Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

95
ta – take tek – [tar] teke – [tatt]
Framlegg
Sterke verb på utlydande trykktung vokal kan ha svakt presens og svakt perfektum
partisipp ved sida av dei sterke formene.
Normhistorikk
Kortformene i infinitiv med svakt presens som dra – drar og ta – tar kom inn som
klammeformer med 1917-rettskrivinga. Lar som hjelpeverb var jamstilt form, og ein
kunne velja frå ordboka mellom presenskortformene byr (av by), glir (av gli) og gler (av
gle) t.d., som var jamstilte med langformene. Perfektum partisippformene [dradd],
[dratt], [latt] og [tatt] kom inn i 1959, og i 1981 kom [ladd] og [tadd] med i norma som
hankjønns-/hokjønnsform ved samsvarbøying. Fleirtalsformene [ladde] og [tadde] vart
òg godkjende då.
Talemålsgrunnlag
Sterkt partisipp finst delvis på Vestlandet og i Trøndelag, svakt partisipp er einerådande
i Nord-Noreg og på stordelen av Austlandet, også vanleg på Vestlandet og i Trøndelag.
I Språkrådet si talemålsundersøking (1999) gjev 56 % av informantane opp at dei bruker
forma glidd, medan 7 % bruker glide og 17 % glede. Partisippforma glitt blir brukt av 5
%, og 5,5 % står bak glii, gliddi.
Det er i Oslo, Akershus, Østfold, Vestfold og dei tre nordlegaste fylka at forma
glidd dominerer, der er ho så å seia einerådande. Frå 55 til 64 % av informantane i dei
andre austlandsfylka pluss Aust-Agder (64 %), Møre og Romsdal (55 %) og Trøndelags-fylka
(64 %) stiller seg òg bak denne forma. Glede/glide er brukt av nær 70 % av
informantane frå Sogn og Fjordane og 45 % av dei frå Hordaland. Knappe 90 % av dei
spurde frå Rogaland sa glede, det gjorde òg 63 % frå Vest-Agder.
Skriftmålsgrunnlag
I den undersøkte forfattargruppa i 30-åra (Vikør 1995) har éin forfattar teke i bruk
formene drar, dradd (ikkje tillatne då), lar og tar, medan dei er to (Engvald Bakkan og
Lars Berg) som skriv tatt. Dei svake perfektum partisippa vart ikkje tillatne i nynorsk
(sideformstatus) før i 1959. Hjå 50-årsforfattarane er det Halldor Holsvik som bruker
drar, tar og tatt, Vegard Vigerust vekslar mellom tar og tek, og Ragnar Ulstein og
Alfred Hauge mellom drar og dreg. Hauge er elles åleine om forma dratt. Hjå 70-
årsforfattarane tek dei svake bøyingsformene til å visa seg meir. Det er fem som bruker
drar, ein vekslar mellom drar/ dreg, fire forfattarar vel forma tar, ein vekslar mellom
tar og tek, og tre bruker lar. Partisippforma tatt er teken i bruk av tre.
I denne partisipptypen finn me i Nynorsk frekvensordbok at dei sterke partisippa
blir brukte i 45,5 % av tilfella, dei svake i 54,4 %.