bildøy. Endelig konsekvens for alternativ 0+ vurderes tilå være liten negativ (-).1

Planforslag 08.11.12I rapporten ” Konsekvensvurdering for biologisk mangfold” fra 2010 presiseres det atkonsekvensvurderingen er på et kommunedelplannivå og på et overordnet nivå. Uten konkretekartfestede tiltak er det vanskelig å vurdere konsekvensen på naturverdiene. Den foreliggendekonsekvensvurderingen fra 2010 er derfor generell. Det er foretatt endringer i forhold tilvurderingsgrunnlaget til rapporten som ble utarbeidet av Rådgivende biologer i 2010.Endringer av betydning for de biologiske verdiene er først og fremst formålsavgrensningenmellom sentrums- og grøntformål. Dagens forslag viser et større område som er avsatt tilsentrumsformål og det er derfor en større usikkerhet for hvilke områder som forblir ubebygdsammenlignet med planforslaget som Rådgivende biologer har tatt utgangspunkt i. Men iløpet av planprosessen er det også blitt inkorporert bestemmelser som sikrer at det skal foretasdetaljert vurdering av naturmiljøet når det i neste omgang blir lagt fram en detaljregulering.Det er derfor blitt lagt til rette for at planen kan tilpasses de ulike miljøhensynene. Følgendebestemmelser er foreslått inkorporert:- Ved detaljregulering skal registrering av biologisk mangfold detaljeres slik at tiltak kantilpasses natur med verdi.- Under detaljregulering av de ulike områdene bør det for hver enkelt naturtype vurderes omdet kan etableres en buffersone med stedbunden vegetasjon mellom tiltak og lokalitet.På bakgrunn av planendringene som er blitt gjort, ønsker man å gjøre en ny vurdering avendelig konsekvens på naturmiljø. Biologisk mangfoldrapporten utarbeidet i forbindelse medkommunedelplanen på Bildøy, er to år gammel, og man kan i dag ta utgangspunkt i atnaturtypene er i lik hevd som i vurderingsåret 2010. I forbindelse med denne vurderingen erdet blant annet gjort en dobbeltkontroll av registreringer i artskart for eventuelle artsfunn etter2010. Under oppsummeres eventuelle endringer i tiltakets omfang med utgangspunkt iplankart fra 2010 og foreliggende planforslag, datert 08.11.12Når det gjelder negativ virkning under anleggsfasen vil denne trolig være lik som vedforeliggende vurdering av Rådgivende biologer.Arealbeslaget har størst negativt utslag om man beslaglegger naturtyper man ikke finner itilliggende områder. På utredningsområdet gjelder dette kun lokalitet 2, Rotavika. Dagensplanforslag viser et noe utvidet byggeområde ved denne lokaliteten. Og det kan se ut som atsentrumsformål berører deler av lokaliteten. Når det gjelder utbygging som skaperfragmentering, ferdsel og spredning vil dagens planforslag ikke ha noen større/mindre utslagpå dette. Det skal gjøres en vurdering om hvor det er aktuelt å etablere grønne korridorer ogbufferområder mot naturtyper jf. følgende bestemmelse: Under detaljregulering av de ulikeområdene bør det for hver enkelt naturtype vurderes om det kan etableres en buffersone medstedbunden vegetasjon mellom tiltak og lokalitet.Når det gjelder menneskelig forstyrrelser, så ble ikke virkning av tiltak som småbåthavn ogdypvannskai vurdert i rapporten fra 2010. Det er nå tegnet inn to småbåtanlegg og endypvannskai nord i planområdet. Dette vil trolig kunne forsterke den negative virkningen påleveområde for flere sjøfugler.2

NaturtyperRotvika (omtalt som lokalitet 2 i rapporten fra 2010), naturbeitemark med verdi B, er pågrunnlag av tidligere utbyggingsplaner vurdert til å få en skjermet beliggenhet og dermed ikkeberørt at tiltaket. Slik formålsgrensen ligger i dag, kan det se ut som om deler av det sørøstrenaturområde er innenfor sentrumsformålet. Men uavhengig av kommunedelplanen så vilbådleggingssona H710_1 for Riksvei uansett medføre negative konsekvenser fornaturbeitemarken i dette området (alt 0+). Utvidet sentrumsformål i dette området medførerogså en mindre buffersone mellom bebyggelse og naturtypen evjer, bukter og viker (lokalitet7), og dermed vil trolig den lokalt viktige naturtypen sør for Holmavatnet også delvis bliberørt.Når det gjelder naturtyper sør for riksvei, er det ikke gjort en konsekvensvurdering av tiltaketpå disse. Foreliggende forslag viser sentrums-, bolig- og tjenesteytingsformål som delvis ellerhelt berører alle registrerte naturtyper. Alle lokalitetene har kun lokal verdi og befinner seg iet delvis bebygd område. I tilegg befinner de fleste naturtypene seg under store kraftlinjer.H710_1 vil uansett kunne medføre vegutbygging i lokalitetene 3, 4 og 5 og delvisKvernavatnet. Konsekvensdifferansen mellom foreliggende forslag og alternativ 0+ er derformye mindre enn dagens forslag og et alternativ uten utvidelse av vei. Videre medførerplanforslaget utbygging langs strandsona mellom steinsvika i sør og straumsvika i nord. Deter ikke registrert noen naturtyper av verdi i dette området.Tiltakets virkning på karplanter, moser og lav er vurdert til å være stort negativt på nordsidenav riksveien og noe mindre sør for riksveien. Ingen spesielle, verdifulle arter er vurdert berørt.De planlagte tiltakene fra 2010 har blitt vurdert til å medføre et stort inngrep i leveområdenetil mange fuglearter. For enkelte fugler vil tilpasning til boligområder, parklandskap etc. væremulig. For andre fuglearter vil en stor reduksjon av skogs- og utmarksareal føre til reduksjon iantall reirplasser og revir. Området kan også berikes med økt bestand eller helt nye arter, somkonsekvens av habitatsendring. Fragmentering og menneskelig forstyrrelser vil samlet settvirke negativt inn på hjort, andre pattedyrarter og mange fuglearter. I rapporten som erutarbeidet i 2010 konkluderes det med at tiltaket har en middels negativ virkning på fugl ogpattedyr. Anleggsfasen vurderes til å ha stor negativ virkning på fugl og pattedyr. Småbåthavnog dyphavskai er ikke direkte medtatt i vurderingen. Men menneskelig forstyrrelser er medsom en viktig negativ faktor. Men båttrafikk vil trolig medføre forsterket negativ virkning påsjøfugler.Tiltaket har altså en stor negativ virkning på naturtyper og for karplanter, moser og lav, og enmiddels til stor negativ virkning for fugl og pattedyr (stor negativ virkning underanleggsfasen). Samlet sett er dette summert til å gi stor negativ virkning på terrestrisk miljø.I tilegg vil man med følgende supplerende bestemmelser:- Ved detaljregulering skal registrering av biologisk mangfold detaljeres slik at tiltak kantilpasses natur med verdi.- Under detaljregulering av de ulike områdene bør det for hver enkelt naturtype vurderesom det kan etableres en buffersone med stedbunden vegetasjon mellom tiltak og lokalitet.sikre at miljøhensyn blir tatt på et detaljert nivå jf. råd fra Rådgivende biologer (Biologiskmangfold Bildøy, 2010). Buffersone med stedbunden vegetasjon er positivt for fuglearter og3

pattedyr. Videre sikrer bestemmelsene en videre vurdering av tiltak ved naturbeitelokalitetenRotvika.Virkning av tiltaket på det terrestriske miljøet, basert på dagens planforslag, vurderes derfor åvære av middels til stort negativt. Liten til middels verdi og middels til stort negativt virkninggir liten til middels negativ konsekvens ( - / - -).Akvatisk miljøJf. bestemmelsespunkt 7.5.2 skal alle terrenginngrep langs friluftsområdet VFR2 utføres ogavsluttes på en skånsom måte, slik at lokalt biologisk mangfold blir godt ivaretatt. Totalt settvurderes dagens forslag til å gi samme virkning som tiltak framlagt i 2010 og er iht.Rådgivende biologer sin vurdering, ingen til liten negativ virkning. Liten verdi og ingen tilliten negativ virkning gir liten negativ konsekvens (-).Rødlistede arterTiltaket er vurdert til å ikke ha negative virkninger på sjøtilknyttede og mer tilfeldigregistrerte rødlistede arter som lomvi og alke. Foreliggende forslag viser dyphavskai ogsmåbåtanlegg og dette vil medføre forstyrrelse fra båtkjøring og virksomhet tilknyttetdyphavskai. Fiskemåken hekker ikke langs strandsonen, men hekker inne på land sør forriksveien og er også blitt observert ved Holmavatnet. Både fiskemåka og strandsnipa vil blinegativt berørt ved utbygging og økt ferdsel langs Holmavatnet. Men med dagens planforslagligger den rødlistede skifervokssoppen utenfor byggeområde. Rådgivende biologer harvurdert at anleggsfasen er den mest kritiske perioden i forhold til rødlistede arter. Men på siktventes det at det ubebygde området som er blitt brukt som riggområder å bli tilbakeført tilvegetasjonsdekt mark. Dagens planforslag vurderes til å ha lik omfang som vurdertplanforslaget som ble vurdert i 2010: middels til liten negativ virkning.Middels til stor verdi og middels til liten negativ virkning gir middels negativ konsekvens.Tabell 1. Oppsummering av konsekvens basert på dagens planforslagTemaKonsekvensTerrestrisk miljø Liten til middels negativ ( - / - - )Akvatisk miljø Liten negativ ( -)Rødlistede arter Middels negativ ( - - )4

Nov12Figur 1. Samlet konsekvens for naturmiljø på Bildøy basert pådagens planforslag. Endelig verdi er gitt ut fra verdisetting irapporten fra 2010.Det er viktig å vurdere endelig konsekvens opp mot hva slags virkning øvrige planer iområdet vil ha på naturmiljøet. Statens vegvesen har foretatt en konsekvensutredning iforbindelse med Sotra sambandet (vurdert under alternativ 0 +), og man ser av dette at denneveiutvidelsen allerede vil ha negativ virkning på naturtyper med verdi og rødlistede arter.Totalt sett vil foreliggende planforslag for kommunedelplanen på Bildøy beslaglegge 9 av 12naturtyper, 3 av 12 vil delvis berøres direkte og indirekte. For å kunne tilpasse seg de viktigstemiljøhensynene er det viktig at det gjøres en detaljert kartlegging og vurdering i forbindelsemed detaljregulering jf. bestemmelsespunkt 3.4.9 og 3.4.10.5

En vurdering av prinsippene §§ 8-12 i Naturmangfoldloven (2009)i forbindelse med rapport om biologisk mangfold,kommunedelplan for Bildøy, Fjell kommunePrinsippene §§ 8-12 skal ligge til grunn som retningslinjer ved utøving av offentligmyndighet, herunder når et forvaltningsorgan tildeler tilskudd, og ved forvaltning av fasteiendom. Planmyndighetene har ansvar for at hensynet til naturmangfoldet og kravene iNaturmangfoldloven kapittel II blir ivaretatt i planutformingen og planbehandlingen (Brev fraMiljødepartementet til fylkesmennene, 2011). Naturmangfoldloven gjelder i alle saker somberører økosystemer, naturtyper og arter.Vurderingen og vektleggingen av prinsippene i §§ 8-12 skal fremgå av beslutningen somberører Naturmangfoldloven, jf. Naturmangfoldloven § 7.Jf. § 8 i Naturmangfoldloven (NML) av 2009, skal kunnskapen primært baseres påeksisterende og tilgjengelig kunnskap. Offentlige beslutninger som berører naturmangfoldetskal så langt det er rimelig, bygge på vitenskapelig kunnskap om artens bestandssituasjon,naturtypens utbredelse og økologisk tilstand, samt effekten av påvirkninger. Kravet tilkunnskapsgrunnlaget skal stå i et rimelig forhold til sakens karakter og risiko for skade pånaturmangfoldet.Planområdets naturmiljø er sjekket opp mot eksisterende informasjon i naturbase(Direktoratet for naturforvaltning), artskart (Artsdatabanken.no), og rovbasen (Direktoratet fornaturforvaltning). Området er også sjekket opp mot Bjørkevoll et.al. 2005: Viltet i Fjell,Eilertsen 2009: Kartlegging med verdivurdering av biologisk mangfald på nordre Bildøy iFjell kommune, Larsen og Fjeldstad 2005: Verdifulle kulturlandskap i Fjell kommune iHordaland, Moe 2003: Kartlegging og verdisetting av naturtypar i Fjell, Overvoll et.al. 2008:Delrapport naturmiljø, kommunedelplan med konsekvensutgreiing Sotrasambandet, og Strand2005: Amfibieregistreringer i Hordaland 2005 del 12 Fjell kommune. Det ble ogsågjennomført feltundersøkelser i juni, september, oktober og november 2010. Biologiskmangfoldverdier er dokumentert i terrestrisk og akvatisk miljø, inkludert rødlistearter etterNorsk rødliste for arter 2010. Mengden av tilgjengelig artsdata for planområdet samt egnedata fra feltbefaringene (resultater presentert i rapporten Konsekvensvurdering for biologiskmangfold, Kommunedelplan Nordre Bildøy, Fjell kommune 2010) vurderes til å gi ettilfredsstillende kunnskapsgrunnlag som står i rimelig forhold til sakens karakter og fare forskade på naturmangfoldet.Jf. § 9 i NML (2009) skal ikke mangel på kunnskap brukes som begrunnelse for å utsette ellerunnlate å treffe forvaltningstiltak. Føre-var-prisippet kommer til anvendelse når man ikke hartilstrekkelig med kunnskap til å vite hvilke virkninger beslutningen vil ha fornaturmangfoldet. Med utgangspunkt i foreliggende rapport om planområdets naturmiljø børføre-var-prinsippet tillegges mindre vekt i dette tilfellet.Jf. § 10 i Naturmangfoldloven skal den samlede belastningen på et økosystem vurderes.Mesteparten av planområdet er i dag skogkledd, eller under gjengroing, med plantet buskfurusom dominerende art. Lokalt på Bildøy og Råna finnes betydelige torv- og myravsetninger.Store arealer sentralt på Bildøytangen består av åpen, skrinn fastmark, mens tilstøtendearealer lenger øst og nord, og på store deler av Råna, har skog av høy eller middels bonitet.Sørvest for Holmavatnet finnes innmarksbeite. Sør for riksvegen finnes flere småteiger meddyrket areal, dels fulldyrket eller overflatedyrket jord og dels innmarksbeite.

I planområdet er det én naturtype (DN-håndbok 13) med B-verdi, 10 med C-verdi og én truetvegetasjonstype. Vanlig flora og middels rik fuglefauna. Holmavatnet har aure ogstingsildbestander, auren gyter i utløpet. Kvernavatnet har stingsildbestand. Andreferskvannsorganismer er trolig typiske for regionen. Til sammen 13 rødlistede arter erregistrert i eller nær planområdet. To av disse er i kategori CR, fire i kategori VU og syv ikategori NT.Konsekvensen de planlagte tiltakene vil ha for de ulike naturtypene og lokalitetene er vurderti rapporten Konsekvensvurdering for biologisk mangfold, Kommunedelplan Nordre Bildøy,Fjell kommune (Rådgivende biologer 2010). Her er også avbøtende tiltak gjort greie for.Forslagstiller er klar over, Jf. § 11 i NML (2009), at kostnader ved å hindre eller begrenseskade på naturmangfoldet som tiltaket volder skal dekkes av tiltakshaver. Kostnader ved åhindre eller begrense skade innebefatter alle kostnader ved forebyggende ellergjenopprettende tiltak. I dette kan det også ligge kostnader med å fremskaffe kunnskap.Jf. § 12 i NML av 2009, er ulike alternativer for tiltaket vurdert. Holmavatnet og området vestfor dette er planlagt regulert til LNFR i planen. Naturtypen med høyest verdi; type B, ligger idette området. Avbøtende tiltak er ellers gjort greie for i rapporten Konsekvensvurdering forbiologisk mangfold, Kommunedelplan Nordre Bildøy, Fjell kommune (Rådgivende biologer2010)

KonsekvensutgreiingsrapportNæring, sysselsetting ogtenesteytingKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.Innhald1. Innleiing……………………………………………………………………………side 12. Regionen Sotra/Øygarden og Fjell kommune…………………………………side 13. Straume sentrum og Sartor storsenter…………………………………………side 14. Straume og Bildøyna…………………………………………………………….side 25. Konsekvensvurdering……………………………………………………………side 26. Oppsummering…………………………………………………………………...side 47. Kjelder……………………………………………………………………………..side 5Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.1. InnleiingDenne analysen viser kva typar næringsaktivitet det er ønskeleg og mogleg å legge til rettefor innanfor kommunedelplanen for Bildøyna. Analysen er basert på samspelet mellom uliketypar næringstilbod på Bildøyna og Straume, og kva behov Straumeområdet har fornæringsutvikling. Vidare drøftar analysen moglege konsekvensar tiltak i følgje planen vil fåfor næring og sysselsetjing i området.2. Regionen Sotra/Øygarden og Fjell kommuneSotra og Øygarden har hatt ein vekst i arbeidsplassar på nær 40 prosent frå 2000-2009, oger i tillegg den regionen i landet som har høgst etableringsfrekvens av verksemder. I følgjeAUD-rapport nr 2, 2012 (Hordaland fylkeskommune) er det forventa at Askøy, Sotra ogØygarden vil auke talet sysselsette med heile 59 % frå 2008 til 2035. Av denne veksten vilmest gå til helse‐ og sosialtenester, bygge‐ og anleggsverksemd, detaljhandel, og annantransportmiddelindustri (Hordaland Fylkeskommune, 2012).Totalt er det i dag om lag 10 300 arbeidsplassar i Fjell kommune (Hordaland i tal nr 2, 2011).Dette er ei arbeidsplassdekning på 90,3%. Nærare 70% av innbyggarane er sysselsett ioffentleg og privat serviceverksemd. Næringsverksemdene er konsentrert i sentra påÅgotnes og Straume, og dei største arbeidsgjevarane er Fjell kommune og bedriftene påCoast Center Base (CCB). CCB er venta å dobla talet på tilsette dei neste 4-5 åra.3. Straume sentrum og Sartor storsenterStraume har i dag status som regionsenter for Fjell, Sund og Øygarden kommunar. Fjellkommune legg vidare i sine overordna planar opp til ei regionforståing som òg inkludererBergen vest som eit naturleg nedslagsfelt og handelsomland for regionbyen Straume. Per2009 fann 71% av varehandelsomsetninga i Fjell kommune stad i butikkane på SartorStorsenter. Per 2009 var senteret mellom dei 10 største kjøpesentra i landet målt i omsetning(Norconsult, 2011). For varehandelen er det særleg aldersgruppa 45-69 år som er av storbetyding for omsetninga. Denne aldersgruppa er veksande i Sotra og Øygarden. Sartorsenter er ein viktig arbeidsgjevar i kommunen.I Kommuneplanen for Fjell er det lagt opp til eit vekstpotensiale i folketal på 2 % per år. Då erveksten i Straume ikkje tatt med. I planprogrammet for Straume er årleg vekst i folketaletinnanfor Straumeplanen estimert til mellom 7% og 9%. Dette vil seie at Straume etter kvartvil trenge meir av differensiert bustadtilbod, næringsareal, kulturtilbod, handel og service ogsosial infrastruktur.Hordaland fylkeskommune sin ”Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport iBergensområdet” (under arbeid) set fokus på å utvikle eit utbyggingsmønster som legg tilrette for vekst i bustader og næringsareal innanfor berekraftige rammer. Veksten bør vereknytt til kollektivtransport og effektiv vegtransport, og ta omsyn til langsiktig grønstruktur,jordvern, samt gode nærmiljøkvalitetar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.4. Straume og BildøynaStraume skal, i følgje overordna planar, ha eit mangfald av funksjonar og aktivitetar forfastbuande og tilreisande. Straume sine senterfunksjonar var tidlegare fordelt påStraumesida og Bildøyna. På Bildøyna var det etablert skule, næringsareal og idrettsanlegg,medan Straumesida hadde handelsverksemd, service og offentlege tenester. Straumesentrum er i dag lite tilgjengeleg for gåande eller syklande, og er tilrettelagt for tilkomst ogforflytting med bruk av bil.På Nore Bildøy er det ingen næringsaktivitet i dag. På Søre Bildøy ligg Sotracementvarefabrikk med 7 tilsette, Bildøy båt og motor AS med 5 tilsette og Bildøy bibelskulemed om lag 20 tilsette. Bibelskulen er sommarhotell utanom skuleåret. Offentleg sektorsysselset om lag 170 personar på Bildøyna, fordelt på Sotra vidaregåande skule avdelingBildøy (om lag 80 tilsette), Fjell ungdomsskule (om lag 70 tilsette) og Bildøy barnehage (15tilsette).Hovudtyngda av utbygginga i samband med kommunedelplanen for Bildøyna er tenkt nordfor riksvegen. Ei av dei overordna målsettingane er å støtte vidare utvikling av Straumegjennom god funksjonsfordeling innan handel, offentlege tenester, kulturtilbod, bustadtilbodog servicefunksjonar. Det vert lagt til rette for til saman om lag 100 000 m2 næringsareal påNore Bildøy. Det vert ikkje planlagt for verksemder som konkurrerer med det som allereiefinst på Straume, og det er såleis ikkje planlagt for kjøpesenter. Det er heller ikkje planlagtindustri- eller lagerverksemd, eller anna arealkrevjande næringsverksemd. Som eitsupplement til tilboda på Straume er næringsverksemdene på Nore Bildøy tenkt i form avkontor, hotell/overnatting og bevertning. Moglegheitene for eit regionalt kulturhus medtilknyting til sjø er til stades.5. KonsekvensvurderingPlanområdet vert først vurdert i høve til verdi for næring/tenesteyting/sysselsetjing. Så vertomfanget av endringar som følgje av tiltak i følgje planen vurdert. Til slutt vert omfang ogverdi samanstilt i konsekvensvifta og konsekvensane dei ulike alternativa vil ha for næring ogtenesteyting/sysselsetjing vert klarlagt.VerdivurderingDet er ikkje noko næring eller sysselsetjing på Råna eller Nore Bildøy i dag. På Søre Bildøyer det hovudsakleg offentleg sysselsetjing i form av arbeidsplassar på skular og ibarnehagar. Bildøyna ligg svært sentralt i høve til både riksveg 555, regionsenteret Straumeog det mindre lokalsenteret Ågotnes. Den sentrale plasseringa gjer at Bildøyna har stortpotensiale for næringsutvikling, og Nore Bildøy, som ikkje er utbygd med unntak avhyttefeltet i aust, har store utviklingsmoglegheiter.Planområdet er såleis vurdert til å ha middels/stor verdi for næring og sysselsetjing.Omfang og konsekvens0-alternativet0- alternativet inneber ingen større næringsutvikling på Bildøyna. 0-alternativet inkludererheller ikkje utbygging av nytt Sotrasamband, noko som vil føre til ei stadig forverring avtrafikksituasjonen i området. Dette vil forringe verdien Straume har som regionsenter, ikkjeminst for dei som er busette i Sund og Øygarden. Ein kan likevel forvente eit rimeleg godtKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.kultur-, handels- og tenestetilbod innanfor sjølve regionsenteret. 0-alternativet er vurdert tillite/middels negativt omfang.0-alternativet vert såleis vurdert til å ha liten/middels negativ konsekvens fornæringsinteresser.Alternativ 0+Alternativ 0+ medfører ingen eller svært lite næringsutvikling på Bildøyna. Alternativet vilmedføre noko spreidd bustadbygging, som igjen vil ha avgrensa positiv verknad pånæringsinteressene i Straume sentrum. Alternativet inneber også bygging av nyttSotrasamband, noko som vil lette framkomelegheita til Straume med mindre kødanning ogbetre kollektivdekning. Ei realisering av kommunedelplan for Straume vil gje ei betre utnyttingav arealet på staden, og eit større og meir variert kultur-, handels- og tenestetilbod.Dettealternativet er såleis vurdert til lite positivt omfang. Alternativ 0+ vert såleis vurdert til å haliten positiv konsekvens for næringsinteresser.Alternativ 1Ei realisering av kommunedelplanen for Bildøyna vil føre til ei gjennomtenkt og heilskaplegutbygging, då ein her kan skape stadutvikling frå grunnen av. Bustadbygging er sentralt iheile planområdet. På Nore Bildøy er det tenkt om lag 100 000 m2 nytt næringsareal, som vilha føremåla kontor, hotell/overnatting og bevertning i form av kaféar, restaurantar,forsamlingshus osb. Det vil ikkje etablerast kjøpesenter eller arealkrevjandenæringsverksemd på staden, men det vil etablerast daglegvarehandlar som nærbutikkar forbebuarane. Næringsarealet er hovudsakleg tenkt plassert lengst nord på Bildøyna, ogsjøtilknytinga vil vere heilt sentral. Planlegginga av Nore Bildøy som eit supplement til tilbodapå Straume gjer at desse områda vert knytt tettare saman, og ein felles identitet vert styrka.Utvikling av eit variert kulturtilbod og gode overnattingsmoglegheiter i trygge og heilskaplegutforma omgjevnader vil truleg også føre til at fleire tilreisande vert verande i området overlengre periodar. Nore Bildøy skal vere ein bilfri by, tilrettelagt for gåande og syklande.Kulturaksen på Straume vert forlenga til Bildøyna som ein gang-/sykkelvegtrasé rik påopplevingar, med formidling av stadens historie og med varierte aktivitetstilbod. Ei realiseringav alternativ 1 vil bidra til ytterlegare verdiskaping og næringsutvikling, både på Bildøyna ogpå Straume. Nærleiken til riksveg 555 og kort avstand til Straume gjer at nasjonale ogregionale retningsliner for samordna areal- og transportplanlegging vert følgt opp.Ei utbygging som skissert på Nore Bildøy vil i tillegg konkret føre til meir handel i Straumesentrum. Alternativ 1 inneber òg bygging av nytt Sotrasamband. Dette vil betre generellframkomelegheit til og frå området. Eit betre transportnett vil truleg òg føre til ei auke iomsetnaden til næringsverksemder utanfor Straume, til dømes Søre Bildøy og Ågotnes.Alternativ 1 er såleis vurdert til stort positivt omfang.Ei utbygging av alternativ 1 vil dermed ha stor positiv konsekvens for næring ogsysselsetjing.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.10+0Figur 1. Konsekvensvifte. Grunnfigur frå Statens vegvesens Håndbok 140.6. OppsummeringStraume har status som regionsenter, og skal ha eit mangfald av funksjonar og aktivitetar forfastbuande og tilreisande. Den estimerte folkeveksten i Straumeområdet gjer at Straumeetter kvart vil trenge meir av differensiert bustadtilbod, næringsareal, kulturtilbod, handel ogservice og sosial infrastruktur.Ei av dei overordna målsettingane for kommunedelplanen for Bildøyna er å støtte vidareutvikling av Straume gjennom god funksjonsfordeling innan handel, offentlege tenester,kulturtilbod, bustadtilbod og servicefunksjonar. Planen tek sikte på å leggje til rette for tilsaman om lag 100 000 m2 næringsareal på Nore Bildøy, tenkt utbygd med føremål kontor,hotell/overnatting og bevertning.Alternativ 1, ei utbygging med høg arealutnytting, differensiert bustadbygging og om lag100 000 m2 næringsareal på Nore Bildøy, vil gje moglegheiter for ei heilskapleg utvikling itett tilknyting til Straume sentrum. Konsekvensvurderinga viser at alternativ 1 vil ha storpositiv konsekvens for næring/tenesteyting/sysselsetjing både på Bildøyna og i nærområda.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsetjing og tenesteyting.7. KjelderAUD-rapport nr 2 2012. Hordaland fylkeskommune.Hordaland i tal nr 2 2011. Hordaland fylkeskommune.Håndbok 140 Konsekvensanalyser. Statens VegvesenNæringsutvikling, innovasjon og attraktivitet.Hordaland. TF-notat nr 28/2011.Telemarksforskning.Planprogram for kommunedelplan for bustadutvikling 2013-2020. Fjell kommune 2012.Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport i Bergensområdet (underarbeid). Hordaland fylkeskommune.Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby. Rapport. Opus 2012Handelsanalyse for regionsentrum Straume 2030, Norconsult 2011Nettressursar:Statistisk sentralbyrå (www.ssb.no)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Næring, sysselsettingog tenesteytingFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Ambjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASog TF-notat 28/2011November 2012

KonsekvensutredningsrapportFolkehelseKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

FolkehelseINNHOLD1. Innledning........................................................................................................................... 2Utfordringer........................................................................................................................ 22. Bakgrunn ............................................................................................................................ 32.1 Folkehelse – begreper og vilkår ................................................................................. 32.2 Folkehelse – formelle rammer.................................................................................... 42.3 Folkehelse og arealplanlegging.................................................................................. 5Ytre miljø ........................................................................................................................... 5Boligforhold ....................................................................................................................... 6Helse- og velferdstilbud ..................................................................................................... 63 Dagens situasjon i planområdet.......................................................................................... 73.1 Folkehelse i Fjell kommune ....................................................................................... 73.2 Planområdet Bildøyna.............................................................................................. 104 Vurdering av verdi, omfang og konsekvenser ................................................................. 114.1 Verdivurdering av planområdet ............................................................................... 114.2 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0 ............................................................... 114.3 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0+............................................................. 114.4 Omfang og konsekvenser ved realisering av alternativ 1 ........................................ 12Ytre miljø ......................................................................................................................... 12Boligforhold ..................................................................................................................... 13Helse- og velferdstilbud ................................................................................................... 13Sammendrag alternativ 1.................................................................................................. 144.5 Influensområdet........................................................................................................ 145 Samlet vurdering ................................................................................................................... 156 Kilder................................................................................................................................ 17Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.1

Folkehelse1. InnledningI forbindelse med utarbeidelse av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført en utredning av mulige konsekvenser som tiltak i henhold til planen vil ha forfolkehelse.Rapporten er utarbeidet av Opus Bergen AS på bakgrunn av eksisterende kilder ogtallmateriale fra Fjell kommune, Hordaland fylkeskommune, Folkehelseinstituttet, samt andreoffentlig tilgjengelige rapporter og informasjon (se kilder til slutt for utdypning).Konsekvensutredningen følger premissene i Statens vegvesens Håndbok 140Konsekvensanalyser så langt dette er formålstjenlig. Håndbok 140 omhandler ikke folkehelsespesifikt som et eget tema.I sammenheng med temaet folkehelse er det vanskelig å definere en skarp avgrensing avinfluensområdet. Folk er mobile og kan velge å bruke eller ikke bruke fasiliteter som kanknyttes til folkehelse. Det er dessuten vanskelig å bryte statistikken ned på avgrensedegeografiske områder, siden innsamlede data i stor grad er oppgitt for kommunen generelt. Videfinerer Sotra kystby med direkte omland som influensområde, dvs. Bildøyna og Straume.UtfordringerFolkehelse er et omfattende tema, som er kommet opp som satsningsområde den senere tid.Fjell kommune hadde ingen egen folkehelsekoordinator mens denne rapporten ble utarbeidet,mens Hordaland fylkeskommune nylig hadde fått ny etter en tid uten folkehelsekoordinator.Datatilfang og tilgang har dels vært en utfordring. Folkehelseinstituttets nye kommuneprofilerfor folkehelse er i stor grad basert på variabler som ikke kan knyttes direkte tilarealforvaltning. Dessuten kan statistikken være misvisende. Eksempelvis kommer Fjellkommune ut som bedre enn landsgjennomsnittet når det gjelder husstander knyttet tilvannverk med tilfredsstillende E.coli analyseresultat. Om man går inn i bakgrunnsmaterialekan man imidlertid se at rapporteringsrutinene for kommunene i denne sammenheng nylig erendret, og at man derfor antar underrapportering. Dermed er ikke nødvendigvis Fjell bedreenn snittet på selve vannverksstandarden, men på rapportering etter nytt system. Statistiskemål kan også slå tilfeldig ut når utvalget er lite. All statistikk bør således undersøkes i forholdtil utvalg og variabler, og sees på som en generell indikasjon, ikke den hele og fulle sannhet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse2. BakgrunnI det følgende gis en begrepsavklaring, samt innføring i bakgrunnen for å spesifikt ivaretafolkehelse, og relevante formelle rammer som ligger til grunn. I tredje og siste del av dettebakgrunnsavsnittet søker vi å belyse ulike sammenhenger mellom folkehelse ogarealplanlegging.2.1 Folkehelse – begreper og vilkårFolkehelse er knyttet til befolkningens helsetilstand på gruppenivå, og hvordan helsefordeler seg mellom ulike sosiale lag i befolkningen. Dette påvirkes av levekår somhenholdsvis kan fremme eller hemme god helse i befolkningen, så som boligforhold,utdannings- og arbeidsmuligheter, helse- og velferdstilbud, økonomi, sosial tilhørighet,ytre miljø og levevaner (HOD 2012, HFK 2011a).Folkehelsearbeid vil si samfunnets totale innsats for å påvirke faktorer som direkte ellerindirekte opprettholder, bedrer og fremmer folkehelse, beskytte mot helsetrusler ogarbeide for en jevnere fordeling av faktorer som påvirker helsen. Det er og nødvendig åstyrke verdier som gir det enkelte individ og grupper muligheter for ansvar, delaktighet,solidaritet, mestring og kontroll over eget liv og situasjon. Lokalsamfunnene, der folklever i hverdagen, er viktige arenaer hvor helse skapes – i samspillet mellom individ,gruppe og lokalsamfunn. Med andre ord, folkehelsearbeid er en samfunnsoppgave, det erbefolkningsrettet, vektlegger et fordelingsperspektiv, og utøves gjennom påvirkning avfaktorer som har effekter på helsen i positiv eller negativ forstand. (NOU 1998:18,Fadum/ Helsedirektoratet 2011).Folkehelsearbeid er et høyt prioritert satsningsområdet på nasjonalt og regionalt nivå. Overordnedemål er knyttet til flere leveår med god helse i befolkningen som helhet, og å reduserehelseforskjeller mellom sosiale lag, etniske grupper og kjønn. Helse- og omsorgsdepartementetfremhever tilrettelegging for positive helsevalg, trygghet og medvirkning forden enkelte og gode oppvekstvilkår for barn og unge, samt forebygging av sykdom og skader.Arbeidet med folkehelse er sektorovergripende (offentlig-, privat- og frivillig sektor) ogomfatter ulike forvaltningsnivå.Det eksisterer et regionalt samarbeid mellom Fylkesmannen og Fylkeskommunen vedrørendefolkehelsearbeid. Hordaland Fylkeskommune har vedtatt planprogram for ”Regional Plan forFolkehelsearbeid i Hordaland 2012-2024” (HFK 2011b) og nedsatt en styringsgruppe somutarbeider planen. Et av områdene som trekkes frem som høyt prioritert er helsefremmendesamfunnsplanlegging med fokus på arealbruk/planlegging, samferdsel og transport, utviklingav livskraftige og helsefremmende lokalsamfunn og universell utforming. Videre pekes det påytre faktorer som påvirker folkehelsen (oppvekstmiljø, kultur og fritid, sosiale nettverk, arbeidog arbeidsforhold) og faktorer knyttet til livsstil (fysisk aktivitet, kosthold, tobakk og rus,psykisk helse).Fra januar 2012 trådte den nye folkehelseloven i kraft. I og med denne overføres ansvaret tilhver enkelt kommune for å skaffe oversikt over helsetilstanden til egne innbyggere, ogiverksette tiltak for å bedre denne. Lokale folkehelseutfordringer skal drøftes i arbeidet medkommunal planstrategi (jf § 6.1 i Folkehelseloven og Plan- og bygningslovens § 10.1).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.3

Folkehelse2.2 Folkehelse – formelle rammerUlike lover og føringer på nasjonalt nivå, sammen med regionale og kommunale planer leggerpremissene for hvordan man ønsker å fremme folkehelse i dag. Både den nye Folkehelselovenog Plan og bygningsloven peker på at kommunen skal ivareta befolkningens helse gjennomplanlegging, jf Plb § 3-1 første ledd bokstav e, om å ”legge til rette for god forming av bygdeomgivelser, gode bomiljø og gode oppvekst og levekår (…)”, og f, om at planer skal ”fremmebefolkningens helse og motvirke sosiale helseforskjeller”. Boksen under viser de viktigstelovene, føringene og planene som vedrører folkehelse og folkehelsearbeidet i Fjell kommune(se også kildeliste).Statlig nivå:- Plan- og bygningsloven- Folkehelseloven og ny lov om kommunale helse- og omsorgstjenester, ikrafttreden1. januar 2012.- St.meld. nr 16 (2010-11): ”Nasjonal helse- og omsorgsplan 2011– 2015”- St.meld. nr. 47 (2008-09): ”Samhandlingsreformen. Rett behandling – på rett stedtilrett tid”- St.meld. nr. 20 (2006-07): ”Nasjonal strategi for å utjevne sosiale helseforskjeller”- St.meld. nr. 16 (2002-03): ”Resept for et sunnere Norge”Regionalt/ fylkes nivå:- Regional planstrategi Hordaland skaper verdier 2010 – 2012- Fylkesdelplan. Fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv 2008 – 2012- Fylkesdelplan. Deltaking for alle – Universell utforming 2006 – 2009- Handlingsplan for trafikksikring i Hordaland 2010 – 2013- Strategiplan for videregående opplæring 2006 – 2010 (rulleres)- Fylkesplan for Hordaland 2005 – 2008 (forlenget inntil videre)Lokalt/ kommunalt nivå i Fjell kommune:- Energi, miljø- og klimaplan 2009-2012- Helse- sosial- og omsorgsplan m/bustadsosialt handlingsprogram 2008-2011/16- Helsetjenester for flyktningar og asylsøkjarar- Idrett og fysisk aktivitet 2011-2018- Skule og utdanningsplan 2011-2014- SkulehelsetjenestaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse2.3 Folkehelse og arealplanleggingFolkehelse er et omfattende tema, med forgreninger inn i mange fag- og ansvarsområder. Selvom det offentlige kan etterstrebe å tilrettelegge for en god folkehelse, er mange av faktorenesom påvirker folkehelsen knyttet til individuelle valg. Flere faktorer kan bidra til henholdsviså fremme eller hemme god folkehelse. Eksempelvis vil dårlige boligforhold og rusbruk virke inegativ retning, mens gode boligforhold og fysisk aktivitet kan bidra til å bedre folkehelsen.Mange slike faktorer er knyttet til levekår, noe som igjen omfatter ulike elementer, foreksempel nevnte boligforhold, med mer. Figur 1 illustrerer kompleksiteten av strukturelle ogindividuelle faktorer som bidrar til å påvirke folkehelse og sosial ulikhet innen helse.Figur 1: Påvirkningsfaktorer for helse (Kilde: Dahlgren & Whitehead 1991)Enkelte elementer kan i større grad sees i sammenheng med arealplanlegging, og vil derforvære mer relevante i denne sammenheng. Figur 2 illustrerer dette visuelt. Levekårselementervi anser å være spesielt relevante å tilrettelegge for via arealplanlegging er uthevet.Med utgangspunkt i ulike kilder (HOD 2012, FHI 2012, HD 2011) og figur 2 kan vi trekke uttema som vil være relevante å vurdere i forhold til folkehelse og evt. konsekvenser forfolkehelsen ved gjennomføring av tiltaket. Dette gjelder særlig ytre miljø, boligforhold, oghelse- og velferdstilbud.Ytre miljøDet ytre miljø omfatter mange faktorer. Alt fra avstand/skjerming i forhold til støy- ogforurensningskilder, forebygging av ulykker/skader, kriminalforebyggende tiltak (forKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.5

Folkehelseeksempel plassering av tiltak, utforming og lyssetting av uteareal), til tilrettelegging av gangogsykkelveier, grøntområder og lekearealer, med mer, kan virke inn på folkehelsen iarealsammenheng.BoligforholdBoligforhold kan knyttes til lokalisering (i forhold til terreng, eksponering, avstand til støy ogforurensningskilder), differensiering av størrelse og pris (jo mer differensiert, jo flere ulikegrupper vil kunne ha adgang, og dermed gi en form for utjevning), og standard (for eksempellivsløpsstandard, universell utforming, inneklima, med mer).Helse- og velferdstilbudHelse- og velferdstilbud dreier seg om nærhet og tilgjengelighet til private- og offentligetjenester (som lege, barnehage, skole), kulturtilbud og idrettsanlegg (for eksempel kulturhus,fotballbaner og aktivitetshaller) og områder egnet for friluftsliv. I folkehelsesammenheng erdet spesielt viktig å tilrettelegge for lavterskeltilbud, aktiviteter og fasiliteter som kan benyttesav alle uten økonomisk kostnad for den enkelte, da dette vil kunne bidra til sosial oghelsemessig utjevning.Figuren nedenfor beskriver hvordan man kan se koblinger mellom arealplanleggingen ogfolkehelse. Det er hovedsaklig de tre ovenfor beskrevede tema (uthevet i figuren underlevekår) som vil tas videre i rapporten.AREALPLANLEGGING(Disponere bruk av areal)Lokalisere bygningsmasse,infrastruktur og grøntområderBestemme typebygningsmasse, infrastruktur,grøntområder, samt f.eks.energitekniske løsningerUtforme adkomst/universellutforming, tryggeuteoppholdsarealer ogferdselssonerTilrettelegge for arealer somkan brukes til kultur, fysiskaktivitet og friluftsliv(Osv)LEVEKÅRLevevaner / livsstilUtdanningsmuligheterArbeidsmuligheterØkonomiSosial tilhørighetYtre miljøBoligforholdHelse- og velferdstilbud(Osv)Dårlige kårHEMMERFOLKEHELSE(befolkningens helsepå gruppenivå)Gode kår FREMMERFigur 2: Mulige koblinger mellom arealplanlegging og folkehelse (Kilde: Opus Bergen AS)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.3 Dagens situasjon i planområdetFor å vurdere folkehelse på Bildøyna er det nødvendig å se området i sammenheng medresten av Fjell kommune. Det eksisterer mer informasjon vedrørende folkehelse påkommunenivå enn spesifikt for Bildøyna. I det følgende gis en oversikt over situasjonen forfolkehelserelaterte tema i Fjell kommune, dernest en kort oversikt over lokalisering, historieog bruk av selve planområdet i dag.3.1 Folkehelse i Fjell kommuneFjell kommune har en relativt ung befolkning og høy forventet befolkningsvekst i årene somkommer, noe som krever planlegging og utbygging både med tanke på plass til flere, og medtanke på en endring i befolkningssammensetningen (andelen eldre vil sannsynligvis stige).Som vist i avsnitt 0 vedrører mange av Fjell kommunes planer folkehelserelaterte tema.Målsettinger og prioriteringer som framgår av kommunens ulike planer inkluderer foreksempel en målsetting om å tilrettelegge for at barn går/sykler til/fra skolen, tilretteleggemed infrastruktur for økt friluftsliv, og en målsetning om flere omsorgsboliger. Videre harFjell kommune et mål om å være karbonnøytrale i 2050, noe som vil påvirke nye boligprosjekterav et visst omfang og valg av energiløsninger. Det skal og satses på sammenhengendegang- og sykkelveier, og en transportomlegging som prioriterer klimavennlige ogkollektive løsninger.I forbindelse med at kommunene overtar mer av ansvaret for å ha oversikt over og iverksettetiltak for å fremme folkehelsen, utgav Folkehelseinstituttet en kommunevisfolkehelsestatistikk. Statistikken består av en kommunehelseprofil for hver kommune ogstatistikkbank med utfyllende informasjon om enkelttema. Kommunehelseprofilen for Fjellkommune viser at kommunen har færre med lav inntekt, færre arbeidsledige og færreuføretrygdede, mens andelen eldre er lavere enn gjennomsnittet i landet og Hordaland fylke.Samtidig har Fjell større andel personer med grunnskole som høyeste utdanning, som brukerlegemiddel mot psykiske lidelser, og høyere prosent sykehusinnleggelser knyttet til hjerte- ogkarsykdommer enn landet som helhet. Figur 3 gjengir Fjell kommunes folkehelseprofilsammenlignet med fylkes- og landsgjennomsnitt.Tidligere har Sosial- og helsedirektoratet gitt ut lignende tall i form av kommunebarometer. IFjells tilfelle viser (figur 4) det at kommunen lå langt under lands- og fylkesgjennomsnittet påfor eksempel andel lovbrudd og barnevernssaker, men over snittet når det gjelderavfallsproduksjon og personer med grunnskole som høyeste utdanning. Slik statistikk bidrartil å kartlegge situasjonen, men kan og være dels misvisende i den grad det er tale om småkommuner (lite utvalg) og store svinginger mellom ulike år.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 7

