Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

87
rettearbeid vanskeleg, for ein må først tolka av teksten kva system forfattaren har
intensjon om å bruka. Det enklaste kunne ha vore å godta fri infinitivsending og så
rekna med at dei fleste kjem til å følgja dialektsystemet sitt. (Ei anna endring der ein
sløyfa eit tradisjonelt konsekvenskrav, er alt gjennomført: Ein kan velja mellom verteformer
og bli-former utan krav til noko konsekvent system.) Referansegruppa har
likevel ikkje vilja gå inn for eit system med slik fri infinitivsending fordi det kan føra til
ei endingsblanding utan normtradisjon både i talemål og skriftmål, som t.d. kasta saman
med vere. Difor går me inn for å føra vidare dei tre hovudsystema nynorsken har hatt på
1900-talet. (Dette framlegget vik dermed av frå vedtaket på seksjonsmøtet i mai.)
Mindretalet går imot å tillata kløyvd infinitiv, jf. vedlegg 3.
2.2.4.b Kort- og langformer i infinitiv og utlydande -d i preteritum av sterke verb
(typen gje/gjeve, gni/gnide – gneid)
Status i dag
Nynorsk har i dag kort- og langformer som jamstilte hovudformer i ei lang rekkje verb:
be(de), bla(de), blø(de), by(de), dra(ge), fly(ge), flø(de), fø(de), gjø(de), gla(de), gle(de),
gli(de), glø(de), gni(de), grø(de), ha(ve), kle(de), kvi(de), la(de), la(te), li(de), lø(de),
ri(de), rå(de), ska(de), skri(de), spa(de), sva(de), ste(de), træ(de), svi(de), skli(de),
stri(de), ta(ke), tre(de), va(de), vri(de).
Framlegg
Nynorskrettskrivinga held på valfridomen mellom kort- og langformer i infinitiv som
gjeld i dag, med unntak av trede og [bjode] som går ut i samsvar med 2000-framlegget
(jf. pkt. 3.2.4.i og 3.2.4.j).
Normhistorikk
Matias Skard fører opp valfrie infinitivsformer av t.d. ha og hava, gli og glida, gle og
gleda i Nynorsk ordbok frå 1924. Elles kom kortformer som [dra], [la] og [ta] inn som
klammeformer med 1917-rettskrivinga. Tilråding om ny rettskrivning 1935 peikte på at
sidan bokmål hadde gjennomført kortformene ha og ta, måtte også nynorsk kunna gjera
det i aktiv, og tilrådinga føreslo “å gjera dei stutte infinitivsformene av verb som be(da),
bla(da), fø(da) obligatoriske, til liks med substantiv som (ein) bre(de).” Tilrådinga
føreslo vidare at kortformene av t.d. draga og lata (når lata blir brukt som hjelpeverb)
skulle bli obligatoriske. Men 1938-rettskrivinga gjekk inn for valfridom i kort- og
langformer i infinitiv av verb som dra(ga), la(ta), ta(ka).
2000-framlegget føreslo å fjerna formene [bjode] og trede.
Talemålsgrunnlag
I TALE99 vart informantane spurde om dei ville seia gli eller glide. 87 % stilte seg bak
kortforma, 7 % valde glide og 3,5 % hevda at dei brukte begge formene. 33 % av