Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
Nynorskrettskrivinga - Språkrådet Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
98 supinumsformer på -d(d), ingen har brukt -t(t)-endinga, medan tre bruker både -d og -t. Vurdering a) Talemålsutbreiinga. Formene på -d dominerer. b) Skriftleg bruk. Begge formene er mykje brukte. c) Den indre bygnaden. Dette representerer to ulike system som i lengre tid har vore godkjende innanfor nynorsknorma. Typologisk og historisk representerer d-formene ein overgang til eit system med mindre klår adjektivisk bøying, dvs. samsvarbøying, av svake partisipp. d) Ordgruppe. Gruppa viser til stammeutgangen, som altså er gruppekjennemerket. e) Som identitetsuttrykk. Klassisk nynorsk held nok på -t-endinga, men elles har er -dendinga vorte nokså "nøytral" i dag. f) Nytt Denne valfridomen har nynorsken hatt i lang tid. Konklusjon I målføra er -d nokså dominerande, men det er òg godt grunnlag for -t. Det er skrifttradisjon for begge formene. Ei endring her ville truleg skapa mange problem for språkbrukarane som er vane med å kunna følgja dialektsystemet sitt. 2.2.4.g Valfri a-bøying, e-bøying og blanda bøying i verb med tidlegare val mellom e- og a-bøying (typen brukar/bruker–bruka/brukte) Status i dag I læreboknormalen kan ein i dag velja mellom e-bøying og a-bøying av ein del verb. Som klammeform (men nemnt berre i føreordet i ordlister), dvs. utanfor verkeområdet til læreboknormalen, har ein i desse verba kunna bruka såkalla blanda bøying, dvs. bøyingsmønsteret brukar – brukte. Framlegg I verb som ein fører opp med både a- og e-bøying i ordlistene, treng ein ikkje konsekvent halda seg til den eine eller andre bøyingsmåten i alle bøyingsformene av same verbet. Normhistorikk 1917-innstillinga skreiv at landsmålet burde godkjenna valfri bøying av alle verb av
99 denne typen med stamme som endar på éin konsonant: Verb som på denne måten skifter ut -a i pret. med -te, bør også skifte ut -ar i pres. med -er, enda om det er så at “i nutid er bøiningen med -er ikke gjennomført i disse verber i de bygdemaal som har faat -te(-de) i fortid. (Indst. 1917, s. 67) I Tilråding om ny rettskriving 1935 blir det peikt på at fortidsendinga -te i svake verb vinn meir og meir fram i begge målformene. På grunnlag av denne utviklinga føreslår nemnda å gjera -te obligatorisk i verb som ake, bake, bruke, knuse, koke, like, rope, rose, ruse, skape, smake, stole og tine. Men Tilleggstilråding om ny rettskrivning 1936 legg til at i så fall må endinga -ar likevel vera tillaten i presens av desse verba, då denne endinga “synes å stå mye sterkere i mange bygdemål enn -er”. (S. 11) Det vart valfritt preteritum ved verb som bruka/brukte, koka/kokte, skapa/skapte. Ny læreboknormal 1959 skriv om verb med bryting mellom a- og e-klassen: Frå 1938 har vi hatt ei gruppe linne verb som i preteritum kunne ha skifte mellom -a og -de/-te og tilsvarande -a eller -d/-t i preteritum partisipp, men i presens skulle desse verba alltid ha -ar. Denne blanda bøyinga går no ut. Dei verba som kan bøyast både etter a-klassa og e-klassa, får no anten a-bøying eller e-bøying fullt ut, t.d. baka – bakar – baka – baka eller baka – baker – bakte – bakt […] I skulen bør elevar ikkje få feil om dei nyttar blanda bøying i samsvar med talemålet sitt. Fagnemnda har fleire gonger drøfta denne bøyingstypen utan å koma til semje om noka ny løysing. Talemålsgrunnlag Eit spørsmål som informantane i talemålsundersøkinga frå 1999 (TALE99) vart bedne om å svara på, galdt samsvaret mellom presens- og supinumforma av verba som kan bøyast både som a- og e-verb. Utgangspunktet var verbet bruka. Når ein held utanfor dei informantane som ikkje skil mellom er- og ar-endingar i det heile i presens, blir prosentfordelinga mellom dei ymse bøyingsmåtane slik: e-bøying (er – te): 12 % a-bøying (ar-a): 25 % blanda bøying I (ar–te): 60 % blanda bøying II (er-a): 3 % Ikkje uventa er det full oppslutning om e-bøyinga i Oslo, Akershus, Hedmark, og
- Page 47 and 48: 47 ikkje er tilrådeleg å tvinga f
- Page 49 and 50: 49 knekkje, kvekkje, lekkje, nykkje
- Page 51 and 52: 51 (“mjuk”, med j) er det i ves
- Page 53 and 54: 53 her gjev dei fleste av dei j-lau
- Page 55 and 56: 55 Normhistorikk Somme substantiv k
- Page 57 and 58: 57 2.2.1.b Hankjønnsord med -ar/-e
- Page 59 and 60: 59 Dette er henta frå ein diskusjo
- Page 61 and 62: 61 nynorsk. Rettnok er orda med utg
- Page 63 and 64: 63 1938 sener myrar [myrer] 1959 Fr
- Page 65 and 66: 65 Det kan derfor ikke være tale o
