Data frå Rune Groven 2006: Stand structure and dynamics of old ...
Data frå Rune Groven 2006: Stand structure and dynamics of old ...
Data frå Rune Groven 2006: Stand structure and dynamics of old ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hva skjer med gammelskog som<br />
overh<strong>old</strong>es 50 til 200 år over<br />
hogstmodenhetsalder?<br />
Harald H Kvaalen<br />
Norsk inst. for Skog og l<strong>and</strong>skap
Kvifor overhalde skog?<br />
• Utsetje hogst i påvente av høgare prisar<br />
– Føreset lågare avkastingskrav<br />
• Auke karbonlagringa på l<strong>and</strong>skapsnivå<br />
• Ha grov skog å gå i når ein vert gamal
Det er ein balansegang<br />
• Utviklinga i eit best<strong>and</strong> er styrt av<br />
balansen mellom tilvekst og avgang<br />
• Må forstå kva som påverkar desse to<br />
faktorane over tid<br />
• Tilvekst og avgang samverkar
Kva styrer avgangen?<br />
• Konkurranse om lys<br />
• Konkurranse om vatn og næring<br />
• Andre fysiske årsaker<br />
– Vind, brann, frost, tørke, drukning<br />
• Biotiske årsaker<br />
– Åtak frå sopp og insekt<br />
• Desse samverkar
Avgangsårsaker i gran og furu på<br />
forsøksflatene. Etter Øyen 2000.<br />
Treslag<br />
Avgangsklasse Gran Furu<br />
Tørre tre 38.4 58.4<br />
Stammebrekk 34.1 18.4<br />
Toppbrekk 7.1 4.6<br />
Råte 2.3<br />
Rotvelt 10.8 7<br />
Snøbrekk, bøygde 6.2 7.4<br />
Tyritopp 4<br />
Svake og døy<strong>and</strong>e 1.2 0.4
Mest rote på høg bonitet og i<br />
gamal skog<br />
20<br />
Volum<strong>and</strong>el råteskadde trær<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
Oppl<strong>and</strong><br />
Buskerud<br />
Vestf<strong>old</strong><br />
20 40 60 80 100 120 140 160<br />
Alder
Tre viktige poeng<br />
• Dei trea som er minst effektive til å nytte<br />
lyset tapar høgdetilvekst<br />
• Avgang = konk om lys + anna avgang<br />
• Anna avgang spelar størst rolle for det<br />
meste av skogen fordi det berre er lite<br />
skog som er så tett at konkurransen om<br />
lyset driv sjølvtynninga!
Alder i høve til bonitet<br />
250<br />
200<br />
Alder fordelt på bonitet alle flater<br />
Total alder (år)<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
5 8 11 14 17 20 23 26<br />
Potensiell bonitet H40
Ei viktig årsak til at der er få flater med<br />
gamal skog ser me her:<br />
Skogen i Buskerud anno 1926<br />
Tilst<strong>and</strong><br />
Areal<br />
(ha)<br />
Prosent av<br />
arealet<br />
Volum gran<br />
og furu<br />
per daa<br />
Underavvirket 7227 1.4 14.0<br />
Almindelig avv. 440985 86.4 5.7<br />
Overavvirket 57824 11.3 2.8<br />
Rovhugget 4108 0.8 1.3<br />
Sum 510144<br />
Barskogens tilst<strong>and</strong> og bestokning fra Tabell 41 og Tab 42
Volum i høve til alder<br />
800<br />
Volum i høve til alder (alle flater)<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
0 50 100 150 200 250<br />
Total alder (År)<br />
Størst volum i yngre del av Hkl. V
Same tilhøvet om me ser innan<br />
bonitetsklasser<br />
700<br />
Alle flater middels bonitet (H40=14)<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
600<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
0 50 100 150 200<br />
Total alder (År)
Kor finn me store volum?<br />
800<br />
Volum i høve til tettleiken i best<strong>and</strong>et<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
0 102030405060708090100110120130140150<br />
S% (100xAvst<strong>and</strong>/Overhøgde)<br />
Det er i den tette skogen; høge tre med liten avst<strong>and</strong> mellom.
