Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

83
2.2.4 Verb
2.2.4.a Infinitivsending på -a eller -e eller kløyvd infinitiv
Status i dag
I nynorsk i dag er a-infinitiv og e-infinitiv valfrie innanfor læreboknormalen, og kløyvd
infinitiv er klammeform.
Framlegg
Innanfor nynorskrettskrivinga skal ein kunna bruka e-infinitiv, a-infinitiv eller kløyvd
infinitiv. Bruker ein kløyvd infinitiv, kan endinga -a brukast i dei verba som er markerte
eller lista opp spesielt i ordlistene, eller ein kan følgja dialekten sin.
Normhistorikk
Midlandsnormalen fekk ein slag klammeformstatus i 1901, og dermed fekk kløyvd
infinitiv det òg som del av den normalen (Framlegg til læreboknormal 1957).
Grunnregelen for kløyvd infinitiv er at verb med opphavleg kort rotstaving endar på -a,
og verb med opphavleg lang rotstaving har endinga -e. 1917-rettskrivinga inneheldt
eigentleg berre -a og -e i infinitiv, men eit rundskriv i 1919 kunngjorde at kløyvd
infinitiv skulle vera tillaten i skriftlege elevarbeid (Jahr 1992). 1938-rettskrivinga førte
med seg jamstilling for a-infinitiv og kløyvd infinitiv, og Ny rettskriving 1938 legg til:
“[I skriftlege arbeid i skulen kan og nyttast inf. på -e i alle verb: fare, kaste.]”.
Framlegg til læreboknormal 1957 seier:
Meir enn halve folket bruker kløyvd infinitiv, men for den praktiske
gjennomføringa i skriftmålet spelar det ei rolle at målføra viser mange avvik
frå hovudregelen, og såleis er innbyrdes ulike i detaljane. […] Resten av
folket gjennomfører same ending i inf. utan omsyn til om verbet er
opphavleg langstava eller kortstava. Her har då e-inf. (kaste, lese) eit større
folketal bak seg enn a-inf. (kasta, lesa). For dei som inga ending har (å kast,
å les), skulle det reint systematisk vera det same anten skriftmålet
gjennomfører inf. på -a el på -e; i praksis fører vel likevel
bokmåltradisjonen med seg at det kjennest mest naturleg med -e.
Den systematiske samanhengen mellom målføra og det nynorske
skriftmålet har vorti veikare enn før på dette punktet i og med at dei fleste
målføra anten har typen ei klokka/veka – å kasta/lesa (a-mål), eller ei
klokke/veke – å kaste/lese (e-mål), eller òg fylgjer jamvekt-regelen både i
linne hokjønnsord og i infinitiv. Det skulle difor vera rimeleg at skriftmålet
gjennomførde inf. av typen kaste/lese parallelt med ei klokke/veke. Men her
spelar skrifttradisjonen inn, og i det nynorske skriftmålet er det eit faktum at
desse kategoriane ikkje har fylgst åt. E-ending har slege tidlegare og