Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

88
informantane frå Agder-fylka og 25 % frå Hordaland valde langforma, elles var det
berre få frå vestlandsfylka og frå Buskerud og Telemark som brukte dei. Mykje same
utfallet gav spørsmålet om bruken av by og byde. 88,5 % sa by, 3 % byde
(heimehøyrande i Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal), bjode er brukt
av 1 %. 7 % har dessutan nemnt at dei vekslar mellom to eller fleire alternativ. For dei
spurde frå Buskeud, Telemark og Sør-Trøndelag som fører opp byde, er aldri det den
einaste forma, berre eit alternativ attåt by. Infinitivane ta/take vart òg undersøkte. 86,5
% brukte kortforma, 8 % den lange, og 5,5 % oppgav at dei bruker begge. Dei fylka der
langforma var mest representert (med meir enn 20 %), var Telemark, Aust-Agder og
Hordaland.
Skriftmålsgrunnlag
I forfattarskapane frå 1930-åra som Vikør undersøkte, fann han at ni av forfattarane
brukte kortformene, berre Ragnvald Vaage heldt stort sett på langformer. Hjå dei ni
undersøkte 50-årsforfattarane brukte åtte kortformer, her var det Aslaug Høydal som
heldt på langformene (i lata får ho følgje av Heggland). Dei ti forfattarane frå 70-åra
brukte alle kortformene.
Vikør kallar innføringa av kortform i mange av desse verba for ei vellukka reform
(Rettskriving hos nynorskforfattarar 1995).
Vurdering
a) Talemålsutbreiinga. Kortformene dominerer i talemålet, og talemålsgrunnlaget for
langformene er så svakt at det ikkje gjev godt grunnlag for plass i norma.
b) Skriftleg bruk. Langformene i skriftleg bruk står litt sterkare enn i talemålet.
c) Den indre bygnaden. I nynorsk heng langformene saman med presensform utan -r og
kortformene saman med presensformer med -r, altså slik:
glide – glid
gli – glir
Siste bøyinga viser at verbet blir bøygd i presens etter nå-klassen, som altså følgjer ein
regel om at verb som endar på trykktung vokal i infinitiv, får endinga -r. (For gni(de),
skli(de), stri(de) og vri(de) gjeld "nå-bøyinga" òg preteritum, altså gnidde osv., og
dermed kan dei bøyast heilt ut etter nå-klassen.)
I mange dialektar held ein på presens utan -r i desse verba, slik at dei utgjer sin
eigen klasse skild frå nå-klassen. Ein kan formulera det slik at dersom ein har forma gli
i presens, kan ein slutta seg til at ho kan skrivast med d, og at infinitiven kan ha
langform i skriftmålet. Dette er eit litt abstrakt samsvar når det gjeld sjølve formene,
likevel viser det eit visst samsvar i klasseinndeling mellom ein del dialektar og eit
skriftmål med langformer i infinitiv. I dei aktuelle verba som er svake, blir likevel