Modellere utviklinga<br />
• Seiste ti året har det kome fleire nye<br />
modellar for tilvekst og avgang som er<br />
basert på l<strong>and</strong>sskogdata:<br />
– Andreassen, Eid og Tomter 2008 for tilvekst<br />
– Eid og Øyen 2003 for avgang<br />
• Er basert på representativt utval av norsk<br />
skog, men berre få tilvekstperiodar
Eid og Øyens modell for avgang<br />
• Trinn 1: Kor sannsynleg er det at trea overlever<br />
frå ein periode til neste?<br />
– Tretal, bonitet, alder og prosentdel bartre<br />
• Trinn 2: Kor mange tre døyr når der er avgang?<br />
– Tretal og bonitet<br />
• Trinn 3: Kor store er dei trea som døyr?<br />
– Denne delen fann dei berre svake samanhengar med<br />
best<strong>and</strong>svariablar, men D2/D1 høgare i tynna enn i<br />
utynna skog
Framskriving av typisk HK IV,G14<br />
Telemark:<br />
400<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
300<br />
200<br />
100<br />
Konstant D2/D1<br />
Variabel D2/D1<br />
0<br />
60 80 100 120 140 160 180 200 220<br />
Utgangspunkt er data frå tabell 70 i Ressursoversikten for Telemark<br />
Frå fylkestaksten 2000-2004. Små symbol: Ikkje dekning i data.
Framskriving av typisk HKL V, G14<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
350<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
Telemark:<br />
0<br />
-2.0<br />
100 120 140 160 180 200 220<br />
Total alder (år)<br />
2.0<br />
-0.5<br />
-1.0<br />
-1.5<br />
Merk at nedgangen i stå<strong>and</strong>e volum startar mellom ved ca 150 år,<br />
Netto tilvekstprosent er 0 ved om lag 150 år<br />
1.5<br />
1.0<br />
0.5<br />
0.0<br />
Volumtilvekstprosent
Framskriving av typisk HKL III,<br />
G14 i Telemark:<br />
600<br />
5<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
0<br />
Volumtilvekstprosent<br />
0<br />
20 40 60 80 100 120 140 160 180 200<br />
Total alder (år)<br />
Hkl III potensial for store volum, men det kva med verditilveksten?
Framskriving av typisk HKL V,<br />
G20 Telemark<br />
500<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
80 100 120 140 160 180 200<br />
Total alder (år)
Framskriving av typisk HKL III,<br />
G20 Telemark<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
800<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
20 40 60 80 100 120 140 160 180<br />
Total alder (år)
Det er ungskogen som har potensial for<br />
å bygge opp store volum<br />
600<br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
Hkl III<br />
HKl IV<br />
Hkl V<br />
2020 2040 2060 2080 2100 2120<br />
Årstal
Simuleringane tyder på:<br />
• Moderat auke i volum ved å overhalde Hkl V<br />
• Volumet tek til å gå ned rundt 150 år på G14<br />
• Nedgangen kjem tidlegare på høg bonitet og<br />
seinare på låg<br />
• Tilhøvet mellom diameteren på tre som døyr og<br />
dei som overlever har mykje å sei for utviklinga<br />
• Hugse på at datagrunnlaget er tynt over 150 år
Utvikling i einsaldra sjølvtynna<br />
900<br />
best<strong>and</strong><br />
Stå<strong>and</strong>e volum (m 3 ha -1 )<br />
800<br />
700<br />
600<br />
500<br />
400<br />
80 90 100 110 120 130 140 150<br />
Total alder (år)<br />
Ølken skog i Oppl<strong>and</strong>, gamalt såforsøk, ca 700 moh. i Oppl<strong>and</strong>
Høg, men sving<strong>and</strong>e tilvekst<br />
Løp<strong>and</strong>e tilvekst (m 3 ha -1 år -1 )<br />
16<br />
15<br />
14<br />
13<br />
12<br />
11<br />
10<br />
9<br />
8<br />
90 100 110 120 130 140 150<br />
Total alder (år)
Høgt tretal, men avgangen aukar<br />
på<br />
Utvikling i tretal (N ha -1 )<br />
3600<br />
3400<br />
3200<br />
3000<br />
2800<br />
2600<br />
2400<br />
2200<br />
2000<br />
1800<br />
1600<br />
80 90 100 110 120 130 140 150<br />
Total alder (år)
Prosentisk avgang av volum aukar<br />
med alderen<br />
1.2<br />
Årleg avgang av volum (%)<br />
1.0<br />
0.8<br />
0.6<br />
0.4<br />
0.2<br />
0.0<br />
90 100 110 120 130 140 150<br />
Total alder (år)
Gamle forsøk i Tyskl<strong>and</strong><br />
Pretzsch 2005:<strong>St<strong>and</strong></strong> density <strong>and</strong> growth <strong>of</strong> Norway spruce (Picea<br />
abies (L.) Karst.) <strong>and</strong> European beech (Fagus sylvatica L.): evidence<br />
from long-term experimental plots
Kva fortel den freda skogen?<br />
Gamalt best<strong>and</strong> i Mørkvassjuvet i Telemark
Takstdata frå granneskogen, med<br />
om lag same soge<br />
• Best<strong>and</strong> ca 130 år i brysthøgde<br />
• Overhøgde >29 meter<br />
• Bonitet G17<br />
• Stå<strong>and</strong>e volum 210 kubikkmeter per<br />
hektar<br />
• God bonitet med ikkje svært høge volum,<br />
trass fråver av hogst
”Central Forest Reserve” Russl<strong>and</strong><br />
The study<br />
demonstrates that the<br />
loss <strong>of</strong> living trees<br />
was not regulated by<br />
competitive<br />
interactions between<br />
trees, but by<br />
disturbances caused<br />
by climatic events….<br />
Thus, the<br />
forest is turned over<br />
once every 160–180 yr<br />
by disturbances.<br />
Gjennomsnittleg alder<br />
180<br />
160<br />
140<br />
120<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
1972<br />
1988<br />
1 2 3 4 5 6<br />
Best<strong>and</strong> nr<br />
VYGODSKAYA et al. 2002. Climatic control <strong>of</strong> st<strong>and</strong> thinning in unmanaged spruce<br />
forests <strong>of</strong> the southern taiga in European Russia. Tellus. 443-461.