Folkehelse.Figur 3: Kommuneprofil for folkehelse i Fjell kommune 2012 (Kilde: FHI 2012)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.Figur 4: Kommunebarometer for folkehelse i Fjell kommune (svart strek viser landsgjennomsnittet,markering innenfor denne viser bedre utfall enn snittet, markering utenfor viser dårligere resultat)(Kilde: SHDir 2012)Denne type statistikk er sparsom med informasjon som kan bidra til å belyse faktorer som ytremiljø og boligforhold, men har noen variabler som kan knyttes til helse- og velferdstilbud.På generell basis kan vi si at ytre miljø på flere områder er bra i Fjell kommune. Det finnestilrettelagte stier i utmark, statistikken tilsier at flere enn landsgjennomsnittet er tilknyttetvannverk med tilfredsstillende analyseresultater mht. E.Coli, og at færre personer legges innpå sykehus for personskader etter ulykker sammenlignet med resten av landet 1 .Vi kan anta at inntektsgrunnlag godt over landsgjennomsnittet, sammen med en storutbredelse av eneboliger, tilsier at mange innbyggere i Fjell har relativt gode boligforhold.Samtidig kan vi anta at befolkningsgrupper med behov for andre typer boliger har et mindretilbud. Fjell kommune har som mål å bygge flere boliger for svake grupper og å bosette flereførstegangsetablerere i boliger til overkommelige priser (Fjell kommune helseplan 2008).Fjell kommune har mange lokale kulturhus, baner og haller, samt ulike lag og foreninger sombruker og dels drifter anleggene. Nylig har kultursjefene i regionen uttrykt ønske om åopprette flere lokale turlag. Innen helse har Fjell ved Straume helsestasjon bl.a. blitt tildeltfolkehelsemidler (2011) for å drive forskjellige grupper, bl.a. svømmegruppe for kvinner medflyktningebakgrunn – noe som kan bidra til utjevning mellom ulike grupper.1 Dette behøver selvsagt ikke å bety at Fjell er spesielt gode på ulykkesforebygging, det kan like gjerne reflektereen befolkningssammensetning som er mindre utsatt for ulykker.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 9

Folkehelse.3.2 Planområdet BildøynaHistorie, lokalisering og brukBosetning på Bildøyna går langt tilbake i tid, og jordbruk og fiske har vært dominerendesysselsetning opp igjennom århundrene. På midten av 1900-tallet ble det bygget hytter pånordøstkysten, og etter hvert ble Søre Bildøy utbygget med boligområder og offentligetjenester.Planområdet omfatter Råna og størstedelen av Bildøyna. Området er lokalisert langs riksvei555, og nær broforbindelse til Kolltveit i vest og Straume i øst. I kommuneplanens arealdel erstørsteparten av Nore Bildøy uten fastlagt arealbruk med forutsetning om bestemmelse avfremtidig arealbruk i den foreliggende kommunedelplanen for Bildøyna, mens et mindreområde i sørvest er vist som LNF-område (se figur 5). I nordvest ligger Vestrevika som erfriområde og badeplass. Det går en sti langs østsiden av Nore Bildøy som fungerer somadkomst til det private hytteområdet. Denne er også mye brukt som tursti til Nore Bildøy, ogtil mosjon. Den ubebygde delen av planområdet domineres for øvrig av skog og barmark,som vi kan se av ortofotoet i figur 6, og er uten etablerte stier eller andre tilrettelagtefasiliteter, for eksempel for friluftsliv.PlanområdeVestrevikaFigur 5: Utsnitt av kommuneplanens arealdel,som viser arealdisponering innen planområdenepå Nordre Bildøy (Kilde: Fjell kommune 2011)Figur 6: Ortofoto av nordre Bildøy, viserbl.a. barmark og skog (Kilde: Norge ibilder 2012)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.4 Vurdering av verdi, omfang og konsekvenserI det følgende gis en oversikt over verdi, omfang og konsekvenser av de ulike alternativenefor planområdet i forhold til folkehelse. Til sist har vi vurdert konsekvenser i influensområdet.4.1 Verdivurdering av planområdetNore Bildøy er lite utbygget per i dag, og har verken boliger eller offentlige anlegg/tilbud avnoe slag. Det er ingen vei og sparsomt med stier. Rent visuelt har området litenopplevelsesverdi, fordi det i stor grad er gjengrodd uten mye utsyn. Kun den sørligste delen erlokalisert nær riksvei 555 med trafikkstøy og forurensning. Området sør for riksvegen ertilrettelagt med både boligområder, offentlige arealer for skole og idrett, næringsarealer,landbruk og tilhørende infrastruktur. Øst på Nore Bildøy ligger et eldre hytteområde.Planområdets rekreasjonsområder, hytteområder og offentlige anlegg er viktige i etfolkehelseperspektiv. Siden arealbruken på Bildøyna i stor grad er av eldre karakter, vil detkreve videre tilrettelegging for å sikre folkehelseperspektivet med trygge omgivelser, gode ogsikre koblinger mellom ulike områder, et mer variert boligtilbud og flere konkrete tilbudinnenfor kultur og idrett. Områdets verdi settes til middels i et folkehelseperspektiv.4.2 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0Uten nytt Sotrasamband vil den trafikale situasjonen i området forverres i analyseperioden(20-30 år). Dette vil kunne føre til økt forerensning langs riksveg 555, og slik en forverring avfolkehelsen for de som bor i området. Planområdet vil imidlertid ikke utbygges med boligereller infrastruktur, eller på andre måter tilrettelegges for økt bruk.Uten utbygging er det ikke sannsynlig med særlige endringer i planområdet, det vil fortsattvære lite brukt i folkehelsesammenheng. Den trafikale situasjonen i området vil imidlertidforverres. Vi kan konkludere med at 0-alternativet har intet omfang i et folkehelseperspektiv.Sammen med middels verdi gir konsekvensviften i denne sammenheng ubetydelig/litennegativ konsekvens.4.3 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0+Alternativ 0+ kan medføre noe spredt utbygging/fortetting på Bildøyna. Dette vil etter allsannsynlighet ikke medføre noen form for tilrettelegging eller utbygging som fremmerfolkehelsen, som for eksempel sosial infrastruktur eller lavterskeltilbud som turstier med mer.Utbygging av nytt Sotrasamband vil lette den trafikale situasjonen i området og føre til bedretrafikksikkerhet for myke trafikanter. Den nye riksvegen vil imidlertid fremstå som enbarriere mellom Nore og Søre Bildøy, og kan vanskeliggjøre bruken av friområdet vedRotavika.Alternativ 0+ kan medføre mindre endringer i planområdet, men det vil fortsatt være lite brukti folkehelsesammenheng. Derimot kan presset på allerede etablerte nærliggende fasiliteter økenoe, uten at det kompenseres for. Vi kan derfor konkludere med at alternativ 0+ gir litenegativt omfang for folkehelsen. Sammen med middels verdi gir konsekvensviften i dennesammenheng liten negativ konsekvens.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 11

Folkehelse.4.4 Omfang og konsekvenser ved realisering av alternativ 1Ytre miljøDet er et behov for å skape tilgang til sjø og grønne arealer i planområdet. På Nore Bildøy vildet etableres gjennomgående grøntstrukturer som tar opp i seg og bevarer elementer fra detsæregne kystlandskapet i området. Landskapsrommene blir ”pustehull” i byen, og her kan detetableres lekeplasser, parker, turstier og lignende. Nordvest på Bildøyna, ved Vestrevika,ligger friområdet med badevik. Adgang til området er per i dag sørfra via en sti fra riksvei555. Ved en eventuell utbygging på Nore Bildøy vil friområdet sannsynligvis bli enda mertilgjengelig og brukt – noe som vil være positivt i folkehelsesammenheng for dem sombenytter muligheten. Det å forebygge skader og ulykker, ved for eksempel å sikre bratteskrenter og vannkanten, hører med til tilrettelegging av det ytre miljø ifolkehelsesammenheng. Vi viser til ROS-rapporten for videre utdypning.Kriminalitetsforebyggende tiltak i planleggingssammenheng dreier seg om å skape et miljøsom føles trygt. Plassering, utforming og belysning av bygninger, adkomstveier, uteareal,gangveier, med mer bør bidra til å skape oversikt og en viss sosial kontroll fremfor skjermedesoner/skjulesteder og gode fluktruter for kriminelle. Gangstier vil i planområdet fortrinnsvislegges nær bebyggelse og belysning fremfor i mørke, folketomme skogbryn, hvor man vilvære mer utsatt for overfall. Dette er særlig viktig i overgangssonene mellom for eksempelnæring og bolig, hvor det fort kan være folketomt deler av døgnet (se for øvrig utformingsrådi Det kriminalitetsforebyggende råd 2008). Ved å etablere et ytre miljø som skaper trygghetog trivsel, fremmer man god psykisk helse, i tillegg til å vanskeliggjøre kriminell virksomhet inærmiljøet.Universell utforming vil i folkehelsesammenheng bidra til økt tilgjengelighet og trivsel foralle, noe som i sin tur er med på å utjevne sosiale skiller. Universell utforming av bygninger,infrastruktur, lekeareal og grønt- og friluftsområder er et sentralt fokus i planarbeidet.Sotrasambandet og hvilken løsning som skal legges til grunn i det videre arbeidet, vil leggestore føringer på mulig skjerming fra riksvei 555. Å få minst mulig eksponering for støy- ogluftforurensning vil (i en folkehelsesammenheng) være viktig å videreføre i konkreteutformingsforslag av nærmiljøet omkring boliger og gang-/sykkelstier. En målsetning forNore Bildøy er at hver bolig ikke skal bruke bilen mer enn 1,42 bilturer per dag, og at hverarbeidsplass skal generere maks 1 biltur per dag (Trafikkanalyse kommunedelplan Bildøyna,Opus 2012). Mindre bruk av bil vil føre til bedre luftkvalitet, mer fysisk aktivitet, korterereisetid og dermed mer fritid som kan gi økt trivsel. Målsetningen skal nås gjennom ensamlokalisering av for eksempel arbeidsplasser, boliger, skoler, barnehage og dagligvare,samt et godt utbygd nett av gang- og sykkelveier. Nore Bildøy skal være en by tilrettelagt forgående og syklende, med bilparkering under gateplan, slik at byrommene vil være bilfrie. Enmest mulig bilfri by skaper trygge omgivelser og trivsel i nærområdene, som igjen vil ha enkriminalitetsforebyggende effekt.En økt befolkningsmasse på Bildøyna vil føre til et økt behov for fasiliteter i sammenhengmed idrett og friluftsliv. De offentlige arealene sør for riksvei 555 vil videreføres og eventueltvidereutvikles. Offentlig tilrettelagte lavterskeltilbud for fysisk helse (eksempelvis åpen hall)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.kan etableres innenfor sentrumsformålene. Slike fasiliteter vil kunne benyttes også avbefolkningen på Straume og andre nærområder til Bildøyna.BoligforholdEn utbygging med høy arealutnyttelse og urban struktur gir mulighet til differensiering iforhold til både størrelse og pris. Større variasjon av boligtyper i Straumeområdet gir en viktigaldersblanding, samt grunnlag for å redusere sosiale ulikheter basert på boligtilgang ogkjøpestyrke. Dette er faktorer som er svært viktige i et folkehelseperspektiv. Energieffektiveog miljøvennlige løsninger (jf. mål om karbonnøytral kommune) kan bidra til godt inneklimaså vel som ytre miljø (miljøet for øvrig).Utbyggingen på Bildøyna, særlig Nore Bildøy, vil ha fokus på lokalisering av boligene. Detteer fordi arealet ligger urørt og man ikke trenger å tilpasse alt til eksisterendebygningsstrukturer. Utsikt, gode solforhold og nærhet til sjø er trivselsfaktorer som igjen kanha virkning på sinnsstemning/psykisk helse. Det samme gjelder estetikk og tiltalendeomgivelser, noe som er en forutsetning for planen. Målsetningen om at Nore Bildøy skal væreen bilfri by med lav ÅDT (Trafikkanalyse, Opus 2012) betyr at en kan tilrettelegge for en bymed smalere gater, og slik kan bygge lavere og likevel oppnå høy utnyttelse. Lavere bolighusvil også gi bedre solforhold og bedre gate- og byromsmiljø.Helse- og velferdstilbudVed en utbygging for rundt 6000 beboere på Nore Bildøy vil det bli et økt behov for helse- ogvelferdstilbud som lege, helsestasjon med mer. Offentlig eller privat tjenesteyting kanetableres innenfor sentrumsformålene i kommunedelplanen. I de fremtidigeområdereguleringene på Bildøyna (kommunedelplanens formålsareal SE1, SE2, SE3 og B1)vil det stilles krav til en nærmere utredning av behovene i sammenheng med helse- ogvelferdstilbud. Et tilfredsstillende helse- og velferdstilbud skal slik sikres i takt medutbyggingen. På Straume er det i dag etablert diverse helsetjenester. Det vil ikke værenødvendig å etablere alle disse også på Bildøyna; noen av helsetjenestene på Straume kanvidereføres og styrkes, mens andre helsetjenester kan overføres til eller ny-etableres påBildøyna. Det vil slik være viktig å se Straume og Bildøyna i en sammenheng, der tilbudenepå Bildøyna supplerer tilbudene på Straume og omvendt.Regionalt kulturhus med sjøkontakt, som er vurdert i tilknytning til Nore Bildøy, er positivt iet folkehelseperspektiv. Det er også fremmet forslag om fysakhall her som vil være etlavterskeltilbud i forhold til å tilrettelegge for økt fysisk aktivitet i befolkningen.Opparbeiding av stier innen nærliggende grøntarealer vil også ansees som et lavterskeltilbud/friluftslivtiltak. Planen må også ta hensyn til generelle føringer i Fjell kommune:- Fjell kommune har et generelt mål om å tilrettelegge for friluftsliv (parkering forsykkel og bil, merking av løyper, toalettfasiliteter, kart, med mer), noe som anses for åvære lavterskeltilbud som bidrar til bedre folkehelse. I tilknytning til utbygging avBildøyna er øyen Råna tenkt som friluftsareal med broforbindelse.- Fjell kommune tilråder rekkefølgekrav i store boligbyggingsprosjekt om areal til, ogbygging av, nærmiljøanlegg. Dette skal vurderes konkret i planenes arealbruk.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 13

Folkehelse.Sammendrag alternativ 1En realisering av alternativ 1 vil gi store muligheter for å fremme gode kår for folkehelsen.Dette er begrunnet i at en større og samordnet utbygging vil kunne gi:Større styring med folkehelsefremmende elementer som lavterskel aktivitetstilbud, gang- ogsykkelstier, kobling mellom grøntareal, nærhet til sjø, kulturtilbud.Plassering av tiltak, som er sikre, føles trygge og med krav til kvalitet og estetikk.Grunnleggende forutsetning om boligdifferensiering (i stedet for flekkvis fortetting), medtanke på boligstørrelse og pris, noe som gir rom for ulike alders- og behovsgrupper.Tidlig vurdering av alternative energiløsninger, noe som også kan bidra til et sunt bomiljø.Samlokalisering av bolig og næringsarealer innenfor et begrenset område som kan bidra til atflere kan la bilen stå, og gå eller sykle til jobben, samtidig som reisetid kan kortes ned. Beggedeler kan bidra positivt til folkehelsen ved å henholdsvis økt fysisk aktivitet og mer fritid, somigjen kan investeres i trivsels- og helsebringende aktiviteter.En utbygging som forespeilet i alternativ 1 vil totalt og irreversibelt endre arealbruk og miljøinnen planområdet. Området kan tilrettelegges slik at det i langt større grad fremmerfolkehelsen, særlig for den befolkningen som vil komme til å bosette seg innenforplanområdet. Dermed vil det være middels til stort positivt omfang for folkehelse. Sammenmed middels verdi viser konsekvensviften da middels positiv konsekvens for folkehelsen.4.5 InfluensområdetInfluensområdet i forbindelse med folkehelse er definert som Bildøyna og Straume.I løpet av analyseperioden (20-30 år) vil befolkningspresset og dermed boligetterspørselenøke. Med dette vil det også være et økt behov for private og offentlige tjenester og fasiliteterfor kultur, idrett og friluftsliv. Med 0-alternativet, som ikke innebærer noe utbygging påBildøyna, vil det være vanskelig å styre og planlegge veksten uten at det går ut over dagenskvaliteter som støtter opp om folkehelsen (sosial infrastruktur, grønne lunger, gang- ogsykkelstier, boligdifferensiering, utjevne sosiale forskjeller etc.)Alternativ 0+ innebærer en utbygging med lav arealutnyttelse. Dette vil gi færre områder someventuelt kan tjene som friarealer for den økende befolkningen. Ved å bygge ut mindreområder spredt, både geografisk og i tid, er det vanskelig å legge til rette for de helhetligegrepene som gir folkehelseeffekt. En slik spredt utbygging vil også gi en høyere ÅDT, da denikke gir grunnlag for en helhetlig planlegging av for eksempel gang- og sykkelveger, og da enslik spredt utbygging ikke vil gi et like godt kundegrunnlag for kollektivtransport.Ved en realisering av alternativ 1 vil tjenester innen helse og velferd, samt eksisterendefrilufts-, idretts- og kulturtilbud på den ene side få økt trykk, men på den annen side vil dettesannsynligvis tidsnok kompenseres for i og med at det vil tilrettelegges for dette også iplanområdet. I sum ser man en effekt som kan gi bedre grunnlag for folkehelsen også iinfluensområdet, med større utvalg og flere muligheter innenfor planområdet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.Veksten i og rundt Straume vil komme, og det er viktig å finne måter som best mulig kan gigod folkehelseeffekt både for Straume og planområdet. Ut fra punktene over kan man vurderedet dit hen at den beste folkehelseeffekten oppnås ved å planlegge og styre en vekst påtilgjengelige arealer hvor man kan legge de rette, tidlige arealmessige forutsetninger.5 Samlet vurderingI et folkehelseperspektiv må en ta høyde for den estimerte befolkningsøkningen i Fjellkommune. Fjell kommune ønsker å kanalisere veksten i retning av fortetting med konsentrertboligbygging i eksisterende kommunesentrum Straume og vende sentrum mot Bildøyna.Planområdet utredes på bakgrunn av store, tilgjengelige byggearealer samtidig som det liggerved hovedvegsystem og nær dagens handelssentrum på Straume. 0-alternativet og alternativ0+ påvirker planområdet lite direkte i folkehelsesammenheng. En utbygging med høyarealutnyttelse, som en utvidelse av Straume sentrum (alternativ 1), vil derimot medføre storearealmessige forandringer i planområdet.Konsekvensen for folkehelse må ses i sammenheng med muligheter til å ta de rette grepenefor fremming av folkehelsearbeidet. Bildøyna med sine store ubygde arealer gir unikemuligheter til å planlegge utbygging og folkehelse på en helhetlig måte. Rapportenkonkluderer således med at utbygging med høy arealutnyttelse, som forespeilet i alternativ 1,vil være gunstig i et generelt folkehelseperspektiv, med en middels positiv konsekvens forplanområdet og nærområdene.Oppsummert kan vi si at konsekvensen av en utbygging av planområdet vil kunne slå utpositivt i folkehelsesammenheng i mange henseender, både i planområdet, nærområdene (herdefinert som influensområdet) og for Fjell kommune.Tabell 1 og figur 7 oppsummerer vurderingene av verdi, omfang og konsekvens forplanområdet ved de ulike alternativene.Tabell 1: Oppsummering av verdi, omfang og konsekvens for planområdet ved alternativ 0, 0+ og 1Grad avVerdi AlternativKonsekvens Samlet vurderingpåvirkningMiddelsverdiAlt. 0Alt. 0+Alt. 1Lite negativtomfangLite negativtomfangMiddels tilstort positivtomfangUbetydelig/litennegativkonsekvensLiten negativkonsekvensMiddels positivkonsekvensRapporten konkluderer med at utbygging medhøy arealutnyttelse, som forespeilet i alternativ1, vil være gunstig i et genereltfolkehelseperspektiv, med en middels positivkonsekvens for planområdet og nærområdene.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 15

Folkehelse.Alt. 1Alt. 0Alt. 0+Figur 7: Konsekvensviften viser vurdering av konsekvens for de ulike alternativene.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkehelse.6 KilderDahlgren & Whitehead 1991Det kriminalitetesforebyggende råd (2008): Bedre planlegging, færre farer.Kriminalutetsforebyggende sjekkliste for planleggere. Nedlastbar frahttp://www.krad.no/images/stories/kunnskap/publikasjoner/sjekklista.pdf. 15.03.12Fadum/Helsedirektoratet 05/11 nedlastbar fra http://sunnekommuner.no/dokumenter/SK-0511-Helsedirektoratet.pdf )Fjell kommune (2008) helse-, sosial- og omsorgsplan, med bustadsosialt handlingsprogramFjell kommune (2011) arealdelHFK – Hordaland fylkeskommune (2011a): - om folkehelsebegrepet – nedlastbar frahttp://www.hordaland.no/Hordaland-fylkeskommune/Regional-utvikling/Folkehelse/.17.12.11HFK – Hordaland fylkeskommune (2011b): planprogram ”Regional Plan forFolkehelsearbeid i Hordaland 2012-2024”. Nedlastbar frahttp://www.hordaland.no/Global/regional/Folkehelse/Planprogram_Regional%20plan%20for%20folkehelsearbeidet%20i%20Hordaland_VEDTEKEN19052011.pdf.19.05.11NOU 1998:18, -- NOU, Helse- og omsorgsdepartementet, 1998:18 ”Det er bruk for alle.Styrking av folkehelsearbeidet i kommunene”http://www.regjeringen.no/nb/dep/hod/dok/nouer/1998/nou-1998-18.html?id=141324Norge i bilder 2012Statens Vegvesen (2006)Universell utforming, f.eks nedlastbar fra http://www.standard.no/no/Fagomrader/Universell--utforming/Universell-utforming-av-uteomrader/. 14.03.12Tipsliste for planlegging av folkhelsearbeid. Nedlastbar frahttp://fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=1130&amid=3540867. 12.03.12HOD – Helse og omsorgsdepartementet (2012): Høringsnotat (frist 21.03.12): Forskrift omoversikt over helsetilstand og påvirkningsfaktorer (folkehelseforskriften), nedlastbarfra http://www.helsedirektoratet.no/folkehelse/folkehelsearbeid/roller-ogansvar/Documents/Hoeringsnotat_201104748.pdf,13.03.2012FHI – Folkehelseinstituttet (2012): Kommunehelseprofil Fjell kommune, nedlastet 10.01.2012HD - Helsedirektoratet (2011): Folkehelse og kommuneplanlegging, moment- og tipsliste.Nedlastbar fra http://www.helsedirektoratet.no/publikasjoner/folkehelse-ogkommuneplanlegging-moment-og-tipsliste/Publikasjoner/folkehelse-ogkommuneplanlegging-moment-og-tipsliste.pdf,13.03.2012Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar. 17

Folkehelse.SHDir – Sosial og helsedirektoratet 2 (2012): Kommunebarometer for folkehelse, statistikk pånasjonalt, fylkes- og kommunalt nivå. Nedlastbart frahttp://nesstar.shdir.no/kommunebarometer/. 13. mars 2012---Fjell kommune (2011): Planprogram Fjell Kommune mai 2011,http://www.fjell.kommune.no/PageFiles/8775/Planprogram%20Bild%C3%B8yna%20.pdf)Hordaland Fylkeskommune (2011): planprogram ”Regional Plan for Folkehelsearbeid iHordaland 2012-2024”http://www.hordaland.no/Global/regional/Folkehelse/Planprogram_Regional%20plan%20for%20folkehelsearbeidet%20i%20Hordaland_VEDTEKEN19052011.pdf2 Sosial- og helsedirektoratet (SHDir)var i 2002-08 en norsk statlig etat under Helse- og omsorgsdepartementetog Arbeids- og inkluderingsdepartementet. Som del av en prosess med flytting av oppgaver mellom Arbeids- ogvelferdsdirektoratet og SHDir i 2008 og 2009, skiftet det navn til Helsedirektoratet 1. april 2008Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202418Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

FolkehelseFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Siren T. SælemyrOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

KonsekvensutgreiingsrapportBorn og unge sine interesserKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Born og unge sine interesser.Innhald1. Innleiing................................................................................................................................22. Bakgrunn ..............................................................................................................................23. Dagens situasjon i området..................................................................................................54. Vurdering av verdi, omfang og konsekvensar ....................................................................105. Samla vurdering .................................................................................................................146. Kjelder ................................................................................................................................16Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.1

Born og unge sine interesser.1. InnleiingI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført ei utgreiing av moglege konsekvensar tiltaket i følgje planen vil ha for born ogunge sine interesser i området. Rapporten er utarbeidd av OPUS Bergen AS på bakgrunn aveksisterande kjelder, synfaringar i området, munnleg informasjon frå mellom anna tilsette vedSotra vidaregåande skule og Bildøy barnehage, og offentleg tilgjengelege rapportar og annainformasjon. Det vart arrangert møte med Fjell kommune (barn og unges representant,barnehagesjefen og sekretariatet for UKS) og Hordaland fylkeskommune(opplæringsavdelinga og eigedomsseksjonen) 29.05.2012 der deira synspunkt på planenkom fram. Ungdommens Kommunestyre (UKS) vart informerte om planen i møte21.08.2012, og gav uttale til planen i vedtak datert same dag.Det vert ikkje definert influensområde i denne utgreiinga. Samanhengen mellom Bildøyna ogStraume er imidlertid svært sentral, og det er tatt omsyn til dette i vurderingane som er gjort.Konsekvensutgreiinga følgjer premissene i Statens vegvesens Håndbok 140Konsekvensanalyser så langt dette er føremålstenleg. Håndbok 140 omhandlar ikkje born ogunge sine interesser spesifikt.2. BakgrunnBorn og unge i plansamanheng gjeld aldersgruppa 0-18 år (umyndige). Tiltak for å sikreoppvekstvilkåra må vurderast utifrå dei behova born i ulike aldrar har.Born og unge er ikkje rettigheitshavarar i formell forstand. Dei vert ikkje varsla somgrunneigarar eller naboar og kan heller ikkje alltid sjølv formulere eller ta opp sine krav. Deihar heller ikkje økonomiske ressurser. Jo yngre borna er, desto meir avhengige er dei av atdei vaksne ivaretar deira behov. Omsynet til born og unge sine oppvekstvilkår og utformingaav samfunn og omgjevnader med sikte på at nye generasjonar skal få tenlege livs- ogutviklingsmoglegheiter er heilt grunnleggande i planlegging (Miljøverndepartementet, 2012).Ulike lovar og føringar både på internasjonalt og nasjonalt nivå ,saman med regionale ogkommunale planar, legg premissa for korleis ein ynskjer å fremje born og unge sineinteresser.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.2

Born og unge sine interesser.Internasjonalt nivå:- FNs barnekonvensjonStatleg nivå:- Plan- og bygningsloven- St.meld. nr. 16 (2002-03): ”Resept for et sunnere Norge”- St.meld. nr 39 (2001-2002) oppvekst- og levekår for barn og ungdom i Norge- St.meld. nr 26 (2006-2007) Regjeringens miljøpolitikk og rikets miljøtilstand- St.meld. nr 23 (2001-2002) Bedre miljø i byer og tettsteder- RPR barn og unge- Odelstingsproposisjonen nr 32 (2007-2008) Om lov om planlegging ogbyggesaksbehandlingRegionalt/fylkesnivå:- Regional planstrategi Hordaland skaper verdier 2010 – 2012- Fylkesdelplan. Fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv 2008 – 2012- Fylkesdelplan. Deltaking for alle – Universell utforming 2006 – 2009- Handlingsplan for trafikksikring i Hordaland 2010 – 2013- Strategiplan for videregående opplæring 2006 – 2010 (rulleres)- Fylkesplan for Hordaland 2005 – 2008 (forlenga inntil vidare)- Skolebruksplan Hordaland fylkeskommune 2012-2025 (på høyring juni 2012)Lokalt/kommunalt nivå i Fjell kommune:- Energi, miljø- og klimaplan 2009-2012- Helse- sosial- og omsorgsplan m/bustadsosialt handlingsprogram 2008-2011/16- Idrett og fysisk aktivitet 2011-2018- Ungdomsplan 2006-2007- Skule og utdanningsplan 2011-2014Dei sterkaste nasjonale føringane når det gjeld planlegging finn vi i Rikspolitiskeretningslinjer for å styrke barn og unges interesser i planlegging, heimla i § 3-5 i Plan- ogbygningsloven. Desse retningslinene stiller følgjande krav til fysisk utforming:a. Arealer og anlegg som skal brukes av barn og unge skal være sikret motforurensning, støy, trafikkfare og annen helsefareb. I nærmiljøet skal det finnes arealer hvor barn kan utfolde seg og skape sitt egetlekemiljø. Dette forutsetter blant annet at arealene:-er store nok og egner seg for lek og opphold-gir muligheter for ulike typer lek på ulike årstider-kan brukes av ulike aldersgrupper, og gir muligheter for samhandling mellom barn,unge og voksnec. Kommunene skal avsette tilstrekkelige, store nok og egnet areal til barnehager.d. Ved omdisponering av arealer som i planer er avsatt til fellesareal eller friområde somer i bruk eller er egnet for lek, skal det skaffes fullverdig erstatning. Erstatning skalogså skaffes ved utbygging eller omdisponering av uregulert areal som barn brukerKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.3

Born og unge sine interesser.som lekeareal, eller dersom omdisponering av areal egnet for lek fører til at dehensyn som er nevnt i punkt b ovenfor, for å møte dagens eller framtidens behov ikkeblir oppfylt.Det er ei viktig samfunnsoppgåve å gje born eit godt oppvekstmiljø. Omgjevnader, inkludertdet fysiske miljøet, påverkar trivselen for både born og vaksne. I barnehagar skal det leggastvekt på at det fysiske miljøet skal utformast slik at alle born får moglegheiter til å delta aktivt ileik og andre aktivitetar. Dette gjeld både universell utforming og tilpassing til born i ulikealdersgrupper (Kunnskapsdepartementet, 2006). Fjell kommune sin kommunedelplan foridrett og fysisk aktivitet (2011-2018) har mellom anna som målsetjing å fremjeaktivitetsvariasjonen på tvers av alder, kjønn og funksjonsnivå, og å etablere eit godt utviklaog tilrettelagt turløypenett i kommunen med god merking og informasjon, tilgjengeleg for alle.Fysisk tilrettelegging inneber også at born får forholda seg til korte avstandar og oversiktlegeområde, for å sikre at born kjenner seg trygge i kvardagen. Vidare er sikring i høve til trafikkeit svært sentralt tema, sidan born enno ikkje har utvikla sansar og dømmekraft for å få eitoverblikk over trafikksituasjonar.Ei utgreiing av tilhøva knytt til støy og luftureining er særleg viktig i område der born og ungeoppheld seg. I følgje retningslinene for handsaming av støy i arealplanlegging, T-1442, skalstøynivået utandørs ikkje overstige 55 dB. Innandørs er grenseverdien 30 dB. Gule (55-65dB) og raude (>65 dB) støysoner skal teiknast inn på kart iht T-1442(Miljøverndepartementet, 2012). Vegtrafikk er den største kjelda til lokal ureining av luft, dersvevestøv (PM 10 ) og NO 2 bidrar mest til lokal luftureining. Helserisikoen i samband med lokalluftureining er knytt til kor høg konsentrasjonen av dei ureinande stoffa er, og kor lenge vivert utsett for dei. Dei nasjonale måla for døgnimddelkonsentrasjon av svevestøv skal ikkjeoverskride 50 µg/m 3 meir enn sju dagar per år. Ureining vert målt i talet på personar utsettefor konsentrasjonar over nasjonale mål for PM 10 og NO 2 .Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.4

Born og unge sine interesser.3. Dagens situasjon i områdetBorn og unge i Fjell kommune og dagens skulestrukturPer 01.01.2012 hadde Fjell kommune ein folkesetnad på 22 720. Av desse var 4462 bornmellom 0-12 år, medan 2634 var ungdomar mellom 13-19 år. Framskrivingar avfolketalsstrukturen viser at talet på born og unge vil halde seg nokolunde konstant fram mot2040 (kjelde: www.ssb.no).Figur 1. Framskriving av alderssamansetnaden i Fjell kommune fram mot år 2040. Fråplanprogrammet for kommunedelplan for bustadutvikling. (SSB. Framskriving med høg nasjonal vekst)Det er i dag 17 barneskular, 2 ungdomsskular og 34 barnehagar i Fjell kommune. Påbarneskulane varierer elevtalet frå 20 til 330, medan ungdomsskulane har litt under 500elevar kvar (Kommunedelplan for skule og utdanning 2011-2014).Fjell kommune har òg vidaregåande skule; Sotra vidaregåande skule (VGS), avdeling Bildøy,med i underkant av 600 elevar. Fleire av opplæringstilboda på Bildøyna er nært knytt tilnæringslivet i kommunen med omsyn til innhald, praksisperiodar og tilgang til læreplass(Kommunedelplan for skule og utdanning 2011-2014). Straume er sett av som hovudområdefor urban utvikling i følgje eksisterande planverk i Fjell kommune. Dei omfattande planane forStraume-området vil på lang sikt krevja utbygging i skulekapasiteten. I følgjeSkulebruksplanen for dei vidaregåande skulane i Hordaland 2012-2025 (høyringsutkast,Hordaland fylkeskommune) har Sotra VGS, avdeling Bildøy, tilstrekkeleg areal ogbygningsmasse til å dekkje overskueleg framtidig vekst i elevtalet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.5

Born og unge sine interesser.FritidFjell har naturgitte føresetnadar for å driva eit aktivt friluftsliv, med aktivitetar som klatring ogpadling. Fjell har òg totalt sett forholdsvis god dekning av anlegg til organisert idrett(kommunedelplan for idrett og fysisk aktivitet 2011-2018). Straume Idrettspark har mellomanna fleire grasbanar som er mykje brukt. Det er born i aldersgruppa 6-12 år som er mestaktive i idrettslag, med eit markant fråfall i ungdomsgruppa 13-19 år.Utviklingstrekka syner at ungdom i større grad kombinerer den eigenorganiserte fysiskeaktiviteten med arenaer som òg tilbyr ein sosial dimensjon: ein møteplass. Ungdomsplanenfor Fjell kommune (2006-2007) viste at ungdomen ynskte seg fritidstilbod også utanomorganisert idrett. Ungdommens Kommunestyre (UKS) i Fjell kommune medverka i 2010 iplanprosessen til kommunedelplan for Straume (S1 og S2). Medverknaden vart hovudsakleggjort i form av ein feltrapport der mellom anna ungdomen sine behov for aktivitetar inne ibygningane og ute i byromma vart kartlagt. Ein viktig konklusjon i arbeidet var at ungdomaneønskte møteplassar for uorganiserte aktivitetar der dei berre kunne vere i lag utannødvendigvis å gjere noko; ”hengjeplassar” (Fjell kommune, 2010).For å stimulera til at fleire nyttar seg av nærmiljøanlegg er alders- og aktivitetsnøytraleaktivitetsområde eit satsingsområde, i staden for ballbinger og leikeplassar(kommunedelplan for idrett og fysisk aktivitet 2011-2018). Døme på aktive møtestader somfyller fleire behov for mange ulike grupper kan vere hinderløyper eller treningsparkar, ellerparkar som er tilrettelagt for ulike typar aktivitetar som til dømes skating, inline og BMX, ogmed ballflater til fotball, handball og basket. Slike aktivitetsområde kan nyttast av barnehagarog born med føresette på dagtid, og studentar, ungdom, vaksne, familiar og eldre på ettermiddags-og kveldstid.PlanområdetPlanområdet omfattar størstedelen av øyane Bildøyna og Råna med sjøareal. Riksveg 555kryssar Bildøyna i retning aust/vest, og dannar eit skilje mellom Nore og Søre Bildøy.Riksvegen har ein årsdøgnstrafikk (ÅDT) på om lag 20 000. Fartsgrensa er 70 km/t, og det ergang-/sykkelveg frå Straume fram til hovudkrysset på Bildøyna. Med unntak av riksvegen erfartsgrensene på Bildøyna 50 km/t (Statens vegvesen: Nasjonal vegdatabank.)Kollektivtilbodet ved riksvegen er godt.Innanfor planområdet har det vore 15 trafikkulukker i tidsrommet 2000-2007. Dei aller flesteav trafikkulukkene hender på eller ved riksvegen, medan éi av ulukkene fann stad like austfor skuleområdet på Søre Bildøy.Dagens støysituasjon på Bildøyna er knytt til biltrafikken på riksveg 555, men også i mindregrad til lokalvegen sør på Bildøyna. I områda nærast riksveg 555 er det raud sone, > 65 dB.Når det gjeld ureining i luft som følgje av den same trafikken, er det i følgje utgreiingar somer gjort i samband med planlegging av Sotrasambandet ikkje personar på Bildøyna som erutsette for skadeleg høge konsentrasjonar av PM10 eller NO2 i dag.Med unntak av hyttefeltet langsmed den nordaustre strandlinja på Bildøyna, og eit par hytterved Vestrevika, er det berre Søre Bildøy som er utbygd i dag. For den vidare utgreiinga vertplanområdet delt inn i tre delområde: Råna, Nore Bildøy og Søre Bildøy.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.6

Born og unge sine interesser.Delområde 1RånaDelområde 2 NoreBildøyDelområde 3 søreBildøyFigur 2. Dei tre delområda.Delområde 1, RånaTerrenget på Råna er kupert utmark med myrdrag mellom berg og knausar, og øya er pregaav til dels tett vegetasjon med lyng, einer og blanda lauvskog. Det er ingen stiar eller annatilrettelegging på øya, og særleg den tette vegetasjonen gjer øya vanskeleg framkomeleg.Råna har ikkje fastlandsforbindelse, og ein er såleis avhengig av båt for å kome dit.Sjøarealet ved Råna er hyppig nytta av lokalbefolkninga sommarstid. Det er vanleg å dra hitmed båt for å bade, grille og overnatte i båten ved øya. Råna har ei lun bukt som høver bratil dette.Delområde 2, Nore BildøyTerrenget på Nore Bildøy er som på Råna, kupert utmark med myrdrag mellom berg ogknausar, prega av til dels tett vegetasjon med lyng, einer og blanda lauvskog. Det er ingenbilvegar i området. Det går ein gangsti nordover frå riksveg 555 gjennom hyttefeltet i aust.Denne vert hovudsakleg nytta av hytteeigarane. I tillegg går det ein gangsti frå Søre Bildøy tilKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.7