- Page 67 and 68: 67 e) Som identitetsuttrykk. I-mål
- Page 69 and 70: 69 Skriftmålsgrunnlag Vikør konkl
- Page 71 and 72: 71 opp valfri -e/-i, og -ent kom in
- Page 73 and 74: 73 c) Den indre bygnaden. Tendensen
- Page 75: 75 grunnlag for en særskilt ‘læ
- Page 78 and 79: 78 b) Skriftleg bruk. Begge systema
- Page 80 and 81: 80 pronomena likt. 2.2.3.d nokon/no
- Page 82 and 83: 82 noken i hankjønn. Ifølgje Wet
- Page 84 and 85: 84 sterkare igjennom i linne hokjø
- Page 86 and 87: 86 På grunn av at kløyvd infiniti
- Page 88 and 89: 88 informantane frå Agder-fylka og
- Page 90 and 91: 90 Kortforma gje vart godkjend i 19
- Page 92 and 93: 92 Normhistorikk Grunnarbeidet med
- Page 94 and 95: 94 d-ar ein ikkje uttalar. e) Som i
- Page 96 and 97: 96 Vurdering a) Talemålsutbreiinga
- Page 100 and 101: 100 vel 90 % i Nord-Trøndelag, Tro
- Page 102 and 103: 102 [gjømte] [strømte] -de [-(d)t
- Page 104 and 105: 104 -spirde/spirte). Dette skulle
- Page 106 and 107: 106 -de/-te hende/hendte ringde/rin
- Page 108 and 109: 108 dei er kjende / kjent Sterke pe
- Page 110 and 111: 110 1938 (både i samansetningar og
- Page 112 and 113: 112 A: Tilleggsframlegg frå Åsmun
- Page 114 and 115: 114 f) Nytt Her blir det ikkje innf
- Page 116 and 117: 116 endar infinitiven på -e, medan
- Page 118 and 119: 118 Åse Wetås skriv i undersøkin
- Page 120 and 121: 120 Skorne/skoa/skoene: 44 % av dei
- Page 122 and 123: 122 gjennomført hankjønnsbøying,
- Page 124 and 125: 124 Skriftleg bruk Oppslag i Nynors
- Page 126 and 127: 126 prinsippet gjelda. Grunnen til
- Page 128 and 129: 128 Normhistorikk Med Ny rettskrivi
- Page 130 and 131: 130 Åse Wetås fekk 66 treff på a
- Page 132 and 133: 132 Framlegg Fleirtalsforma av det
- Page 134 and 135: 134 Framlegg Supinum (inkjekjønnsf
- Page 136 and 137: 136 Dei forfattarskapane som Lars V
- Page 138 and 139: 138 poesi”. Presensforma fær kom
- Page 140 and 141: 140 verb som får valfritt -de elle
- Page 142 and 143: 142 Framlegg Bøyingsformene: trede
- Page 144 and 145: 144 Framlegg Komparativforma nørdr
- Page 146 and 147: 146 Vurdering/konklusjon Ordet muge
99<br />
denne typen med stamme som endar på éin konsonant:<br />
Verb som på denne måten skifter ut -a i pret. med -te, bør også skifte ut -ar i pres.<br />
med -er, enda om det er så at “i nutid er bøiningen med -er ikke gjennomført i<br />
disse verber i de bygdemaal som har faat -te(-de) i fortid. (Indst. 1917, s. 67)<br />
I Tilråding om ny rettskriving 1935 blir det peikt på at fortidsendinga -te i svake verb<br />
vinn meir og meir fram i begge målformene. På grunnlag av denne utviklinga føreslår<br />
nemnda å gjera -te obligatorisk i verb som ake, bake, bruke, knuse, koke, like, rope,<br />
rose, ruse, skape, smake, stole og tine. Men Tilleggstilråding om ny rettskrivning 1936<br />
legg til at i så fall må endinga -ar likevel vera tillaten i presens av desse verba, då denne<br />
endinga “synes å stå mye sterkere i mange bygdemål enn -er”. (S. 11) Det vart valfritt<br />
preteritum ved verb som bruka/brukte, koka/kokte, skapa/skapte.<br />
Ny læreboknormal 1959 skriv om verb med bryting mellom a- og e-klassen:<br />
Frå 1938 har vi hatt ei gruppe linne verb som i preteritum kunne ha skifte<br />
mellom -a og -de/-te og tilsvarande -a eller -d/-t i preteritum partisipp, men i<br />
presens skulle desse verba alltid ha -ar. Denne blanda bøyinga går no ut. Dei<br />
verba som kan bøyast både etter a-klassa og e-klassa, får no anten a-bøying<br />
eller e-bøying fullt ut, t.d. baka – bakar – baka – baka eller<br />
baka – baker – bakte – bakt<br />
[…]<br />
I skulen bør elevar ikkje få feil om dei nyttar blanda bøying i samsvar med<br />
talemålet sitt.<br />
Fagnemnda har fleire gonger drøfta denne bøyingstypen utan å koma til semje om noka<br />
ny løysing.<br />
Talemålsgrunnlag<br />
Eit spørsmål som informantane i talemålsundersøkinga frå 1999 (TALE99) vart bedne<br />
om å svara på, galdt samsvaret mellom presens- og supinumforma av verba som kan<br />
bøyast både som a- og e-verb. Utgangspunktet var verbet bruka. Når ein held utanfor<br />
dei informantane som ikkje skil mellom er- og ar-endingar i det heile i presens, blir<br />
prosentfordelinga mellom dei ymse bøyingsmåtane slik:<br />
e-bøying (er – te): 12 %<br />
a-bøying (ar-a): 25 %<br />
blanda bøying I (ar–te): 60 %<br />
blanda bøying II (er-a): 3 %<br />
Ikkje uventa er det full oppslutning om e-bøyinga i Oslo, Akershus, Hedmark, og
Change language