Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

85
Bergen, Ytre Sogn, Sunn- og Nordfjord, Sunnmøre og Romsdal og mest heile Troms og
Finnmark. Ein god del folk i byane bruker dessutan e-infinitiv etter påverknad frå
skriftspråket, i strid med den opphavlege dialekten på staden. Nokre bygder i Nord-
Noreg, Lofoten, Salten, har inga ending i infinitiv.
Skriftmålsgrunnlag
Vikør peiker på (Vikør 1995) at infinitivsending på -a var den mest dominerande
endinga i nynorsk i 30-åra, og at det difor er overraskande at berre to av dei ti
forfattarskapane han har undersøkt, bruker a-infinitiv. “Her kan vi sjå kor urepresentativ
ei slik forfattargruppe kan vere for heile språkbrukargruppa,” skriv Vikør. Han trur det
er talemålsomsynet som er årsak til at e-endinga står så sterkt, sidan -e-infinitiv først
kom inn med 1917-rettskrivinga, og desse ti forfattarane på andre måtar skriv nokså
tradisjonelt. Fem av dei bruker -e-infinitiv, tre kløyvd infinitiv. Etter 1938 var -einfinitiv
klammeform, og kløyvd infinitiv jamstilt hovudform. Fire undersøkte 50-
årsforfattarar nytta då -a-infinitiv, to brukte den kløyvde forma, og tre gjorde seg nytte
av -e-infinitiven. (Nokre av 50-årsforfattarane gav ut bøkene sine etter at den nye
læreboknormalen var komen.)
Etter 1959-normalen har -a- og -e-infinitiv vore hovudformer. Fire av 70-
årsforfattarane valde -e: Edvard Hoem og Rolf Sagen, som har det i talemålet, og
Ragnar Hovland og Tor Obrestad, som har -a i talemålet. Dei andre følgjer talemålet
sitt: Fløgstad, Heie og Solheim med -a, og Brodal og Forfang med kløyvd infinitiv som
då var vorten klammeform. Vikør peiker på at alle infinitivtypane er endå meir likeleg
fordelte enn før.
På grunnlag av Nynorsk frekvensordbok er det mogleg å berekna at i materialet frå
kring 1980 var e-infinitiv gjennomført i 53,1 % av tekstane, a-infinitiv i 30,1 % og
kløyvd infinitiv i 16,8 % (Sandøy 1999:215).
Vurdering
a) Talemålsutbreiinga. Talemålsgrunnlaget er nokså stort for alle dei tre
endingssystema.
b) Skriftleg bruk. Det er godt grunnlag for alle tre systema.
c) Den indre bygnaden. Kløyvd infinitiv er ikkje noko levande system i den forstand at
ein ut frå stavingslengda i moderne norsk kan slutta kva endinga skal vera. (Slik er det
framleis berre i Midt- og Nord-Gudbrandsdalen.) Det gjer at alle nye verb som kjem inn
i såkalla jamvektsdialektar, får -e-infinitiv. At ein del verb har endinga -a, er såleis ein
rest frå eit tidlegare fungerande system. Dei listene eller markeringane som ordlistene
har over verb med a-ending etter kløyvd infinitiv, byggjer nesten heilt ut på kva ord
som hadde kort rotstaving i norrønt.