Born og unge sine interesser.Vestrevika, vest for Holmavatnet, som er friområde og badeplass med langgrunne badeviker(nr 4 på figur 4). Gangstien går òg vidare nordover til Maggarvika.Delområde 3, Søre BildøyTerrenget på Søre Bildøy er stadvis mindre kupert enn i nord, og det finst flate område meddyrka mark og innmarksbeite.Søre Bildøy er utbygd med både bustader, mindre næringsområde og offentlegeservicetilbod. Om lag 250 meter sør for hovudkrysset langsmed riksveg 555 ligg Fjellungdomsskule, Sotra vidaregåande skule avdeling Bildøyna og idrettsanlegget Bildøyhallen(nr 1 på figur 4). Ungdomsskulen har 500 elevar og ca 70 tilsette, medan den vidaregåandeskulen har om lag 75 tilsette og 600 elevar. Noko aust for skuleområdet ligg Bildøybarnehage, som har fire avdelingar med plass til 72 born i alderen 10 mnd til 6 år. Områdeter vist som føremål offentleg tenesteyting i kommuneplanens arealdel (2011-2022).IdrettsanleggBildøybarnehageSotra vidaregåandeskule, avd BildøyFjellungdomsskuleFigur 3. Lokalisering av skulane, barnehagen og idrettsanlegget på Søre Bildøy8Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Born og unge sine interesser.Det er fleire gamle gardsvegar, lokalvegar og enkle private vegar vest i delområdet. Sør forden vidaregåande skulen ligg eit lite vatn, Bøvatnet, som er lett tilgjengeleg (nr 2 på figur 4).Sør i planområdet, i Vollvika, ligg Bildøystranda, som er tilrettelagt med benkar, bord oggrillplass. I tilknyting til Bildøystranda ligg ”Nøtteskogen”, eit lite skogholt med gangstiar (nr 3på figur 4).4213Figur 4. Grov oversikt over sentrale område for born og unge sine interesser på Bildøyna.9Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Born og unge sine interesser.4. Vurdering av verdi, omfang og konsekvensar4.1 Verdivurdering av delområdaDelområde 1, RånaRåna er ikkje tilrettelagt for ferdsle, og er vanskeleg tilgjengeleg både for vaksne og forborn/unge. Ein er avhengig av båt for å kome hit, og vegetasjonen på øya er stadvis sværttett. Sjøområdet ved Råna, og svaberga ytst på øya, er populære for lokalbefolkninga. Det ervanleg å dra hit med båt for å bade, grille og overnatte i båten ved øya. Råna har ei lun buktsom høver bra til dette.Råna vert såleis vurdert til å ha middels verdi for born og unge sine interesser.Delområde 2, Nore BildøyNore Bildøy er som vist lite tilrettelagt for ferdsle. Størstedelen av Nore Bildøy er relativtuframkomeleg og vert ikkje nytta som tur/rekreasjonsområde. Unnataket er Holmavatnet ogområdet vest for dette. Dette området er tilgjengeleg via trafikksikra gangveg underriksvegen, og vidare med gangsti i terrenget. Friområdet er ikkje tilrettelagt med bord,benkar, toalett eller liknande, men heile området høver godt for fri leik, og for samhandlingmellom born og vaksne og mellom ulike aldersgrupper. Med unnatak av moglegheitene forvassing/bading er ikkje dette området særleg godt eigna for dei aller yngste borna. Bildøybarnehage nyttar likevel området til turgåing, med dei noko eldre borna. Holmavatnet vertnytta av den vidaregåande skulen til kajakkpadling.Nore Bildøy vert såleis vurdert til å ha middels verdi for born og unge sine interesser.Delområde 3, Søre BildøySøre Bildøy er utbygd med aktivitetsmoglegheiter for born og unge i alle aldrar. Påskuleområdet er det etablert grusbanar, ballbinger og idrettshall, og områda kan nyttast bådei skuletid og på fritida. Anlegga kan brukast av dei fleste aldersgrupper, og gjev moglegheiterfor samhandling mellom born og vaksne og born av ulike aldersgrupper. Områda kan ògfungera som møteplassar/”hengjeplassar” for ungdom, om enn hovudsakleg utanomvinterhalvåret utandørs.Skuleområdet er lett tilgjengeleg, med gang-/sykkelveg på sørsida av riksveg 555 fram tilhovudkrysset på Bildøyna. Ved riksvegen er det eit godt utbygd kollektivtilbod. Skuleområdeter vidare sikra med omsyn til trafikkfare, støy og anna helsefare. Uteområdet til Bildøybarnehage, som er særleg tilpassa dei yngste borna, er tilgjengeleg for publikum utanomopningstidene.Både barnehagen og skulane nyttar ei rekkje uteområde på Søre Bildøy aktivt. Område somligg i gangavstand til skulen vert nytta i samband med kroppsøving og naturfag. Barnehagennyttar område periodevis, helst om hausten og om våren. Barnehagen går tur rundt Bøvatnetog langsmed gardsvegane til ”gamle Bildøyna” vest på øya. Både skulane og barnehagennyttar i tillegg Bildøystranda i Vollvika og ”Nøtteskogen”, til leik og kroppsøving/fag. I tilleggKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.10

Born og unge sine interesser.er sjølve skuleområdet mykje nytta både av skulane og av barnehagen, til dømes til ballspel,turgåing og kroppsøving.Samla sett er Søre Bildøy særs godt tilpassa born og unge sine interesser.Søre Bildøy vert vurdert til å ha stor verdi for born og unge sine interesser.4.2 Vurdering av omfang og konsekvens for dei ulike alternativaOmfang og konsekvensar ved 0-alternativetAlternativ 0 vil ikkje medføre vesentlege endringar for born og unge sine interesser, dåplanområdet ikkje vil byggjast ut i særleg grad eller på andre måtar tilretteleggjast for bruk.Utan utbygging av nytt Sotrasamband vil kødanninga over Bildøyna truleg auke, og vil kunneskape dårlegare tilhøve for ureining og støy. 0-alternativet vil såleis ha lite negativt omfangfor born og unge sine interesser.Samla konsekvens for 0-alternativet vert då ubetydeleg/liten negativ konsekvens for alle deitre delområda.Omfang og konsekvensar ved Alternativ 0+Alternativ 0+ kan medføre mindre endringar i planområdet, men Nore Bildøy vil framleis verelite brukt av born og unge. Ei utbygging basert på fortetting kan vanskeleggjere ivaretakingaav heilskaplege strukturar, som gjennomgåande gang-/sykkelvegar og samanhengandegrøntområde. Det vil òg vere vanskelegare å unngå utbygging av område som vert nytta avborn og unge i dag. Utbygginga av Sotrasambandet vil betre trafikktryggleiken i området,men vil òg forsterke riksvegen som barriere mellom Nore og Søre Bildøy. Utan ein overordnastrategi for forbindelsestraséar i form av gangvegar og liknande mellom Nore og Søre Bildøykan dette føre til at Nore Bildøy då vert mindre tilgjengeleg enn det er i dag.Alternativ 0+ gir intet/lite negativt omfang for born og unge sine interesser.Alternativ 0+ gir ubetydeleg/liten negativ konsekvens for Råna, og liten negativ konsekvensfor Nore og Søre Bildøy. Samla får alternativ 0+ liten negativ konsekvens for born og ungesine interesser i planområdet.Omfang og konsekvensar ved Alternativ 1Ei full utbygging på Nore Bildøy vil føre til behov for nye barnehage- og skuleplassar. Reknaetter gjennomsnitta frå høvesvis Fjell kommune og Straume, vil det truleg vere 500-700 borni barnehagealder og om lag 960-1080 born i alderen 6-15 år på Bildøyna etter ei fullutbygging (Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune, Notat,Opus, 2012). På sikt vil det med dette vere eit estimert behov for 5-7 barnehagar, einbarneskule med rom for rundt 30 skuleklassar og ein ungdomsskule med rundt rekna 15skuleklassar i området. Barnehagar vil etablerast på eigna areal og vil byggjast ut med godekvalitetar. Særleg barneskular bør liggje nær bustadområda, og i sentrumsføremåla påBildøyna vil det vere rom for utbygging av skular.Aldersgruppa 15-17 vil òg auke ved ei utbygging av Bildøyna. I følgje høyringsutkastet tilskulebruksplanen for Hordaland 2012-2025 er det imidlertid nok areal for ein slik vekst i deteksisterande skuleområdet på Søre Bildøy. Høgskule og vidaregåande kan likevel på sikt òginngå i sentrumsføremåla.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.11

Born og unge sine interesser.Behovet for lege, helsestasjon og liknande vil òg auke. Noko av dette må lokaliserastinnanfor planområdet, moglegvis gjennom å vidareføre og eventuelt utvide dei offentlegeareala sør for rv 555 med skuletilbod og utdanning. Vidareutvikling av idrettsanlegget påSøre Bildøyna vil òg vere sentralt med den store folkeveksten som vil kome i området. Etteretableringa av Straume Idrettspark har grusbanane på Søre Bildøy vore lite brukt. Desse hareit stort potensiale, og ei realisering av alternativ 1 vil kunne føre til ei revitalisering og nybruk av grusbanane, mellom anna som reservebanar. På Nore Bildøy er det rom foretablering av til dømes open hall (fysak-hall), eit inkluderande lågterskeltilbod med godeaktivitetar i trygge omgjevnader. I området er det òg moglegheiter for etablering av kulturhusder ein kan leggje opp til varierte fritidsaktivitetar, både for born og unge og for andrealdersgrupper i området.Straumsalmenningen vil forlengast frå Straume og over til Bildøyna i form av ein gang- ogsykkelveg. Denne kulturaksen, som vil gå på langs i planområdet gjennom fleire avsentrumsføremåla, vil etablerast tidleg i utbyggingsprosessen. Langsmed traséen vil detetablerast aktivitetstilbod som klatring og padling, og utsiktspunkt med til dømes informasjonom stadeigne kulturminne. Denne kulturaksen vil vere positiv som eit lågterskeltilbod til allealdersgruppene.Området vest for Holmavatnet, der det mellom anna er etablert friområde og badevik, har idag tilkomst via ein sti frå rv 555. Ved ei eventuell utbygging på Nore Bildøy vil det lagastgjennomgåande gang-/sykkelvegar aust for Holmavatnet, og friområdet vil slik verta lettaretilgjengeleg. Heile området på Nore Bildøy skal utformast og utviklast frå grunnen, noko somgir store moglegheiter for utvikling av gode ”rom” for born og unge. Grønstrukturen iplanområdet vil fungere som pustehol og møteplassar mellom bustadane. Landskapsrommavil bryte opp og skape skiljer mellom dei ulike bydelane, samstundes som dei vil understrekeden overordna samanhengen i byen med det særeigne kystlandskapet. Området vedVestrevika, vest for Holmavatnet, vert sikra allmenn tilgjenge ved at det vert regulert tilfriområde i planen.Det er ikkje planlagt utbygging på Råna. Øya skal regulerast til friområde, eventuelt med bruover sundet frå Nore Bildøy. Ei slik bru vil auke tilgjengelegheita til øya og slik òg aukeverdien til området i høve born og unge. Ei etablering av gangvegar på øya ville gjortområdet svært attraktivt som rekreasjonsområde, turområde og for friluftsaktivitetar, ikkjeminst for born og unge.For barnefamiliar vil samlokalisering av mellom anna bustad, arbeidsplass, daglegvare ogbarnehage på Nore Bildøy, saman med godt utbygde gang- og sykkelvegar, veretidssparande og svært attraktivt. Målsetjinga for Nore Bildøy er at kvar bustad ikkje skal nyttebilen meir enn 1.42 bilturar per dag, og at kvar arbeidsplass skal generere maks 1 biltur perdag (Trafikkanalyse kommunedelplan Bildøyna, Opus 2012). Mindre bruk av bil vil føre tilbetre luftkvalitet, meir fysisk aktivitet, kortare reisetid og dermed meir fritid som kan gje aukatrivsel.Utbygging av nytt Sotrasamband og kva løysing som her vert vald for Bildøyna-området villeggje føringar på mogleg skjerming av områda ved riksvegen. Minst mogleg eksponering forstøy og luftureining vil vere viktig å vidareføre i konkrete utformingsforslag av nærmiljøetkring til dømes bustader, barnehagar, skular, leikeplassar og gang-/sykkelstiar. Ved eiutbygging av vegsambandet vil det leggjast vekt på trafikktryggleiken i området.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.12

Born og unge sine interesser.Delområde 1, RånaVed ei realisering av alternativ 1 vil Råna kunna tilretteleggast for ferdsel. Ei bru over fråspissen på Nore Bildøy vil betra tilgjenget betrakteleg, og vil føre til at meir av sjølve øya kannyttast til rekreasjonsføremål. Etablering av stiar/gangvegar vil gjere området meir attraktivtsom friluftsområde. Alternativ 1 vil slik ha middels til stort positivt omfang for born og ungesine interesser på Råna. Konsekvensen for alternativ 1 på Råna blir slik middels til storpositiv konsekvens.Delområde 2, Nore BildøyEi realisering av alternativ 1 vil føre til at Nore Bildøy vert fullt utbygd. Dette området vertikkje nytta av born og unge i dag. Hovuddelen av Nore Bildøy er kupert og tilvakse, ogvanskeleg framkomeleg. Området som er nytta av skulane og barnehagen, Holmavatnet ogområdet vest for dette, er med alternativ 1 tenkt bevart som LNF-område. Friområdet her kanvidareutviklast som rekreasjons- og aktivitetsområde. I utbyggingsområdet vil det etablerastgrøntareal og gjennomgåande gang-/sykkeltraséar. Det er moglegheiter for etablering avmellom anna kulturhus, fysak-hall, vidaregåande skule og høgskule. Sentrumsområda viltilretteleggast for gåande og syklande, og vil vere nærast bilfrie, noko som særleg kjem småborn til gode. Ei slik overordna planlegging gir eit heilskapleg grep for lokalisering, utformingog miljø. Ei utbygging vil ha fokus på estetikk og tiltalande omgjevnader.Alternativ 1 vil ha stort positivt omfang for born og unge sine interesser. Konsekvensen foralternativ 1 på Nore Bildøy vert då middels til stor positiv konsekvens for born og unge sineinteresser.Delområde 3, Søre BildøyAlternativ 1 vil føre til noko utbygging og fortetting òg på Søre Bildøy. Dei nye bustadområdanord for skuleområdet og dei eksisterande offentlege servicetilboda, som skular ogidrettsanlegg, vil utviklast på ein heilskapleg og gjennomtenkt måte i samanheng medutbygginga nord for riksvegen. Bygging av nytt Sotrasamband vil betre infrastrukturen ogtrafikktryggleiken òg på Søre Bildøy. Tilboda nord for riksvegen kan ein enkelt nå ved at detvert etablert fleire gang- og sykkelvegtraséar på tvers av riksvegen.Alternativ 1 vil såleis ha middels positivt omfang for born og unge sine interesser på SøreBildøy. Konsekvensen for alternativ 1 vert då middels til stor positiv konsekvens for born ogunge sine interesser på Søre Bildøy.Konklusjon alternativ 1Ved ei realisering av alternativ 1 vil arealbruken og miljøet innanfor utbyggingsområdetendrast totalt og irreversibelt. Føremona med utbygging av eit område av denne storleiken erlikevel at området vert planlagt på ein heilskapleg måte heilt frå grunnen. Området viltilretteleggast slik at born og unge sine interesser vert ivaretekne, nye tilbod vert etablerte ogdei allereie eksisterande tilboda kan vidareutviklast. Alternativ 1 vil som vist ha fokus påKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.13

Born og unge sine interesser.element som er viktige for born og unge, som grøntareal, gang-/sykkelstiar, trafikksikring,friluftsområde, gode leikeplassar, aktivitetsområde/møteplassar og idrettsområde. Byrommapå Nore Bildøy vil ha svært lite biltrafikk, og luftkvaliteten vil difor vere god. Bådeaktivitetsområde/leikeplassar og friområde vert planlagt slik at dei kan nyttast til ulike årstiderog til ulik type leik. Områda skal kunna nyttast av ulike aldersgrupper, og moglegheiter forsamhandling mellom born, unge og vaksne vil vere eit fokuspunkt i planlegginga.For heile planområdet samla får alternativ 1 middels til stor positiv konsekvens for born ogunge sine interesser. Ei realisering av alternativ 1 vil imidlertid òg få positive ringverknaderutanfor planområdet. Born og unge som bur i nærleiken av Bildøyna, særleg iStraumeområdet, vil nyte godt av tilboda her.5. Samla vurderingEi realisering av alternativ 1 gir unike moglegheiter for ei heilskapleg og gjennomførttilrettelegging for born og unge sine interesser. Områda som skal nyttast av born og unge vilsikrast mot ureining, støy, trafikkfare og annan helsefare. Med ei målsetjing om ein ÅDT på5800 på Nore Bildøy vil desse punkta i stor grad vere oppfylte. I nærmiljøet vert det etablertgrønstruktur av god kvalitet, aktivitetsområde/leikeplassar og friområde der borna kan utfaldeseg og skape sitt eige leikemiljø. Områda kan nyttast til ulike årstider, og ulike typar leik. Eitviktig fokus er å skape aktivitetsområde som kan nyttast av ulike aldersgrupper. Ungdomtreng møteplassar utanom organisert idrett, ”hengjeplassar”, og dette kan kombinerast medområde som også kan nyttast av born, og også vaksne/eldre på ulike tidspunkt på dagen.Konsentrert busetnad med barnehage, skule og daglegvarehandel samt kulturhus ogaktivitetstilbod i kort avstand frå bustaden og eit godt utbygd gang-/sykkelvegnett i områdetvil føre til mindre bruk av bilen som transportmiddel. Denne samlokaliseringa fører igjen tilmeir fritid, då ein nyttar mindre tid på transport mellom dei ulike funksjonane. Skule,leikeplass, nærmiljøanlegg, friområde og barnehage utgjer gjerne oppvekstmiljøet i eitbustadområde. Kontakt med naturområde i nærmiljøet betyr mykje for born, og opphald utebyr på frisk luft, opplevingar, leikemoglegheiter og fysisk trening/rørsle. Ei realisering avalternativ 1 vil oppfylle ei rekkje av dei rikspolitiske retningslinene for styrking av born ogunge sine interesser i planlegging.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.14

Born og unge sine interesser.Alt. 10-alt.Alt. 0+Figur 5. Konsekvensvifte (Statens Vegvesen, 2006).15Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Born og unge sine interesser.6. KjelderBarn og unge og planlegging etter plan- og bygningsloven. Temaveileder.Miljøverndepartementet 2012.Feltrapport frå medverknadsprosjekt i planarbeid for Straume sentrum. Fjell kommune 2010.Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune. Opus 2012.Fylkesplan for Hordaland 2005-2008. Hordaland fylkeskommune.Håndbok 140 Konsekvensanalyser. Statens vegvesen 2006.Kommunedelplan for idrett og fysisk aktivitet 2011-2014. Fjell kommune.Kommuneplanens arealdel 2011-2022. Fjell kommune.Skolebruksplan 2012-2025. Høringsutkast. Hordaland fylkeskommune.Skule- og utdanningsplan 2011-2014. Fjell kommune.Sotrasambandet. Delprosjekt 1 Fastlandssambandet Sotra – Bergen. Oppdatering avluftforureiningsberekningar. Statens Vegvesen region vest 2011.Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby. Kommunedelplan Bildøyna. Opus 2012.Trafikkanalyse. Kommunedelplan Bildøyna. Opus 2012.Ungdomsplan 2006-2007. Fjell kommune.Veileder for utforming av barnehagens utearealer. Kunnskapsdepartementet 2006Retningslinje for behandling av støy i arealplanlegging, T-1442/ 2012.Miljøverndepartementet 2012.Nettsider:Nasjonal vegdatabank, Statens Vegvesen (NVDB)Statistisk Sentralbyrå (www.ssb.no)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.16

Born og unge sine interesserFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Ambjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Frå Plan for skulehelsetenesta i Fjell 2010November 2012

KonsekvensutredningsrapportLandbruk og jordvernKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

INNHOLD1. Innledning........................................................................................................................... 22. Metode................................................................................................................................ 23. Bakgrunn ............................................................................................................................ 43.1 Landbruk og jordvern – begreper og vilkår ............................................................... 43.2 Landbruk og jordvern – formelle rammer.................................................................. 54. Dagens situasjon i planområdet med delområder .............................................................. 64.1 Landbruk i Fjell kommune – dyrket mark, husdyrhold og skogbruk......................... 7Dyrket mark........................................................................................................................ 7Husdyrhold......................................................................................................................... 7Kystlynghei ........................................................................................................................ 9Skog.................................................................................................................................... 94.2 Jordvern i Fjell kommune – omdisponering, satsningsområder og kjerneområder ... 9Omdisponering...................................................................................................................9Satsningsområder ............................................................................................................. 10Kjerneområder.................................................................................................................. 104.3 Planområdet Bildøyna/ Råna.................................................................................... 10Historikk........................................................................................................................... 10Lokalisering...................................................................................................................... 11Arealbruk.......................................................................................................................... 114.4 Delområder – beskrivelse og verdivurdering........................................................... 11Delområde 1, Råna........................................................................................................... 14Delområde 2, Bildøytangen.............................................................................................. 14Delområde 3, nordøstkysten............................................................................................. 15Delområde 4, Rotavika med omland................................................................................ 16Delområde 6: offentlig område på Søre Bildøy ............................................................... 185 Vurdering av omfang og konsekvenser............................................................................ 205.1 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0(+) .......................................................... 205.2 Omfang og konsekvenser ved realisering av alternativ 1 ........................................ 20Delområde 1, Råna........................................................................................................... 20Delområde 2, Bildøytangen.............................................................................................. 20Delområde 3, nordøstkysten............................................................................................. 20Delområde 4, Rotavika med omland................................................................................ 20Delområde 5, Søre Bildøy................................................................................................ 21Delområde 6, offentlig område på Søre Bildøy ............................................................... 215.3 Avbøtende tiltak ....................................................................................................... 215.4 Oppsummering......................................................................................................... 226 Kilder................................................................................................................................ 24Fotoressurser: ................................................................................................................... 25

Landbruk og jordvern.1. InnledningI forbindelse med utarbeidelse av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført en utredning av mulige konsekvenser som tiltak i henhold til planen vil ha forlandbruk og jordvern. Rapporten er utarbeidet på bakgrunn av eksisterende kilder ogtallmateriale fra Fjell kommune, befaringer i området, samt offentlig tilgjengelige rapporterog informasjon (se kilder til slutt for utdypning). Ny landbruksplan for Fjell kommune (2009-2013) er per dags dato (september 2012) ikke vedtatt. Informasjon i rapporten er derfor basertpå høringsutkastet.Landbruk og jordvern er stedbundne størrelser. I sammenheng med temaet landbruk ogjordvern er det derfor ikke aktuelt å definere et influensområde.I sammenheng med landbruk og jordvern på Bildøyna vil det skisserte 0-alternativet ikkevære vesensforskjellig fra 0+ alternativet, som tilsier en fortetting av eksisterende Straumesentrum, uten vekst videre til Bildøyna. Disse to vil dermed i det videre bli behandlet underett, som alternativ 0(+).2. MetodeStatens Vegvesen har i ”Håndbok 140” utarbeidet spesifikke kriterier for vurdering av verdiog omfang i forbindelse med landbruk og jordvern, se tabellene under. Disse kriteriene liggertil grunn for vurderingene av planområdet. Samtidig er det tatt høyde for nasjonale føringermed hensyn til jordvern, og lokale føringer for kjerneområder for landbruk.Tabell 1: Utdrag fra figur 6.20 ”Kriterier for å bedømme verdi av naturressurser” (Kilde: StatensVegvesen 2006:220)Liten verdi Middels verdi Stor verdiJordbruksområderSkogbruksområderOmrådermed utmarksressurser- jordbruksarealer ikategorien 4-8 poeng (sefigur 6.21)- Skogsarealer med lavbonitet- Skogsarealer medmiddels bonitet ogvanskelige driftsforhold- Utmarksarealer medliten produksjon avmatfisk og jaktbart vilteller lite grunnlag forsalg av opplevelser- Utmarksarealer medliten beitebruk- Jordbruksarealer ikategorien 9-15 poeng(se figur 6.21)- Større skogarealer medmiddels bonitet og godedriftsforhold- Skogarealer med høybonitet og vanligedriftsforhold- Utmarksarealer medmiddels produksjon avmatfisk og jaktbart vilteller middels grunnlagfor slag av opplevelser- Utmarksareal medmiddels beitebruk- Jordbruksarealer ikategorien 16-20poeng(se figur 6.21)- Større skogarealer medhøy bonitet og godedriftsforhold- Utmarksarealer med storproduksjon av matfiskog jaktbart vilt eller stortgrunnlag for salg avopplevelser- Utmarksarealer medmye beitebrukKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Tabell 2: figur 6.21 ”Bedømming av verdi for jordbruksarealer” (Kilde: Statens Vegvesen 2006:221)Verdi Liten (4-8) Middels (9-15) Stor (16-20)Arealtilstand Overflatedyrket (1) Fulldyrket (5)Driftsforhold Tungbrukt (1) Mindre lettbrukt (3) Lettbrukt (5)Jordsmonnkvalitet Uegnet (1) Dårlig egnet (2) Egnet (3) Godt egnet (4) Svært godt egnet (5)Størrelse Små (1) Middels (3) Store (5)Tabell 3: figur 6.22 ”Kriterier for å bedømme omfang for naturressurser” (Kilde: Statens Vegvesen2006:221)Stort positivtomfangMiddels positivtomfangLite/intetomfangMiddelsnegativt omfangStort negativtomfangRessursgrunnlagetog utnyttelsenavdetTiltaket vil i storgrad økeressursgrunnlagetsomfangog/eller kvalitet(neppe aktuelt)Tiltaket vil økeressursgrunnlagetsomfangog/eller kvalitetTiltaket vil stortsett ikke endreressursgrunnlagetsomfangog/eller kvalitetTiltaket vilredusereressursgrunnlagetsomfangog/eller kvalitetTiltaket vil i storgrad redusereeller ødeleggeressursgrunnlagetsomfangog/eller kvalitetKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.3. BakgrunnI det følgende gis en begrepsavklaring, samt innføring i bakgrunnen for å spesifikt ivaretalandbruk og jordvern, og relevante formelle rammer som ligger til grunn.3.1 Landbruk og jordvern – begreper og vilkårLandbruk er en fellesbetegnelse for næringsgrenser som har jorden som produksjonsgrunnlag,så som jordbruk, skogbruk, hagebruk og gartneri. Husdyrbruk regnes dels somen gren av jordbruket, dels som en selvstendig gren. Skillelinjene mellom landbruk ogjordbruk er i praksis inkonsekvente, og begrepene brukes til dels om hverandre (StoreNorske Leksikon 2012). Vi bruker landbruk som samlebetegnelse og jordbrukunderkategori.Jordvern vil si tiltak for å verne om jorden som grunnlag for planteproduksjon motnaturlige, nedbrytende krefter, og mot tekniske, menneskeskapte inngrep (Store NorskeLeksikon 2012). I denne sammenheng er det de menneskeskapte inngrepene i form avomdisponering av dyrket eller dyrkbar mark som er sentrale. Dyrket mark omfatter idenne sammenheng fulldyrket jod, overflatedyrket jord og innmarksbeite; mens dyrkbarmark vil si arealer som kan dyrkes, samtidig som de oppfyller kravene til klima ogjordkvalitet for plantedyrking (Statens landbruksforvaltning 2012).I følge Landbruks- og matdepartementet skal norsk landbrukspolitikk gi økt verdiskapning ogbærekraftig forvaltning av landbrukets og bygdenes ressurser. Å ivareta produksjonspotensialeter avgjørende for å sikre fremtidig matforsyning, også med tanke på klimaendringer.Landbrukets miljø- og arealressurser danner basis for bosetting og næringsutviklingi distriktene, samt at det bidrar til å opprettholde kulturlandskapet og iboendenaturmangfold. På landsbasis er tendensen stadig færre, men større enheter.Norge har lite jordbruksareal (ca 3 % av totalt landareal) sammenlignet med andre land (ca 10%). Av jordbruksarealet vårt er bare en tredjedel egnet for korndyrking, mens resten er meregnet for gress og andre fôrvekster. Tilgjengelige jordressurser i Norge i form av dyrket ogdyrkbar jord har blitt redusert med 1 023 km 2 fra 1949 til 2005 som følge av irreversibelomdisponering. (Jordverngruppa 2008). Mye av arealet som er dyrket eller egner seg fordyrking ligger nær byer og tettsteder i vekst, og dermed legges det press på områdeneomkring.På bakgrunn av dette er det kommet et sterkere politisk fokus på jordvern de siste årene. For åsikre (bl.a.) matvareberedskap ønsker man å redusere omdisponering av dyrket og dyrkbarmark. Regjeringens mål har vært å halvere den årlige omdisponeringen av viktigejordressurser innen 2010, dvs. en årlig omdisponering på under 5 700 dekar dyrket mark, etmål som også er foreslått videreført etter 2010 (FMH 2012, LMD 2011). Dette har man til enviss grad lyktes med på landsbasis.Fylkesmannen i Hordaland har og som mål at årlig avgang av dyrket og dyrkbar mark skalreduseres. En ønsker å tilrettelegge for et livskraftig landbruk i levende bygder, og verdifulleKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.4

Landbruk og jordvern.landbruksareal, natur- og kulturlandskap skal sikres gjennom kommuneplanlegging. Like fullthar ikke Hordaland fylke klart å redusere avgangen av dyrket og dyrkbar mark, her øker tverti mot omdisponeringen (FMH 2012).Fylkesmennene har i tillegg en sentral rolle i arbeidet med å sikre en tilstrekkeligboligutbygging (Brev fra Miljøverndepartementet til Fylkesmennene, datert 31.08.2012).Planer etter Plan- og bygningsloven skal finne løsninger som ivaretar ulike samfunnshensyn iet langsiktig perspektiv, både arealer for utbyggingsformål og vern av arealer for landbruk,natur, kulturminner og friluftsliv. Fylkesmannen skal, i sin vurdering av arealplaner, leggevekt på at det blir klare grenser mellom bebygde områder og landbruks-, natur- ogfriluftsområder. Det skal legges vekt på økt konsentrasjon av utbyggingen i byggesonene i byogtettstedsområder. I områder innenfor gangavstand fra stasjoner/knutepunkt på hovedårenefor kollektivtrafikknettet kan utbyggingshensyn tillegges større vekt enn vern, underforutsetning at det tas hensyn til kulturmiljøer og grønnstruktur.3.2 Landbruk og jordvern – formelle rammerUlike lover og føringer legger premissene for hvordan man ønsker å forvalte landbruk ogjordvern i dag. I forhold til arealplanlegging er plan- og bygningsloven den mest relevante,men også andre lover og planer på ulike forvaltningsnivå bidrar med føringer. Boksen underviser de viktigste (se kildeliste for mer utførlige referanser).Statlig nivå:- Plan- og bygningsloven- Jordloven- Skogbruksloven- Naturmangfoldloven- Meld. St. 9 (2011-2012) Landbruks- og matpolitikken. Velkommen til bords.- Klimaskiftet for jordbruket – rapport fra jordverngruppa, 2008Regionalt/ fylkes nivå:- Fylkesplanen 2005-2008, HordalandLokalt/ kommunalt nivå:- Kommuneplanen sin arealdel 2010-2022- Landbruksplan 2009-2013 Fjell kommune, Sund kommune, Øygarden kommune(med kjerneområder for landbruk for Fjell kommune)- Strategisk landbruksplan for kommunane Fjell, Sund og Øygarden 2004-2008Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.4. Dagens situasjon i planområdet med delområderFor å vurdere landbruk og jordvern på Bildøyna/Råna er det nyttig å se området isammenheng med resten av Fjell kommune. Det eksisterer også mer informasjon vedrørendelandbruk og jordvern på kommunenivå enn spesifikt for planområdet. I det følgende gis enoversikt over situasjonen for landbruksrelaterte tema i Fjell kommune, dernestjordvernrelaterte tema i Fjell kommune, og så et kort avsnitt om Bildøyna/Råna i et historiskperspektiv. Til sist ser vi på aktuelle markslag og arealbruk for selve planområdet – somdanner basis for inndeling i og beskrivelse av seks delområder. Delområdene utredes videre iavsnitt 6.Figur 1: Utsnitt av kommuneplanens arealdel, som viser arealdisponeringinnen planområdet (Kilde: Fjell kommune 2011).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.4.1 Landbruk i Fjell kommune – dyrket mark, husdyrhold og skogbrukAktuelle tema innen landbruk i Fjell kommune er først og fremst knyttet til husdyrhold ogskogbruk, herunder også forekomsten av kystlynghei. Dyrket mark har mindre omfang, mener også tatt med i det følgende.Dyrket markDe fleste av jordbruksenhetene i Fjell kommune har noe dyrket mark, men som statistikken iTabell 4 viser, er vekten på eng til slått og beite fremfor åker- og hagebruk. I følgehøringsutkastet til landbruksplanen 2009-13 er planteproduksjon for det mestegrovfôrproduksjon til silo og høy. Store areal har gått ut av drift de senere årene, tall fra SSBviser en halvering av antall bruk. At arealer krever slåing med tohjulstraktor, ligger langt unnaandre arealer i drift, eller har dreneringsproblemer bidrar i følge kommunen til denneutviklingen.Tabell 4: Antall bruk i Fjell etter type vekster over tid (Kilde: SSB 2012)Vekster 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Jordbruksbedrifter i alt 98 90 89 76 67 59 51 39 43 48 45 45Fulldyrka jord 95 87 87 75 66 57 48 36 42 46 40 40Åker og hage 5 3 4 : : : : 0 : : : 0Korn/ oljevekster til modning, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0hvete, bygg, havre, potet,grøntfôr- og silovekster,grønnsaker på frilandEng til slått og beite 96 88 87 : : : : 39 42 47 44 45Fulldyrka eng 93 85 85 : : : : 36 41 45 39 40Anna eng og beite 85 79 79 68 61 54 48 38 42 47 44 45HusdyrholdAv landbrukets grener er det jordbruk med husdyrhold som tradisjonelt har vært en viktignæring i Fjell kommune. Før som nå har dette utgjort en tilleggsnæring til andre aktiviteter.Husdyrhold, og fremfor alt sauehold, dominerer. Enkelte holder storfe, svin og fjørfe. Dermedutgjør størsteparten av jordbruksarealet beitemark, eller etter SSBs kategorisering ”eng til slåttog beite” og ”anna eng og beite”.Som vi ser av figur 2, er både totalt jordbruksareal og beitemark redusert de siste årene.Samtidig er antallet bruk halvert det siste tiåret, mens antallet sau var på sitt laveste rundt2004-05, for så å stige frem mot 2009, se figur 3. Landbruksplanen oppgir økt interesse forutgangersau som en del av årsaken til økningen i antallet sau.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Figur 2: Jordbruksareal i Fjell etter type vekster over tid (Kilde: SSB 2012)Figur 3: Antall sauer over 1 år i Fjell kommune over tid (Kilde: SSB 2012).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.KystlyngheiKystlynghei 1 er et viktig historisk jordbrukslandskap på vestlandskysten. I Fjell kommune erdet registrert tre lokaliteter av kystlynghei i sammenheng med naturbeitemark (Larsen &Fjellstad 2005). Disse er lokalisert ved 1) Pollsvatnet sør, i Solsvika, 2) Steinhaugen vest forKolltveit, og 3) Rotavika på Bildøyna. Områdene er fortsatt i bruk som beitemark. Fjellkommune har sammen med nabokommunene Sund og Øygarden et uttalt mål om at det også ifremtiden skal være store sammenhengende lyngheiområder i regionen (Fjell kommune et al.2009)SkogAll produktiv skogsmark i Fjell er plantet barskog (kulturskog). Den spede begynnelse medspredt planting fant sted på 1870 tallet. Organisert planting kom i gang på 1950-årene basertpå skogreisningsplaner. Per i dag er tilskuddsordningene lagt om og det gis ikke lengertilskudd til skogplanting og sprøyting. Dermed kan en regne med at når kulturskogen er hogdvil dette arealet ikke plantes på nytt, men ha en naturlig vegetasjonsutvikling. Pga skogensrelativt unge alder har det hittil vært lite hogst. Lokale sagbruk har måttet kjøpe opp ekstrasagtømmer utenfor kommunen for å tilfredsstille lokal etterspørsel. Som satsningsområdeinnen skogbruk ser en for seg næringspotensial i juletre / pyntegrøntproduksjon, som harforholdsvis kort omløpstid (Fjell kommune et al. 2005). Statistikk fra Statistisk sentralbyråviser at produktivt skogareal har holdt seg stabilt på 5 823 dekar over årene 2008-2010.4.2 Jordvern i Fjell kommune – omdisponering, satsningsområder ogkjerneområderTema knyttet til jordvern dreier seg om i hvilken grad dyrket og dyrkbar mark faktiskomdisponeres til annen bruk, om hvor og hvordan man søker å opprettholde et levedyktiglandbruk. Under følger en oversikt over forholdene i Fjell kommune.OmdisponeringI Fjell kommune omdisponeres jordbruksareal til andre forhold som bolig og næring. AvSSBs datagrunnlag fremgår det at det er mer dyrket enn dyrkbar mark som har blittomdisponert de siste årene. Tallene fra SSB er basert på omdisponering etter plan- ogbygningsloven og jordloven, mens eventuelle omdisponeringer gjort i kommuneplanensarealdel havner utenfor denne statistikken. Følgelig vil størstedelen av en eventuellomdisponering på Nore Bildøy ikke synes i SSBs fremtidige statistikker.Areal omdisponert til andre formål enn jordbruk 2005 2006 2007 2008 2009 2010Dyrka jord 4 18 12 17 6 16Dyrkbar jord 5 3 0 4 0 1Omdisponering til andre formål i alt 9 21 12 21 6 17Figur 4: Jordbruksareal omdisponert til annen bruk i Fjell komme (Kilde: SSB 2012)1 Kystlynghei er blant våre eldste menneskeskapte naturtyper/kulturlandskap, dannet gjennom helårsbeiting ogavsviing for å fornye beitegrunnlaget/holde skogen unna. Kystlyngheienes biologiske mangfold på ulike nivåerer regnet som viktig, og det er et nasjonalt mål at de ikke skal tapes. I dag har slike utmarksområder ikke lengerverdi innen jordbruket og store arealer er gjengrodd med skog. På bakgrunn av dette er kystlynghei karakterisertsom en truet naturtype. I de senere år er kystlyngheiområder kartlagt og skjøtsel igangsatt.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.SatsningsområderFjell kommune har et mål om at flest mulig gårdsbruk skal være i drift. For å sikre gårdene ettilstrekkelig inntektsnivå anbefales det utvikling av tilleggsnæringer, som ”Inn på tunet” –tilbud for grupper med spesielle behov, ”Gardsmat” – foredling eller salg av lokalelandbruksprodukt, og, ”Turisme” - gjennom tilbud om overnatting, utleie av jakt- ogfiskerettigheter, med mer (Fjell kommune et al. 2005, 2009).KjerneområderMed kjerneområder innen landbruket menes det områder som er egnet for matproduksjon ogområder som er verdifulle for jordbrukets kulturlandskap. Hensikten med å merke av slikeområder er å prioritere dem i et langsiktigperspektiv, og unngå nedbygging ogoppstykking av jord, eller tap avkulturlandskap. Fjell kommune påpeker at deter viktig at landbruksinteresser blir vektlagtnår det skal gjøres tiltak innenfor kjernearealenesamtidig som det er viktig at disseområdene får anledning til å leve og utvikleseg. Utvelgelse av kjerneområder for landbrukutgjør et viktig redskap ijordvernsammenheng. I forbindelse medLandbruksplan for Fjell kommune 2009-2013er det foreslått kjerneområder for landbruket,se figur 5. Denne planen er ikke vedtatt (perseptember 2012).Figur 5: Utsnitt av Fjell kommune som viser foreslåtte kjerneområderfor landbruk, inkludert Bildøyna. (Kilde: Fjell kommune2011)4.3 Planområdet Bildøyna/ RånaHistorikkJordbruksbosetning på Bildøyna går langt tilbake i tid, til før 1350. Opp gjennom århundrenehar Bildøyna gard hørt inn under jordegodset til Nonneseter kloster og private adelsslekter,frem til Bildøybøndene kjøpte opp jorden i 1696. Slik ble Bildøyna en av de første selveidegårdene i Fjell. Historiske kilder viser at gården har vært blant de velstående i Fjell (trolig pgafiske siden gården ikke er blant de beste jordbruksgårdene) og til tider raus medbeitemarksressursene sine på Råna overfor Kolltveitbøndene. Det har vært liten grad avbruksdeling frem til midten av 1900 tallet. I 1802 var det fem bruk og i 1969 sju. Først likefør og etter annen verdenskrig begynte utskillingen av bruk, og da i hovedsak til privatebyggetomter (Fjell kommune 2008). I dag er det over 500 bruksnummer til gårdsnummer 34Bildøyna. Det er to gårdsbruk på Bildøyna som er i full drift. Figur 6 viser deler av nordvestreBildøyna sett fra sør, sommeren 1968, med noe av gårdens innmark midt i bildet, øyen Råna ibakgrunnen, og Sotrabroen til venstre. Øyen Råna har vært brukt som utmarksressurs tilsauebeite. Eiendomsretten/ bruksretten er delt mellom flere bruk med base på Bildøy.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.LokaliseringPlanområdet utgjør størstedelen avBildøyna og øyen Råna like nord forBildøy i Fjell kommune.ArealbrukArealbruken innen planområdet erdifferensiert, og omfatter alt fra industritil skogsområder. Området er per i dagsatt av til ulike typer arealbruk ikommuneplanenes arealdel, seutdypning under delområder.Figur 6: En del av Bildøyna sett fra sør i 1968.(Kilde: Fjell kommune 2008, Foto: Widerøes Flyveselskap)4.4 Delområder – beskrivelse og verdivurderingEttersom arealbruken innen planområdet er differensiert, vil også konsekvenser av eneventuell bymessig utbygging sentralt på Nore Bildøy slå ut forskjellig i de ulike områdene.Derfor har vi funnet det hensiktsmessig å dele planområdet opp i delområder, (se figur 7delområdekart). Under følger en illustrert beskrivelse av de seks delområdene i forhold tilgeografisk lokalisering, avgrensing og dominerende bruk i dag. Arealbruk og markdekkevarierer mellom de seks delområdene, og inndelingen er i all hovedsak gjort på bakgrunn avdagens arealbruk. I Tabell 5 gis det så en gjennomgang av områdene i forhold til gjeldendearealplan (Fjell kommune 2011), kartlagt arealbruk og evt. bonitet (Skog og landskap, AR5).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 1Delområde 3Delområde 2Delområde 4Delområde 5Delområde 6Figur 7: Delområdekart. Planområdet vises med stiplet linje, de ulike delområdene med fargeskravur ogheltrukken linje (Kilde: Opus Bergen AS)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.BonitetAR5ArealtypeFigur 8: Kart over arealtype og bonitet innen planområdet. Kartgrunnlag AR5 (Kilde: Skog og landskap2012).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 1, RånaRåna er en øy som ligger likenordvest av Bildøyna. Delområde1 avgrenses naturlig av øyenskystlinje. Råna er delvis dekket avskog, og har tidvis vært i bruk sombeitemark, senest fra 2001-2 til2010 for utgangersau. Eiendomsmessiger øyen delt mellom flerebruksnummer. Det er ingen dyrketmark på Råna, og skogen har lavbonitet med vanskeligedriftsforhold. Utmarksarealetbrukes i noen grad til beitemark.Totalt vurderes området til å haliten verdi i landbruks- ogjordvernsammenheng.BildøyRånaFigur 9: Delområde 1, Råna, med nordspissen av Bildøy oppe tilhøyre (Kilde: www.norgei3d.no, 27.01.12)Delområde 2, BildøytangenDelområde 2 tilsvarer sentrale deler av Nore Bildøy, nærmere bestemt Bildøytangen nord forriksvei 555, samt området nordvest av Holmavatnet, til Maggarvika og Søra Apalvika.Området på Bildøytangen er eid av gnr/bnr 34/3 og 34/4, og er per i dag ikke regulert ipåvente av kommunedelplan. Området i nordvest av gnr/bnr 34/2 er vist som LNF-område ikommuneplanen. Det finnes ikke dyrket mark i delområde 2, og det er ingen aktiv bruk avutmarken til beite. Deler av skogsarealet er kartlagt som skog av høy bonitet, men mye avskogen er vurdert som såkalt uproduktiv skog. Driftsforholdene for eventuell skogbruk ervanskelig med spredt skog og ingen veier eller stier. Vestre delen av dette området harimidlertid potensial for bruk som beitemark. Området vurderes til å ha liten verdi for landbrukog jordvern.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Figur 10: Delområde 2, Holmavatnet sett mot vest og Kolltveit i bakgrunnen (Kilde: Opus Bergen AS,01.06.11)Delområde 3, nordøstkystenOmrådet med hytter som ligger langs østkysten av Bildøy, nord for riksvei 555 utgjørdelområde 3. Siden tidlig på 1950-tallet ble området bygget ut (Bildøy hyttelag 2012) medhytter og naust som fortsatt er i bruk. Området er delt mellom mange eiere, og er vist somLNF-område i gjeldende kommuneplan. Delområde 3 har ingen dyrket mark eller beitemark.Det er registrert skog av høy bonitet, men driftsforholdene er langt fra optimale med kun stiertil hyttene som opparbeidet adkomst. Alt i alt vurderes området til å ha liten verdi forlandbruk og jordvern.Figur 11: Delområde 3, hyttene i nordøst (Kilde: Opus Bergen AS, 30.10.11)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 4, Rotavika med omlandOmrådet somutgjør delområde 4ligger sør og vestav Holmavatnet ognord for riksvei555. Detinkluderer blantannet Vestrevikaog Rotavika, ogneset i mellom.Området brukesaktivt til beiting.Vestrevika tjenersom badeplass.Delområde 4 ervist som LNFområdei gjeldendekommuneplan. IFigur 12: Delområde 4, Holmavatnet i bakgrunnen sett fra Rotavik (Kilde:forslag til nyOpus Bergen AS, 20.09.11)landbruksplanfremstår detteområdet i sin helhet som kjerneområde for landbruk, som vist i figur 13. Larsen og Fjeldstad(2005) har karakterisert deler av dette området som viktig naturtype med godt hevdetnaturbeitemark, innslag av kystlynghei og forekomst av tre rødelistearter. Området eies avgnr/bnr 34/2. Delområde 4 er ikke tresatt og heller ikke i bruk som dyrket mark. Området harimidlertid høy grad av beitebruk, og er foreslått som et av kjerneområdene for landbruk.Direktoratet for naturforvaltning har klassifisert store deler av området som naturbeitemarkmed verdi B, dvs. viktig på nasjonalt nivå (Skog og landskap 2012). Likeledes har Larsen ogFjellstad (2005) funnet godt hevdet kystlynghei innen dette delområdet. Dermed anslår viRotavika med omland til å ha stor verdi for landbruks- og jordverninteresser.45Figur 13: Utsnitt som viser foreslåtte kjerneområderfor landbruk på Bildøy og omtrentlig lokalisering avdelområder 4 og 5 (Kilde: Fjell kommune 2011).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 5, Søre BildøyOmrådet sør for riksvei 555 og sørover til Vollvika (vest) og Steinsvika (øst) utgjørdelområde 5. Området er preget av aktivt jordbruk med to enheter i drift og har i stor grad etlandlig preg med spredt bebyggelse. Det er dels satt av til LNF og dels til boligområde ioverordnet plan. Den vestre delen av dette området er også foreslått som kjerneområde forlandbruk i landbruksplanen, se figur 5 og 13 (ikke vedtatt per september 2012). Området delesmellom flere eiere.Figur 14: Delområde 5, gårdsbruk og boliger sør for rv. 555, bildet tatt fra Kolltveitsiden mot sørvest,veien helt nederst i bildet utgjør bro mellom Bildøy og Kolltveit (Kilde: Opus Bergen AS, 01.06.11)I delområde 5 er store deler av jorden brukt til jordbruksformål, både i form av beitemark,overflatedyrket jord og fulldyrket jord. Det er innslag av skog både av høy og særs høybonitet, men ikke over større områder. Vestre del av området er foreslått som kjerneområdefor landbruk i kommunen. Alt i alt må vi kunne konkludere med at området har stor verdi forlandbruk og jordvern.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202417Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 6: offentlig område på Søre BildøyDelområde 6 omfatter et avgrenset område innenfor delområde 5 på Søre Bildøy. Områdethuser offentlige tjenester som skole og idrettsanlegg, og er delt mellom flere eiere. Delområde6 er helt nedbygget og det finnes verken dyrket mark, beitemark eller skog. Området har sliksett ingen verdi for landbruk og jordvern.Figur 15: Delområde 6, idrettsanlegg og skole, sett fra nord mot sør (Kilde: www.norgei3d.no, 27.01.11)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202418Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Tabell 5: Oppsummering av arealbruk i planområdet, som vist i kommuneplanens areal del og kartverk AR5Delområde Kommuneplanens arealdel Arealbruk og bonitet i AR5 Bruk Grad av landbruksaktivitetDelomr.1 1) LNF-område 1) Åpen grunnlendt fastmark, ikke tresatt,2) Skog, middels bonitet, grunnlendt3) Myr, organisk jordlag4) Skog, grunnlendt. Bonitet uproduktiv skog.Friluft,Beite (tidvis)(ubebodd)Tidvis brukt som beitefor utgangersauDelomr.21) Hvitt/ikke regulert, dvs. unntatt rettsvirkning ipåvente av kommunedelplan2) Automatisk freda kulturminne3) Nordvest av Holmavatnet LNF-område4) Innslag regulerte områder like på nordsiden avrv. 5555) Myr, treslag barskog, organisk jordlag. Bonitet uproduktiv skog1) Åpen jorddekt fastmark, ikke tresatt, høy skogbonitet(v/Varden)2) Skog, bonitet uproduktiv skog, barskog, grunnlendt (v/Varden)3) Myr, organisk jordlag4) Åpen grunnlendt fastmark, ikke tresatt5) Skog, Barskog, høy bonitetDelomr.3 1) LNF-område 1) Skog, lauvskog, skogbonitet høy, grunnforhold grunnlendt2) Myr, ikke tresatt, organisk jordlag (lite innslag)3) Åpen grunnlendt fastmark, ikke tresatt (lite innslag)Delomr.4Delomr.51) LNF-område2) Vestrevika og sjøen i bukta er friområder3) 2 små områder regulert til naust1) Boliger / bustader2) LNF-område3) Innslag av ”regulerte områder”4) Lite industriområde sør i delområdet1) Innmarksbeite, jorddekt2) Åpen grunnlendt fastmark1) Fulldyrket jord2) Overflatedyrka jord3) Innmarksbeite, jorddekt4) Skog, lauvskog, uproduktiv skog5) Skog, lauvskog, av middels bonitet6) Skog, blandingsskog, høy bonitet7) Skog, lauvskog, særs høy bonitet8) Myr, med (uproduktiv) lauvskog, organisk jordlag9) Åpen jorddekt fastmark10) Åpen grunnlendt fastmark11) BebygdLite brukt, ingenstier/veier(ubebodd)Hytter. Stier i området,privat strandsone.Naustmiljø.(ingen helårsboliger)Beite.Vestrevika er badeplass.Enkelte stier i området.Jordbruk, boligDelomr.6 1) Nåværende offentlig tjenesteyting 1) Bebygd Offentlige tjenester,utdanning, idrettIkke i aktiv brukIkke i aktiv brukBeite – mye bruktBeite, overflatedyrketmark, fulldyrket mark mye brukt. 2gårdsbruk i drift.Ikke i bruk

