Gardssoge for Sanda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

kornet. Sandegardane var sjølvforsynte med korn, det vanlegaste kornslaget var havre.
Den nye kombinerte floren og låven vart bygd i 1902. Folk hadde problem med å forstå kva
Mads skulle fylle den store bygningen med. Gamle Jakob (fødd 1825) meinte at det var ei
uhøyrt betaling til bygningsarbeidarane. Dei hadde ei krone dagen og arbeidde berre 10 timars
dag! Skifertaket kom med båt til Bygstad og vart køyrt heim med hest. Floren hadde fôrgang i
midten, det var uvanleg på den tida. Køyrebana inn på låven vart heva i 1905, slik at det vart
lettare å lesse av høyet. Golvet i stallen var støypt, men det datt ned då ein støttebjelke svikta,
og etter det var det tregolv. Olav (fødd 1890) laga nye vindauge mot aust på 30-talet ein gong.
Øllhuset (eldhuset) sto før i lag med ei eldstove, noko som var vanleg på gardane før. Jakob
(fødd 1825) og Lovisa (fødd 1831) hadde eldstova som kårbustad, Jakob døydde i 1915 og
Lovisa i 1919. Jakob var sprek til det siste, men fekk seg ein knekk då han datt ut av vogna
inne med brua, og døydde kort tid etter. Kårstova vart seld på auksjon i 1920, truleg til
Yndestad i Bygstad der ho skal ha brunne opp. Brørne Mads (fødd 1856) og Mikal (fødd
1861) brukte å bryggje øl til jul i lag i Øllhuset. Der var det ei stor grue og ei turkehelle.
Øllhuset vart restaurert etter at Odd tok over garden i 1960.
Stabburet vart flytta frå Gamletunet rundt 1863, og er frå 1700-talet. Huset vart restaurert i
2003-4. Det er restar etter tjørekrossar på den gamle stabbursdøra. Ivar Aasen reiste forbi
Sande i oktober 1842, og merka seg at det var måla krossar på dei fleste dører. Folk her hadde
stor respekt for dei underjordiske! På 30-talet var det planar om å flytte stabburet til der den
gamle eldstova hadde stått. Jakob Mikkelsen (fødd 1899) fekk i oppdrag å mure opp att
grunnmuren. Ein dag sto Alf (fødd 1922) og såg på arbeidet, og bemerka. - Dinna steinen ser
heilt ny ut. Jakob måtte flire då han høyrde det, ny gråstein hadde han aldri høyrt om.
Stabburet vart aldri flytta, og grunnmuren har stått slik sidan
Den gamle sperrestova, bygd i 1863, vart leigd ut til kommunen, og kommunestyremøta var
her. Indre Holmedal sparebank (skipa i 1894) leigde også, frå 1897 til 1909. Leiga var i
starten 20 kr året, men dette vart auka til 30 kr året i 1904. Banken fekk seinare lokale i det
nye kommunehuset som sto ferdig i 1909. Sperrestova vart bygd på med ein etasje rundt
1908. I 1980 var den pussa opp og plata innvendig, men huset vart tilbakeført til gammal
stand i 2002. Ved oppussingsarbeid i 1995 vart det funne to gamle protokollar bak
kledningen. Det var protokollar frå arbeidet i fattigkommisjonen, frå 1840 og framover. Mads
hadde mange kommunale verv, så dei har vore lagra på øvsteloftet og så dotte ned bak
kledningen. Protokollane vart leverte til Fylkesarkivet, og er no restaurerte.
Bygningen (storehuset) vart bygd rundt 1875, og var heilt likt huset i Randa. Byggmeister for
begge husa var gamle Jakob. Mads bygde på Bygningen rundt 1910 for å leige den ut som
kombinert legebustad og kontor. Men kommunen kjøpte Sivertsens hotell i 1915 og gjorde det
om til legebustad, så då vart det slutt på utleiga. Vindauga i første etasje mot vest vart skifta
på 50-talet, Selberg frå Bygstad laga dei. Det vart laga nytt kjøkken og eine stova vart
oppussa i 1961. Dette arbeidet vart utført av Jens og Magnus Fureli. Nytt soverom og bad vart
laga i 1975. I 1996 vart loftet kledd inn og isolert av Ivar Johan og Magne Aarberg.
Kledningen på vestveggen vart skifta i 1997 av Egil Eikeland og Terje Buene. Skogen kom
frå Tjønnene og borda vart skorne på eit mobilt sagbruk. Vindauga i 2. etasje vart restaurerte
av Kåre Jon Humlestøl frå Svortevik.
4