Gardssoge for Sanda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

SANDA BRUK 4
Ytre og Indre Sande hadde felles tun fram til starten på 1860-talet. Lisjeelva skilde dei to
tuna. 15. juli 1861 gjekk det ei stor skrede som ”ødela samtlige huse” på bruk 1 på Indre
Sande, unnateke eldhuset. Ytre Sande hadde ei tid gått med planar om å flytte tunet sitt lenger
vest, og skreda fekk fart på planane. Mikal (fødd 1861) var den siste som var fødd i det gamle
tunet, og Mathæus (fødd 1864) den fyrste som vart fødd i det nye. I det nye tunet er sola borte
i omlag 14 dagar og kjem tilbake 1. nyttårsdag, medan Gamletunet var den staden det var
mest sol.
Bygningar
Den gamle floren, som var bygd rundt 1863, hadde innlagt vatn frå Bekken. Til huset kunne
jentene bere vatn, så der var det ikkje nødvendig med innlagt vatn. Hadde karane ansvaret for
vassberinga til floren, tru? Ved den gamle låven var det eit vasshjul. Bekken som kjem ned
ved Storsteinsfletene, Furuskorelva, vart leidd ned Mjeltehogen for å drive vasshjulet.
Knud Knudsen 1872.
Merk at kyrkja ikkje har spir, det var først bygd i 1889. Før 1889 hadde kyrkja berre ein låg
tårnhjelm. Gamle-Jakob , som kom frå Foss, dreiv som tømrar, og han og broren var med på
å bygge kyrkja som sto ferdig i 1864. Jakob og sonen Mads var òg med på å bygge spiret,
som då hadde små arker som vart fjerna i 1943.
Fremst ligg Sivertsens hotell, der Bernt Sivertsen starta med landhandel og overnatting i
1838. Vegen Vadheim- Førde vart teken opp som hovudveg i 1837, så då vart det større
behov for overnatting og gode mulegheiter til å drive handel. Bak kyrkja ser vi nokre av husa
på bruk 4. Låven ligg nord-sør, og har eit vasshjul som mellom anna vart brukt til tresking av
3