Landbruk og jordvern.5 Vurdering av omfang og konsekvenser5.1 Omfang og konsekvenser ved alternativ 0(+)Alternativ 0 vil ikke medføre noen vesentlig endring for noen av delområdene innenforplanområdet. Alternativ 0+, fortetting av Straume uten videre vekst til Bildøy, vil heller ikkeføre til endringer innen planområdet. Dermed kan vi si at omfanget av påvirkning påressursgrunnlaget for landbruk og jordvern er liten eller ingen for alternativ 0(+). Ikonsekvensviften (se figur 16) gir dette konklusjonen ubetydelig konsekvens.5.2 Omfang og konsekvenser ved realisering av alternativ 1Ved gjennomføring av alternativ 1, utbygging av Nore Bildøy med boligenheter ognæringsarealer av urban/tettbygd karakter, vil de fleste av delområdene innen planområdetpåvirkes, noen mer enn andre.Delområde 1, RånaI sammenheng med en evt. utbygging av Nore Bildøy er øyen Råna tenkt som et potensieltfriluftsområde for den nye befolkningsmassen på Bildøyna, med en mulig broforbindelse franordspissen av Bildøyna. En slik anvendelse av Råna vil vanskeliggjøre utstrakt beitebruk,samtidig som en tilbakeføring til landbruk i form av beite ikke er umulig siden området ikkebygges ned eller endres i stor grad. Alt i alt kan det vurderes til lite negativt omfang forlandbruk og jordvern i delområde 1. Sammen med liten verdi, havner vi i kategorienubetydelig/liten negativ konsekvens i konsekvensviften.Delområde 2, BildøytangenDette er hovedområdet for en evt. utbygging. Her vil størstedelen av arealet bygges ned.Endringen vil være irreversibel, slik at landbruk og jordvern i stor grad blir umuliggjort ifremtiden. På bakgrunn av denne totale endringen av ressursgrunnlaget anslår vi en utbyggingtil å ha stort negativt omfang for landbruk og jordvern på Bildøytangen. Sammen med litenverdi viser konsekvensviften da liten negativ konsekvens.Delområde 3, nordøstkystenI dette hytteområdet vil sannsynligvis det landlige preget reduseres, men i landbruks- ogjordvernsammenheng anser vi at forandringene av ressursgrunnlaget har lite eller intetomfang. Sammen med liten til middels verdi gir dette seg utslag i ubetydelig konsekvens påkonsekvensviften.Delområde 4, Rotavika med omlandDette området ligger dels i direkte kontakt med utbyggingsområdet og dels skjermet avHolmavatnet. Området er både utpekt som kjerneområde for landbruk i Fjell, kategorisert somnaturbeitemark av nasjonal betydning, og rommer en lokalitet av kystlynghei og trerødlistearter. Området skal reguleres til LNF-område med hensynssone kulturmiljø ogfriområde i kommunedelplanen, og dagens bruk av området til beite skal opprettholdes. Underanleggsfasen vil avrenning og støy kunne være problematisk.Omfanget av endring i ressursgrunnlaget for landbruk og jordvern i delområde 4 vurderes tillite negativt omfang. I kombinasjon med at områdets verdi for landbruks- ogjordverninteresser er satt til stor verdi, gir dette liten negativ konsekvens på konsekvensviften.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202420Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Delområde 5, Søre BildøyNordøstre del av dette området, som i dag delvis er benyttet som beitemark, vil bli heltnedbygd ved en realisering av alternativ 1. Områdene lenger sør og vest vil i mindre grad blidirekte påvirket, men i utbyggingsfasen kan støy og avrenning skape utfordringer forjordbruks- og beiteaktiviteter. Etter at selve byggefasen er over er det høyst sannsynlig atarealet dyrket mark vil være redusert, og det kan bli utfordrende å opprettholde beiteaktivitettilsvarende dagens nivå. Arealer som brukes til infrastruktur vil ikke kunne reverseres tillandbruksformål senere. Det er spesielt viktig å ta hensyn til landbruksinteresser i den vestredelen av dette området, ettersom dette er utpekt som et av kjerneområdene for landbruk ikommunen. Dette vestre området er i all hovedsak vist som LNF-område i alternativ 1. Iforhold til nasjonale jordvernmål om å redusere avgangen av dyrket mark, er det også viktig åvurdere realistiske konsekvenser av en utbygging i nærheten av området. Vi anslår endringenav ressursgrunnlaget for landbruk og jordvern til middels negativt omfang. Sammen med storverdi gir dette middels negativ konsekvens for landbruk og jordvern.Delområde 6, offentlig område på Søre BildøyDette området ligger et stykke unna utbyggingsområdet, og det vil i liten grad berøres av enevt. utbygging. Omfanget av endring av ressursgrunnlaget for landbruk og jordvern vilsåledes være lite eller intet. Sammen med ingen verdi gir dette ubetydelig konsekvens.5.3 Avbøtende tiltakFor i noen grad å begrense negative konsekvenser for landbruk og jordvern ved realisering avalternativ 1 kan en vurdere avbøtende tiltak. Dette gjelder spesielt delområde 4, Rotavika medomland, og i noen grad delområde 5, Søre Bildøy. I begge områdene drives det aktivtlandbruk, og hele delområde 4 og vestre del av delområde 5 er utpekt som kjerneområder forlandbruk i Fjell kommune.I utbyggingsfasen vil det være vanskelig å unngå økt støy og støv som kan påvirke beitendedyr. Etter en eventuell utbygging kan det bli økt press på området for turgåing og adkomst tilbadeviken i delområde 4, mens delområde 5 sannsynligvis vil miste areal til infrastruktur.Både under og etter byggefasen vil Holmavatnet skjerme området ved Rotavika i noen grad.Det vil kun være to kontaktpunkter mellom delområde 4 og delområde 2 (som eventueltbygges ut). Her vil det være viktig å skape grønne overganger mellom de to delområdene.Likeledes vil det å kontrollere og kanalisere ferdsel, både for folk og fe, kunne bidra til åtilrettelegge for sameksistens. Dette kan gjennomføres ved å sette av områder til beitebruk, oglage oppmerkede stier for turgåere og de som ønsker å bruke badeviken.Fortsatt bra beitepress vil bidra til å opprettholde naturbeitemarken som sådan. En kanvurdere å gjøre en liten del av gårdsdriften om til besøksgård, som vil kunne bidra til øktkunnskap om landbrukstradisjonen på Bildøyna, og være en opplevelsesressurs for nabolaget,med flere.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.21

Landbruk og jordvern.5.4 OppsummeringFor størstedelen av arealet innen planområdet vil et utbyggingsalternativ på Bildøyna ikkeføre til større negative konsekvenser sett i et landbruks- og jordvernperspektiv. Jordbruk harvært historisk viktig for Bildøyna, men det representerer ikke de beste jordbruksgårdene.Størstedelen av Nore Bildøy er per i dag ikke i bruk til jordbruk, beite eller skogbruk, er ikkespesielt godt egnet for slike aktiviteter, og ligger utenfor foreslåtte kjerneområder forlandbruk. Delområde 2 vil bli totalt forandret av en eventuell utbygging. I store deler avområdet vil fremtidig utnyttelse til landbruk eller jordvern ikke være mulig.To områder bør tas spesielt hensyn til i videre planlegging; delområde 4, Rotavika medomland, og delområde 5, Søre Bildøy. Her er de to gårdene som er i drift i dag lokalisert, samtat store deler av områdene er foreslått som kjerneområder for landbruk. Dersom det kantilrettelegges for videre jordbruks- og beitedrift i disse områdene vil det være en positiv sideved kystbyen at man har slike landlige kvaliteter i umiddelbar nærhet. Også i deler avdelområde 2 vil det være muligheter for et slikt bynært landbruk, da spesielt med tanke påbeitemark. Dette gjelder særlig den vestre delen av området, som grenser motkulturlandskapet ved Rotavika. Et grøntområde med aktiv beitebruk i visse soner vilvedlikeholde kulturlandskap og vil kunne være en opplevelsesressurs.Planer etter Plan- og bygningsloven skal finne løsninger som ivaretar ulike samfunnshensyn iet langsiktig perspektiv. I brev fra Miljøverndepartementet til Fylkesmennene, datert31.08.2012, blir det satt fokus på å øke konsentrasjonen av utbyggingen i byggesonene i byogtettstedsområder. I områder innenfor gangavstand fra stasjoner/knutepunkt på hovedårenefor kollektivtrafikknettet, som Bildøyna, kan utbyggingshensyn tillegges større vekt enn vernav arealer for landbruk, natur, kulturminner og friluftsliv, under forutsetning at det tas hensyntil kulturmiljøer og grønnstruktur.I landbruks- og jordvernsammenheng vil man nesten alltid komme ut med noe negativekonsekvenser i forbindelse med utbygging av boliger og næring. Tabell 6 og figur 16oppsummerer vurderingene av verdi, omfang og konsekvens for de seks delområdeneinnenfor planområdet. Store deler av planområdet på Bildøyna/Råna er ikke spesielt verdifulltfor landbruket, mens to delområder utmerker seg ved å ha både beiteområder og fulldyrketmark – hvis betingelser utvilsomt vil endres som følge av en utbygging.Tabell 6: Oppsummering av verdi, omfang og konsekvens ved alternativ 1Verdi Omfang, grad Konsekvens Samlet vurderingav påvirkningDelområde 1 Liten verdi Lite negativtomfangUbetydelig/LitennegativkonsekvensDelområde 2 Liten verdi Stort negativtomfangLiten negativkonsekvensDelområde 3 Liten verdi Lite/intet omfang UbetydeligDelområde 4 Stor verdi Lite negativtomfangLiten negativkonsekvensDelområde 5 Stor verdi Middels negativtomfangMiddels negativkonsekvensDelområde 6 Ingen verdi Lite eller intet UbetydeligomfangSamletvurderingMiddels verdi Middels negativtomfangLiten/middelsnegativkonsekvensDet er stor variasjon mellomdelområdene i forhold tilkonsekvenser av en evt. utbygging.For de fleste områdene vil ikkeutbyggingen slå spesielt negativt utmed tanke på landbruk og jordvern,fordi de ikke er i bruk tillandbruksformål. Men de toområdene som er i aktiv bruk, derdeler er foreslått som kjerneområderfor landbruk i kommunen, vilutvilsomt møte store utfordringer ogendringer ved en evt. utbygging.Samlet sett kan vi derfor anslåliten/middels negativ konsekvens.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202422Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.3 og 61452Figur 16: De ulike delområdenes plassering på konsekvensviftenKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.23

Landbruk og jordvern.6 KilderBildøy hyttelag (2012): nettside http://www.hyttelaget.no/ 27.01.12Fjell kommune (2009): Kart over kjerneområde for landbruk (høringsutkast)http://www2.fjell.kommune.no/PageFiles/5636/KartKjerneomr.pdf, 16.01.12Fjell kommune (2008). Fjell bygdebok, band IV. ”Gards- og sleksthistoria for gardsnummer30-41”. Fjell kommune og Eide forlag AS. BergenFjell kommune, Sund kommune og Øygarden kommune (2005): Strategisk landbruksplan forkommunane Fjell, Sund og Øygarden 2004-2008. Nedlastbar frahttp://www.fjell.kommune.no/Documents/Plandok/PlanOgUtbygging/_Godkjent/Landbruk/Landbruksplan2004_2008.pdf, 10.01.12Fjell kommune (2011): Kommuneplanen sin arealdel 2010-2022. Nedlastbar frahttp://www.fjell.kommune.no/Om_Fjell/Planar/Kommuneplanen-sin-arealdel-20112022/, 10.01.12Fjell kommune, Sund kommune og Øygarden kommune (2009): Landbruksplan 2009-2013.Fjell, Sund og Øygarden (høringsutkast). Nedlastbar frahttp://www2.fjell.kommune.no/PageFiles/5636/LandbruksplanHoyring.pdf, 16.01.12FMH – Fylkesmannen i Hordaland (2012): Hordaland ikkje med på positiv jordverntrend.http://www.fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=1320&amid=3503752, 13.01.12Hordaland fylkeskommune (2005): Fylkesplanen 2005-2008Jordverngruppa (2008): Klimaskifte for jordvernet. Rapport fra Jordverngruppa, overraktLandbruks- og matdepartementet 08.01.08. Nedlastbar frahttp://www.regjeringen.no/upload/LMD/Vedlegg/Brosjyrer_veiledere_rapporter/Rapport_Klimaskifte_for_jordvernet_korrigert140108.pdf , 10.01.12Larsen, Bjørn Harald og Fjeldstad, Helge (2005): ”Verdifulle kulturlandskap i Fjell kommunei Hordaland”. Miljøfaglig utredning, rapport 2005-64:1-38 Nedlastbar frahttp://www.fjell.kommune.no/Documents/OmFjell/Administrasjonen/Plan-%20og%20utbyggingsjefen/BeitemarkssoppFjell_09-12-2005.pdf , 26.01.12LMD – Det kongelige Landbruks- og matdepartement (2011): Meld.St.9 (2011-2012)Landbruks- og matpolitikken. Velkommen til bords. Nedlastbar frahttp://www.regjeringen.no/nb/dep/lmd/dok/regpubl/stmeld/2011-2012/meld-st-9-20112012.html?id=664980, 18.01.12Skog og landskap (2012): Kilden - til Arealinformasjon, kartlag AR5 Markslaghttp://kilden.skogoglandskap.no/map/kilden/index.jsp, 12.01.12Spikkeland, Ole Kristian; Eilertsen, Linn; Hellen, Bjart Are og Ihlen, Per Gerhard (2010):Kommunedelplan Nore Bildøy, Fjell kommune. Konsekvensutredning for biologiskmangfold. Rådgivende Biologer AS, Bergen. Nedlastbar fra http://www.radgivendebiologer.no/uploads/Rapporter/1402.pdf,23.01.11Statens landbruksforvaltning (2012): Temaveileder: Landbruk og planlegging etter plan- ogbygningsloven. Nedlastbar frahttp://www.regjeringen.no/nb/dep/md/dok/veiledninger/2012/landbrukpbl.html?id=671207,03.02.12Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202424Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Landbruk og jordvern.Staten vegvesen (2006): Konsekvensanalyser. Veiledning. Håndbok 140. Nedlastbar frahttp://www.vegvesen.no/_attachment/61437/binary/14144, 27.12.2011Statistisk sentralbyrå (2012): Statistikkbanken vedrørende jordbruk, skogbruk og arealomdisponering i Fjell kommune. http://statbank.ssb.no/statistikkbanken/, 09.01.12Store Norske Leksikon (2012): definisjoner av landbruk og jordvern. www.snl.no, 09.01.12Fotoressurser:Opus Bergen AS: foto fra befaringer 01.06.11, 20.09.11 og 30.10.11 og div. kartNorge i 3D: fotoutsnitt basert på flyfoto på www.norgei3d.no, 20.01.12Norge i bilder: Ortofoto av Bildøyna, basert på foto som oppgitt i boks under,http://norgeibilder.no/, 19.01.12Fjell_Askøy_Øygarden 2009Fotodato: 2009-05-31Dekningsnummer: BNO090025Ortofototype: Orto 10Pixelstørrelse: 0.125Hordaland 2008Fotodato: 2008-09-12Dekningsnummer: 13601Ortofototype: Orto 50Pixelstørrelse: 0.5Fjell og Øygarden 2004Fotodato: 2004-08-09Dekningsnummer: 13122Ortofototype: Orto 20Pixelstørrelse: 0.2Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.25

Landbruk og jordvernFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Siren SælemyrOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

TrafikkanalyseKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

TrafikkanalyseINNHALD1. Innleiing………………………………………………………………………………..side 12. Definisjon av omgrep og metode…..………………………………………………….side 12.1 Turproduksjon...................................................................................................side 12.2 Dimensjonerande time………………………………………………...……...side 22.3 Støy og ureining................................................................................................side 33. Dagens situasjon i området.............................................................................................side 43.1 Lokalt transportnett...........................................................................................side 43.2 Regionalt transportnett......................................................................................side 63.3 Ureining............................................................................................................side 73.4 Dagens støysituasjon.........................................................................................side 84. Framtidig situasjon…………………………………………………………………....side 104.1 Alternativ 0…………………………………………………………………..side 104.2 Alternativ 0+…………………………………………………………………side 104.3 Alternativ 1………………………………………………………………..…side 134.3.1 Utrekning av turproduksjon med utgangspunkt i Håndbok 146.......side 134.3.2 Utrekning av turproduksjon med utgangspunkt iProsamrapport 103 og Prosamrapport 137.....................................side 145. Dimensjonerande time………………………………………………………………...side 156. Oppsummering …………………....................................................................……….side 167. Mål om reduksjon av bilbruk i Sotra kystby.................................................................side 178. Kjelder...........................................................................................................................side 24Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse1. InnleiingI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er detgjennomført ein trafikkanalyse for området. Målet med analysen er å vise trafikalekonsekvensar av planforslaget og trafikale løysingar for desse konsekvensane. Analysengreier i tillegg ut konsekvensar knytt til støy, ulukker og luftureining.Rapporten er utarbeidd av OPUS Bergen AS med grunnlag i eksisterande kjelder, synfaringari området og offentleg tilgjengelege rapportar og informasjon. Utgreiing av trafikk er basertpå Statens vegvesens håndbok 146 Trafikkberegninger (heretter kalla Håndbok 146),Prosamrapport 103 Turproduksjonstall for kontorbedrifter og kjøpesentre (2003) ogProsamrapport 137 Turproduksjon for boliger i Oslo og Akershus (2006). I tillegg vert RVU2008 nytta til utrekning av gang- og sykkelturar frå bustad.Dagens ÅDT er henta frå Nasjonal Vegdatabase (NVDB), medan tal utanom dette er henta frårapportar som er utarbeidde for Sotrasambandet. Utgreiing av støy og ureining er basert på talfrå rapportane til kommunedelplan for Sotrasambandet.Framtidig turproduksjon vil reknast ut for Nore Bildøy. Det er her den tettaste utviklinga vilkome, og det er denne delen av planområdet som vil generere mest ny trafikk.2. Definisjon av omgrep og metode2.1 TurproduksjonTurproduksjon er utrekning av forventa framtidig trafikk. Utrekninga vert her gjort medbakgrunn i erfaringstall, knytt til mellom anna ulike verksemder/arealbruk og storleiken ellertalet på verksemder, eller storleiken på/talet på einingar innanfor området for den aktuellearealbruken. Turproduksjon omfattar summen av alle turar ut av og inn i ei sone/eitområde/ein bygning osb. For biltrafikk er tal for turproduksjon per døgn det same som ÅDT(gjennomsnittleg årsdøgntrafikk). Største time er den timen i døgnet med størst trafikkmengd.Innanfor analyseområdet er det føremåla kontor og bustad som utgjer dei størsteverksemdene/ den største arealbruken og som står for den største turproduksjonen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 3. Utrekningsgrunnlag for turproduksjon. Kjelde: Håndbok 146.Figuren over er henta frå Håndbok 146 og viser tal for utrekning av turproduksjon for områdemed ulike utbyggingsføremål. Fleire tilhøve påverkar bilturproduksjonen i eit område.Kolonna ”Variasjonsområde” i figuren over viser kor stor variasjon det kan vere i tala basertpå kva faktorar som er inkludert i eit område.Fleire faktorar bidreg til lågare og høgare bilturproduksjon for bustadområde ognæringsområde. Tala for utrekning av turproduksjon vert justert etter dei faktiske tilhøva iplanområdet.Håndbok 146 er utarbeidd i 1986. Prosamrapport 103 Turproduksjonstall for kontorbedrifterog kjøpesentre (2003) og Prosamrapport 137 Turproduksjon for boliger i Oslo og Akershus(2006) vil difor også nyttast i utrekning av turproduksjon, for å oppnå meir oppdaterte ogtruleg meir realistiske trafikktal for det aktuelle området.2.2 Dimensjonerande timeTrafikkanlegg vert vanlegvis dimensjonert for ei timebelastning som vert overgått i relativt fåav årets timar. Dimensjonerande time vert utrekna som ein viss prosentandel av ÅDTavhengig av vegens funksjon.Tabellen under er henta frå håndbok 146 og viser tidspunkt for største time og utrekning avdimensjonerande time for dei ulike føremåla.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 4. Utrekningsgrunnlag for dimensjonerande time. Kjelde: Håndbok 146.2.3 Støy og ureiningStøy er eit av dei største miljøproblema knytt til vegtrafikken. I følgje retningslinene forhandsaming av støy i arealplanlegging, T-1442, skal støynivået utandørs ikkje overstige 55dB. Innandørs er grenseverdien 30 dB. Gule (55-65 dB) og raude (>65 dB) støysoner skalteiknast inn på kart iht T-1442.Vegtrafikk er den største kjelda til lokal ureining av luft. Svevestøv (PM 10 ) og NO 2 bidrarmest til lokal luftureining. Helserisikoen i samband med lokal luftureining er knytt til kor høgkonsentrasjonen av dei ureinande stoffa er, og kor lenge vi vert utsett for dei. Dei nasjonalemåla for døgnimddelkonsentrasjon av svevestøv skal ikkje overskride 50 µg/m 3 meir enn sjudagar per år. Ureining vert målt i talet på personar utsette for konsentrasjonar over nasjonalemål for PM 10 og NO 2 .Konsentrasjonen av karbondioksid (CO 2) i atmosfæren har auka med omlag 30 prosent overdei siste 10-12 tiåra, hovudsakleg grunna forbrenning av fossilt brensel som til dømes olje.Konsentrasjon av CO 2 er ikkje eit sentralt tema med omsyn til lokal luftureining, men er viktigi høve til større, internasjonale/globale problemstillingar. Karbondioksid (CO 2 ) er denviktigaste av dei såkalla drivhusgassane, og auka konsentrasjonar av desse gassane iatmosfæren er moglegvis den største årsaka til den globale oppvarminga.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse3. Dagens situasjon i området3.1 Lokalt transportnettPå Nore Bildøy er det ikkje bygd bilvegar eller annan infrastruktur med unntak av lengstsøraust, her går ein tilkomstveg parallelt med riksvegen til nokre eigedomar som ligg like vedriksvegen. Søre Bildøy er bygd ut med vegnett.Figur 2. Noverande og tenkte framtidige knutepunkt og kollektivaksar.Frå planprogram for kommunedelplan BildøynaRiksveg 555 går tvers over Bildøyna i retning aust-vest. Det er to avkøyrsler frå riksvegen.Den eine, hovudavkøyrselen, ligg om lag midtvegs på strekninga og går sørover tilskuleområdet på Søre Bildøy. Lengst mot vest er det avkøyrsel til gamlevegen på Bildøyna,som i dag er nytta som lokalveg. Denne går frå Kolltveitsida via eiga bru og sørover påBildøyna, vest for skuleområdet og vidare mot nordaust til eiga bru over til Straumesida (sjåstipla linje på figur 5). Brua over Straumsundet er av eldre årgang og har låg kapasitet.Private vegar fører frå fylkesvegen/gamlevegen til bustadfeltet vest for skuleområdet. Austredelen av gamlevegen og vegen frå riksvegen til skuleområdet er bundne saman med ein privatveg som kryssar skuleområdet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 5. Gamlevegen mellom Kolltveit og Straume, no lokalveg, er stipla med svart. NVDB.Riksveg 555 har ein ÅDT på om lag 20 000. Fartsgrensa er 70 km/t, og det er gang-/sykkelveg frå Straume fram til hovudkrysset på Bildøyna. Avkøyrslevegane frå riksvegen ihovudkrysset på Bildøyna har ÅDT 1000. Gamlevegen lengst vest på Søre Bildøy har ÅDT3000. Med unntak av riksvegen er fartsgrensene på Bildøyna 50 km/t.ÅDT sør for riksvegen er ikkje målt av Statens vegvesen.Kollektivtilbodet ved riksvegen er god. Dagens kommunikasjonsknutepunkt er primærtterminalen ved Straume (Sartor Senter) og terminalen ved Storavatnet i Bergen Vest. Straumefungerer som eit knute- og fordelingspunkt, med parkeringsområde for reisande (”park andride”). Det går buss mellom Søre Bildøy og Straume 6-10 gangar om dagen. Frekvensen ibusspasseringar på Bildøyna er 44 gonger kvar veg på kvardagar (Skyss, 2011).Innanfor planområdet har det vore 15 trafikkulukker i tidsrommet 2000-2007. 13 av desseinvolverte lettare skader, medan to involverte alvorlege skader. I tillegg har det i periodenvore fire ulukker på Straumsundbrua som involverte lettare skader, og ei dødsulukke påStraume-sida av Straumsundbrua.14 av dei 15 trafikkulukkene på Bildøyna har funne stad på eller ved Rv 555. 4 ulukker harinntruffe ved krysset riksvegen/fylkesvegen i vest, medan 4 ulukker har inntruffe vedhovedavkøyrselen. Berre éi ulukke har funne stad elles i planområdet, i krysset mellomgamlevegen i aust og den private vegen som går gjennom skuleområdet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 6. Trafikkulukker på Bildøyna frå 2000 tom 2007. NVDB.3.2 Regionalt transportnettRiksveg 555 Sotrabru med tilførslevegar er i dag det einaste vegsambandet mellomSotra/Øygarden og Bergen. Trafikksituasjonen på Sotra/Øygarden er dominert av ein nord/sørakse, og ein mindre vest/aust akse frå Kolltveit til Litle-Sotra (Sotrabrua). Med unntak avferjesambandet Klokkarvik-Hjellestad er det ingen omkjøringsalternativ, noko som gjertransportsystemet sårbart ved ulukker, havari, ekstreme klimatiske forhold m.m.I krysset på Kolltveit er det registrert ein ÅDT på 18 000. ÅDT frå krysset og nordover motØygarden er 12 000, medan ÅDT sørover mot Sund er noko lågare, 9 500.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 7. ÅDT i nord/sør-aksen til Sotrasambandet. NVDB.3.3 UreiningSom ein del av planprosessen for kommunedelplan Sotrasambandet er det utarbeidd analyseav ureining i luft Statens Vegvesen 2011). Analysen tek ikkje for seg Bildøyna separat, menomhandlar heile strekninga Kolltveit-Arefjord. På strekninga Kolltveit-Arefjord er per i dagingen personar utsette for PM 10 over nasjonale mål. På same strekninga er 40 personar utsettefor PM 10 over SFTs luftkvalitetskriterier. Då analysen ikkje er delt opp i delområde er detvanskeleg å seie noko konkret for Bildøyna. Det er imidlertid lite busetnad langsmed rv 555på Bildøyna og då det er på denne vegen trafikk gir overskridingar av SFTs kriterier, er detrimeleg å rekne med at dei 40 utsette personane ikkje er lokaliserte på Bildøyna.Ingen personar på strekninga Kolltveit-Arefjord er utsette for NO 2 over nasjonale mål ellerover SFTs kriterier.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 8. Utdrag frå rapport om luftureining for Sotrasambandet.Utslepp av CO 2 varierer med ei rekke tilhøve som t.d. køyrefart, akselerasjon, bilane si vekt,motortype og storleik, teknologi og alder. Per 2011 var det i følgje utgreiingane forSotrasambandet eit årleg utslepp av 5800 tonn CO 2 på strekningen Kolltveit-Arefjord (StatensVegvesen 2011).3.4 Dagens støysituasjonDagens støysituasjon på Bildøyna er vist på figuren på neste side. Støyen er knytt tilbiltrafikken på riksveg 555, men også i mindre grad til lokalvegen sør på Bildøyna. I områdanærast rv 555 er det som vist raud sone, > 65 dB.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 9. Støykart 0-alternativet. Kjelde: Norconsult, rapport Sotrasambandet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse4. Framtidig situasjon4.1 Alternativ 0Framskrive ÅDT for riksvegen i 2030, utan nytt Sotrasamband, vil over Bildøyna liggje einstad mellom 21 000 og 30 000 ÅDT. Ureininga til luft i området kan verte noko høgare, då 0-alternativet ikkje inkluderar utbetring av vegnettet, noko som igjen kan føre til kødanningover Bildøyna mot rundkjøringen på Kolltveit. Støynivået vil truleg vere det same. Talet påtrafikkulukker kan verta noko høgare.Figur 10. Utdrag frå kart frå planrapport Sotrasambandet feb 2012. Trafikkprognose ÅDT for 0-alternativet i 2030.4.2 Alternativ 0+Alternativ 0+ inneber fortetting av Straume sentrum, utbygging av nytt Sotrasamband ogtruleg noko spreidd utbygging på Bildøyna.Ved ei utbygging av nytt Sotrasamband, i ein tidshorisont fram mot 2030 med delvisbompengefinansiering av Sotrasambandet, vil trafikkmengdene mellom Bergen og Sotra ikkjevera vesentleg forskjellige frå ein situasjon der Sotrasambandet ikkje vert bygd. ÅDT mellomSotra og Bergen i 2030 er i båe døma utrekna til å liggje i underkant av 30.000 kjt./døgn, nokoKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalysesom samsvarar med den forventa generelle trafikkauken frå Sotra til Bergen, som er påmellom 25 000 og 28 000 ÅDT.Utbygging av nytt Sotrasamband vil truleg føre til ein nedgang i talet på trafikkulukker, då dether vil vere fokus på tryggleik for mjuke trafikantar.Figur 11. Trafikkprognose Sotrasambandet ved opphør av bompengar/trafikantbetaling etter 2035med bygging av nytt Sotrasamband. Kjelde:Overordnet trafikkanalyse, kommunedelplan forSotrasambandet (2010).Dei vedtekne traséane for nytt Sotrasamband er konsept J, alternativ J101 på strekningaKolltveit-Bildøyna, og konsept F, alternativ C102 på strekninga Bildøyna-Arefjord. J101inneber at det vert bygt ein ny tofelts tunnel og bru ved sida av eksisterande Kolltveittunnel,med bygging av nytt kryss på Bildøyna. C102 inneber utviding av dagens riksveg overBildøyna til 4-felts veg, med miljølok forbi Straume sentrum. I rapporten for støyutrekning erdet vist at utbygginga vil gje ei auke i trafikkstøy vest på Bildøyna, i området sør fornoverande riksveg 555. Med alternativ C102 vil trafikkstøyen ved austre del av riksvegenover Bildøyna vere om lag den same, medan ein ny lokalveg vil medføre ei auke i støynivåetpå nordaustre Bildøyna. Vidare vil Traséalternativ J101 gje eit utslepp av CO 2 på 6900 tonnper år, medan traséalternativ C102 vil gje eit utslepp på 5900 tonn per år (Statens Vegvesen2011)..Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 12. Framtidig støynivå over Bildøyna ved utbygging av traséalternativ C102 forSotrasambandet.Utdrag frå rapport for kommunedelplan for Sotrasambandet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse4.3 Alternativ 1For alternativ 1 vert utrekning av turproduksjon gjort med bakgrunn i forventa trafikkaukesom følgje av utbygging på Nore Bildøyna. Innanfor analyseområdet er det føremåla kontorog bustad som utgjer dei største verksemdene/ den største arealbruken og som står for denstørste turproduksjonen.I det følgjande vert utrekning av framtidig trafikk først gjort med grunnlag i Statens Vegvesensi håndbok 146. Deretter vil nyare rapportar og tal leggjast til grunn for ei utrekning.4.3.1 Utrekning av turproduksjon med utgangspunkt i Statens Vegvesen si Håndbok 146Bildøyna skal ikkje konkurrera med tilboda på Straume, men vere eit supplement til desse ogslik bidra til ei samla sentrumsutvikling. Næringsarealet på Bildøyna er tenkt nytta til kontor,hotell/overnatting, bevertning og liknande. Bustadene er tenkt som leilegheiter og rekkehus,ikkje som einebustader. Planane for Bildøyna legg opp til ei sentral kopling mellom Bildøynasom lokalt trafikknutepunkt og Straume som regionalt knutepunkt. Ut frå denne hovudaksenskal det tilretteleggast sekundærnett for kommunikasjon med ei prioritering som tilgodesermjuke trafikantar og kollektivtrafikk. Sidan Nore Bildøy hovudsakleg er ubebygd område,gjev dette høve til å planleggje infrastrukturen til eit trygt og effektivt transportsystem, medgode tiltak for gåande og syklande, kollektivtilbod og biltrafikk. Utbygging av nyttSotrasamband vil bidra ytterlegare til dette.Figur 13. Tabell frå Håndbok 146Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseEtter Håndbok 146 vil då framtidig turproduksjon frå bustader på Nore Bildøy vere 3.0bilturar i snitt per døger, medan turproduksjon for føremålet kontor vil vere 0,08 bilturar isnitt per kvadratmeter per døger. Dette er grunngjeve i eit framtidig velutvikla kollektivnett,gode løysingar for bustadbygging og plassering av infrastruktur som gang-/sykkelveg. Tilsaman vil då det nye utbyggingsområdet generere følgjande trafikk til hovudkrysset påBildøyna:3000 bustader x 3,0 bilturar = 9000 ÅDT100 000 m2 kontor x 0,08 bilturar = 8000 ÅDT.= 17 000 ÅDT til samanFigur 14. Tabell frå Håndbok 1464.3.2 Utrekning av turproduksjon med utgangspunkt i Prosamrapport 103 (2003) ogProsamrapport 137 (2006)Statens vegvesen si Håndbok 146 vart utarbeidd på 1980-talet. Dagens situasjon er annleismed omsyn til bensinprisar, avgifter på bil, normer for parkering og så vidare. Dette igjen harendra køyrevanar og tenkemåte, og truleg er tala i handboka noko høge. Trafikkanalysar somer utarbeidde av OPUS Bergen AS i samband med andre reguleringsplanar, om enn av mykjemindre omfang, kan også tyde på dette. For å oppnå meir realistiske turproduksjonstal vertnyare og meir oppdaterte modellar nytta.Analysen byggjer på modell frå Håndbok 146 Trafikkberegninger (Statens vegvesen, 1986),oppdatert med Prosamrapport 103 Turproduksjonstall for kontorbedrifter og kjøpesentre(2003) og Prosamrapport 137 Turproduksjon for boliger i Oslo og Akershus (2006). Desseviser anbefalte verdiar basert på erfaringstal med variasjonsområde for trafikkproduksjon forkontorverksemder og bustader og skildring av største påverknadsfaktorar fortrafikkproduksjonen frå bustader og ulike typar verksemder.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseTurproduksjon frå bustad:Bilturproduksjon frå bustader varierer med avstand til sentra og kollektivtilbod. Planområdeter planlagt som ein del av Sotra kystby med gode kollektivforbindelsar, inkludert moglegframtidig haldeplass for Bybanen. Området vil også utviklast med gode løysingar for syklistarog gåande. Området vil i seg sjølv innehalde arbeidsplassintensive næringar, skular ogbarnehagar, og vil vere i gang- og sykkelavstand frå store nærings- og handelsområde. Pådette grunnlaget vert bustadene i planområdet vurdert til å generere 2,7 bilturar per døgn.3000 bustader x 2,7 bilturar = 8100 (ÅDT)Turproduksjon frå kontor:Ved kontorbedrifter utgjer turane til dei tilsette hovudtyngda av reisene (Prosam 2003), ogfaktorar i høve til talet på tilsette er difor det viktigaste for turproduksjon. I planen er det kuntilgjengelig informasjon om areal, og det vert lagt til grunn 50 m² BRA kontor per tilsett. Denviktigaste faktoren er andel tilsette med tilgang til gratis parkering (Prosam 2003). Vedparkeringsdekning per tilsett på 0-25 % vert 0,8 bilturar generert, ved 25-50 % vert 1,4bilturar genererte, ved 50-75 % vert 1,5 bilturar genererte og ved 75-100 % vert 1,8 bilturargenererte per tilsett per dag.Ei parkeringsdekning på 75-100 % genererer 1,8 bilturar * 2000 tilsette (100 000 m2 / 50m2 per tilsett) * 0,8 (andel tilsette på jobb) = 2900 (ÅDT)Til saman genererer bustad og kontor 11000 bilturar per dag.5. Dimensjonerande timeTabellen i Håndbok 146 estimerar 1530-1630 som største time for bustader, 16 % av ÅDT.Kontor er esimert til største time 0730-0830, 22 % av ÅDT.For turproduksjonen utrekna i avsnitt 5.3.2 er dimensjonerande timar som følgjer:Dimensjonerande time bustader, 16% av ÅDT, er 1396.Dimensjonerande time næring, 22% av ÅDT, er 638.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse6. OppsummeringUtrekning av bilturproduksjon ved ei realisering av alternativ 1 på Nore Bildøy viser om lag11 000 ÅDT, og dimensjonerande time vil vere 1396 kjt/t (perioden 15.30-16.30).Ei trafikkauke som skissert vil føre til noko auke i lokal luftureining og også ei auke itrafikkstøy på Nore Bildøy. Ei eventuell realisering av planen vil imidlertid føre til eiheilskapleg og gjennomført utbygging, ikkje minst på Nore Bildøy. I ei vidare planlegging vilgjeldande retningsliner for støy og luftureining følgjast. Ei realisering av planen vil vidareføre til eit godt utbygd gang-/sykkelvegnett og eit fokus på tryggleik og god framkomelegheitfor mjuke trafikantar. Utbygging av nytt Sotrasamband vil ytterlegare auke trafikktryggleikeni området. Trass i ein auke i talet på menneske og i trafikken generelt kan desse tiltaka føre tilei stabilisering og vonleg også ein nedgang i talet på trafikkulukker på riksveg 555 overBildøyna. Tett utbygging på Bildøyna vil i tillegg gje eit godt kundegrunnlag for eitvelfungerande kollektivtilbod i området.Ei utbygging som vist i alternativ 1 vil føre til auka trafikk på Bildøyna. Utrekninga avframtidig turproduksjon i avnsitt 5.3.2, basert på vegvesenets Håndbok 146, har vist at eitrealistisk ubyggingsalternativ på Nore Bildøy vil kunne generere ein bilturproduksjon på omlag 11 000 ÅDT, og dimensjonerande time vil vere 1396 kjt/t (perioden 15.30-16.30)Truleg vil overvekta av trafikken rettast mot Straumesida og Bergen, men trafikken vil ogsågå vestover, til Sund og Øygarden.Planane for Bildøyna vil imøtekome prinsippa for samordna planlegging av areal og transport,slik det går fram av ”Rikspolitiske retningslinjer for samordnet areal- ogtransportplanlegging”:RPR 3.1:Planlegging av utbyggingsmønsteret og transportsystemet bør samordnes.RPR 3.6:Lokalisering av regionale publikumsrettete offentlige eller private servicetilbud ut fra enregional helhetsvurdering tilpasset eksisterende og planlagt senterstruktur ogkollektivknutepunkter.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse7. Mål om reduksjon av bilbruk i Sotra kystbyDet viktigaste middelet mot auka bruk av bil som transportmiddel er ei tett utvikling medsamlokalisering av ulike funksjonar. Dette er kjernen i planen om ein by på Sotra. Målet er atfærrast mogleg treng å nytte bil eller tilmed kollektivtransport til daglege gjeremål. Einfreister å leggje til rette for ei samlokalisering av funksjonar i kombinasjon med gode gangogsykkelvegar som gjer at mange kan arbeide, gå i barnehage og skule, handle og nyttetenestetilbod i gang- og sykkelavstand til bustaden sin, alt dette innanfor Sotra kystby.76 m/min er vanleg å nytte som gjennomsnittleg gangfart for ein vaksen. Det er òg i det storenytta 5 minutter som maksimal gangavstand til kollektivtransport og daglege gjeremål for atdet skal vere behageleg å velge bort bilen som transportmiddel. Om dette skal leggjast tilgrunn i sentrumsområda på Bildøyna er det her bruk for tre haldeplassar forkollektivtransport. I nærleiken av desse bør det etablerast nærbutikk.Grensa for gangavstand går ikkje på nøyaktig 5 minutt, men er det over 10 minutt kan detsynast langt å gå. For dei litt lengre avstandane er det viktig med eit godt og innbydandesykkelvegnett som det er låg terskel for folk å nytte. Då må sykkelvegane vere tilrettelagte forfart, med færrast mogleg kryssingar og/eller forkjørsrett i kryss med biltrafikk. Det bør ògetablerast gode og trygge sykkelparkeringsløysingar på strategiske område, i samband medarbeidsplassar, bustadkonsentrasjonar og butikkar.Figur 15. Gangavstandar på BildøynaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202417Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseGatene i planområdet skal vera for gåande og syklande. Det er planlagt ein vegtrasé forkøyrety frå skulen i sør til nordspissen av Bildøyna. Frå denne skal bilane i hovudsak inn iparkeringsanlegg under gateplan. Varelevering bør òg skje under gateplan. Gateplana kandermed planleggjast som attraktive traséar for gåande og syklande – utan konflikt med bilareller andre tyngre køyrety. På denne måten blir gata ein møteplass for bybuarane på ein måtesom gjer det attraktivt å gå ut – og nytte føtene.For at haldeplassar skal vere effektive og nærbutikkar vere lønnsame må byen vere av ein visstettleik og storleik. Storleiken på byen vil kome over tid, etterkvart som folkemengda aukarog menneske etterspør bustader der. Tettleiken må planen setje krav om, slik at grunnlaget forein by kor ein vel å gå, sykle eller nytte kollektivtransport er tilstades. I Carfree designmanual (2009) går det fram at forholdet mellom golvareal og bruttoareal (FAR) bør vere 1,5for å oppnå dette. FAR = 1,5 tilsvarar på norsk %-BRA = 150 %, rekna av alt areal innanforutbyggingsføremålet (inkludert vegar og grøntareal).Med gateplanet designa for gåande og syklande kan gatene utformast smalare enn om deiskulle ha plass til to køyrefelt og eventuelt gateparkering og varelevering langs gatene. Vegari bilbaserte byar utgjer oftast brorparten av arealet, gjerne så mykje som 60 %. Når bilane vertplasserte under gata får ein monaleg meir areal til å byggje på, og byggjehøgda kanreduserast. Då får ein, rekna som ovanfor, plass til 150 % BRA med 40 % BYA, 35 % gaterog 25 % grøntareal med ein gjennomsnittleg byggjehøgde på 4 etasjar. Byen kan då utformasti ein meir menneskeleg skala, som igjen vil gje utslag på bilbruken. Det blir lettare å gå ellersykle når gata er tilpassa fotgjengaren/syklisten både i funksjon og i form.Figur 16. Typisk gatebilete i by med 150 % BRA, 40 % BYA, 35 % gate og 25 % grønt. Bygningane er4 etasjar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202418Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 17. Smale og usymmetriske gater skaper ein intim by med interessante former og spanandebyrom.Figur 18. Same eksempelkvartal som ovanfor, med raud strek som syner kor mykje plass eitradisjonell bilgate med fortau treng. I tillegg blir dei sentrale plassane unyttbare som leikeplassar ogmøteplassar for folk. Ein må då byggje høgare for å oppnå ein rimeleg bytettleik.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202419Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFigur 19. 150 % BRA og 25 % grønt. Situasjon med bilgater og fortau, tilsaman 16 meter breidd tilvenstre og gågater med 8 meter breidd til høgre. Etasjetal i raudt.Tanken er at når ein går ut, går ein ut i ei gate tom for bilar og ei gate ein ønskjer å gå ut i.Terkelen for å gå til busshaldeplass/bybanestopp skal vere like låg eller lågare enn å gå tilparkeringsanlegget for å ta bilen.Det største transportbehovet for ein vaksen er transport til og frå jobb. Desse to turane er 56 %av alle daglege turar til ein gjennomsnittleg vaksen i arbeid (Reisevaneundersøkjinga forbergensområdet 2009 (RVU 2009)). I planområdet er det tenkt eitt arbeidsplassintensivtnæringsområde i nord. I tillegg er det mange arbeidsplassar i kommunesenteret, på SartorStorsenter og i næringsområdet i sør på Straumesida. Avstanden til arbeidsplassane påStraumesida er meir enn 5-10 minutt å gå, og det er difor viktig å leggje godt til rette forsyklistar.Det er også lagt til rette for rekreasjon og friluftsaktivitetar nær byen. Holmavatnet kan nyttastsom jollebane, Vestrevika som badeplass, Bildøystraumen som etablert padleområde og Rånasom turområde. I tillegg er det korte avstander til skule og idrettsplassar, og til planlagtekulturføremål på nordspissen av Bildetangen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202420Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseGjeremål utanfor byen5–10 min.Figur 20. Infrastruktur i Sotra kystbyDet vil alltid vere ein stor andel som bur éin stad og jobber ein annan stad. Ein er som regelsterkare knytt til bustaden sin enn arbeidsplassen sin, og det er ikkje mogleg å få tilarbeidsplassar som høver til alle innbyggjarane innanfor byen. For desse er det viktig å ha eitgodt kollektivtilbod for å avgrense bilbruken. For arbeidsplassar i planområdet kan bilbrukenfrå arbeidstakarar utanfrå i tillegg avgrensast gjennom vedtekter om tilgang tilparkeringsplassar. Studier frå TØI (2003) syner at tilgang til parkering er den viktigastefaktoren for bilturproduksjon til og frå kontorarbeidsplassar i Oslo-området. Eit sliktverkemiddel bør nyttast saman med offensive tiltak for kollektivtrafikk og vegsystem som ergodt lagt til rette for gåande og syklande. Når kollektivnettet er utbygd og det finnest reellealternativ til bil kan det leggjast strenge restriksjonar på tal parkeringsplassar tilknyttarbeidsplassar.Ein kan ikkje fastsetje kollektivruter gjennom kommunedelplan, men det kan leggjast til rettefor gode kollektivruter gjennom krav til eigne kollektivtraséar og/eller vegsystem som girgode framkomstvilkår for buss. I planforslaget er det sett av eigne felt til buss eller bane langssekundærvegtraséen som bind saman Straume og Bildøyna. Knutepunkt langs denne traséener jamt fordelt, slik at haldeplasstrukturen blir effektiv både med omsyn til stopp/start for busseller bane og med omsyn til gangavstand til store konsentrasjonar av arbeidsplassar, bustaderog/eller skular. I samband med områdereguleringa vil det utarbeidast ein mobilitetsplan somskal gi ein strategi for handtering av kollektivtilbodet og sikring av gode løysingar fortransport.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202421Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseTilhøva for gåande og syklande er i planen optimaliserte. Gang- og sykkeltrafikk kan gåuhindra av biltrafikken, sidan bilane er tenkt plasserte under bakken i sentrale område.Gangveg gjennom Nore Bildøy skal gjerast attraktiv med etablering av interessante punkt ogaktivitetar langs gangaksen, jamfør ”kulturaksen” i planframlegget.ParkeringsstrategiRestriksjonar på parkering er fleire stader nemt som eit viktig verkemiddel for å reduserebilbruken. I jomfrueleg byggjeland er det imidlertid ikkje mogleg å leggje sterke restriksjonarpå bilbruk frå byrjinga. Ein forutsetnad for redusert bilbruk er ein fungerande bystruktur oggodt utvekla kollektivnett, noe ein ikkje får til før det er bygd i eit vesentleg volum. I einovergangsperiode må det kunne leggjast til rette for ein høgare bilbruk enn målsettinga (sjånedanfor). I områdereguleringar kan strategiar for ei etablering av midlertidigeparkeringsplassar og transformasjonen av desse til t.d. offentlege plassar i ein framtidigsituasjon.Figur 21: Døme på parkeringsareal som ble transformert til offentlege plassar.Torgallmenningen og Festplassen i Bergen.MålsettingTiltaka mot auka bilbruk i kommunedelplanen for Bildøyna er dei beste plangrepa ein kannytte som ein av erfaring veit verkar mot auka bilbruk. Det er eit mål med desse grepa å fåned bilbruken i høve til resultata frå utrekning av bilturproduksjon ovanfor.I Noreg er ca. 80 % av befolkninga 16 år og eldre. Med same samansetning på Bildøyna girdet 4800 menneske busett på Bildøyna over 16 år. I følge RVU 2009 foretar alle menneskebusett i Bergensområdet 3,55 turar kvar dag. Målet i denne kommunedelplanen er at kun 25 %av desse turane skal skje som førar av bil. Dette gir 4260 bilturar kvar dag, som er det samesom ÅDT. Ådt på 4260 tilsvarar ein bilturproduksjon per bustad på Bildøyna på 1,42 per dag.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202422Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseVed å legge strengare restriksjonar på parkering i næringsområdet i nord, i kombinasjon medgode tilhøve for kollektivtrafikk og gåande og syklande, er det eit mål at kvar arbeidsplassskal generere maks 1 biltur per dag. Med 2000 arbeidsplassar med 80 % belegg gir det einturproduksjon på 1600 bilturar per dag.Tilsaman gir målsettinga ein ÅDT på 4260 + 1600 = ca. 5800.Alternativet til vekst i ein by på Sotra er ikkje ingen vekst. Alternativet er at ein større del avveksten kjem utanfor byen, kor kvar einaste bustad fører til ei større auke i biltrafikken ennom bustaden vart bygd i Sotra kystby. Auken vil vere større på hovudvegnettet og større påein større del av lokalvegnettet. Kollektivtilbodet vil òg vere vanskelig å få til på ein god måtefor veksten som kjem utanfor sentrale område. Ein vil i vesentleg grad nytte bil for å komeseg til jobb, barnehage og skule, butikk og tenestetilbod. Dagens situasjon med høg andelbilbruk held fram, og kvar einaste nye bustad produserar 3,5 bilturar per dag, mot målet iplanframlegget som er 1,42 bilturar per bustad per dag. Ein kontorarbeidsplass vil generere2,5 bilturar per dag mot målet i framlegget på 1 biltur per dag.Med ei konsentrert utbygging som føresetnad på Straume og Bildøyna vil situasjonen bliannleis for Sotrasambandet enn grafen i figur 11 (alternativ 0+) ovanfor syner.Kollektivtransport skal kome godt ut i konkurranse med privatbilen, noe som gir ei mindreauke i bilturproduksjon.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202423Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Trafikkanalyse8. KjelderCarfree design manual. J. H. Crawford 2009.Overordnet trafikkanalyse, kommunedelplan for Sotrasambandet. Statens Vegvesen 2010.Planrapport kommunedelplan Sotrasambandet. Statens Vegvesen 2012.Reisevaneundersøkelse for bergensområdet 2008 (RVU). SINTEF 2008.Sotrasambandet. Delprosjekt 1 Fastlandssambandet Sotra – Bergen. Oppdatering avluftforureiningsberekningar. Statens Vegvesen region vest 2011.Statens vegvesens håndbok 146 Trafikkberegninger. Statens Vegvesen 1988.Turproduksjon for boliger i Oslo og Akershus. Prosamrapport 137. 2006Turproduksjonstall for kontorbedrifter og kjøpesentre. Prosamrapport 103. 2003Nettsider:Statistisk Sentralbyrå: www.SSB.noNorsk vegdatabase (Statens vegvesen):www.svvgw.vegvesen.no/http:/svvnvdbappp.vegvesen.no:7778/webinnsyn/anon/indexSkyss: www.skyss.noKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202424Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

TrafikkanalyseFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Taral Zahl JensenAmbjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

ROS-analyseKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Risiko- og sårbaranalyse.Innhaldsliste1. Innleiing..................................................................................................................side 12. Metode…………………………………………………………………………....side 13. Kartlegging av moglege hendingar/fareidentifikasjon…………………………...side 54. Vurdering av dei aktuelle hendingane i høve til sannsyn og konsekvens………..side 85. Konklusjon og avbøtande tiltak………………………………………………… side 136. Kjelder…………………………………………………………………………...side 21Framsidefoto: Parti av gamlevegen på Bildøyna, brua mellom Bildøyna og Straume. I bakgrunnen dennye brua som er ein del av rv 555. Foto: OPUS Bergen AS 2011.

Risiko- og sårbaranalyse.1. InnleiingI samband med arbeid med kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune, er det utarbeiddrisiko- og sårbarheitsanalyse for området. Analysen er gjennomført av Opus Bergen AS somein del av planarbeidet og er basert på Opus Bergen AS og utbyggjar sin kunnskap omplanområdet, samt tilgjengelege rapporter og innhenta informasjon frå Fjell kommune ogmellom anna brannsjef Bjørn Olav Paulsen, kommunelege Stein-Inge Stigen og dagleg leiarved FjellVAR Bjarne Ulvestad.Fjell kommune gjennomførte ei overordna ROS-analyse i samband med førre rullering avkommuneplanens arealdel (2006-2017). Arealet for områdereguleringa på Nore Bildøy vartROS-analysert i denne samanhengen, og vart då vurdert til akseptabel risiko for bådeekstremt vær, ras og skred, radonstråling og uheldig samlokalisering.2. MetodeROS-analysar skal vise alle risiko- og sårbarheitstilhøve som har betydning for om eit arealer egna til utbyggingsføremål, og eventuelle endringar i risiko- og sårbarheitstilhøve somfølgje av planlagt utbygging jf. Pbl § 4-3. ROS-analysen for kommunedelplan for Bildøyna erutarbeidd iht Norsk Standard 5814:2008 og rettleiaren ”Samfunnssikkerhet i arealplanlegging– Kartlegging av risiko og sårbarhet”, utgjeven av Direktoratet for samfunnssikkerhet ogberedskap (DSB). Analysen byggjer for ein stor del på Fjell kommune sin overordna ROSanalysesom vart utarbeidd i samband med førre rullering av kommuneplanens arealdel(2006-2017), og FylkesROS (2009).Målet med ROS-analysen er å gje ei oversikt over risikosituasjonen, avdekke dei mestkritiske risikotilhøva, og finne eigna avbøtande tiltak for dei. ROS-analysen kan gje viktigeinnspel til utarbeiding av føresegner og plassering av omsynssoner i planen.Metoden for ein ROS-analyse er forenkla framstilt i figuren på neste side. Først vert moglegehendingar i planområdet kartlagt (fareidentifikasjon). Deretter vert dei aktuelle hendinganeanalyserte i ei ROS-matrise etter sannsyn og konsekvens (estimert frekvens og estimertkonsekvens). Dette gjev oss eit risikobilete for dei ulike hendingane, deravbøtande/risikoreduserande tiltak må vurderast. Eit risiko- og sårbarheitsbilete er definertsom summen av sannsynet – kor ofte den uønska hendinga er forventa å inntreffe, ogkonsekvensen – kor alvorlege konsekvensar hendinga kan medføre.I risikomatrisa vert hendingane vurderte etter fargekodar med ulike krav til oppfølging.Grøn sone tyder at risikonivået er så lågt at det i utgangspunktet ikkje er naudsynt medførebyggjande tiltak.Gul sone er ALARP-sone (As Low As Reasonable Practical). Dette tyder at det er påvistmiddels risiko i området, og at førebyggjande tiltak skal vurderast.Raud sone tyder at det er påvist uakseptabel risiko i området, og at risikoreduserande tiltakskal gjennomførast (sjå figur 5). Under temaa ”liv og helse” og ”materielle verdiar” er deimest kritiske risikonivåa i tillegg markerte med skravur (sjå figur 4).Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Figur 1. Forenkla framstilling av metoden for ROS-analyse. Frå fylkesROS 2009.Før gjennomføring av risikovurderingar skal det etablerast akseptkriteria som seier kva somer akseptabel risiko for menneske, miljø og materielle verdiar (NS 5814:2008). Fjellkommunestyre vedtok 03.05.2012 nye risikomatriser og akseptkriteria for ROS-analysar somgjeld ny arealbruk Klassifiseringa av sannsyn og konsekvens er her gjort med utgangspunkt ierfaringar, skjønn, kommunens økonomi og byggteknisk forskrift (TEK10) §§ 7-2 og 7-3,tryggleiksklasser for flaum, stormflo og skred. Desse nye akseptkriteriene er vist under og pådei neste sidene, og er lagt til grunn i denne analysen.Figur 2: Vurdering av sannsyn. Kjelde: Fjell kommune.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Figur 3: Vurdering av konsekvens. Kjelde: Fjell kommune.Figur 4: Risikomatrise. Kjelde: Fjell kommune.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Figur 5: Risikokategoriar. Kjelde: Fjell kommune.Analysen greier ut konsekvensar for tre hovudområde:• Liv og helse• Ytre miljø• Materielle verdiarFylkesmennene i Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane, samt Statens kartverk ogDirektoratet for Samfunnssikkerhet og Beredskap (DSB) har på grunnlag av pilotprosjektet”Samfunnssikkerhet i GIS, Vestlandet” (SiGVe) utarbeidd ein rettleiar for ROS-analyse; ”GISi samfunnssikkerhet og arealplanlegging. Vestlands-prosjektet.” Denne rettleiaren viser eisjekkliste med typiske risiko- og sårbarheitstilhøve som kan vere til stades i en kommune. Idet vidare vert moglege hendingar/fareidentifikasjon i høve til eksisterande situasjon kartlagtiht denne sjekklista. Deretter vert hendingane som er vurderte som aktuelle for planområdetvidare vurdert i høve til sannsyn, konsekvens og risiko. Avslutningsvis vert avbøtande tiltakog eventuelle endringar i risiko- og sårbarheitstilhøve som følgje av planlagt utbyggingdrøfta, og moglege utfordringar i høve til samlokalisering vert gjennomgått.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.3. Kartlegging av moglege hendingar/fareidentifikasjonNatur- og miljøtilhøveTilhøve/ uønska hending ja / nei VurderingarJord-/leire-/kvikkleire-/ lausmasseskred,ustødige grunntilhøveNeiNGU lausmassekart viser atgrunnen på Bildøyna og Råna er bartfjell med stedvis tynt dekke.Steinras, steinsprang Ja KommuneROS viser at det er nokrefå område på Bildøyna med arealbrattare enn 30 grader.Is-, snøskred Nei Lokalkunnskap og skrednett.no, deter lite snø i området og det er ogsårelativt flatt.Kjende historiske skred, utbreiing Nei Ingen kjende skred i planområdet.Flaumfare, Stormflo Ja Området ligg nær sjøen og stormflokan inntreffe.Flaumsonekart, historiske flaumnivå Nei Det er ingen større vassdrag iplanområdet.Vind- / ekstremnedbør Ja Sterk vind og ekstremnedbør vilkunne inntreffe.Radon Ja I følgje fylkesROS er Vestlandetkjend for å kunne ha høgeradonverdiarSkog- og lyngbrann Ja Nordvest på Bildøyna ligg eitområde med kystlynghei. Inngår ihovudtema brann.Anna – Kulturminne og Naturmangfald Ja Det er utarbeidd eigne KU-ar fornaturmangfald/biologisk mangfaldog kulturminne. Desse temaene vertdifor ikkje ROS-analysert.Drikkevatn o.a. biologiske ressursarTilhøve/ uønska hending ja / nei VurderingarUtbyggingsplanar (bustader,fritidsbusetnad, næring/industri,infrastruktur etc.) i nærleiken av:Ja- Drikkevatnkjelder, nedbørsfelt,grunnvatn- landbruksareal- vurdere nødvendige tiltak,bandlegging etc.På Bildøyfjellet på Kolltveitsida harFjellVAR ein stor demning. Eitstørre dambrot her vil kunna fåmindre innverknad påstrandsoneområde på Bildøyna.Det er planlagd utbygging nærlandbruksareal. Eigen KU forlandbruk og jordvern er utarbeidd,og dette temaet vert difor ikkjevidare ROS-analysert.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Verksemdbasert sårbarheitTilhøve/ uønska hending ja / nei VurderingarBrann / eksplosjon ved industrianlegg Nei Det er ingen større industrianleggpå Bildøyna.På søre Straume ligg Brød. SundeAS, som produserer ekspanderbarpolystyren. Ein eventuell brann herkan, ved samanfall med uheldigvindretning og lufttrykk, hainnverknad på Bildøyna, menfabrikken ligg så langt frå Bildøynaat dette ikkje vert vurdert som einreell fare. (Info frå Bjørn OlavPaulsen v/Sotra brannvern)Kjemikalieutslepp o.a. ureining Nei Skadelege kjemikalieutslepp erhovudsakleg knytt til oljeutslepp.Dette er lite aktuelt på Bildøyna.Lagringsplass for farlege stoff t.d.industrianlegg, bensinstasjonar,radioaktiv lagringNeiDet finst ikkje slike verksemder påBildøyna.Høgspentledningar Ja Det går høgspentledningar omtrentparallelt med rv 555 på Bildøyna.Anlegg for deponering og destruksjon NeiDette finst ikkje på Bildøyna.av farleg avfallStrålingsfare frå div. installasjonar Ja Strålevernrapport 2005:8 frå Statensstrålevern slår fast at det er ei moglegauka risiko for utvikling av leukemi hosborn som bur så nær høgspentliner atmagnetfeltet vert over 0,4 µT(mikroTesla). Bufferavstanden tilkraftliner er i kommuneROS sett tilmaksimalt 70 meter (400kV/800A).Punktet er omtala i kapittel 5.Gamle fyllplassarNeiUreina grunn, endra bruk av gamleindustritomterMilitære og sivile skytefeltDumpeområde i vatnNeiNeiNeiInfrastrukturTilhøve/uønska hending ja / nei VurderingarVil utilsikta/ ukontrollerte hendingar JaHendingar på riksveg 555 kansom kan inntreffe på nærliggandeutgjere ein risiko i området. Inngårtransportårer utgjere ein risiko fori hovudtema trafikkfare og brann.området?Hendingar på jernbane, på vatn og i- hendingar på veglufta er lite aktuelt for- hendingar på jernbaneplanområdet. Det går ingen viktige- hendingar på vatntransportårer i sjøen langs- hendingar i luftaBildøyna.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Vegar med transport av farleg gods Ja Naturgass frå Øygarden verttransportert over Bildøyna. Inngår ihovudtema brann.Ulukkesbelasta vegar Ja Rv 555 er ulukkesbelasta. Inngår ihovudtema trafikkfare.Støysoner ved infrastruktur Ja Rv 555 genererer trafikkstøy tilomkringliggande område. I tillegggår nokre av helikopterrutenemellom Flesland og Nordsjøen overBildøyna. Desse genererer ogsåstøy.Utrykkingstid naudetatar Ja Eventuelle samtidige hendingar somfører til blokkering av veg kan føretil lang utrykkingstid fornaudetatar. Inngår i hovudtemabrann.Vatntrykksoner /slukkevatnskapasitetJaInngår i hovudtema brann.Strategiske / sårbare objektTilhøve/uønska hending ja / nei VurderingarSjukehus/helseinstitusjon Nei Det finst ikkjesjukehus/helseinstitusjonar iplanområdet.Sjukeheim/omsorgsinstitusjon Nei Det finst ikkjesjukeheimar/omsorgsinstitusjonar iplanområdet.Skule/barnehage Ja Det ligg vidaregåande skule,ungdomsskule og barnehage på SøreBildøy. Sør for planområdet ligg itillegg Bildøy bibelskule. Punktetvert omtala under samlokalisering ikapittel 5.Flyplass Nei Bildøyna ligg ikkje nær Bergenlufthavn Flesland.Viktig veg / jernbane Ja Rv 555 over Bildøyna er ein sentraldel av vegnettet mellomØygarden/Sund og Bergen. Inngår ihovudtema trafikkfare.Jernbanestasjon / bussterminalNeiVatnverk / kraftverk Nei Det er ingen slike på Bildøyna.Undervatnsledningar / kablar Ja FjellVAR har planlagt vassledningfrå Kolltveitsida til nordre del avBildøyna, der det vil etablerastkum. Bevisst planlegging forstrandsona vert difor viktig.Scenariet er ikkje ROS-vurdert,men vert omtala undersamlokalisering i kapittel 5.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Bruer, tunnelar Ja Bildøyna har brutilknyting tilStraume og Kolltveit.Trafikkulukker og andre hendingarpå vegnettet kan føre til vanskelegeomkøyringssituasjonar.Kolltveittunnelen kan representereein mogleg risiko ved gasstransport.Punktet er omtala under hovudtemabrann.Informasjons- ogNeikommunikasjonsinstallasjonarViktige offentlege bygningarNeiEl-forsyningNeiKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.4. Vurdering av dei aktuelle hendingane i høve til sannsynog konsekvensLiv og helseHending/situasjonHøg vasstand -stormfloSannsynleg Konsekvens Risiko Kommentar/Tiltak6: SærssannsynlegEkstremnedbør 6:SærssannsynlegDambrotSteinras3: Nokosannsynleg2: LitesannsynlegSterk vind 4:SannsynlegLuftureining 2:LitesannsynlegRadon 3:Nokosannsynleg2: Liten Bildøyna ligg ved sjø og det ersåleis risiko for høg vasstandeller stormflo i området i dag. Ifølgje kommuneROS vil høgvasstand ikkje ha betydelegehelsemessige konsekvensar.2: Liten Sannsynlegheita forekstremnedbør er i følgje NVEaukande. Generelt er imidlertidikkje flaum eit problem i Fjellkommune, og ekstremnedbørvil sjeldan ha konsekvensar forliv og helse.2: Liten Dambrot i demninga påBildøyfjellet vil kunne påverkeliv og helse istrandsoneområdet.1: Ufarleg Rasutsette område er definertesom brattare enn 1:3. Det ersvært liten risiko for ras ellerskred i området og dette førerdifor ikkje til konsekvensar for2:Litenliv og helse.Bildøyna er i følgjekommuneROS ikkje spesieltvindutsett. Det er difor lite trulegat sterk vind vil ha verknader forliv og helse.2: Liten På strekninga Kolltveit-Arefjorder per i dag ingen personarutsette for PM10 over nasjonalemål (Kommunedelplan forSotrasambandet). Ingenpersonar på strekningaKolltveit-Arefjord er utsette forNO2 over nasjonale mål ellerover SFTs kriterier.Det er difor ikkje høg risiko forliv og helse.3:Ein viss fareHovudbergarten på Bildøyna erdiorittisk til granittisk gneis,migmatitt. Denne er ikkje kjendfor høge konsentrasjonar avradium. I områda nær Bildøynaviser målingar gjort i sambandmed kommuneROSradonverdiar på mellom 0-100Bq/m3, som er godt under denanbefalte tiltaksgrensa på 200Bq/m3 i bustadhus (StatensStrålevern). Målingar gjort påFjell ungdomsskule viste høgeradonverdiar, men dette kankome frå tilkøyrde massar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Kraftliner 3:NokosannsynlegStøy frå biltrafikk 3:Sannsynleg2: Liten Nordaust på Bildøyna går det eimindre kraftline i hyttefeltet.Høgspentliner går parallelt medrv 555, tvers over Bildøyna.Stråling er ein aktuellproblemstilling i samband medhøgspentliner. Høgspentlinenefører i dag til liten risiko for livog helse, men er eit tema sombør omtalast i samband medsamlokaliseringsproblematikk.2: Liten Trafikken på rv 555 gir nokostøy langsmed vegtraséen,. Iområda nærast rv 555 er detregistrert støy > 65 dB, raudsone. Det er byggjegrenserlangsmed vegane. Støyenlangsmed riksvegen har i dagminimal konsekvens for liv oghelse, men er eit aktuelt temaforsamlokaliseringsproblematikk.Støy fråhelikoptertrafikkTrafikkfare(ulukker, sårbareobjekt)Brann(generellbrannfare,utrykkingstid,transport av farleggods,bruer/tunnelar)6: Særssannsynleg6:Særssannsynleg4:Sannsynleg2: Liten Nokre av traséane forhelikoptertransporten mellomFlesland og Nordsjøen går overBildøyna. Helikoptertrafikkengenererer støy, og trafikken erventa å auke fram mot 2020.4:Alvorleg4:AlvorlegRiksveg 555 går tvers overBildøyna i retning aust-vest.Denne har ein ÅDT på om lag20 000 og fartsgrense 70 km/t.Innanfor planområdet har detvore 15 trafikkulukker itidsrommet 2000-2007.Trafikken i planområdet kansåleis gje betydelegekonsekvensar for liv og helse.Brann vil alltid vera ein risiko.Brannvernet er bygd opp medein stasjon på Ågotnes og ein iSkogsskiftet i Sund. I tillegg harFjell kommune ein sløkkeavtalemed Bergen kommune somgjeld sløkking på Litle-Sotra. PåNore Bildøy finst eit mindreområde med kystlynghei, somer noko brannutsett. Brann kangje betydelege konsekvensarfor liv og helseKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Ytre miljøHending/situasjonHøg vasstand -stormfloSannsynleg Konsekvens Risiko Kommentar/Tiltak6: SærssannsynlegEkstremnedbør 6:MykjesannsynlegDambrotSteinras3: Nokosannsynleg2: Litesannsynleg1: Ufarleg Bildøyna ligg ved sjø og det ersåleis risiko for høg vasstandeller stormflo i området i dag. Ifølgje kommuneROS vilimidlertid høg vasstand ikkje habetydelege miljømessigekonsekvensar.1: Ufarleg Sannsynlegheita forekstremnedbør er i følgje NVEaukande. Generelt er imidlertidikkje flaum eit problem i Fjellkommune, og ekstremnedbørvil sjeldan ha konsekvensar forytre miljø.2: Ufarleg Dambrot i demninga påBildøyfjellet vil ha minimalekonsekvensar for det ytremiljøet.1: Ufarleg Rasutsette område er definertesom brattare enn 1:3. Det ersvært liten risiko for ras ellerskred i området og dette førerdifor ikkje til konsekvensar forytre miljø.Sterk vind 4:SannsynlegLuftureining 2:LitesannsynlegRadon 3:NokosannsynlegKraftliner 3:NokosannsynlegStøy 6:Særssannsynleg2:Liten2:Liten1:Ufarleg2:Liten1:UfarlegBildøyna er i følgjekommuneROS ikkje spesieltvindutsett. Det er difor lite trulegat sterk vind vil ha verknader fordet ytre miljøet.Det er liten risiko forluftforureining i området i dagog dette fører difor ikkje tilkonsekvensar for miljøet.Radon vil ikkje ha påverknad pådet ytre miljøet.Nordaust på Bildøyna går det eimindre kraftline i hyttefeltet.Høgspentliner går parallelt medrv 555, tvers over Bildøyna.Stråling er ein aktuellproblemstilling i samband medhøgspentliner, men dette førertil liten risiko for ytre miljø.Støy frå trafikken på rv 555 ogfrå helikoptertrafikken vil haminimale konsekvensar for detytre miljøet.Trafikkfare(ulukker, sårbareobjekt)6:Særssannsynleg2:LitenRiksveg 555 går tvers overBildøyna i retning aust-vest.Denne har ein ÅDT på om lag20 000 og fartsgrense 70 km/t.Trafikkulukker på strekninga vilgje små konsekvensar for detytre miljøet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Brann(generellbrannfare,utrykkingstid,transport av farleggods,bruer/tunnelar)4:Sannsynleg3:Ein viss fareBrann vil alltid vera ein risiko.Brannvernet er bygd opp medein stasjon på Ågotnes og ein iSkogsskiftet i Sund. I tillegg harFjell kommune ein sløkkeavtalemed Bergen kommune somgjeld sløkking på Litle-Sotra. PåNore Bildøy finst eit mindreområde med kystlynghei, somer noko brannutsett. Brann vilføre til ein viss fare for ytremiljø.MaterielleverdiarHending/situasjonHøg vasstand -stormfloSannsynleg Konsekvens Risiko Kommentar/Tiltak6: SærssannsynlegEkstremnedbør 6:SærssannsynlegDambrotSteinras3: Nokosannsynleg2: LiteSannsynleg2:Liten2:LitenBildøyna ligg ved sjø og det ersåleis risiko for høg vasstandeller stormflo i området i dag. Ifølgje kommuneROS kan høgvasstand føre til materielleskader, særleg i sjøbruksmiljøapå Søre Bildøy. Konsekvensener imidlertid vurdert til liten.Sannsynlegheita forekstremnedbør er i følgje NVEaukande. Generelt er imidlertidikkje flaum eit problem i Fjellkommune, og ekstremnedbørvil sjeldan ha konsekvensar formaterielle verdiar.3: Ein viss fare Dambrot i demningen påBildøyfjellet vil kunna føre tilmindre skader påbygningar/konstruksjonar istrandsona.1:UfarlegRasutsette område er definertesom brattare enn 1:3. Det ersvært liten risiko for ras ellerskred i området og dette førerdifor ikkje til konsekvensar formaterielle verdiar.Sterk vind 4:SannsynlegLuftforureining 2:LitesannsynlegRadon 3:Nokosannsynleg2:Liten1:Ufarleg1:UfarlegBildøyna er i følgjekommuneROS ikkje spesieltvindutsett. Det er difor lite trulegat sterk vind vil ha verknader formaterielle verdiar.Det er liten risiko forluftforureining i området i dagog dette fører difor ikkje tilkonsekvensar for materielleverdiar.Radon vil ikkje hakonsekvensar for materielleverdiar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Kraftliner 3:NokosannsynlegStøyTrafikkfare(ulukker, sårbareobjekt)Brann(generellbrannfare,utrykkingstid,transport av farleggods,bruer/tunnelar)6: SærsSannsynleg6:Særssannsynleg4:Sannsynleg2:Liten1:Ufarleg2:LitenNordaust på Bildøyna går det eimindre kraftline i hyttefeltet.Høgspentliner går parallelt medrv 555, tvers over Bildøyna.Stråling er ein aktuellproblemstilling i samband medhøgspentliner, men dette vilføre til små konsekvensar formaterielle verdiar.Støy frå trafikken på rv 555 ogfrå helikoptertrafikken vil haminimale konsekvenser formaterielle verdiar.Riksveg 555 går tvers overBildøyna, og det er registrerttrafikkulukker på strekninga.Ulukker vil gje småkonsekvensar for materielleverdiar.3: Ein viss fare Brann vil alltid vere ein risiko.Brannvernet er bygd opp medein stasjon på Ågotnes og ein iSkogsskiftet i Sund. I tillegg harFjell kommune ein sløkkeavtalemed Bergen kommune somgjeld sløkking på Litle-Sotra. PåNore Bildøy finst eit mindreområde med kystlynghei, somer noko brannutsett. Brann vilføre til ein viss fare formaterielle verdiar.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.5. Konklusjon og avbøtande tiltakROS-analysen viser at det er nokre scenarium som bør vurderast med avbøtande tiltak iplanområdet (gul sone), og nokre scenarium der risikoreduserande tiltak skal gjennomførast(raud sone). Risikovurderingane er gjort i høve til akseptkriteria til Fjell kommune. Dei samehendingane ville, dersom til dømes Lindås kommune sine akseptkriterium vart nytta, ikkjeoppnådd same konsekvensar. Brann ville til dømes etter Lindås kommune sineakseptkriterium vorte vurdert til grøn sone i det aktuelle planområdet.Fleire risikotilhøve treng ikkje medføre uakseptabel risiko åleine, men ei uønskt hending kangjerne få katastrofale følgjer ved uheldig samlokalisering av ulike typar verksemder. Dettevert drøfta kort i slutten av kapittelet.Liv og helseFire scenarium er vurderte til gul sone (ALARP-sone) for liv og helse; høg vasstand/stormflo,ekstremnedbør, radon og støy. For scenarium i gul sone skal tiltak bli vurdert for å betratryggleiken. Dersom det er kostnadsmessig og praktisk forsvarleg, skal tiltak gjennomførast.To scenarium er vurderte til raud sone for liv og helse; trafikkfare og brann. Raud sone vilseie at risikoen er uakseptabel, og det skal setjast i verk risikoreduserande tiltak for å fårisikoen innanfor akseptable rammer.Høg vasstand/stormfloHavnivået stig av tre grunnar: høgare temperatur i havet, vatn frå isbrear på land somsmeltar, og smeltevatn frå iskappene på Grønland og Antarktis (DSB-rapport 2011). I kystogfjordkommunane kan havnivåstigninga føre til at stormflo og bølger strekkjer seg lengerinn på land enn det som er tilfellet i dag. Høg vasstand kjem etter ein kombinasjon av høgspringflo (høgt astronomisk tidevatn) og høg stormflo (lågtrykk og pålandsvind). Ei oppstuingav vatn skjer etter pålandsvind frå sørvest. Difor er det store lokale skilnader der topografienavgjer om høg vasstand er eit problem eller ikkje. Rapporten ”Havnivåstigning. Estimater avframtidig havnivåstigning i norske kystkommuner” (Vasskog m.fl. 2009) viser tal for framtidighavnivåstigning og stormflo for alle norske kyst- og fjordkommunar. For Fjell kommune(målepunkt Straume) er tala som følgjer:År 2050 År 2100Havstigning: 15-37 cm53-108 cm100 års stormflo: 173-195 cm 217-272 cmRapporten ”Endringer i fortidens, dagens og framtidens havnivå med spesielt fokus påVestlandskysten” (Nilsen m.fl. 2012) viser noko lågare estimert havstigning enn Vasskogm.fl. 2009, hovudsakleg fordi gravitasjonseffekten ved Grønland og Antarktis er medrekna.For Fjell kommune (målt ved Straume) er nedre og øvre endring i relativt havnivå hundre årfram i tid som følgjer:68% estimert sannsyn (eitt standardavvik frå utrekna grenseverdi): 20-80 cm95% estimert sannsyn (to standardavvik frå grenseverdi): 10-100 cmFor ny busetnad skal tryggleiksklassane i Byggteknisk forskrift (TEK10) leggjast til grunn iplanlegginga. Denne er tredelt, der lågaste nivå omfattar bygg utan bemanning som garasjarog lagerbygg, midtre nivå omfattar bygg der konsekvensane er store, men ikkje kritiske, oghøgste tryggleiksklasse omfattar bygg som husar sårbare og viktige samfunnsfunksjonar,som sjukehus, politi og brannvesen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.§ 7.2 i Byggteknisk forskrift (TEK10) omhandlar tryggleik mot flom og stormflo:(1) Byggverk hvor konsekvensen av en flom er særlig stor, skal ikke plasseres i flomutsattområde.(2) For byggverk i flomutsatt område skal sikkerhetsklasse for flom fastsettes.Byggverk skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot flom slik at største nominelleårlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. I de tilfeller hvor det er farefor liv fastsettes sikkerhetsklasse som for skred, jf. § 7-3.Høg vasstand vil ikkje ha betydelege helsemessige konsekvensar i Fjell kommune. Hendingaer likevel vurdert til middels risiko for liv og helse i planområdet. På Bildøyna er det busetnadav dei to lågaste tryggleiksklassane som er aktuelle. Ved ei eventuell utbygging vil det takastomsyn til framtidig høg vasstand og stormflo, og overordna byggjetekniske krav til utformingvil følgjast. Risikoen for liv og helse vert med dette kraftig redusert.EkstremnedbørI gjennomsnitt ventar ein omlag 20 % nedbørauke i år 2100 i forhold til perioden 1961-1990,men det er ting som tyder på at desse utrekningane er for låge (fylkesROS). Konsekvensanevil normalt vere moderate for liv og helse.§ 15-10 i Byggteknisk forskrift (TEK10) omhandlar krav til utforming av avlaupsanlegg ogledningsnett:(1) Avløpsanlegg skal prosjekteres og utføres slik at avløpsvann bortledes i takt medtilført vannmengde, og slik at god hygiene og helse ivaretas. Bortledning av overvannog drensvann skal skje slik at det ikke oppstår oversvømmelse eller andre ulemperved dimensjonerende regnintensitet.(2) Følgende skal minst være oppfylt:a) Anlegg skal ha tilstrekkelig tetthet mot lekkasje ved normal bruk. Avløpsledning skalvære selvrensende og ha nødvendige punkter for inspeksjon og rengjøring.b) Byggverk skal sikres mot oversvømmelse som følge av høy vannstand ellerovertrykk i avløpsledning. Sjenerende lukt skal ikke forekomme.c) Overvann, herunder drensvann, skal i størst mulig grad infiltreres eller på annenmåte håndteres lokalt for å sikre vannbalansen i området og unngå overbelastning påavløpsanleggene.Generelt er ikkje flaum eit stort problem i Fjell kommune. På Bildøyna er det ingen størrevassdrag og slik lite fare for flaum som følgje av nedbør. Ved ei eventuell utbygging i utsetteområde vil det stillast byggjetekniske krav til utforming. Utbygging vil gjennomførast ettergjeldande reglar og retningsliner for drenering og handtering av overvatn.RadonDei høgaste konsentrasjonane av radon finn ein i alunskifer, uranrike granittar, lausmassarog morenegrunn. I dei aller fleste tilfella er byggegrunnen hovudkjelda til radon i innelufta.Studier viser klare samanhengar mellom eksponering for radon og førekomst av lungekreft.Etter Statens Strålevern sine retningsliner skal radonnivået i eit hus ikkje overstige 200bequerell per kubikkmeter (Bq/m3). Om lag 10% av bustadmassen i Fjell kommune erundersøkt for radongass. 2,2% låg over den tilrådde tiltaksgrensa på 200 Bq/m3, noko somKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.er langt under landsgjennomsnittet. Målingane frå Bildøyna (berre utført på Søre Bildøy)viser alle tal under 100 Bq/m3 (Kommune ROS 2006).Radonmålingar som seinare (etter 2006) er gjort på Fjell ungdomsskule på Søre Bildøy harvist helseskadelege konsentrasjonar av radon. Dette kan imidlertid kome frå tilkøyrde massarsom er fylt ut i grunnen (pers. med. Arne Monsen, Fjell kommune). Det er sett ut nyemålestasjonar fleire stader på Søre Bildøy, men resultata frå desse målingane var ikkje klaredå denne analysen vart skriven. § 13-5 i Byggteknisk forskrift stiller krav tilradonførebyggande tiltak:§ 13-5. Radon(1) Bygning skal prosjekteres og utføres med radonforebyggende tiltak slik at innstrømming av radonfra grunn begrenses. Radonkonsentrasjon i inneluft skal ikke overstige 200 Bq/m 3 .(2) Følgende skal minst være oppfylt:a) Bygning beregnet for varig opphold skal ha radonsperre mot grunnen.b) Bygning beregnet for varig opphold skal tilrettelegges for egnet tiltak i byggegrunn som kanaktiveres når radonkonsentrasjon i inneluft overstiger 100 Bq/m 3 .(3) Annet ledd gjelder ikke dersom det kan dokumenteres at dette er unødvendig for å tilfredsstillekravet i første ledd.Utbygging i planområdet vil følgje krava i byggteknisk forskrift. Risikoen for liv og helse isamband med radonstråling vert med dette minimert.Støy frå helikoptertrafikkBergen lufthavn Flesland er hovudbase for helikoptertrafikk til nordlege delar av Nordsjøen,først og fremst Statfjord-feltet. I 2011 var talet på helikoptertrafikk mellom Flesland ogNordsjøen 17 727 (landing, avgang og ”touch-and-go”) (Granøien 2012). Fram mot 2020 erdet venta ei auke i denne helikoptertrafikken til 28 000 (høg prognose). Etter 2020 er detventa uendra mot fallande aktivitet. Nokre av desse helikopterrutene har flygetrasé overBildøy.Figur 6: Flytrafikken på Flesland fordelt på landing (LA),avgang (TO) og ”touch-and-go” (TG). Granøien 2012.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Dei to viktigaste plagene ved flystøy er uroing av søvn eller kvile og generell irritasjon ellersjenanse (ibid.). Vekking som følgje av flystøy kan medføre risiko for helseverknader på langsikt, medan det er uklart om endring av søvnstadium (søvndybde) har noko negativ effektåleine dersom det ikkje medfører vekking. Ein toler høgare støynivå utan å bli vekt dersomstøynivået opptrer sjeldan (ibid.). Mellom klokka 23-07 er det lite trafikk inn til/ut frå Flesland,sjå figur på førre side. Dei to helikopterselskapa som flyg mellom Flesland og Nordsjøen harmed unntak av naudutrykkingar og ekstraturar berre trafikk mellom kl 07-21 (CHC HelikopterService) og 07-20 (Bristow Norway AS).I Retningslinjer for behandling av støy i arealplanlegging (T-1442) er krava for støy fråflyplass følgjande:Støynivå på uteopphaldsareal og utanfor vindauge til rom med støysensitive bruksføremål:L den 52 dBStøynivå utanfor soverom, natt kl 23-07: L 5AS 80 dBFiguren til venstre under viser støynivået for dagens situasjon. Over Bildøyna er det måltL den 50 dBA, noko som er under krava til T-1442. Figuren til høgre under viser dagenstraséar for helikoptertrafikken ved Flesland. Ein av innflygingstraséane går over Bildøyna, eininnflygingstrasé går noko aust for øya, og ein avgangstrasé går like vest for øya.Figur 7: Til venstre: L den i 5dB trinn for dagens situasjon. Koteverdiar 50-75 dBA. Til høgre: Traséar foroffshore-helikopter etter dagens situasjon. Traséen over Bildøyna og aust for Bildøyna er innflyging,vest for Bildøyna er avgang. Bildøyna er markert med raude felt. Sintef 2012.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202417Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.På Bildøyna er det hovudsakleg plager i form av generell irritasjon og sjenanse som eraktuelt i samband med støy frå helikoptertrafikken, sidan denne ikkje går nattestid. Dei mestvanlege skildringane av generell sjenanse er knytt til stress, irritasjon og forstyrringar vedsamtale og lytting (radio, fjernsyn, samtalar). Dagens situasjon viser støynivå under deioverordna krava, men helikoptertrafikken vil som nemnt auke mot 2020. I følgjekommunelege Stein-Inge Stigen i Fjell kommune er det per dags dato dialog med Avinor omei løysing på problemet med helikopterstøy, men rapporten som Sintef utarbeider i dennesaka var ikkje ferdig då denne analysen vart skriven. Følgjande krav som sikrar ei løysing aveventuell framtidig støyproblematikk vert teke med i reguleringsføresegnene til KDPBildøyna:1.7 Støy: Ved utarbeiding av reguleringsplanar og ved oppføring av tiltak skal ein følgje deitil einkvar tid gjeldande retningslinene for støy (Pbl. § 11-9 nr. 6). I samband medområderegulering skal det gjerast særskilte utgreiingar av helikopterstøy.TrafikkfareTrafikkfare er vurdert til raud sone for liv og helse. Temaet inkluderer ulukker på vegnettet iplanområdet og riksveg 555 som sårbart objekt som hovudsamband Sotra-Bergen.Riksveg 555 går tvers over Bildøyna i retning aust-vest. Denne har ein ÅDT på om lag20 000 og fartsgrense 70 km/t (NVDB). Innanfor planområdet har det vore 15 trafikkulukker itidsrommet 2000-2007. 13 av desse involverte lettare skader, medan to involverte alvorlegeskader. 14 av dei 15 nemnde trafikkulukkene på Bildøyna har funne stad på eller ved rv 555.Det er uakseptabel risiko for liv og helse knytt til riksvegen.Riksveg 555 Sotrabru med tilførslevegar er i dag det einaste vegsambandet mellomSotra/Øygarden og Bergen. Gamlevegen på Bildøyna, som no vert nytta som lokalveg, gårfrå Kolltveitsida via eiga bru, sørover i ein bue ned til bustadfeltet utanfor planområdet, ognordaustover til eiga bru over til Straumesida. Lokalvegen har begrensa kapasitet, oggamlebrua over Straumsundet er ikkje lovleg å passere for køyrety over 8 tonn aksellast og12,4 m lengd. Fjell kommune har såleis ikkje omkøyringsveg over Bildøyna for større køyretyom ei hending skulle inntreffe på hovudvegen. Manglande omkøyringsveg kan inntreffe somfølgje av naturhendingar, trafikkulukker, brann og teknisk svikt.Kommunedelplanen for Bildøyna vil i tillegg til sjølve utbygginga føre til ei stor auke i talet påfastbuande og med dette trafikkauke. Ei aktuell endring i risiko- og sårbarheitstilhøva somfølgje av planen kan med dette vere auka trafikkfare. Det er utarbeidd trafikkanalyse som eitledd i planprosessen, og denne vil gje grunnlag for ei god og tilstrekkeleg dimensjonering ogplanlegging av infrastrukturen i området. Kommunedelplanen for Bildøyna har ambisjonar omein ÅDT på 1,42 bilturar per bustad per dag, og 1 biltur per arbeidsplass per dag, noko somvil gjere området mindre utsett for trafikkulukker. Det er i dag gang-/sykkelveg fråStraumesida og til hovudavkøyrselen på Bildøyna. Det vil vere eit sterkt fokus på mjuketrafikantar i planprosessen, og utarbeiding av gang-/sykkelvegar er eit sentralt tema i planen.Gang-/sykkelvegar er planlagt både i ein nord-sør-akse internt på Bildøyna, og som eitsamanhengande vegnett austover mot Straume.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202418Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.BrannBrann vil alltid vere ein risiko. Temaet inkluderer her skog/lyngheibrann, utrykkingstid fornaudetatar, transport av farleg gods og eventuell risiko i samband med bruer/tunnelar.Brannvernet i Fjell er i følgje DSB godt oppbygd, og fungerer generelt godt. Det erbrannvesenet i Bergen som i dag har ansvaret ved ein eventuell brann på Bildøyna.Ei potensiell hending på Bildøyna kan vere lyngbrann, då det finst kystlynghei i eit avgrensaområde vest for Holmavatnet på Nore Bildøy. Dette området er tenkt vist som LNFR-områdei kommunedelplanen, og det er såleis ikkje planlagd tiltak i området. Ved skog- og lyngbranner det ofte landbruksvegar som er avgjerande for tilkomst. Ei utbygging på Nore Bildøy austfor Holmavatnet med gjennomgåande infrastruktur nord-sør vil lette tilkomsten tillyngheiområdet for sløkkemannskap ved ein eventuell brann. Ein eventuell køyrbargang-/sykkelveg aust for Holmavatnet vil også kunna fungere som ei branngate/buffersonemellom lyngheiområdet og busetnad. Ved planlegging av vegstruktur på Nore Bildøy vil einsløyfetrasé vera ei føremon, ikkje berre for brannvern men for alle naudetatane.Frå Kollsnes til Straume (og vidare) via Bildøyna, på riksveg 555, vert det frakta storemengder komprimert gass, hovudsakleg metan. Det er imidlertid rekna som lite sannsynlegat ei ulukke knytt til transport av naturgass vil føre til tap av menneskeliv. Statistikken synerat køyrety med farleg last forholdsvis ofte er involverte i trafikkulukker, men det er likevelsjeldan ulukker der farleg gods representerer ein fare for sjåføren eller andre trafikantar. Nårdet er nødvendig med omkøyring på smalare vegar kan dette truleg føre til noko auka risikofor ulykker (kommuneROS). Ulukker i tunnelar kan også vere eit problem med omsyn tilgasstransport. I tillegg har Fjell kommune som nemnt ikkje omkøyringsveg over Bildøyna forstørre køyrety om ei hending skulle inntreffe på hovudvegen. Manglande omkøyringsvegarvil ha negativ påverknad for brannvernberedskapen. Transport av propan fører til nokohøgare risiko enn metan, då dette er ein tyngre gass som vert liggjande lenger tid i området.Denne gassen vert imidlertid ikkje transportert i større mengder over Bildøyna.Ei eventuell utbetring av infrastrukturen for lokalveg mellom Kolltveit og Straume via Bildøynai tilknyting til arbeidet med Sotrasambandet vil også betre vilkåra for utrykningskøyrety vedulukker der ein vert nøydd til å nytte omkøyringsalternativ.Det er i dag både ungdomsskule og vidaregåande skule på Søre Bildøy. Like sør forplanområdet ligg Bildøy bibelskule. Skular er rekna som særskilde brannobjekt, ogtilkomstvegane til desse må vere lett framkomelege for naudetatar. Utbetringa avinfrastrukturen for både hovudveg og sekundærveg mellom Kolltveit og Straume overBildøyna vil også betre framkomelegheita til skulane i planområdet.Ei realisering av kommunedelplanen for Bildøyna vil i tillegg til sjølve utbygginga føre til eistor auke i talet på fastbuande og med dette ei utbygging av mellom anna skule/barnehage.Ei aktuell endring i risiko- og sårbarheitstilhøva som følgje av planen kan med dette vereauka brannfare. Kapittel 11 i Byggteknisk forskrift (TEK10) omhandlar branntryggleik. Ved eieventuell utbygging i planområdet vil brannsikringstiltak vere eit sentralt tema, og planen vilutarbeidast etter gjeldande forskrifter. Byggtettleiken må vurderast ut frå omsyn tilbrannsikring og tilkomst for utrykningskøyrety, oppstillingsrom for høgdereiskap o.l.Forskriftskrav om utrykningstid kan endrast ved kompenserande tiltak i området, som tildømes fasadesprinkling og god tilgang til brannhydrantar for sløkkevatn.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202419Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Ytre miljøTo scenarium er vurderte til gul sone for ytre miljø; brann og trafikkfare. Dei avbøtande tiltakasom er skildra under liv og helse vil føre til at risikoen vert redusert også for dette temaet.Materielle verdiarFor tema materielle verdiar er to scenarium, brann og dambrot, vurderte til gul sone, medantre scenarium, høg vasstand/stormflo, ekstremnedbør og trafikkfare, er vurderte til raud sone.Dei avbøtande tiltaka for brann, høg vasstand/stormflo, ekstremnedbør og trafikkfare som erskildra under liv og helse vil redusere risikoen også for materielle verdiar. Problemstillinganeknytt til dambrot er skildra under.DambrotFjellVAR har ein stor demning på Bildøyfjellet (omlag 300 moh), på Kolltveitsida avBildøystraumen. Eit eventuelt dambrot her vil kunna føre til ei mindre flodbølgje iBildøystraumen. I følgje Bjarne Ulvestad ved FjellVAR er imidlertid ikkje Bildøyna rekna somein del av det problematiske nedslagsfeltet for eit eventuelt dambrot. Det vil veremoglegheiter for flodbølgje i strandsona, men denne vil vere under 10 meter høg.På Bildøyna er det som nemnt busetnad av dei to lågaste tryggleiksklassane som er aktuelle,sjå avsnittet om høg vasstand/stormflo. Ved oppføring av nye bygningar vil krava iByggteknisk forskrift (TEK10) følgjast. Risikoen for materielle verdiar vert med dette redusert.Samlokaliseringsproblematikk og moglege konsekvensar av kommunedelplanenEi realisering av kommunedelplanen for Bildøyna vil innebere store endringar i planområdet,særleg på Nore Bildøy. Ei samlokalisering av enkelte verksemder kan auke risikoen foruønska hendingar. Dette gjeld til dømes ved plassering av skular, barnehagar og bustader.Det er vanskeleg å setje absolutte grenser for etablering av bustader og liknande, men Fjellkommune opererer i kommuneROS med buffersoner/omsynssoner for samlokalisering, sjåfigur 8.I ei definert buffersone langsmed høgspentliner bør det ikkje leggast til rette for utbyggingmed bustader, helse- og omsorgsinstitusjonar, barnehagar, skular og liknande.Strålevernrapport 2005:8 frå Statens strålevern slår fast at det er ei mogleg auka risiko forutvikling av leukemi hos born som bur så nær høgspentliner at magnetfeltet vert over 0,4 µT(mikroTesla). Bufferavstanden til kraftliner er i kommuneROS sett til maksimalt 70 meter(400kV/800A).Også nærleik til sterkt trafikkert veg bør vurderast i samband med etablering av til dømesskular og barnehagar, knytt til støyproblematikk, luftureining og ulukker. Fjell kommuneopererer med ei omsynssone for samlokalisering på 50 eller 100 meter langsmed riksvegar,noko som også gjeld for Bildøyna.Sjølve skuleområdet på Bildøyna er lagt i ei omsynssone for samlokalisering, som avgrensarkva føremål som kan etablerast i dette området.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202420Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.Figur 8: Omsynssoner for samlokalisering. Frå ROS-analyse for Fjell kommune.FjellVAR har planlagt vassledning frå Kolltveitsida til Apalneset på nordre del av Bildøyna,der det vil etablerast kum. Bevisst planlegging for strandsona i dette området vert difor viktig.Risikoutsette verksemder/aktivitetar bør ikkje plasserast nær kvarandre, ved tettbygdebustadområde eller ved sårbare punkt langs transportårer, til dømes ved bruer, kryss ogliknande. Utbyggingsplanane for Nore Bildøy har ikkje som mål å tilretteleggje for industri.Arealet for områdereguleringa på Nore Bildøy er tenkt vist som sentrumsføremål ikommunedelplanen. Næringsverksemdene som er tenkt etablert her vil avgrensast tilføremål som kontor, hotell/overnatting, offentleg/privat tenesteyting og daglegvarehandel. Eitviktig fokus i planen er at dei framtidige verksemdene på Nore Bildøy skal vere eitsupplement til dei eksisterande sentrumsfunksjonane på Straume.Samlokaliseringsproblematikk knytt til industri er difor ikkje relevant for planen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202421Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Risiko- og sårbaranalyse.KjelderSkriftlege kjelder:DSB-rapport (2010). Samfunnssikkerhet i arealplanlegging. Kartlegging av risiko ogsårbarhet.DSB-rapport (2011). Håndtering av havnivåstigning i kommunal planlegging.Fjell kommune (2006). Risiko- og sårbaranalyse (ROS-analyse). Vedlegg til arealdelen ikommuneplanen 2006-2017.Nilsen, J.E.Ø., H. Drange, K. Richter, E. Jansen, A. Nesje (2012). Endringer i fortidens,dagens og framtidens havnivå med spesielt fokus på vestlandskysten. NERSC SpecialReport 89.Forskrift av 26.03.2010 nr. 489 om tekniske krav til byggverk (Byggteknisk Forskrift, TEK10).Fylkesmannen i Hordaland (2009). FylkesROS Hordaland 2009. Risiko- og sårbaranalyse forHordaland fylke.Fylkesmennene i Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane, Statens kartverk ogDirektoratet for Samfunnssikkerhet og Beredskap. GIS i samfunnssikkerhet ogarealplanlegging. Vestlands-prosjektet.Lov av 27. juni 2008 nr. 71. Lov om planlegging og byggesaksbehandling. (Plan- ogbygningsloven).Granøien 2012: Oppdatert og utvidet støykartlegging for Bergen lufthavn Flesland. SINTEFrapportA23165.Standard Norge (2008). NS 5814:2008 Krav til risikoanalyser.Statens strålevern (2005). Forvaltningsstrategi om magnetfelt og helse ved høyspentanlegg.Strålevernrapport 2005:8.Vasskog, K. m.fl. (2009). Havnivåstigning. Estimater av framtidig havnivåstigning i norskekystkommuner. Det nasjonale klimatilpasningssekretariatet ved Direktoratet forsamfunnssikkerhet og beredskap (DSB).Nettressursar:Nasjonal vegdatabank (NVDB), Statens Vegvesen.http://svvgw.vegvesen.no/http:/svvnvdbappp.vegvesen.no:7778/webinnsyn/anon/indexNGU lausmassekarthttp://geo.ngu.no/kart/arealis/Skrednett.nohttp://skredatlas.nve.no/ge/Viewer.aspx?Site=Skredatlas&MapType=Steinsprang%20-%20aktsomhetskartKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202422Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