”Central Forest Reserve” Russl<strong>and</strong><br />
Stå<strong>and</strong>e volum<br />
600<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
1972<br />
1988<br />
100<br />
0<br />
1 2 3 4 5 6<br />
Best<strong>and</strong> nr<br />
VYGODSKAYA et al. 2002. Climatic control <strong>of</strong> st<strong>and</strong> thinning in unmanaged spruce<br />
forests <strong>of</strong> the southern taiga in European Russia. Tellus. 443-461.
Freda best<strong>and</strong> i Hurdal,<br />
forynging på gang<br />
Frå Ivar Samset si bok: 150 år i forsøksskogen
Tal frå dei freda best<strong>and</strong>a<br />
• Oppkomen rundt 1860, truleg etter<br />
vindfelling<br />
• Bonitet G14-G17<br />
• Eldste tre 155 og 185 år<br />
• Starta å bryte saman rundt 1970<br />
• Ved 110-120 års alder var der like mange<br />
døde som lev<strong>and</strong>e tre<br />
• Etter kvart kom der ungskog
Oppkuven Nordmarka<br />
Gjennomsnittleg alder tre >20 cm<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
418<br />
450<br />
355 261<br />
6 8 11 14<br />
Bonitet H40<br />
<strong>Data</strong> frå <strong>Rune</strong> <strong>Groven</strong> <strong>2006</strong>: <strong>St<strong>and</strong></strong> <strong>structure</strong> <strong>and</strong> <strong>dynamics</strong> <strong>of</strong> <strong>old</strong> growth<br />
Picea abies forest in southeastern Norway
Oppkuven Nordmarka<br />
Stå<strong>and</strong>e volum >10 cm (m 3 ha -1 )<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
6 8 11 14<br />
Bonitet H40<br />
<strong>Data</strong> frå <strong>Rune</strong> <strong>Groven</strong> <strong>2006</strong>: <strong>St<strong>and</strong></strong> <strong>structure</strong> <strong>and</strong> <strong>dynamics</strong> <strong>of</strong> <strong>old</strong> growth<br />
Picea abies forest in southeastern Norway
Nokre generelle trekk?<br />
• ”Forfallet” startar mellom 100 og vel 200 år<br />
avhengig av bonitet<br />
• Gjennomsnittleg alder om lag som for CFR<br />
og Oppkuven (høgare i kjølig klima)<br />
• Ein del tre kan verta svært gamle om<br />
skogen får stå<br />
• Volumet stabilt eller sving<strong>and</strong>e (CFR)<br />
avhengig av forynging og avgang
Konklusjon<br />
• Modellane tyder ikkje på at den gamle skogen<br />
har stort potensial for å bygge opp mykje meir<br />
volum<br />
• Yngre, tette best<strong>and</strong> i Hkl III og IV og dels i V er<br />
truleg eit betre utgangspunkt om ein vil<br />
overhalde for å bygge opp volum<br />
• Truleg stor variasjon i utviklinga<br />
• PS! Det bør leggast ut eit godt nett av takstflater<br />
i dei verna skogane for å skaffe god kunnskap
Takk til<br />
• Trond Håkon Eid og Bernt Håvard Øyen<br />
for tilrettelagde data og innspel<br />
• Bjørn Tveite og Jørunn Rolstad for<br />
diskusjon
Change language