studentmagasinet for HF-fakultetet UiB nr. 3 2006 14.årgang - Atrium

«he dykke duppa dykkedykken?»Under forskningsdagane i Bergen holdt professor GunnsteinAkselberg ved Nordisk Institutt i Bergen, eit foredrag omungdommars forhold til dialekt. Vi fekk òg eit møte medfem ungdommar frå Vennesla med deira svar.tekst: Ingrid Wicklund MesselIngrid.messel@student.uib.noI hjartet av Vest-Agder, òg kjent som IndreAgder, ligg Vennesla kommune, ein nabokommunetil Kristiansand. Det tek mellomeit kvarter og tretti minutt å nå fram til byen,tidsmessig avhengig av kven du køyrer medpå Vest-Agders ville vegar.Trass nærleiken til Kristiansand er ikkjedialekta blitt særleg utvatna eller gått imoteit bytalemål, heller det motsatte. Det varnett difor ein norskklasse frå Vennesla vgs.laga ein film, Mysteriet om Vennesladialekta,for å forske på den særeigne dialekta si. Deiunge språkforskarane vann då fjorårets Holbergprisfor nettopp å finne løysinga på mysteriet.Distriktet slår tilbakeI filmen får dei fram konkurransen mellomVennesla og Kristiansand og kor mykje betreSørlandsbyen alltid skal være. Ikkje berrespråkleg sett men òg kva byen har å by på avkultur og aktivitetar. Her svarar Venndølanetilbake: Kvifor dra til Kristiansand når dukan dra til sentrum? Språkguruen for allenordiskstudentar, Sylfest Lomheim, leiar iNorsk språkråd, seier engasjert i filmen korinteressant fenomen det dreiar seg om. Dethandlar om å være trygg på kultur og identitetsamt stolt over kven du er. På grunn avharseleringa og mobbinga dei kommunaneimellom, har det berre ført til at Venndølanehar nok ein grunn til å ikkje gå i retning avbytalemål.Ein endå meir skråsikker person vi møter,Vennesla si eiga Jorunn Stiansen. Ho nemneri fleng:-Å ha sterk holdning mod å ikkje skifte ho udog å møe bygda og dilekta bety.Altså ein sterk bygdekultur med språklegsamhald. Derimot seier filmen at om dulikevel har ein eller to foreldre frå ei anna kanti landet er moglegheitane større for å ikkje haei så utbreidd dialekt, men at flesteparten avandre unge i Vennesla reknar med at dei vilhalde på ho.Forandring frydarEit unntak frå språkretninga? ProfessorAkselberg seier klårt ja og nei. Dialekt eralt det auget vil sjå, men at det er ein variantav språket er det ikkje tvil om. Det sommange oppfattar som dialekt er gammaldags,korkje globalt eller moderne. Slik er det settfrå den retoriske ramma. Eit anna syn erreferanseramma, det vil seie at dialekt er detsom far eller bestefar har men at den i dag erutvatna og prega av kaos. Så kor langt tilbakeskal vi då gå? Om svaret er slutten på 1500talet, byjinga av 1600 talet så har vi då ikkjehatt dialekt på over 500 år. Mange byrjarkanskje ein samtale med å spørre om å låneein lighter eller kanskje spør; «Men kor er dueigentleg frå?» «Eg kunne ikkje høyre at duer derifrå», eller «Jau, eg kunne høyre at duer derifrå!» Altså den forestillinga personerhar om dialekt. Professor Akselberg seier sjølat han ikkje blir oppfatta som ein ekte vossingfordi han seier «noe, mye og se» istadenfor «noke, mykje og sjå». Då burde vel folkvære klåre over at det har vore i bruk i overhundre år? (det seier i hvert fall Akselberg)Den forestillinga vi har er til dels prega av deisalientuttrykka ei dialekt har, altså særeigneord. Ingen ville vel stusse når ein bergenserskarrar på r-en sin sjøl om den kun har vorei bruk sidan byrjinga av 1800 talet? Vi sombur i Bergen har godt fått med oss skilnadenmellom strilemålet og talemålet i Bergen. Vikan sjå ein liten parallell mellom Venneslaog Kristiansand mot Bergen og Sotra. I sistetilfellet trur ein vel at flesteparten heller villegge om frå strilemålet sitt, men at forskingsyner det motsatte. Det vi uansett kan væresikre på er at talemålet er i stadig forandring,og skulle ho stoppe opp så vil den faktisk døyut.Viss det var nokon som lurte på kva tittelentyder så er det venndølsk og tyder enkelt oggreitt; «Har dere dukka dere?»