ROS-analyseFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Ambjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

StrandsonekartleggingKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

Strandsonekartlegging.1 Innleiing ............................................................................................................................ 22 Strandsona i planområdet .................................................................................................. 33 Metode............................................................................................................................... 44 Delområde 1: Råna........................................................................................................... 65 Delområde 2: Hytteområdet langs austsida av Nore Bildøy ...................................... 76 Delområde 3: Området sør for brua (rv 555) i Straumssundet................................... 87 Delområde 4: Nordspissen av Nore Bildøy...................................................................... 98 Delområde 5: Området mellom nordspissen og hovudbruket vest på Nore ............... 109 Delområde 6: Området langs gardsbruket på Nore Bildøy ...................................... 1110 Delområde 7: Området sør for brua (rv 555) i sundet mot Kolltveitsida................. 1211 Oppsummering................................................................................................................ 1412 Kjelder............................................................................................................................. 15Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20241Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.1 InnleiingFylkesplanen for Hordaland (2005 – 2008) definerer strandsona slik:”Den sona som står i innbyrdes direkte samspel med sjøen både økologisk, topografiskog/eller bruksmessig. Kan vera smalare eller breiare enn 100-metersbeltet.”Rammeverket for forvaltning og planlegging av strandsona ligg i plan- og bygningslova,statlege retningslinjer for differensiert strandsoneforvaltning langs sjøen ogregionale/kommunale føringar.Statlege planretningsliner for differensiert forvaltning av strandsona langs sjøen vart fastsettved kgl.res. av 25. mars 2011. Føremålet er å tydeleggjere nasjonal arealpolitikk ihundremetersbeltet langs sjøen, ivareta allmenne interesser og unngå uheldigbygging langs sjøen. Retningslinjene deler landet inn i tre hovudområde:1. Kystkommunane i Oslofjordregionen.2. Andre område der presset på areala er stort.3. Område med mindre press på areala.Fjell kommune fell inn under den andre kategorien; område der presset er stort. Dette skalleggast til grunn i den kommunale planlegginga, planhandsaminga og handsaminga avdispensasjonssøknader.Rettleiaren Råd om forvaltning og planlegging av strandsona i Hordaland (2007) gir konkreteråd om korleis strandsonekvalitetar kan takast omsyn til og forvaltast i eit langsiktigperspektiv. Fokus er på biologisk mangfald, landskap, friluftsliv og kulturminne.Strandsona er fastsett som plantema i planprogrammet for kommunedelplan for Bildøyna ogområdeplan for Nore Bildøy. Det er likevel viktig å merke seg kapittel 5.3.4.2 i dei statlegeplanretningslinjene. Her vert byggeområde omtala, og anbefalinga er at oppføring av nyebustader, næringsbebyggelse og tilhøyrande bygningar og anlegg bør skje i tilknytning tileksisterande tettstader. Den ønska samanhengen mellom Straume handelssentrum ogBildøyna er vedteke politisk og basert i prinsippa for samordna areal- og transport. SøreBildøy og austsida i nord (hytteområdet) er allereie utbygd. Det er difor naturleg å sjåstørstedelen av Bildøyna sine sentralområde som eit byggeområde. I byggeområda skal detleggast vekt på å sikre friområde og naturelement som samanhengande grøntstruktur iKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20242Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.nærmiljøet og kopling mot ytre friluftsområder, strand og sjø. Nære strandområde børhaldast intakte og fri for bebyggelse. Rådet er at det bør settast klare grenser mellombyggeområde og område som ikkje skal byggast ut, med vekt på hensiktsmessig arronderingav landbruksareal. Dette ligg som føringar for kommunedelplanen for Bildøyna.2 Strandsona i planområdetStrandsona i planområdet ligg innanfor landskapstypen Våg og smalsundlandskap, og denneer i områdetal mest utbreidd i Hordaland. Variasjonen mellom småvågane og linjeføringa isunda gir strandsona ein særleg kvalitet landskapsmessig.Figur 1 Våg- og smalsundlandskapet i planområdet. Mot sørvest.Store delar av Nore Bildøy (nord for rv 555) si strandsone er urørt natur, men austsida ersvært privatisert av hytter og små kaianlegg. I vest fins det nokre småhytter og eit gardsbruk.Sør for rv 555 er Bildøyna i stor grad utbygt, og dette gjeld også strandsona der den ikkje erfor bratt. Langs store delar av strandlinja er det etablert veg, kaianlegg (både felles ogprivate), naust, private hagar og bustader direkte i strandsona.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.Øya Råna, lengst nord i planområdet, har ei urørt strandlinje.Figur 2Hytteområdet aust på Nore Bildøy3 MetodeI kommunedelplanarbeidet er det utført eigne kartleggingar på biologisk mangfald, landskapog kulturminne, samt skildring av friluftslivet i planområdet. Kartlegging av strandsona iplanområdet vil difor ha form som ein dokumentasjonsrapport av kvalitetar og arealbruk somfins. Registrering av naturmiljø er til dømes berre enkle observasjonar i forhold tilhovudrapporten for biologisk mangfald. Hovudmetoden har utgangspunkt i Lindås kommunesi strandsonekartlegging (Lindås kommune, kommuneplanens arealdel 2011 – 2023), menfor Bildøyna er det ikkje fastsett ei funksjonell strandsone. Strandsonekartlegginga er basert ivurderingar av følgande kriterium:1. Strandtype. Denne fortel kor tilgjengeleg strandsona er (sjå nedanfor).2. Landskap; visuell eksponering frå sjø (uavhengig av vegetering)3. Registrert naturmangfald og strandsone som står i direkte økologisk samspel medsjøen (særleg fugleliv)4. Bruk til friluftsliv5. Sjørelaterte kulturminne som kan syne sambandet mellom sjøen og landbasertaktivitet opp gjennom historia6. Privatiseringsgrad (urørt strandsone / inngrep)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.Strandtypen er fastsett med bakgrunn i NIJOS si inndeling i ulike strandtypar (jf. NIJOSrapport 2/2001):• Klippekyst: Er bratt og utilgjengeleg. Normal ferdsel mellom land og sjø er vanskeleg.• Brattkyst: har ei ca.2-3 meter steil bergflate ned i sjøen. Ferdsel mellom sjø og land ermogleg frå båt. Opphald og tilgjenge langs strandsona i brattkyst er begrensa. Detteer den vanlegaste strandtypen i Lindås.• Svabergkyst: Denne typen kyst er mest populær i friluftssamanheng.• Sandstrand: Sjeldan type i området.• Mudderstrand: Grunne kiler med roleg vatn og våtmarksvegetasjon. Det er lite ferdselmellom land og sjø i slike område, men tilgjenge er mogeleg.Planområdet er delt opp i 7 delområde, som vist på figuren under. Delområda er definert ut ifrå visuell karakter og grad av inngrep:145 2637Figur 3Planområdet (stipla, blå linje) med delområde for strandsonekartleggingKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.4 Delområde 1: RånaKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingVarierer mellom brattkyst og svabergkyst, med innslag avklippekyst få stader.På grunn av den varierande kystlinja, er det fleire stader som ertilgjengelege frå båt. Desse ligg spreidd langs heile øya.Tiltak vil verte eksponert mot sjøen og fleire stader medføresilhuettverknad.Det er registrert rikt fugleliv på øya.Råna har stort potensial for friluftsliv, men er i dag sværtattgrodd. Dagens friluftsliv er knytt til rekreasjon på svabergasom er tilgjengeleg med båt.Ingen spesielle langs strandsona, men på øya er det stortpotensial for funn av automatisk freda kulturminne.Ingen.Figur 4Sørlege del av RånaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.5 Delområde 2: Hytteområdet langs austsida avNore BildøyKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingVarierer mellom brattkyst og svabergkyst, med innslag avsand/steinstrand få stader. Nokre få private eigedomar har lagaprivat sandstrand.Strandlinja er godt tilgjengeleg frå sjøen.Tiltak er eksponert mot sjøen og har fleire stadersilhuettverknad. Nesa er spesielt eksponerte, medan nokreareal inst i vikene ligg under brattheng og er mindre sårbare fortiltak.Ingen spesielle naturverdiar registrert.Området er i dag svært mykje nytta til rekreasjon, men berre fordei med private hytter og båtanlegg.Ingen spesielle.Stor.Figur 5Strandsona langs austsida av Nore Bildøy er i stor grad privatisert.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.6 Delområde 3: Området sør for brua (rv 555) iStraumssundetKriteriumVurderingStrandtypeStrandtypen er hovudsakleg brattkyst. Nokre stader er det ikkjemogleg å gå langs strandlinja.TilgjengeStrandsona er minst tilgjengeleg nord i området.LandskapTiltak er eksponert mot sjøen og har fleire stadersilhuettverknad.NaturmiljøIngen spesielle naturverdiar registrert.FriluftslivOmrådet har gangforbindelse mellom Bildøyna ogStraumesida. På grunn av det bratte terrenget er det ikkjesærleg gunstig for friluftsliv.Kulturminne /-miljø Nokre av naustklyngene er av eldre dato, dei fleste ligg påStraumesida, utanfor planområdet.Grad av privatisering Stor. Området er i dag utbygd der det er mogleg: Naustmiljø, 2bruer og småbåtanlegg med kjørbar tilkomst.Figur 6Strandsona midt i Straumssundet er enten bratt eller utbygdKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.7 Delområde 4: Nordspissen av Nore BildøyKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingVarierer mellom klippekyst og brattkyst (nokre svaberg).Strandlinja er berre tilgjengeleg frå sjøen aust og vest idelområdet.Tiltak vil vere eksponert mot sjøen og med silhuettverknad,særleg mot nord og vest.Observert hegre og kystlynghei.Området er i dag ikkje nytta til friluftsliv sidan det er vanskelegtilgjenge både frå sjø og land.Ingen spesielle.Ingen.Figur 7Nordspissen av Nore Bildøy er stadvis svært brattKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.8 Delområde 5: Området mellom nordspissen oghovudbruket vest på Nore BildøyKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingVarierer mellom brattkyst og svabergkyst.Strandlinja er mange stader godt tilgjengeleg frå sjøen.Tiltak vert eksponert mot sjøen og har fleire stadersilhuettverknad.Ingen spesielle naturverdiar registrert.Området er i dag nytta til rekreasjon, men hovudsakleg itilknytting til private hytter og båtanlegg.Ingen spesielle.Ei viss grad av privatisering på dei delane av strandsona somer svabergkyst og godt tilgjengelege.Figur 8Strandsona er fleire stader godt tilgjengeleg, men delvis privatisert.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.9 Delområde 6: Området langs gardsbruket påNore BildøyKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingLengst nord dominerer svabergkyst med innslag av stein/sandstrand. Strandsona går deretter går over i brattkyst motvest og svabergkyst i sør.Strandlinja er mange stader godt tilgjengeleg frå sjøen.Tiltak får høg eksponeringsgrad mot sjøen og har fleire stadersilhuettverknad. Dette er tydelegare i dette delområdet sidanlandsida har lite vegetasjon på grunn av gardsbruket.Kystlynghei.Området langs stranda i nord er i dag nytta til rekreasjon ogbading. Dette arealet er lagt som friområde i kommuneplanen.Ellers lite eigna til friluftsliv. Strandsona tilhøyrer gardsbruk idrift (beite).Ei eldre sjøbu.Delvis privatisert i nord og sør. Mot brua i sør (rv 555) erstrandsona tilrettelagt med private kaianlegg/småbåthamn.Figur 9Friområdet med badevik er ein viktig kvalitet i strandsona på BildøynaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.10 Delområde 7: Området sør for brua (rv 555) isundet mot KolltveitsidaKriteriumStrandtypeTilgjengeLandskapNaturmiljøFriluftslivKulturminne /-miljøGrad av privatiseringVurderingHovudsakleg brattkyst.Strandlinja er tilrettelagt med kaianlegg med køyrbar tilkomstfleire stader.Tiltak er eksponert mot sjøen og fleire stader ligg bebyggelse isilhuett mot nærhorisont.Ingen spesielle naturverdiar registrert.Området er i dag ikkje nytta til allmenn rekreasjon i nord, mendei sørlege areala i delområdet er fine til rekreasjon.Eldre sjøbruksmiljø viser tydeleg tilknytting til tidlegareverksemd og lokalhistorie. Eldre gardsbruk grensar tilstrandsona.Stor lengst nord i delområdet. Her finn ein mange privatekaianlegg og hus/hagar heilt i sjøkanten. Lengst sør idelområdet går strandtypen over i urørt og tilgjengeleg svabergog steinstrand.Figur 10 Nord i delområdet er strandsona bratt og privatisertKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.Figur 11Strandsona sør i delområdet er ganske tilgjengeleg og med mogelegrekreasjonsareal (til høgre i biletet)Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.11 OppsummeringStrandsona i planområdet er særprega av mykje utilgjengeleg brattkyst. Dei stadene som erenklast å komme til frå sjø og land er i stor grad tilrettelagt for bruk og privatisert. Nokreområde skiller seg ut med rekreasjonskvalitetar; Råna og arealet som allereie er avsett tilfriområde i kommuneplanen. Elles er føresetnadene for friluftsliv avgrensa. Årsaka er at sjølvom det er fleire stader langs strandsona som kan vere tilgjengeleg frå båt, så er strandsonaofte bratt i bakkant og gir såleis lite areal å bevege seg på.Den bratte strandlinja fører til at tiltak på Bildøyna vil vere lett eksponert, og større tiltak vilogså ha silhuettverknad, sett frå sjø. Strandsona i planområdet har det viktigastekulturminnemiljøet på vestsida. Sør for rv 555 ligg nyare tids kulturminne i form avsjøbruksmiljø, og nord for riksvegen ligg automatisk freda steinalderlokalitetar. Koplinga mottidlegare tiders sjøtilknytte verksemd er her tydeleg.Strandsona sine variasjonar i brattleik har ført til at menneska gjennom tidene allereie hargjort krav på dei stadene som er lettast å få tilgang til sjø. Dette har medført sterkprivatisering av dei mest tilgjengelege areala. Dersom ålmenta skal få lett tilgang til Bildøynasi strandsone framover - anten frå land eller sjø, vil det difor vere naudsynt med større gradav fysisk tilrettelegging.Figur 12Strandsona langs hytteområdet i aust er i stor grad privatisertKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strandsonekartlegging.12 KjelderKommuneplanens arealdel 2011 – 2023, Lindås kommuneStatlige planretningslinjer for differensiert forvaltning av strandsonen langs sjøen, MD 2011Råd om planlegging og forvaltning av strandsona i Hordaland, Hordaland fylkeskommune ogFylkesmannen i Hordaland, 2007Landskapstyper langs kysten av Aust-Agder, NIJOS-rapport 02/2001.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

StrandsonekartleggingFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Kari Olrich SørebøMedarbeidere:Taral Zahl JensenOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

BakgrunnsrapportFolkesetnad, bustadbygging og andreutviklingstrekk i Fjell kommuneKommunedelplan Bildøyna20.11.12Bergen november 2012

InnhaldINNLEIING ........................................................................................................................................................... 21. FOLKETAL, ARBEIDSMARKNAD OG FLYTTING................................................................................. 2VIKTIGE UTVIKLINGSPARAMETER, HEILE KOMMUNEN – FOLKETALSUTVIKLINGA PÅ 2000-TALET...................... 2ALDERSSAMANSETNAD....................................................................................................................................... 5GRUNNKRINSANE................................................................................................................................................ 5FOLKETALSUTVIKLING I ÅRA FRAMETTER........................................................................................................... 7ARBEIDSMARKNAD ............................................................................................................................................. 9PENDLING OG ARBEIDSMARKNADSINTEGRASJON................................................................................................ 92. BUSTADBYGGING ....................................................................................................................................... 113. SENTRALE PREMISSAR I EI FRAMTIDIG UTVIKLING AV SOTRA KYSTBY, MED BASIS IFØRESETNADENE FOR PLANPROGRAM FOR KOMMUNEDELPLAN OGOMRÅDEREGULERING BILDØYNA........................................................................................................... 134. AVRUNDING.................................................................................................................................................. 165. KJELDER........................................................................................................................................................ 17

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.InnleiingFjell kommune har hatt særs høg vekst i folketalet i meir enn 40 år etter at Sotrabrua opna i1971. I denne perioden er folketalet tredobla. Også i dag er veksten stor. I 2011 aukafolketalet med 500 personar, - i absolutte tal eit av dei høgaste som er registrert i kommunen.Statistisk Sentralbyrå sine prognosar tydar på at den sterke veksten vil halde fram og kanskjeforsterkast, og at dette vil gjelde for det meste av Bergensområdet.Dette notatet er eit av grunnlagsdokumenta for Fjell kommune sin kommunedelplan forBildøyna. Det søkjer å gje eit differensiert bilete av utviklinga i folkesetnaden dei siste åra, oglikeins peike framover i høve kva ein kan vente seg dei komande tiåra fram mot 2040, som ertidsperspektivet for kommunedelplanen. Når ein viser utviklingstrekka fram til no, er det lagtmest vekt på utviklinga etter årtusenskiftet .1. Folketal, arbeidsmarknad og flyttingViktige utviklingsparameter, heile kommunen – folketalsutviklinga på 2000-taletFør Sotrabrua opna i desember 1971 var folketalet i Fjell på under 7000. Sotrabrua opna forstor innflytting, særleg av småbarnsfamiliar, og på dei neste 40 åra vart talet innbyggjarartredobla. Ved årtusenskiftet var folketalet i Fjell 18178 personar, og pr 1.1 2012 var taletvokse til 22720. Tabellen under viser viktige parameter i utviklinga i perioden etterårtusenskiftet:2000- 2012 Årleg gjennomsnittFødte 3535 279Døde 1224 102Fødselsoverskot 2310 193Innflytting 15007 1251Utflytting 12804 1067Nettoflytting 2253 185Folketilvekst 4542 379Tabell 1: Viktige indikatorar bak folketalsutviklinga i Fjell kommune i perioden 1.1.2000 – 1.1.2012.Kjelde: SSBFjell kommune har til vanleg hatt høge fødselsoverskot og høge innflyttingstal, mensamstundes særs høge utflyttartal. Fjell kommune si Flytteundersøking (2011) viser atutflyttinga særleg skjer blant folk i alderen 20-29 år. Det skjer ei stigandetilflytting/tilbakeflytting i aldersgruppene 30-39 år og særleg i gruppa 40-44 år. Dettemønsteret kan ein sjå i samanheng med etablering av familie og arbeidsliv. Fjell kommune erein typisk kommune for barnefamiliar med nærleik til ein større by, samt tilgang påbarnevenlege bustadar.NIBR sin rapport om demografisk utvikling i storbyane viser at av alle 40-åringar som flyttarfrå Bergen, endar 2/3 opp på Sotra (NIBR- rapport 2010:16). ”Flyttemagnetar” (indikatorar påtiltrekningskrafta storbyar har på tilflyttarar) viser eit dobbelt så sterkt ”drag” frå sone vest(Sotra/Øygarden, Meland) enn frå anna omland rundt Bergen. Statistikken viser også atKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.2

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.medan draget på utflyttarane frå Bergen til omlandet i nord og sør har blitt svekka det sistetiåret, held det stand frå Sotraregionen. Dette gjeld i alle familiefasane.Innvandring har blitt ein meir avgjerande faktor for folkeveksten i Hordaland dei siste åra.Fleire kommunar i Hordaland ville hatt negativ folketalsutvikling hadde det ikkje vore forinnvandringa. Fjell kommune er ein av dei kommunane i Hordaland med høgast innanlandsktilflytting.Figuren under viser tal frå flyttematrisa til Hordaland fylkeskommune og kvar tilflyttarane tilFjell kommune kjem i frå over ein tiårsperiode. Ein ser at hovudgruppa av tilflyttarar til Fjellkommune kjem frå Bergen.Flytting til Fjell kommune 2000-20092009 576197 119 189Sunnhordland20082007200620052004200320022001200060970367869069377275475073214911697173138960 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600Figur 1: Flytting til Fjell kommune 2000-2009 etter fråflyttingsstad.Kjelde: SSB/ Hordaland fylkeskommune1441361631181231149711811611415488641109669135107102108150Hardanger/VossBjørnefjordenBergenRegion VestOsterfjordenNordhordlandHaugesundsregionenGuilen/HøyangerVik/AurlandStavangerregionOsloregionResten av landetUtlandetDen sterke veksten i nabokommunane til Bergen starta i Fjell rundt 1970, og dei sameutviklingstrekka har prega fleire av nabokommunane dei siste åra. På denne måten har eininnafor Hordaland fylke fått ei sterk sentralisering rundt Bergen kommune.Figuren under viser kvar folk frå Fjell flytta i perioden 2000-2009. Ein ser at om laghalvparten flyttar til Bergen. Vidare var det ein del som flytta innad i regionen (Sund, Fjell ogØygarden) og til andre delar av landet.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20243Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Utflytting frå Fjell kommune 2000-20092009 582173 130Sunnhordland200820072006200520042003200220012000Tid568546527525533499580576561167143144195183181217145193841051471241101121161081380 200 400 600 800 1000 1200Figur 2: Utflytting frå Fjell kommune 2000-2009, etter tilflyttingsstadKjelde: SSB/ Hordaland fylkeskommuneHardanger/VossBjørnefjordenBergenRegion VestOsterfjordenNordhordlandHaugesundsområdetGulen-HøyangerVik-AurlandStavangerregionenOsloregionenResten av landetUtlandetMange unge vaksne flyttar til Bergen. Dette er naturleg med bakgrunn i at majoriteten avutdanningsinstitusjonar som høgskule og universitet er lokalisert i Bergen. Delen avutflyttarar til andre delar av landet kan også sjåast i samanheng med flytting med bakgrunn iutdanning.Figurane til venstre er henta frå Hordalandfylkeskommune sitt AUD-notat 1-11 ogviser fordelinga av absolutt folkevekst,samt folkevekst i høve til folketal ogfordelinga av veksten på regionane iHordaland. Eit ”kakestykke” på 20 % i figur3 gjer eit 1:1 samsvar mellom folketaletden 1. januar 2010 og berekna folkevekst i2010.Figur 3: Fordeling av absolutt folkevekst i tal, 2010Kjelde: Hordaland fylkeskommune, AUD-notat 1-11Fordelinga av folkeveksten viser at detmeste av veksten er kome i omlandet tilBergen. Askøy, Os, Sotra og Øygarden harlangt høgare vekst enn det samla folketaletskulle tilseia.Figur 4: Prosentvis folkevekst i høve til folketal 2010. Kjelde: Hordaland fylkeskommune, AUD-notat 1-11Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20244Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.AlderssamansetnadAlderspyramiden i figuren under syner at Fjell har ein særs ung folkesetnad. Om lag 75% avfolkesetnaden i kommunen er under 50 år, noko som er særs høgt i forhold til andrekommunar i Hordaland og landet elles.Figur 5 Alderspyramide 2011Kjelde: SSBGrunnkrinsaneFor m.a statistiske føremål vert Fjell delt inn i fire område basert på SSB sine grunnkrinsar:Nordre Fjell, Søre og ytre Fjell, Indre Fjell og Litlesotra /Bjorøy, -sjå figur 6.Pr.1.1.2011 var innbyggjarane i Fjell kommune fordelte på følgjande måte på dei firedelområda:Nordre Fjell: 4123 innbyggjararIndre Fjell: 4305 ”Søre og ytre Fjell: 4107 ”Litlesotra og Bjorøy 9685 ”Litlesotra og Bjorøy som omfattar kommune- og regionsenteret Straume, er det klart størstedelområdet med meir enn dobbelt så mange innbyggjarar som kvart av dei andre. Innafordette delområdet er Knarrevik og Arefjord/Bratholmen/Snekkevik dei mest folkerikekrinsane.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20245Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Nordre FjellAskøykommuneIndre FjellLitlesotra ogBjorøyBergenkommuneSøre og ytreFjellKommunegrenseDelområde krinsSund kommuneFigur 6: Inndeling av delområda for krinsane i Fjell kommuneAlle delområda har hatt vekst sidan 2005. Det er likevel krinsane Litlesotra og Bjorøy somhar hatt den sterkaste veksten, sjå fig. nedanfor. Samla sett er det grunnkrinsaneArefjord/Bratholmen/Snekkevik, Storhilleren/Straume og Bjorøy som har vakse mest i denneperioden.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20246Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Vekst i krinsane i Fjell kommune 2005-20111000090008968912893219538 9574 9613 9685800070006000500040003000Nordre Fjell 3525 3594 3705 3738 3840 3980 4123Indre Fjell 3832 3983 4018 4083 4188 4236 4305Søre og Ytre Fjell 3718 3732 3747 3848 3905 3994 4107Litlesotra og Bjorøy 8968 9128 9321 9538 9574 9613 9685Figur 7: Vekst i krinsane 2005-2011 (01.01)Kjelde: statistikk.ivest.no2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011Prosentvis fordeling av befolkningsveksten pådelområda i Fjell kommune 2005 - 201118223327Nordre FjellIndre FjellSøre og Ytre FjellLitlesotra og BjorøyFigur 8: Folketalet i kommunen, prosentvis fordeling av gjennomsnittlig vekst i delområda 2005-2011Folketalsutvikling i åra frametterHordaland fylkeskommune utarbeider årleg eigne prognosar for folketalsutviklinga, utgjeve iHordaland i tal. Folkeveksten frå 2000 til 2010 viser at dei fleste kystkommunane iHordaland har hatt vekst over det nasjonale snittet. Dette er også tilfelle for Fjell kommune,der veksten dei siste åra har vore på 1,8 %. Det nasjonale snittet var 1,3 % i same periode.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20247Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Folketalsframskrivingane vart kraftig oppjustert frå 2010 til 2011. Prognosane tilseier atfolketalet i Fjell kommune i den neste tredveårsperioden vil auka med om lag 15 400 personarved høg vekst og om lag 10 500 personar ved middels nasjonal vekst.Dette er statistiske prognosar basert på utviklinga til no og tenkte trendar, og dei får såleisikkje fram konsekvensane av moglege hendingar eller utviklingstrekk som det per i dag ikkjeer mogleg å vite noko sikkert om, til dømes konsekvensane av eit nytt Sotrasamband.I Fjell kommune sin kommuneplan 2011-2022 er det lagt til grunn ei stabil folkeauke på 2 % iåret utanom Straumeområdet. I Kommunedelplan for Straume er det lagt opp til ein årlegvekst på 4 % for Straumeområdet.Framskriving av folketal 2011-204045000400003500030000Høg vekst SSBMiddels vekst SSBKommunedelplan VA25000200002011 2015 2018 2020 2025 2030 2035 2040Figur 9: SSB sine framskrivingstal for middels og høg nasjonal vekst, samt graf for veksten som er lagt til grunni Fjell kommune sin Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup/vassmiljø.Som ein ser varierar prognosane relativt mykje, men alle indikerar ein sterk auke ifolkeveksten fram mot 2040. Det lågaste talet tilseier eit folketal på litt under 33000, dethøgste nærmar seg 42000 innbyggjarar i 2040. Desse tala vil vere heilt avhengige av uliketilhøve i samfunnsutviklinga i åra frametter. Tidspunkt for realisering av nytt Sotrasamband erkanskje særleg avgjerande i denne samanhengen.Figuren under viser ei framskriving av folketalet ut frå aldersgrupper, jfr. Også alderspyramiden i fig5. Figuren syner at kommunen venteleg vil få ei stadig eldre befolkning i åra frametter.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20248Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Figur 10: Framskriving av alderssamensetnaden i Fjell kommune fram mot år 2040. Frå planprogrammet forkommunedelplan for bustadutvikling.Kjelde: SSB. Framskriving med høg nasjonal vekst.ArbeidsmarknadDen høge innflyttinga har truleg nær samanheng med etablering av nye arbeidsplassar ogmangel på lokal arbeidskraft innanfor ulike yrkesgrupper. Etter årtusenskiftet har Hordalandhatt ein jamnt høgare vekst i arbeidsplassar enn resten av landet. Øygarden/Sotra er denregionen i landet som har hatt høgast vekst i talet på arbeidsplassar, med meir enn 40 % iperioden 2000-2009. I tillegg har regionen hatt høgst etableringsfrekvens av verksemder, ogtalet på arbeidsplassar veks prosentvis raskare enn folketalet.Pendling og arbeidsmarknadsintegrasjonArbeidsmarknadsintegrasjonen vert målt ved å sjå på kor stor del av dei sysselsette i regionensom pendlar ut, og kor stor del av arbeidsplassane i området innpendlarar har.Arbeidsmarknadsintegrasjonen er målt ved at desse to storleikane er lagt saman(Telemarksforskning 2010). Telemarksforskning har i sin rapport om næringsutvikling ogattraktivitet i Hordaland (2010) sett på mellom anna nettopendling i Hordalandsregionen itillegg til å måle arbeidsmarknadsintegrasjonen i regionane rundt Bergen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-20249Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Figur 11 Utvikling i antall arbeidsplassar i regionane i HordalandKjelde: Telemarksforskning 31/2010Figurane under viser arbeidsmarknadsintegrasjonen i regionane (til venstre) og eit utval avkommunane (til høgre).Figur 12: Arbeidsmarknadsintegrasjon i regionane (venstre) og utval av kommunane i Hordaland (høgre) i 2000og 2009. Kjelde: Telemarksforskning 2010Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202410Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Netto utpendling frå Øygarden og Sotra var mindre i 2009 enn i 2000. Sterk vekst i tal påarbeidsplassar i Øygarden og Sotra har redusert utpendlinga tilsvarande 10 % av samlasysselsetting. Fjell kommune har hatt den største endringa gjennom å ha redusert nettoutpendling frå 31 prosent i 2000 til 14, 1 prosent i 2009.2. BustadbyggingI Fjell kommune har ein tradisjonelt sett bygd einebustadar i store byggjefelt kombinert medspreidd punktutbygging. Sentraliseringstrenden som er skissert i kap 1 vil truleg halde fram.Tabellen under er henta frå SSB sine kommunefakta frå 2001 og viser korleis befolkninga iFjell kommune er busett, samanlikna med Hordaland, Bergen og landet øvrig.Fjell Fylket Bergen LandetDel busette i blokk/bygård. % 0,2 13,2 23,9 12,8Del busette i bustad bygd etter 1961. % 86,4 69,3 64,6 66,9Andel hushald som disponerer bil. % 79,8 67,3 62,0 70,3Tabell 2: Utvalde indikatorar for kommunane Fjell og Bergen, Hordaland fylke og landet som heilskap.Kjelde: SSB, Folke- og bustadteljinga 2001.Som tabellen viser budde berre 0,2 % av befolkninga i Fjell kommune i blokk/bygårdomkring årtusenskiftet. Av totalt 8105 bustader i kommunen i 2010 var nærare 80%einebustader. Tidlegare bustadmeldingar (1997/2001 og 2001-2004) har peika på atkommunen har eit einsidig bustadtilbod som høver best for barnefamiliar. I løpet av deisiste10 åra ser vi berre to prosent forskjell i samansettinga av bustadmassen (kjelde:SSB).Gjeldande reguleringsplanar legg i hovudsak til rette for frittliggjande småhus, tettbygdesmåhus/ rekkjehus og vertikaldelte tomannsbustadar. Som ein typisk kommune planlagt forbarnefamiliar er det lite tilgang på mindre husvære.Nesten halvparten av bustadane som vart bygd i 2010 var rekkehus. Ein ser såleis at tilbodetav bustadtypar er i endring. 2005 var eit rekordår med 362 nybygde bustadar.Gjennomsnittleg dei fem siste åra vart det bygd 181 nye bustadar i året i kommunen.Det overordna målet i Kommunedelplan for Straume er at:Straume skal utviklast frå kjøpesenter til fullverdig urbant regionsenter med tilknytning tilsjøen og funksjonelle og framtidsretta næringsområde og offentlege område. Planen skalsikre viktige trekk i landskapet, god tilgjenge for alle og høg arkitektonisk kvalitet på bygg oganlegg med uterom.Den største veksten i kommunen er soleis tenkt på Straume. I kommuneplanen (s. 72) er detogså slått fast at sjølve utviklingsområdet må avgrensast for å skape godefellesskapsløysingar. Infrastruktur og nærleik til transportårer, jf prinsippa for samordna arealog transport, vil vere eit hovudkriterium.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202411Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Kartet nedanfor er henta frå kommunedelplanen, og syner m.a kor mange bueiningar eintenkjer seg i det mest sentrale Straumeområdet i dei komande åra.Område som er avsett til leiligheiter. Tilsaman 1837 einingar.Område som er avsett til rekkehus ogleilegheiter. Til saman 541 einingar.For å skape eit urbant og tett sentrumsområde må det planleggast leilegheiter og konsentrertebustader i Straume framover. Dei nærast kringliggande krinsane vil vere randsoner med størrevariasjon i type bustader.Kommunen sin strategi for mellom anna å møte presset frå ei venta folketalsauke iBergensområdet, i regionen og i regionsentret Straume, er å kanalisera veksten mot sjøen ogmot Nore Bildøy via Sjøfronten/ Storhilleren-området.Tabellen under er basert på kommunedelplan for Straume og planprogrammet for utbyggingpå Bildøyna og viser at det i Kommunedelplan for Straume er sett av areal/planlagd for eibefolkningsauke som er på under halvparten av det kommuneplanen forventar i vekst. Dersomein tek med planar om utbygging av om lag 3500 einingar på Bildøyna ligg det framskrivefolketalet meir i tråd med kommunen si planlegging for framtida.KrinsInnbyggarar%del avPlanlagde FramskriveBustadarkommunenbustadar folketalStorhilleren/Straume 1363 6,33 Ca 487 2400 4800Bildøyna 625 2,9 Ca 223 3500 7000Total 1988 9,23 5900 11 800Tabell 3: Planlagde bustader samanlikna med bustadbehovet i kommunen 30-40 år fram i tid.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202412Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Gjennomsnittleg tal innbyggarar per bustad er i dag 2,8 i heile Fjell kommune. Iframskrivinga av folketalet i siste kolonne har ein nytta eit gjennomsnittstal på 2 per bustad.Talet er sett så lågt på grunn av at det er planlagt mindre einingar (hovudsakleg leilegheiter)og konsentrert busetnad.Utvikling av Straumeområdet vil truleg ha betydning for utviklinga i resten av kommunen. Tilvanleg vil vekst ofte generera vekst. Krinsane utanfor Straume/Bildøyna vil venteleg framleistilby befolkninga einebustadar og større tomter som i dag om marknadstilhøva tilseier dette.3. Sentrale premissar i ei framtidig utvikling av Sotra Kystby,med basis i føresetnadene for Planprogram for kommunedelplanog områderegulering Bildøyna.Effektiv og tett tettstadutvikling langs hovudtransportårene er eit mål i både internasjonal,nasjonal og regional transport- og miljøpolitikk, då dette reduserer reiseavstandar og skaperkundegrunnlag for kollektivreiser. Dersom ein skal imøtekomme målsettingar om berekraftigtettstadutvikling i Sotra kystby, som skildra i planprogrammet for områdeplan ogkommunedelplan for Bildøyna, er det mest aktuelt å vurdere utbyggingspotensialet i omlandetsom ligg nært hovudtransportaksen (rv 555), dagens handelssentrum Straume og tilråddeavstandar for gåande/syklande.Figur 13 nedanfor viser eit samandrag av utbyggingsmoglegheitene i nærleiken av Straume.Desse områda er vurderte i rapporten Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby (Opus2012), som er ein av delrapportane til kommunedelplanen for Bildøyna.Områda som er vurderte er Foldneskrinsane (nord), Straumetoppen, Lonevegen, Instemyra(sør), Arefjord, Brattholmen (søraust), Straumsfjellet, Svartabergjet, Botnafjellet (aust),Sartorområdet, Sartorparken, Ankerhagen, Straume sjøfront (Straume sentrum).Figuren/ analysen viser at utanom Nore Bildøy er det per i dag planlagt omlag 2000bustadeiningar i Sotra kystby. Bustadbehovet i planperioden vil som nemnt venteleg verekring 5000 nye einingar. Det er ikkje nok bustader under planlegging eller tilgjengelegbyggeland i Straume sentrum for å fange opp denne forventa veksten.Dette vil seie at det i Sotra kystby er eit underskot på nær 3000 bustadeiningar dei komandetiåra. Nore Bildøy ligg nært hovudtransportaksen og har nok tilgjengeleg areal til å fange oppnaudsynt vekst.Straume vil etter kvart også trenge meir av næringsareal, kulturtilbod, handel og service ogsosial infrastruktur. I samsvar med føresetnadene i planprogrammet vil det vere naturleg åutvikla Nore Bildøy/ Sotra Kystby i høve til dette.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202413Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Figur 13: Samandrag av utbyggingsmoglegheitene i nærleiken av Straume sentrum.Nore Bildøy er tenkt bygd ut med rom for både bustad, næring og offentlege funksjonar, somei vidareføring og eit supplement til dagens sentrumsfunksjonar på Straume – ikkje ikonkurranse med desse. Det vil også verte lagt vekt på friområde og gjennomgåandegrønstruktur.Med kommunedelplanen som overordna grunnlag må ein utvikle attraktive bustadområde ogtilby bustadar for å tilpasse seg ein arbeidsmarknad i vekst. Dette krev strategisk planleggingav differensierte bustadområde med gode kvalitetar.Flyttemotivundersøkinga for Fjell 2011 viser at over halvparten av utflyttarane dei siste tre åraer unge under 30 år. Vidare viser undersøkinga at det er i denne aldersgruppatilbakeflyttarpotensialet er størst (46%), og at moglegheita for bustad eller tomt vil veraavgjerande. Også innflyttarane til Fjell svarte at moglegheita for kjøp av bustad eller tomt varein viktig faktor for å flytte til kommunen (63%), i tillegg til gode oppvekstvilkår for born ogunge. I tråd med Fjell kommune sitt Planprogram for kommunedelplan for bustadutvikling iFjell (2013-2020) kan ein leggje til rette for ei realisering av nettopp detteinnflyttarpotensialet i Sotra Kystby.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202414Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Kven som vel å busetje seg på Bildøyna/ i Sotra Kystby, vil i stor grad vere avhengig av kvatype bustader som vert bygd og kvalitetar i nærmiljøet. Det er også viktig å kartleggje ogplanlegge kva sosial infrastruktur det er behov for å etablera på Bildøyna. Dette gjeldskuletilbod, barnehagetilbod, helsetenester m.vBarnehageDet er i dag relativt lite kapasitet i barnehagane i Straumeområdet. Dersom ein reknar ettergjennomsnittet i Fjell kommune vil 8,9 prosent av folketalet på Bildøyna vere i aldersgruppa0-5 år, noko som tilseier i overkant av 500 born. For aldersgruppa yrkesaktive mellom 35-44år, som oftast er dei som har små born som må køyrast til skule, barnehage ogfritidsaktivitetar, vil nærleik mellom bustad, arbeidsplass, daglegvare og barnehage på NoreBildøyna, saman med godt utbygde gang- og sykkelvegar, vere tidsbesparande og sværtattraktivt. Bildøyna vil difor truleg vere meir samanliknbar med Straumeområdet når det gjeldtalet på bornefamiliar, grunna byggetettleiken og differensieringa av bustadane her.På Straume er omlag 11,6 prosent av folketalet born i aldersgruppa 1-5 år. Dette gir eit tal på iunderkant av 700 born på Nore Bildøy ved ei full utbygging. Dersom det vert bygd storebarnehagar med plass til 100 born, vil det såleis vere eit behov for 7 barnehagar på NoreBildøy.Rekna etter gjennomsnitta frå høvesvis Fjell kommune og Straume, vil det truleg vere mellom500-700 born i barnehagealder på Bildøyna etter ei full utbygging. Dersom det vert bygd storebarnehagar som tek om lag 100 born, vil dette gje eit behov på mellom 5-7 barnehagar påBildøyna.SkularFolkeveksten som vil koma med utbygginga av Bildøyna vil skapa behov for ei stor utvidingav skulekapasiteten i området. 16% av folktetalet i Fjell kommune er i aldersgruppa 6-15 år.Av dei 6000 menneska som vil kome på Bildøyna ved ei full utbygging vil då aldersgruppa 6-15 år telje 960 personar. Gjennomsnittleg klassestorleik på skulane på Litle Sotra og Bildøynaer 23 elevar. Det vil med dette, med full utbygging på Bildøyna, vere behov for 42skuleklassar i alderen 6-15 år.På Straume er om lag 18% av folketalet born mellom 6-15 år. Rekna etter dette prosenttaletvil då denne aldersgruppa på Bildøyna telje 1080 personar. Då vil det, med full utbygging avBildøyna, vere behov for 47 skuleklassar på barne- og ungdomsskulestegene.Rekna etter gjennomsnitta for høvesvis Fjell kommune og Straume vil det truleg vere mellom960 og 1080 born i alderen 6-15 år på Bildøyna etter ei full utbygging. Dette vil, med eingjennomsnittleg klassestorleik på 23 elevar, gje eit behov for mellom 42-47 skuleklassar ialderen 6-15 år (barne- og ungdomsskule). Om lag 2/3 av desse er på barnesteget, 1.-7. klasse.HelsetenesterEi folkeauke på om lag 6000 vil generere eit auka behov for helsetenester. Det vil dermedogså vera viktig å setje av offentleg areal til slike føremål i planen.Omsorgsbustader og annaKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202415Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.Eldre vil gjerne ha 1-3-roms bustader med alt på eitt plan og gjerne heis i bustadkomplekset.Nærleik til daglegvare, aktivitetstilbod og helsetilbod vil vere viktig. Behovet for reineomsorgsbustader er det vanskeleg å rekne seg fram til. Dei eldre som flyttar til Bildøyna ertruleg frå nærområdet, og flyttar gjerne frå ein einebustad til ein bustad som er enklare å haldei stand. Det vil difor ikkje vere det same behovet for å auke kapasiteten i omsorgsbustader foreldre i Fjell kommune som for skular og barnehagar. Den eldste aldersgruppa vil imidlertidauke i høve til dei andre aldersgruppene fram mot 2040. Det er difor viktig å legge tilrette forbustader for denne aldersgruppa.4. AvrundingFjell kommune har gjennom overordna planar starta planlegginga for å møte folkeauka iframtida. Nye vekstområde skal utpeikast og det er behov for strategisk planlegging for åarealeffektivisera utviklinga framover i utpeikte vekstområde.Det er venta ei relativt høg folkeauke i Fjell kommune fram mot 2040, ei folkeauke som liggover det nasjonale snittet. Hordaland har i større grad blitt eit sentraliseringsfylke, og Fjell påsi side har ein sterk funksjon i sentraliseringa av Bergensregionen. I kommunen sine eigneplanar har ein difor lagt til grunn høgare framskrivingstal enn SSB. Dette er viktig for å leggelangsiktige planar for veksten framover. Kommunen sitt plangrunnlag tek omsyn til momentsom mellom anna regionutvikling, urbanisering av Straume, arbeidsmarknad ogSotrasambandet.Flyttemønsteret i kommunen viser at det skjer ei stor utflytting av unge vaksne. Dette er einaturleg utvikling. Vidare ser ein ei gradvis tilbakeflytting og tilflytting frå 30 år og til og medaldersgruppa 40-44 år, før det skjer ei markant utflytting frå 45 år og oppover.Aldersgruppene som flyttar er viktige for kommunen og kommunen bør arbeide med å forståog begrense utflyttinga.Fjell kommune er integrert i arbeidsmarknaden i omlandet, og tala viser at integrasjonen ersvært høg med stor utpendling og høg grad av innpendling til arbeidsplassane i kommunen.Slike kommunar har stort behov for å bli ein attraktiv bukommune. Fjell kommune børdermed tilby bustadar for å tilpasse seg ein arbeidsmarknad i vekst, noko som krev strategiskplanlegging av differensierte bustadområde med gode kvalitetar. Variasjon i bustadtypar kanogså vera med på å begrense utflyttargruppene og slik sikre brei alderssamansetnad ikommunen.Bustadbygginga i kommunen har til no vore prega av spreidde, store einebustadfelt utan eingod samanheng med infrastruktur og servicefunksjonane i kommunen. Straume somregionsenter skal ta inn over seg ein stor del av den framtidige folke og bustadauka som erventa i kommunen. Ein kan av bustadbyggetala dei siste åra ana at det er endring i kva typebustadar som er bygd, der opp mot halvparten av bustadane er kategorisert som rekkehus.Dette er eit steg i rett retning sett i eit arealeffektiviseringsperspektiv. Eit viktig moment erher at utviklinga av Straume ikkje skal gå på bekostning av utviklinga elles i kommunen.Straumeområdet skal tilretteleggast for den auka veksten kommunen vil få, og fangapotensialet som ligg i fortetting og urbanisering. Dette inneber utvikling av andre typarbustadområde og kvalitetar enn det som elles til no har vore vanleg i kommunen.Kommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202416Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune.5. KjelderFjell kommune: Kommuneplanen sin arealdel 2007-2018Fjell kommune: Kommuneplanen sin arealdel 2011-2022Fjell kommune: Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011-2022Fjell kommune: Planprogram for kommunedelplan for bustadutvikling 2013-2020. 2012.Fjell kommune: Planprogram for Straume sentrum. S1 og S2 i kommunedelplan for Straume.2007.Fjell kommune/ Respons analyse AS: Innbygger- og flyttemotivundersøkelse i Fjell.Undersøkelse blant innbyggere og utflyttere. 2011.Hordaland fylkeskommune: Hordaland i tal Fylkesstatistikk Folketal og demografi, Nr. 1-2010Hordaland fylkeskommune: Hordaland i tal Bustadutvikling i kommunane, Temanummer: 1-2010Hordaland fylkeskommune: Hordaland i tal Fylkesstatistikk Folketal og demografi Nr 1-2011Hordaland fylkeskommune: Berekna folkevekst i 2010: Hordaland er framleis eit vekstfylke,men bronsemedaljen glipp, AUD-notat nr. 1-11NIBR: Demografisk utvikling i fem storbyer. Rapport 2010:16.Norconsult: Etablering av Nye Bustader på Litle Sotra og Bildøyna. Forhold til framdrift forSotrasambandet, 05-04-2011Opus Bergen AS: Tettstadsutvikling og utbygging i Sotra kystby. Notat 2012.Telemarksforskning: Næringsanalyse for Hordaland. Arbeidsrapport 22/2007.Telemarksforskning: Næringsutvikling og attraktivitet i Hordaland. 31/2010.Nettsider:Statistisk Sentralbyrå, www.ssb.noKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-202417Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Folkesetnad, bustadbyggingog andre utviklingstrekkFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Kari Olrich SørebøTore JensenAmbjørg ReinsnosOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

BakgrunnsrapportTettstadutvikling og utbygging iSotra kystbyKommunedelplan Bildøyna20.11.12Utbyggingsmønster 2043 Utbyggingsmønster 2011 Utbyggingsmønster 1979Bergen november 2012

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Innhald1. Transport og tettstadsutvikling................................................................................21.1 Internasjonale føringar for transport i tettstadsutvikling (Europa)................................. 21.2 Nasjonale føringar for transport og tettstadsutvikling.................................................... 41.3 Regionale og lokale føringar for transport i tettstadsutvikling ...................................... 41.4 Samla vurdering .............................................................................................................72. Utbyggingsstatus og - potensial i Sotra kystby med omland .............................102.1 Nore og Søre Bildøy..................................................................................................... 132.2 Område nord for Straume - Foldneskrinsane ............................................................... 142.3 Områda sør for Straume - Straumetoppen, Lonavegen, Instamyra.............................. 182.4 Områda søraust for Straume - Arefjord, Brattholmen.................................................. 212.5 Områda aust for Straume - Straumsfjellet, Svartabergje, Botnafjellet......................... 232.6 Områda i Straume sentrum - Sartorområdet, Sartorparken, Ankerhagen, Straumesjøfront ..................................................................................................................................... 272.7 Samandrag av planlagt og estimert bustadbygging i Sotra kystby............................... 283. Avgrensande faktorar for tettstadsutvikling i og kring Straume.........................293.1 Brattleik........................................................................................................................ 303.2 Grønstruktur ................................................................................................................. 313.3 Framtidig hovudtransportnett i Sotra kystby................................................................ 324. Berekraftig utvikling av Sotra kystby ....................................................................334.1 Konklusjon ................................................................................................................... 36Kjelder: ............................................................................................................................38

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.1. Transport og tettstadsutviklingMenneske sin måte å forflytte seg på mellom heim, arbeid, skule, tenester og handel er eit sentralttema i tettstadsutvikling. Dette er viktig i både eit trivselsperspektiv og i eit miljøperspektiv.Samordna areal og transport er difor skissert i planprogrammet som ein premiss for planane påBildøyna. Kapittelet skildrar korleis dette er i tråd med internasjonale, nasjonale og regionalesatsingar.1.1 Internasjonale føringar for transport i tettstadsutvikling (Europa)EU sine miljøpolitiske føringar er i stadig større grad blitt tverrsektorielle, og miljøpolitikken erformelt linka mot den breiare politiske agendaen i EU. Sjølv om Noreg ikkje er medlem i EU, såinneber EØS-avtalen at store delar av EU sin miljølovgjevnad vert innpassa i norske lover ogretningslinjer. Både berekraftig utvikling og miljøintegrasjon i sektorpolitikken er forankra i EU sitttraktatgrunnlag.På transportfeltet skal EU sin transportpolitikk bidra til å nå overordna mål om eitkonkurransedyktig og berekraftig europeisk næringsliv og velferd for folk flest. Mot 2020 skaltransportpolitikken sikre høg grad av mobilitet, verne miljøet, og vere i front med omsyn tilinnovative løysningar. Dette vil seie ei aukande vekt på kunnskap og innovasjon for smartare oggrønare transport der ein får betre og meir miljøvenleg utnytting av infrastruktur, transportmidlar,og eksisterande / ny vegkapasitet.Det vert slått fast at reduksjon av folk sin mobilitet ikkje er eit alternativ. Løysingane må baserastpå eit hovudnettverk av ulike transportmetodar (multimodalt) i og mellom tett befolka område.Noko av det siste som er lansert i EU-systemet,er Europakommisjonen sin lovførebuande rapportom transport og mobilitet (White Paper):”The Future of Our Mobility....TodayRoadmap to a Single European Transport Area -Towards a competitive and resource efficienttransport system, 2001”Rapporten inneheld konkrete initiativ for å handsame utfordringane i transportsektoren.Hovudmåla inkluderer mellom anna at det innan 2050:2

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.• Ikkje skal vere konvensjonelt drivne bilar i byar.• Skal vere eit 50% skifte av passasjerar (medium reiseavstand) frå veg til bane ogvatntransport.• Skal alle tiltak ha bidrege til eit 60% kutt i transportutslepp.EU sine strenge krav til transportdelen av tettstadsutvikling er oppfølging av ei vidare miljøsatsing,kor grøn urbanisme er ein viktig del. Dette vert spegla i EU sine delfinansierte prosjekt, som tildømes CIVITAS ("City-Vitality-Sustainability", eller "Cleaner and Better Transport in Cities").CIVITAS-initiativet vart lansert i 2002 og set transport på den politiske agendaen i Europa.Hovudmålet er å støtte byar og tettstader i å introdusere ambisiøse transportmål og strategiar forberekraftig urban mobilitet. Den konkrete oppfølginga skjer i andre EU-initiativ som til dømesSUMP (Sustainable Urban Mobility Plans) der ein skisserer konkrete mål for kva som skal til for åoppnå berekraftige transportløysingar lokalt, til dømes:• Sikre at transportsystemet er tilgjengeleg for alle• Betre sikkerheit og tryggleik• Overordna mål om å redusere luft- og støyforureining, drivhusgassutslepp og energibruk• Betre effektivitet og kostnadseffektivitet i person- og godstransportFigur 1.1 viser 4 strategipunkt frå eit SUMP-prosjekt i Nantes. Hovudpunkta i strategien er eitdøme på lokal integrering av EU-initiativ for miljøvenleg transport kan fremjast vedtettstadsutvikling:• Korte avstandar innanfor stadens grenser.• Legge til rette for offentlege areal med høgkvalitet. Ved å auke attraktiviteten og kvalitetenpå bymiljø og bydesign, skaper ein fortrinn formyldring, mjuke trafikantar og brukarar avkollektiv transport.• Organisere gode samband mellom ulikebustadområde (eller aktivitetsområde).• Støtte opp om og motivere innbyggarane til åtileigne seg berekraftige reisevanar.Figur 1.1 Strategipunkt itettstadutvikling frå Nantes,Frankrike3

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.1.2 Nasjonale føringar for transport og tettstadsutviklingAllereie i 1993 fremja Miljøverndepartementet Rikspolitiske retningslinjer for samordna areal- ogtransportplanlegging, med målsettinga:”Arealbruk og transportsystem skal utvikles slik at de fremmer samfunnsøkonomisk effektivressursutnyttelse, med miljømessig gode løsninger, trygge lokalsamfunn og bomiljø, godtrafikksikkerhet og effektiv trafikkavvikling. Det skal legges til grunn et langsiktig, bærekraftigperspektiv i planleggingen. Det skal legges vekt på å oppnå gode regionale helhetsløsninger påtvers av kommunegrensene. ”Dette har sidan blitt følgt opp av statlege meldingar, planar og prosjekt, som til dømes St. melding23 ”Betre miljø i byer og tettsteder”, nasjonal transportplan, handlingsplan for fysisk aktivitet 2005– 2009, prosjekt Transport i by og Framtidens byer, m. fl.Verkemidla for å oppnå målsettingane i samordna areal og transportplanlegging er mellom annafysisk tilrettelegging (Temarapport Miljøvennlige arbeidsreiser, MD 2007):• Auka tettleik i byar og tettstader• Krav om lokalisering av viktige funksjonar ved kollektivtransport og gang- og sykkelvegar• Betring av kollektivtilbodet, og grunnlaget for dette• Utbygging av gang- og sykkelvegar• Reduksjon i tal parkeringsplassarDesse punkta samsvarar med føringar som gjeld elles i Europa, mellom anna som vist i figur 1.1.Å bygge tett er særleg viktig å presisere i Noreg, sidan by- og tettstadsutviklinga tradisjonelt harhatt ein tendens til å vere utflytande og lite arealeffektiv. Byar i Europa har gjerne eit mindreomland å spreie seg på, slik at tettstadsutviklinga automatisk vert meir konsentrert og med størrefokus på fortetting.1.3 Regionale og lokale føringar for transport i tettstadsutviklingRegional og lokal planlegging av tettstadsutvikling og transportsystem krev i stor grad ein breiplanprosess som skal ta omsyn til føringar på alle nivå.4

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Gjeldande fylkesplan (2005-2008) slår fast at regionsenter som Straume skal utviklast somknutepunkt for person- og godstransport. Dei arealpolitiske retningslinjene for Bergensregionentydeleggjer at kollektivsatsing og bynære, transporteffektive funksjonar skal stå sentralt ikommunesentra, og nye bustadområde skal etablerast ved fortetting og i gang-/sykkelavstand.Vidare framover vil ein av dei viktigaste regionale planane for transport og tettstadsutvikling vereHordaland fylkeskommune sin ”Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport iBergensområdet” (under arbeid). Planen set fokus på å utvikle eit utbyggingsmønster som legg tilrette for vekst i bustader og næringsareal innanfor berekraftige rammer, knytt til kollektivtransportog effektiv vegtransport, og med omsyn til langsiktig grønstruktur, jordvern, samt godenærmiljøkvalitetar. Ein ser tydeleg konturane av dei internasjonale og nasjonale føringane i dettearbeidet.Klimaplan for Hordaland 2010 – 2020 (Regional plan, gjeldande) er også sett som førande fortettstadsutviklinga i Sotra kystby (jf. planprogram). Planen skisserer hovudmål om eindesentralisert senterstruktur med regionsentra som er store nok til å oppretthalde eit godttenestetilbod, varierte arbeidsplassar (redusere reisebehovet) og motverke flytting ut avkommunen/regionen. Det er også sett opp som hovudmål at fortetting heller enn ekspansjonstyrkjer eksisterande sentra og tettstader. Hordaland fylkeskommune og kommunane Askøy,Bergen, Fjell, Meland, Lindås og Os har inngått ein samarbeidsavtale om berekraftig areal ogtransportutvikling i Bergensområdet. Utforming av Regionpakke Bergen er ramme for arbeidet. Iutfordringsnotat utarbeidd i samband med regional planstrategi for Hordaland, vert det presisert at"Hordaland er inne i ei sterk utvikling og det går føre seg ein rekkje transformasjonsprosessar somvil få konsekvensar for fylket framover og gir nokre sentrale utfordringar å gripe tak i:- Ei asymmetrisk utvikling med kraftig vekst mot sentra og langsetter kysten, særleg iBergensområdet, medan andre område berre opplever svak vekst.- Sentra med eit variert og omfattande tilbod, gjer at befolkninga i all hovudsak kan få dekt sinedaglege behov innan desse sentra og kan dempe transportbehovet. Dette er spesielt relevant forregionale sentra som: Osøyro, Straume på Sotra, Kleppestø og Knarvik."Når nye bustadområde og senterfunksjonar skal plasserast, er det difor viktig å finne lokalitetarsom ligg så tett på transportnettet og handelssentrum som mogleg. Fylkesdelplan forsenterstruktur og lokalisering av service og handel (2002 - under revisjon) presiserar at det ikkjemå vere for lange avstandar mellom større bustadområde og tilbod som til dømesdaglegvarehandel skular, barnehagar, kulturinstitusjonar og idrettsanlegg. Dette er også eit tema i5

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.kommunedelplan for Straume (2005-2018), kor ein definerer eit handelssentrum, og attettstadsutvikling skal skje i tilknytting til denne.Vidare tettstadvekst tek utgangspunkt i sentrumskjernen og må ha ei god kopling mot detoverordna vegnettet. Vestfold fylkeskommune har utarbeidd ein regional plan for handel ogsentrumsutvikling. Denne skildrar sentrum i eit tettstad som ein stad der det er ein fysiskkonsentrasjon av næringsverksemd knytta til detaljhandel, offentleg og privat tenesteyting, kulturog underhaldning. Vidare ut frå sentrum ligg ei ytre sentrumssone, vanlegvis i ein avstand på1000 – 2000 meter (lokalt tilpassa) frå ytterkanten av sentrum, noko avhengig av senterstorleiken.For Sotra kystby vil dette seie at vidare vekst kan anbefalast innanfor sona som er skildra i figurennedanfor, men med lokale tilpassingar med omsyn til topografi, nærleik til transportårar,landskapskvalitetar, og anna.Som figuren til høgre viser,vil Bildøyna vere eit viktigareal i å inkludere i denvidare veksten av Sotrakystby.Dagens senterpunkt ersett ved Sartor senter(handelssentrum)Figur 1.2 Sotra kystby sitt handelssentrum (sentrumskjerne) vedSartor senter og aktuell sentrumssone i tilknytting til denne, somdefinert i kommunedelplan for StraumeSintef utførte i 2008 ein reisevaneundersøking for Bergensområdet, på oppdrag frå Statensvegvesen. Denne viser at dei fleste vel privat bil fordi kollektivtransport ikkje kan konkurrere itidsbruk, pris, tilgjenge og tverrsamband. Reiseaktiviteten er størst i aldersgruppa yrkesaktivemellom 35-44 år. Desse har små barn som ofte må køyrast til skule, barnehage ogfritidsaktivitetar. Ved å samlokalisere bustader og arbeidsplassar og bygge tette bystrukturar rett6

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.ved hovudtransportaksane, kan ein på sikt skape bu- og arbeidstilhøve som redusererreiseaktivitet og får fleire reisande over på kollektivtransport. Dette vil seie at nytt Sotrasambandstyrker Bildøyna sin rolle som del av Sotra kystby. Vidare må det langsiktige målet itettstadsutvikling vere å få flest til å bu nært arbeidsplassen og ha offentlege og private tenestertilgjengeleg i avstandar som høver for gåande, syklande og reisande med kollektivtransport.I Fjell kommune har ein gjennom arbeid med kommuneplan, kommunedelplan for Straume ogSotrasambandet slått fast overordna mål om sjøvending av Sotra kystby (til dømes Straumesjøfront mot Bildøyna) og vidare tettstadsutvikling. Når det gjeld bustadetablering, har nykommuneplan retningsline som seier:”a. Fortetting innanfor etablerte bustadområde og utbygging av nye bustadområde bør bidra til eitbreiare tilbod av bustader i Fjell kommune, som hyblar, to- og treroms bustader, bufellesskap,ymse spesialbustader og bustader med livsløpsstandard.”Dette slår fast at Fjell kommune treng differensiering i bustadmassen framover, og dette er ogsåei målsetting i planane for Bildøyna.1.4 Samla vurderingEffektiv og tett tettstadsutvikling langs hovudtransportårene er eit mål i både internasjonal,nasjonal og regional transport- og miljøpolitikk. Fjell kommune har gjennom planar og vedtak følgtopp dette for å skape eit region- og kommunesenter med reduserte reiseavstandar ogkundegrunnlag for kollektivreiser. Planar og føringar for berekraftig tettstadsutvikling og transporter på alle nivå samanfallande på fleire punkt:• Korte avstandar innanfor byens og tettstadens grenser, med korte avstandar forgange og sykling i ulikt terreng.Bildøyna ligg innanfor mogleg sentrumssone frå handelssentrum når det gjeld sykkel (heilt)og gange (i all hovudsak). Det er viktig å skape godt samband mellom ulike bustadområde,aktivitetsområde eller staden sine funksjonar, slik som skissert i planprogrammet.• Legge til rette for variasjon i offentlege transportmetodar (veg, bane, båt).Sjøvendig av Straume og utbygging på Bildøyna skaper grunnlag for fleksibilitet itransportnettet gjennom etablering av kaier og grunnlag for båttransport. Ved å knyttehovudtransportnett på veg saman med mogleg transport på sjø vert tettstaden mindresårbar i forhold til at Straume berre er knytt mot fastlandet med veg/brusamband(fergesamband i nabokommunen Sund er unntaket).7

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.• Skape offentlege areal med høg kvalitet.Ved å auke attraktiviteten og kvaliteten på utomhusmiljø og -design, skaper ein fortrinn formyldring, mjuke trafikantar og brukarar av kollektiv transport.• Skape god balanse mellom lokalisering av nye bustadområde og verksemder.Dette er lettare å realisere på nytt byggeland som Bildøyna, særleg når det gjeld målet omå skape auka tettleik i byar og tettstader og såleis skape betre grunnlag forkollektivtransport (dette er vanskeleg gjennom eplehagefortetting i Straume). Bildøyna harareal nok til å lokalisere viktige funksjonar (som supplement til eksisterande) vedkollektivtransportnett og gang- og sykkelvegar. Når ein tek i bruk nytt byggeland er detogså lettare å finne areal til gode løysingar for plassering av gang- og sykkelvegar.• Skape forpliktande samarbeid og mål for tettstadsutvikling og transportBåde i lokale planar og regionale samarbeid har Fjell kommune vore tydelege på å skapeei tettstadsutvikling i Sotra kystby som samsvarar med prinsippa for samordna areal ogtransportplanlegging. Bildøyna skal vere ein integrert, supplerande del avtettstadsutviklinga.8

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Figuren viser viktigetettstadsfunksjonar. Det skalvere ein dynamisk flyt avfunksjonar mellom sentrum sineulike geografiske deler, menStraume som handelssentrumligg fast. Etter kvart som byenveks vil dei andre funksjonanesine tyngdepunkt kunne skifte.Figuren tek utgangspunkt ikorleis litt av funksjonane erfordelt i dag.KulturUtdanningOff.tenesteytingHandelFigur 1.3 Tettstadfunksjonar9

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2. Utbyggingsstatus og - potensial i Sotra kystby medomlandArealbruken i Straume er fastsett i kommuneplanens arealdel, kommunedelplan for Straume ogvedtekne reguleringsplanar for utbygging. Dette kapittelet skildrar kva utbyggingspotensial somligg i desse planane.Det vert skilt mellom område med planlagde bustader og område med potensial for nye bustaderkor det enno ikkje er sett i gang formelle reguleringsplanprosessar.Planlagde bustader: Opptelling av einingar som er gitt gjennom reguleringsplan.Potensial for nye bustader: Estimat av einingar ut i frå areal som ikkje er regulert. Det er her lagttil grunn kravet til tettleik og høgder som er skildra i sentrumsplanen for Straume.Utover dette fins det eit fortettingspotensial i og kring Straume. Det er ikkje mogleg å seie kva somligg av einingar og utbyggingstidspunkt i dette fortettingspotensialet, fordi dette avheng avgrunneigar og privat initiativ. Denne uforutsigbarheita gjer at forventa vekst kan baserast på reinfortetting.Dersom ein skal imøtekomme målsettingane om berekraftig tettstadsutvikling i Sotra kystby slikdei er skissert i kapittel 1, er det mest aktuelt å vurdere utbyggingspotensialet i omlandet som liggnært hovudtransportaksen (rv 555), dagens handelssentrum og den aktuelle, ytre sentrumssonamellom 1000 – 2000 meter (jf. fig. 1.2). Denne avgrensinga ligg til grunn for kva område som ervurdert som aktuelt til utbygging.Føringar for utbygging i plangrunnlagetDette kapittelet er basert på kommuneplanen sin arealdel, Kommunedelplan for Straume,vedtekne reguleringsplanar, våre planprogram, samt informasjon frå Fjell kommune.Kommuneplanen sin arealdel 2011- 2022Planen gjev ingen spesifikke retningslinjer for kor høg utnytting byggjeområde skal ha. Det erlikevel presisert at fortetting og differensiert bustadmasse er eit mål.10

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Kommunedelplan for Straume 2005-2018Innanfor område for kommunedelplanen er det delt inn i ulike typar byggjeområde. I tillegg tilsentrumsområda som har eigne føresegner, vert det skilt mellom etablerte og tettbygdebustadområde. Tettbygde bustadområde omfattar område som ved utarbeiding avkommunedelplanen ikkje var utbygd, eller i liten grad var utbygd. For desse områda gjeldfølgjande føresegner:I. Nye tiltak skal bidra til eit meit variert tilbod av bustadar i Fjell kommuneII. Det skal utarbeidast utbyggingsplan etter PBL for det einskilde området eller der det er vist igjeldande reguleringsplanIII. Krav til MUA er: Minimum 100m² per bueining der BRA er lik eller større enn 65 m² eining i anna bueining. Minimum 50 m² per bueining der BRA er mindre enn 65 m² i anna bueining.IV. Den private delen av MUA for den einskilde bustad skal vere minimum 15 m²V. Endeleg utforming, høgder, grad av utnytting skal fastsetjast i kommunestyret gjennomreguleringsplan.I tillegg seier retningslinjene til dømes at for utarbeiding av reguleringsplanar skal det vera einstørre variasjon i butilbodet.Utnytting av tettbygde bustadområdeFøresegnene til kommunedelplanen gjev krav om minste uteopphaldsareal på 100m² dersomeiningane er over 65 m² og 50 m² med einingar under 65 m². Samstundes skal tiltak i desseområda bidra til eit meir variert tilbod av bustadar i kommunen. Med bakgrunn i at det ereinebustadar som er hovudtype bustad i kommunen og at dei tettbygde bustadområda ersentrumsnære kan og bør områda byggjast ut med ein tettare bustadmasse som rekkjehus ogleilegheitsbygg. Mønehøgda i desse områda skal vera 6-12 meter frå planert terreng. Dette tilseier2-4 etasjar i nye bygningar.For å løyse tilkomst, parkering og dei høge arealkrava til uteopphaldsareal vil utnyttingsgrad på 75% i desse områda vera maksimalt det ein kan klare å oppnå. Fleire av områda sett av til tettbygdbustadområde er delvis utbygd og nye bustadar må tilpassast eksisterande bebyggelse.11

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Metode for estimering av einingarDer det ikkje føreligg vedtekne eller oppstarta reguleringsplanar, må ein gjere eit estimat av kvaområdet kan romme av bustadeiningar. Dette er gjort på følgjande måte:ReguleringsplanarFor nokre av områda som er gjennomgått i dette kapittelet er det utarbeidareguleringsplanar, der nokre ligg føre som forslag medan andre er vedtekne. Tal påeiningar som kan etablerast i desse områda vil dermed vera maksimale tal og til ein vissgrad usikre tal. Fjell kommune jobbar med desse tallmateriala for Straumeområdet. Tala viluansett sei noko om estimert potensiale for dei ulike byggjeområda som ligg føre ioverordna plangrunnlag.Område innanfor kommunedelplan StraumeUtanfor sentrumskjernen:Alle områda utanfor sentrumskjernen innanfor kommunedelplan Straume er definert somtettbygd bustadområde. Estimat i desse områda basert på 75 % utnyttingsgrad. Det vil seieat 75 % av tilgjengeleg areal i dekar er tenkt nytta til bustadeiningar. Dette er deretterkorrigert for areal som går vekk til krav om uteopphaldsareal (MUA) og parkering. Arealetein sit att med er det som kan nyttast til bustader, og rapporten baserer estimatet påkonsentrert busetnad (4 etasjar) som gir om lag 8 einingar per dekar.Innanfor sentrumskjernen:Føremåla: sentrum, sentrumsnære bustadområde og Straume sjøfront har eigne,detaljerte føresegner og retningslinjer om utnyttingsgrad, parkering og uteopphaldsareal.Desse er lagt til grunn for estimata.Område utanfor kommunedelplan StraumeHer gjeld kommuneplanen sine føringar som nemnt innleiingsvis i kapittelet. Sidankommuneplanen ikkje har generelle føringar på utnyttingsgrad, må ein ta utgangspunkt itilgjengeleg areal i dekar. Dette er deretter korrigert for areal som går vekk til krav omuteopphaldsareal, parkering og veg. Arealet ein sit att med er det som kan nyttast tilbustader, og rapporten baserer estimatet på konsentrert busetnad (4 etasjar) som gir omlag 8 einingar per dekar.Vidare i kapittel 2 tek ein føre seg dei ulike delområda innanfor den moglege sentrumssona påmellom 1000-2000 meter frå handelssentrumet, jamfør figur 2.1.12

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2.1 Nore og Søre BildøyBildøyna er ein eigen krins og framstår som todelt av riksvegen som skjer gjennom øya. I følgjebefolkningstal bur det totalt 625 personar totalt i krinsen. Fordelt på snittet 2,8 personar per eininggir dette om lag 223 bustadar på Bildøyna. Den austre delen av Nore Bildøy er eit hytteområde.Dette området er LNF-område i kommuneplanens arealdel. Midtre del av Nore Bildøy skalregulerast i kommunedelplan og områdeplan og vestre del er eit kulturlandskap.Søre Bildøy er i stor grad utbygd med tett einebusetnad. Det er også eit større offentleg områdemed vidaregåande skule og bibelskule. Fleire planar for fortetting på Søre Bildøy har blittkunngjort på offentleg høyring i 2011. Det er i hovudsak leilegheitsbygg og bustadblokker som blirforeslått i desse planane.Figur 2.1 Arealføremåla for Bildøyna i kommuneplanen13

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Samandrag for områdetKommuneplanen har ingen generelle føresegner eller retningslinjer om utnyttingsgrad ibustadområda utanfor kommunedelplan for Straume. Areala på Søre Bildøy er difor vurdert ut fråtilgjengeleg areal i dekar og at dei i stor grad er tilrettelagt for/utbygd med einebustader. Ei vidareutbygging må difor i stor grad baserast på ”eplehagefortetting” og ikkje større utbyggingar medkonsentrert busetnad. Totalt sett vil området med kunne gjevast ei noko større utnytting, meneplehagefortetting er ikkje ei løysing som raskt utløyser mange einingar. Det ubebygde arealet påNore Bildøy og beltet langs rv 555, kan romme svært mange einigar.Nore og Søre BildøySøre BildøyNore Bildøy ogbelte sør for rv 555(SE1 og SE3 iplankartet)Planlage bustader pr 2011:Rom for nye bustader:Planlagde bustader pr 2011:Rom for nye bustader:Få/ukjentEstimert til 0-10 einingar0 einingarEstimert til 3000 einingar2.2 Område nord for Straume - FoldneskrinsaneOmrådet ligg nord for Straume og består av krinsane Foldnes sør, Foldnes aust og Foldnes vest. Idette notatet er det Foldnes sør som er mest aktuelt på grunn av nærleiken til Straume sentrum.Foldnes sør inngår i kommunedelplan for Straume. I krinsen er det 2182 innbyggjarar, fordelt påsnitt per bustad gir det om lag 780 eksisterande bustaderVestsida av Foldnesvegen er i stor grad tett utbygd med einebustader med innslag av rekkehusog nokre leiligheiter. Det er også eit offentleg område i den sørlege delen som omfattarbarneskulen Foldnes skule og gravplass.På austsida av Foldnesvegen er det i den nordlege delen sett av eit større område til tettbygdbustadområde med krav om reguleringsplan. I desse områda er det høve til fortetting med variertbustadmasse. I den sørlege delen på austsida av Foldnesvegen er det i kommunedelplan forStraume sett av offentlege område til gravplass og eksisterande Foldnes kyrkje og Tussetjødnabarnehage.14

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Biletet er teke frå R-området på austsida avFoldnesvegen og vestover mot dei etablertebustadområda i Foldnes sør.Bebyggelse i Foldnes sør, mot Krokavegen,Tjødnavegen og Haugavegen. Området erutbygd hovudsakeleg med einebustadar,med nokre rekkehus og eit fåtal leilegheiter.Figur 2.2 FoldnesR7 Austsida av FoldnesvegenOmrådet som er sett av til tettbygd bustadområde er om lag 42 daa stort. Det er etablert nokreeinebustader i den sørlege delen av området, samt nokre i den midtre delen. Det reelleutbyggingsområdet er meir enn halvert og resterande del for utbygging er om lag 16 daa. DenNore delen som er aktuell for vidare utbygging er kollete og myrlendt.1212Figur 2.3Flyfoto (google earth) og foto frå Foldnes sørØvste bilete til høgre er frå parkeringsplass ved Foldnes kyrkje mot vatn nord for det offentlegeområdet. Hus til venstre i biletet er etablert innanfor R området på austsida av Foldnesvegen.Bilete nedst til høgre er frå midtarste del av området, teke mot nord15

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Figur 2.4Skiftedalsvatnet frå vest mot austSkiftedalsvatnet ligg i den sørlege delen av Foldnes sør og er vist som badevatn med gangvegrundt vatnet. Deler av gangvegen er del av Straumemila. Vatnet er omkransa av offentlegefunksjonar og næringsområdet Skjenet. På austsida av vatnet ligg det ein kraftstasjon. Tilkomst tilvatnet er avgrensa på grunn av det bratte terrenget rundt vatnet men det er opparbeida tilkomstog opphaldsområde på vestsida og i området rundt Foldnes kyrkje.16

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Stipla linje er omtrentlegomriss for krinsenFoldnes sørEtablertbustadområdeFoldnes sørTettbygdbustadområdeNæringsområdeOffentlegbyggeområdeOffentlegbyggeområdeFigur 2.5 Utsnitt (svart strek) frå Kommunedelplan Straume 2005-2018Samandrag for områdetOmrådet er i stor grad utbygd unntak av område sett av til ”tettbygd bustadområde” på austsida avFoldnesvegen. Dette området er derimot delvis utbygd med einebustadar og resterande områdeutgjer om lag 16 daa. Med 75 % utnytting kan dette området maksimalt og tett utbygd gje om lag100 nye einingar. Dette talet verkar uansett litt høgt for området med bakgrunn i at det er kolleteog myrlendt. Foldnesvegen har også eit behov for utbetring i området og buffer mot veg redusereområdet ytterlegare.FoldneskrinsaneFoldnes sørPlanlagde bustader pr 2011:Rom for nye bustader:Få/ukjentEstimert til 100 einingar17

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2.3 Områda sør for Straume - Straumetoppen, Lonavegen, InstamyraOmråda inngår i Kommunedelplan Straume.Den vestre delen av området består av bustadområde med einebustadar, rekkjehus og nokreleilegheitsbygg. Den austre delen av området er sett av til næringsområde og den offentlegeidrettsparken.Det er i Kommunedelplan Straume 2005-2018 sett av tre område til tettbygd bustadområde, herdefinert som R4 i Bildøyvegen, R5 i Instamyra og R6 i Lonavegen. Både R4 og R5 er delvisutbygd. Område R6 i Lonavegen er på om lag 53 daa.R4 BildøyvegenR5 InstamyraFigur 2.6Utsnitt frå Google earth som viser R4 og R5R4 Bildøyvegen. Området er i utgangspunktet om lag 8 daa men den austlege delen er utbygdog resterande utbyggingsareal er om lag halvert.R5 Instamyra: Området var i utgangspunktet på om lag 17 daa. Som flyfoto viser er densørvestlege delen relativ nyleg utbygd med fire leiligheitsbygg. Parkering for desse områda er lagtsom fellesparkering på bakkeplan på austsida av leiligheitsbygga. Resterande byggeareal kanutnyttast på same måte18

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.R6 Lonavegen: Området som er sett av til ”tettbygd bustadområde” i Lonavegen er eit stortområde på over 50 daa. Lonavegen deler området i fire deler der den sørvestre del har eit stortpotensiale for god fortetting medan dei tre delane har mindre kvalitetar som fortettingsareal.Områda i nordvest, nordaust og søraust er relativt kuperte og ligg i skrånande terreng ned motsjøen. Dei to områda i nordvest og søraust er dessutan i stor grad utbygd.Figur 2.7Bilete frå R6 LonavegenBiletet til venstre er frå nordaustre del av R6 Lonavegen. Området er svært kupert.Biletet til høgre er frå område for tettbygd bustadområde i Lonavegen. Området er ikkje utbygd i forholdtil områda sett av i Kommunedelplan Straume 2005-2018. Delar av det sørlege området har store flater,sørvendt med godt potensiale. Biletet er frå det flataste partiet mot sør.19

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.R4BildøyvegenR5 InstamyraR6LonavegenFigur 2.8 Utsnitt frå Kommunedelplan Straume, 2005-2018Samandrag for områdetOmrådet er i stor grad utbygd med tett einebustadstruktur og ein del rekkjehus og nokreleilegheitsbygg. Det er sett av tre område til ”tettbygd bustadområde”. R4 Bildøyvegen og R5Instamyra er delvis utbygd slik at attverande område for utbygging er meir enn halvert for desse toområda. Sørvestre del av R6 Lonavegen har gode kvalitetar medan dei andre delane av områdethar mindre kvalitetar som tettbygd utbyggingsområde. Totalt sett vil området med 75 % utnyttingog maksimalt utbygd gje om lag om lag 120 nye einingar dersom ein bygger tett.Straume sørR4Planlage bustader pr 2011:Få/ukjentBildøyvegen Rom for nye bustader: Estimert til 20 einingarR5Planlagde bustader pr 2011:Få/ukjentInstamyra Rom for nye bustader: Estimert til 10 einingarR6Planlagde bustader pr 2011:Få/ukjentLonavegen Rom for nye bustader: Estimert til 90 einingar20

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2.4 Områda søraust for Straume - Arefjord, BrattholmenOmråda ligg utanfor Kommunedelplan Straume 2005-2018.Dette området omfattar om lag halvparten av Arefjord, Snekkevika, Brattholmen krins, samt littmeir enn halvparten av Valen krins. Befolkninga i desse to krinsane tilseier totalt om lag 1900innbyggjarar innanfor dette gitte området, som fordelt på snittet på 2,8 per eining tilsvarar om lag680 einingar. Områda er einebustadomland til Straume og ligg ut mot yttergrensa forsentrumssone og langt frå hovudvegakse, kollektivknutepunkt og handelssentrum jf. figur 1.2.Potensialet i byggearealet er likevel teke med i denne vurderinga, sidan det ligg nær vegsystem iutkanten av Straume. Det er fleire oppstarta planarbeid i området Snekkevika, Tona, Valen.Topografisk sett er områda avgrensa som halvøyer med mykje bratt terreng, i tillegg til at områda istor grad er utbygd. Det er høve for eplehagefortetting i området.Tonafjellet/TobrotetRegulerte områdeEinebustadområdeArefjordBustadområdeRegulerte områdeNygårdBustadområdeStorevardenRegulerte områdeEinebustadområdeSkogadalenEinebustadområdeFigur 2.9Utsnitt frå kommuneplanen21

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Samandrag for områdetKommuneplanen har ingen generelle føresegner eller retningslinjer om utnyttingsgrad ibustadområda utanfor kommunedelplan for Straume. Areala er difor vurdert ut frå tilgjengelegareal i dekar og at dei i stor grad er tilrettelagt for/utbygd med einebustader. Ei vidare utbyggingmå difor i stor grad baserast på ”eplehagefortetting” og ikkje større utbyggingar med konsentrertbusetnad. Totalt sett vil området med kunne gjevast ei noko større utnytting, meneplehagefortetting er ikkje ei løysing som raskt utløyser mange einingar. Tilgjengeleg arealmellom områda med einebustader kan maksimalt utbygd gje om lag om lag 100 nye einingardersom ein bygger tett.Straume – Arefjord, BrattholmenDel av Arefjord,Snekkevika,Brattholmen krinsDel av Valen krinsPlanlagde bustader pr 2011:Rom for nye bustader:Planlagde bustader pr 2011:Rom for nye bustader:Få/ukjentEstimert til 50 einingarFå/ukjentEstimert til 50 einingar22

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2.5 Områda aust for Straume - Straumsfjellet, Svartabergje, BotnafjelletOmråda inngår i kommunedelplan for Straume.Områda ligg tett på sentrumsområdet i Straume. Topografisk er området kupert og ligg ein delhøgare i terrenget enn Sartorområdet. Det er bygd ut fleire byggjefelt i området; Straumsfjellet ogSvartabergje. Desse områda er prega av einebustadar, men med innslag av rekkjehus ogleiligheitsbygg. I dette området er det i kommunedelplan for Straume sett av tre område til tettbygdbustadområde med krav om regulering.Straumsfjellet nordR3TettbygdbustadområdeBotnafjellet sørR2TettbygdbustadområdeSvartabergje austR1TettbygdbustadområdeFigur 2.10 Utsnitt frå Kommunedelplan Straume, 2005-2018R3 Straumsfjellet nord: Området er nord, nordaustvendt og ligg i skrånande terreng i utviding aveksisterande bustadfelt på Straumsfjellet. Arealet er om lag 10 daa.23

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Biletet er teke utanfor Europris,mot R3 Straumsfjellet nord.Figur 2.11Straumsfjellet / Straume aust, R3R2: Botnafjellet sør: Området er austvendt mot Arefjorden. Høgspentline på 300 kv går paralleltmed området mot aust og avgrensar den reelle bruken av området både med omsyn til magnetfeltog utsyn. Byggjeavstand til denne lina er mellom 60 og 70 m frå ytterkant av linja. Litt mindre ennhalvparten av arealet på 45 daa går bort dersom høgspentlinja vert ståande, og eit område på omlag 20 daa kan byggjast ut til bustadføremål. I tillegg er området bratt (meir enn 30 kotemeterforskjell på vestre og austre del av området) og undersolt og framstår ikkje som eit attraktivtbustadområde.Område R2 sett fråparkeringsplass i Stekervika.Øverste bilete er teke motaust, nordaust og bilete to motsør.Høgspentmastene står idalsøkket mellomStraumsfjellet og ArefjordenFigur 2.12Straume aust, Botnafjellet / R224

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.R1 Svartabergje aust: Området ligg aust for bustadfelt i Svartabergje og på sørsida av bustadfelti Vardevegen. Området er på om lag 40 daa og kan byggjast tett ut.1431223Bileta over er tatt ved og i område R1, Svartabergje austog viser strukturane i dei kringliggjande bustadfelta,turvegen Straumemila (bilete 3) innanfor området ognoko av topografien i området.Figur 2.13Straume aust, Svartabergje / R125

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Samandrag for områdetR3 Straumsfjellet nord og R2 Botnafjellet sør har svært reduserte kvalitetar som tettbygdutbyggingsområde. Områda kan dårleg utnyttast med bakgrunn i topografi, orientering oghøgspentlinja som reduserer R2 kraftig både på grunn av magnetfelt og den visuelle skjemmingaden gjev.R1 Svartabergje aust har eit godt potensiale og kan utnyttast tett. Her kan ein få utnytta områdetgodt, og med 75 % utnytting vil dette kunne gi om lag 230 einingar med tett utnytting. Estimatet erbasert på tilgjengeleg areal i dekar.Straumsfjellet nord, Botnafjellet og SvartabergjeR3Planlagde bustader pr 2011: IngenStraumsfjellet nord Rom for nye bustader: Estimert til maks. 0 einingarR2Planlagde bustader pr 2011: IngenBotnafjellet sør Rom for nye bustader: Estimert til 0 einingarR3Planlagde bustader pr 2011: Få/ukjentSvartabergjet aust Rom for nye bustader: Estimert til 230 einingar26

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.2.6 Områda i Straume sentrum - Sartorområdet, Sartorparken, Ankerhagen,Straume sjøfrontTallmaterialet frå desse områda er basert på informasjon frå Fjell kommune og Planprogram forStraume sentrum. Inndelingen i område samsvarar med inndelinga i Planprogram for Straumesentrum 2007, vist på utsnitt under.Figur 2.14Bakgrunnskart for arealrekneskap Straume sentrumOmråda har ulik status då nokre område er ferdig utbygd, nokre delvis utbygd. Nokre område eromfatta av vedtatt reguleringsplan men ikkje utbygd, medan andre er under regulering eller utanomgåande planar om regulering. Felles for områda er at dei inngår i sentrumsformål iKommunedelplan for Straume og det er dermed definert spesifikke føresegner for områda somomhandlar mellom anna funksjonsblandinga innanfor føremåla, utnytting og løysningar. For alledei ulike føremåla er det sett krav om utarbeiding av reguleringsplan. Det er i tillegg sett detaljerteretningslinjer for utarbeiding av reguleringsplanane.Etablerte einingar i områdetI område S-b, Sartorparken er det etablert 17 einingar i toppetasjen på senteret.I område S-3a er bustadblokka Ankerhagen i BB1 ferdigstilt med 50 einingar og leiligheitsblokk iområde BFK2 er under bygging.27

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Samandrag for områdetDet er lite areal att i sentrumsområdet som kan nyttast til reine bustadføremål. Det meste erallereie planlagt eller sett i gang planar for. Restareala utan aktivitet har eit samla potensiale påkring 585 einingar, basert på tilgjengeleg areal, med påliggande krav om infrastruktur, parkering,uteopphaldsareal etc.Straume sentrumStraume sentrum,vest og StraumesjøfrontPlanlagde bustader pr 2011:Rom for nye bustader:1072 einingarEstimert til maks.665 einingar2.7 Samandrag av planlagt og estimert bustadbygging i Sotra kystbyTabell 1 viser at det er planarbeid i prosess for å bygge bustader på Straume og Bildøyna(utanom Nore Bildøy), men dette er avgrensa til eit øvre tal på 1072 bustadeiningar. Tabell 2 ogfigur 4.1 viser at det i tillegg til planlagde bustader er eit ytterlegare estimert potensial for om lag1225 nye einingar innanfor sentrumssona for berekraftig tettstadsutvikling i Sotra kystby (dersomein ikkje legg til rette for utbygging på Nore Bildøy). Dette vil seie at ein utanom Nore Bildøy har tilsaman 2297 planlagde og estimerte bustadeiningar i Sotra kystby.Tabell 1Planlagde einingar i Sotra kystby (innanfor 1000-2000 meter sentrumssone)Straume med omland Planlagde bustader pr 2011: 1072 einingarBildøyna Planlagde bustader pr 2011: 0 einingarSum1072 einingarTabell 2Estimerte tal for nye einingar i Sotra kystby (innanfor 1000-2000 meter sentrumssone)Straume med omlandBildøynaSum1215 einingar10 einingar1225 einingarPlanlagde ogestimert talbustadeiningar,til saman2297 einingar28

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.3. Avgrensande faktorar for tettstadsutvikling i og kringStraumeTransport er ein viktig faktor i lokalisering av framtidig vekst, og av figur 3.1 ser ein tydeleg atBildøyna ligg sentralt plassert i høve til både hovudtransportaksen (rv 555) og Sotra kystby sitttettstadsutviklingsområde. Som nemnt i kapittel 2, er det avgrensa kva mengd tilgjengelegbyggeland det fins innanfor kommuneplanen og kommunedelplan for Straume, men det er detogså andre tema som er med på å avgrense vekstretningane.Rv 555Etablert bustadområdeEtablert bustadområdeNyttindustriområdeOverordna grønstrukturBlandaføremålEtablertbustadområdeBildøynaTettstadsutviklingsområdeEtablertbustadområdeEtablert hytteområdeEtablertbustadområdeOffentlegområdeFigur 3.1Dagens arealbruk i og kring Straume29

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.3.1 BrattleikNye bustadområde må tilpassast omgjevnadene, og det vil seie at areala skal være eigna i høvetil terrengets brattleik. Det retningsgjevande talet for kva som er byggbart terreng er ikkje brattareenn 1:3. Dette er sett i lys av risiko- og sårbarheit (ras, utgliding etc), men også krav om at ikkjetilkomstvegar bør vere for bratte og skape vanskelege køyreforhold vinterstid. I tillegg børtilkomstvegar vere av ei viss standard (stigning og breidd) for å sikre tilgjenge forutrykkingskøyretøy. Det er som regel vanskeleg å få plass til ein slik vegstandard i svært brattterreng.Bygging i bratt terreng kan også ha innverknad på omgjevnadene reint estetisk, sidan det ofte blirnaudsynt med høge murar og mykje terrengarbeid.Figur 3.2 viser at særleg eindel av områda kringArefjordpollen(nordaust/aust for Straume)har ein del bratte heng somer vanskelege å bygge ut.Figur 3.2 Område i og kring Straume som kan vere for bratte tilbustadbygging30

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.3.2 GrønstrukturI kommuneplanen og kommunedelplan for Straume er det sett av areal til friområde og offentlegferdsel. Grønstruktur i tettbygde strøk er ein viktig faktor både i eit miljø-, trivsels- ogfolkehelseperspektiv. Fram til i dag har fortetting og nye bustadområde i liten grad teke omsyn tilfolk sine moglegheiter for fri ferdsel og koplingar mot større friluftsområde. Når ein planlegg vidarevekst vert det viktig å ta vare på grønkorridorane mellom sentrum, sentrumsnære bustadområdeog større friområde/friluftsområde. Dette har vore ein sentral tanke bak ’Straumemila’ som er godtmotteke hos innbyggarane og regionale mynde. Grøntareala som er att i Straume er i stor gradrestareal, og det er difor svært viktig å ta vare på desse og finne måtar å knyte dei saman på. Deimå ha direkte link til friområda som er sett av kring Straume, og friområda må også rørast minstmogleg.Figur 3.3 Viktige grønstrukturar i og kring Straume31

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.3.3 Framtidig hovudtransportnett i Sotra kystbyTettstadsveksten kring Straume skal skje langs hovudvegnettet og sekundærvegnettet som ligg iforlenginga av dette. Hovudaksen i transportsystemet er rv 555.Med utgangspunkt i vedtak omutbygging på Bildøyna, tilråddeavstandar for sentrumssone og einsentrumsvekst i tråd medkonklusjonane i kapittel 1, vilhovudvegnettet vere som markert ifigur 3.4. Det er langs dette nettetframtidig fortetting og vekst skalskje, jf. overordna mål omberekraftig, samordna areal ogtransportplanlegging.Sekundærvegnettet er markertsvart, og hovudtransportaksenmarkert raudt.Figur 3.4 Framtidig, overordna transportnettverk i Sotra kystby.Overordna transportnett vist med raudt (hovudaksar), svart(eksisterande sekundærvegar) og stipla raudt (moglegesekundærvegar på Bildøyna)32

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.4. Berekraftig utvikling av Sotra kystbyPlanprogrammet for kommunedelplan og områderegulering på Bildøyna legg til grunn at eiframtidig tettstadsutvikling skal basere seg på eksisterande transportnett. For at utviklinga ogsåskal vere berekraftig, som skildra i kapittel 1, må utviklinga skje langs hovudaksen for transport(det vil seie rv 555) og tett på dagens handelssentrum (Sartorparken). Sekundært vegnett måvidareførast og etablerast ut frå hovudtransportaksen og ligge tett på sentrum av omsyn til korteavstandar for gange, sykling og lokalisering av verksemder/tenesteyting.Berekraftig tettstadsutvikling set også krav til kvalitet i gjennomføringa (til dømes estetikk, tryggleikog universell utforming), etablering av gang- og sykkelvegnett, fortetting / tette strukturar og fleiretilgjengelege transportmetodar (båt/bane). Det er samstundes viktig å ta vare på eksisterande,grøne kvalitetar og skape rom for nye, grøne koplingar i utbygginga. Det ligg også mangekonkrete, plantekniske avgrensingar i tilgjengeleg byggeareal i form av brattleik, trafikale forholdog krav til kvalitet på utbyggingsarealet (t.d. sol, lokalklima).Figur 4.1 viser arealet som allereie er utbygd i Sotra kystby, basert på kommunens overordnaplanar og detaljreguleringar. Potensialet for nye einingar (sjå kapittel 2) er framstilt på dei enkelteareala. Tilgjengeleg areal er redusert ut frå følgande, avgrensande faktorar:• Område med einebustader(det er vanskeleg å fortette i forholdsvis nye, sentrumsnære einebustadsområde)• Framtidige traséar for transportnett - i tråd med berekraftige prinsipp• Viktig grønstruktur og grøne koplingar• Brattleik• Kvalitet (sol/skygge, lokalklima)• Offentlege føremål• Næringsareal• Sentrumsareal33

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Figuren viser kor mangeeiningar ein kan få plass til iSotra kystby, utanom deibustadene som allereie erplanlagde.100300066523050120500-10Figur 4.1 Areal som er mogleg å nytte til vidare tettstadsutvikling iSotra kystby, med estimerte tal einingar som skildra i kapittel 2.Fargekodar i kartet:GrønstrukturNæringsarealSentrumsarealOffentlege føremålBustadområdeNore Bildøy: ikkje avklartFor bratt: Sjå figur 3.2

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Figur 4.2Hovudtyngde av vekst innanfor det grå feltet vil støtte opp om prinsippa omberekraftig utvikling (jf. kapittel 1).35

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.4.1 KonklusjonBerekraftig tettstadsutviklingÅ imøtekomme sentrale målsettingar om berekraftig tettstadsutvikling vil seie:• Tilrettelegging for multimodalitet• Tilfredsstillande nærleik til hovudtransportakse• Byvekst innanfor mogleg sentrumssone kring dagens handelssentrum• Sikre areal som gir rom for byvekst med kvalitet og nok areal til gang- og sykkeltraséarPlanlagt og estimert bustadbygging i Sotra kystbyTabellane i kapittel 2.7 viser at ein utanom Nore Bildøy har til saman 2297 planlagde og estimertebustadeiningar i Sotra kystby.Vekst og bustadbehovDen forventa folkeveksten i Straumeområdet er 10 000 menneske dei neste 30 åra.Bustadbehovet i same perioden vil ut frå dette vere kring 5000 nye einingar (jf. notat”Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune”, Opus 2012).Tabell 3 viser at det ikkje er nok bustader under planlegging, eller tilgjengeleg byggeland(estimert), på Straumesida for å fange opp den forventa veksten.Tabell 3Framtidig underskot på bustadeiningar i Sotra kystby (innanfor 1000-2000 meter sona)BustadbehovPlanlagde ogestimertebustadeiningarUnderskot5000 einingar2297 einingar2703 einingarDette vil seie at det i Sotra kystby er eit underskot på kring 2700 bustadeiningar dei komandetiåra. Utbyggingstrenden viser at dagens utbygging ikkje klarer å fange opp bustadbehovetframover, korkje i tal eller type bustad.Av områda kring Straume er det berre Nore Bildøy som ligg nærast hovudtransportaksen ogsamstundes har nok tilgjengeleg areal til å fange opp naudsynt byvekst i einingar, tilstrekkeleg36

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.differensiering i type bustader og som har rom til å planlegge samkøyrde kvalitetsløysingar forinfrastruktur. Nore Bildøy må difor tilretteleggast for minimum 2700 bustadeiningar, for å fangeopp bustadunderskotet som vil komme.Tala for planlagde og estimerte bustadeiningar er sett høgt, og det er knytt usikkerheit tilgjennomføringa i fleire av områda. Nore Bildøy må difor også fungere som buffer for usikkerheitasom er knytt til tala for planlagde/estimerte bustader. Tal bustadeiningar må såleis ligge høgareenn 2700 einingar, og det estimerte talet på bustadeiningar på Nore Bildøy (3000) er diforrealistisk.37

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Kjelder:Europakommisjonen:EU-delegasjonen:CIVITAS:Miljøverndepartementet:White Paper. Roadmap to a Single European Transport Area – Towards acompetitive and resource efficient transport system. Brüssel, 28.03.11.Offisiell hjemmeside: www.eu-norge.orgOffisiell hjemmeside: www.civitas.euRikspolitiske retningslinjer for samordna areal- og transportplanlegging.1993Miljøverndepartementet: Miljøvennlige arbeidsreiser, temarapport. 2007Hordaland fylkeskommune: Fylkesplan. 2005-2008Hordaland fylkeskommune: Klimaplan for Hordaland. 2010-2020Hordaland fylkeskommune: Fylkesdelplan for senterstruktur og lokalisering av service og handel. 2002Hordaland fylkeskommune:Regional plan for utbyggingsmønster, arealbruk og transport iBergensområdet. Under arbeid.Vestfold fylkeskommune: Regional plan for handel og sentrumsutvikling, Vestfold. 2009Fjell kommune: Kommuneplanens arealdel, 2011-2022.Fjell kommune: Kommunedelplan Straume, 2005 – 2018.SINTEF: Reisevaneundersøkelse for Bergensområdet 2008. 2009Opus Bergen AS:Folkesetnad, bustadbygging og andre utviklingstrekk i Fjell kommune”.Notat, oktober 2012.38

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.VEDLEGGNore og Søre BildøyOmråde Areal Merknad formål Einingar StatusSøre BildøyRegulerte områdeBustadområdeOffentleg områdeEstimat:0-10 einingarSøre Bildøy er utbygd sør for skuleområdet,hovudsakleg som einebustadområde. I eitbelte langs sørsida av rv 555 fins det ledigNore Bildøy ogbelte sør for rv555 (SE1 ogSE3 iplankartet)LNF-områdeEstimat:3000 einingarbyggeland.LNF området på austsida av Nore Bildøy erutbygd med hytter.FoldneskrinsaneOmråde Areal Merknad formål Einingar StatusFoldnes sør Ca 42 daa iKdpStraume.Gjenverandereelt areal =om lag 16daaTettbygdbustadområdeKrav omreguleringsplanEstimat:100 einingarIngen vedtekne planar for området.Områda sør for Straume - Straumetoppen, Lonavegen, InstamyraOmråde Areal Merknad formål Einingar StatusR4 Bildøyvegen Ca 8daaTettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 20 einingar Hovudsakleg utbygd medrekkehus/leilighetsbyggR5 Instamyra Ca 17daaTettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 10 einingar Delvis utbygd. Del motStraumetoppen utbygd medR6 Lonavegen 53 daa Tettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 90 einingar.leiligheitsbyggIkkje utbygd utoverkommunedelplanen.Områda søraust for Straume - Arefjord, BrattholmenOmråde Areal Merknad formål Einingar StatusDel av Arefjord, Snekkevika, Brattholmen krinsTonafjellet/TobrotetArefjordRegulerte område ogbustadområde med høvefor eplehagefortettingEstimat: 50 einingarIngen vedtekne planar forområdet.Del av Valen krinsNygårdRegulerte område ogbustadområde med høvefor eplehagefortettingEstimat: 50 einingarIngen vedtekne planar forområdet.StorevardenSkogadalen39

Tettstadutvikling og utbygging i Sotra kystby.Straumsfjellet nord, Botnafjellet og SvartabergjeOmråde Areal Merknad formål Einingar StatusR3 StraumsfjelletnordCa 10daTettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 0 einingar Ikkje utbygd.Nordaustvendt og bratt område.R2 BotnafjelletsørCa 45daaTettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 0 einingar Ligg svært nært høgspent.Området er austvendt og bratt.R1 SvartabergjeaustCa 39daaTettbygd bustadområdeKrav om reguleringEstimat: 230 einingarIkkje utbygd.Ikkje utbygd.Områda i Straume sentrum - Sartorområdet, Sartorparken, Ankerhagen, Straume sjøfrontOmråde Areal Merknad formål Einingar (potensiale) StatusOmråde for Planprogram Straume sentrum 2007Del av S-aStraume sentrumog S-eFleirfunksjoneltsentrumsområde. 20-30% bustadar.260 planlagde einingarEstimat:40S-a Gnr 35/345 7,5 daa Del av S-a.Fleirfunksjonelt områdeEstimat:50S-b Sartorparken 16 daa Fleirfunksjonelle føremål Estimat:125S-c-I 18 daa FleirfunksjonelleEstimat:føremål.150Minst 50% bustadar.Maks 30-40 % BYAS-c-II 12 daa Fleirfunksjonelleføremål.Minst 50% bustadar.Maks 30-40 % BYAS-c-III 14 daa Fleirfunksjonelleføremål.Minst 50% bustadar.Maks 30-40 % BYAS-d StraumsfjelletPanorama14,6 Tettbygd bustadområde.100 % bustader.Godkjent områderegulering16.06.11.Ingen planaktivitet.Ingen planaktivitet.Levert til 1.gongs handsaming150 planlagde einingar Godkjent detaljregulering21.06.12.Estimat:175 einingarIngen planaktivitet.212 planlagde einingar Plan godkjent 27.01.11Straume sentrum (utanfor planprogram for Straume sentrum 2007)S-3a 26 daa Sentrumsnærtbustadområde.Min 50 % BRA skal verabustader250 planlagde einingar BB1 ferdigstiltBFK1 (næring/bolig) ingenaktivitet.BFK2 (leil. og næring) underetablering.BFK3 (leil. og næring)S-3b StraumesentrumS-4 Straumesjøfront30 daa Sentrumsnærtbustadområde.Min 50 % BRA skal verabustader68 daa Blanda føremål.Min 30 % BRA bustad. +Næring, båthamn, offsjøpromenadeEstimat:125 einingarplanarbeid pågår.200 planlagde einingar Godkjent plan 16.06.11.40

Tettstadutvikling og utbyggingi Sotra kystbyFjell kommuneUtarbeidet av:Opus Bergen ASStrandgaten 595004 Bergentlf: 55 21 41 50faks: 55 21 41 60www.opus.noProsjektnummer:P11059Oppdragsansvarlig:Monica StoknesMedarbeidere:Kari Olrich SørebøTaral Zahl JensenOmslagsillustrasjon:Opus Bergen ASNovember 2012

Strategi for handtering av kulturminne.Kommunedelplan for Bildøyna, Fjell kommune - Strategi forhandtering av kulturminneI samband med utarbeiding av kommunedelplan for Bildøyna, har det vore gjennomførtarkeologiske registreringar i nordre del av planområdet. Det vart funne ei rekkjesteinalderlokalitetar i området. Det er også tidlegare gjort funn frå steinalder utanforplanområdet, mellom anna i utbygd areal på Søre Bildøy, og på Kolltveit på vestsida avBildøystraumen. Med bakgrunn i Fjell kommune sitt ønske om utviding av Straume somregionsenter og eksisterande handelssentrum, samt målet om ”sjøvending” av Straume i formav ein kystby, vil det vere naudsynt å søkje frigjeving fleire av dei påvistesteinalderlokalitetane på Nore Bildøy. I samband med ei eventuell frigjeving avsteinalderlokalitetane er det naudsynt med ein kommunal strategi for fastsetjing av ønska,avbøtande tiltak.Avbøtande tiltak:• Innanfor område SE1 er det påvist 13 automatisk freda kulturminne (allesteinalderlokalitetar) og to lokalitetar med uavklart vernestatus. I tillegg er detregistrert ein steinalderlokalitet på Råna og to i området vest for Holmavatnet.Lokalitetane i området vest for Holmavatnet og på Råna skal vernast i planen. Rånaer vist som friområde i planen, og kulturlandskapet vest for Holmavatnet med dei tosteinalderlokalitetane vert sett av til omsynssone vern av kulturmiljø, H570, iplanen.• Den unike kunnskapen som vil framkome frå eventuelle arkeologiske utgravingar påNore Bildøy bør kome folk - både fastbuande og tilreisande - til gode. Eit aktivtfokus på formidling er viktig. Straumsalmenningen skal forlengast til Bildøyna iform av ein kulturakse, og her kan kulturminna i området formidlast, ved til dømesopparbeiding av strategiske stoppestader og tilrettelegging med skilting, guiding,mobil app og liknande. Stoppestadene vil ha gode siktlinjer mot til dømes gravenepå Kolltveit, sjøbruksmiljø i Bildøypollen og steinalderlokalitetar på Råna og iområdet vest for Holmavatnet, og vil vise kontinuiteten i bruken av området. DeiKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

Strategi for handtering av kulturminne.kulturhistoriske verdiane/kunnskapen steinalderlokalitetane representerer skal viseigjen i kystbyen og i museum i regionen. Lokal utstilling av arkeologiske funn vilbyggje opp under stadidentiteten i området.• Eksisterande turstinettverk i samband med bevarte steinalderlokalitetar skalivaretakast og tilretteleggast for publikum så langt det let seg gjere.• Kulturminne frå nyare tid slik som steingardar, jordkjellarar, SEFRAK-bygningar,sjøbruksmiljø m.v. skal ivaretakast så langt det let seg gjere.Kultursjef i Fjell kommuneLennart FjellKommunedelplan Bildøyna/ Sotra kystby 2013-2024Frå Straume til Sotra Kystby: Moderne bumiljø og næringsliv i harmoni med kystkultur og tradisjonar.

UTARBEIDD AV:FJELL KOMMUNE I SAMARBEID MED OPUS BERGEN AS.OMSLAGSILLUSTRASJON:OPUS 3 AS