Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
Nynorskrettskrivinga - Språkrådet Nynorskrettskrivinga - Språkrådet
74 nyare (guffen – guffe/guffi/guffent) i den same bøyingsklassen. Vi reknar det som enklast å halda på systemet med at adjektiv klårt avleidde av eller samansette med sterke partisipp følgjer bøyinga for partisippa, som vil seia at dei ikkje kan ha -ent-forma i inkjekjønn. Forma med -i i hokjønn er ein del av i-målet og følgjer det. At forma med -a ikkje er tillaten i norma, er systemavvik ut frå eit stort dialektområde, og det gjer at slike former dukkar opp av og til i skrift. Men me har likevel ikkje funne det ynskjeleg å innføra ei heilt ny form i norma; det har også vore konklusjonen ved tidlegare drøftingar. Desse to adjektiva får denne bøyinga: liten – lita/liti – lite – små(e) eigen – eiga/eigi – eige – eigne 2.2.3 Pronomen 2.2.3.a me/vi i subjektform Status i dag Me og vi er i dag jamstilte hovudformer. Framlegg Valfridomen mellom personleg pronomen 1. pers. eintal me og vi blir halden ved lag. Normhistorikk Ivar Aasen fører i grammatikken 1864 opp me (vi), og gjer kort greie for bruken av me, mid, mi, mø, vi og oss i målføra. I ordboka står begge formene, men forklaringar om utbreiing osv. står under me. Ved vi står berre tilvising til me. Landsmålsordlistene førte opp både me og vi, slik t.d. Hægstad 1879: "me (elder vi)", og ved rettskrivingsendringane for landsmål i 1901 vart begge formene oppførte som jamstilte. Tilrådinga frå 1935 føreslo å ta me heilt ut or rettskrivinga og gjera vi til obligatorisk form: Når én av disse formene skal oppgis, kan det ikke være tvilsomt at det er me som bør vike. Og dersom det først er klart at det er vi som vil komme til å vinne i det lange løp, er det lite gagn i å holde oppe en klammeform enda et tiår eller to. Her òg vil det da bli fullt samsvar mellom nno. og bm. i et vanlig og viktig ord. (S. 46) I Tilleggstilråding 1936 er me og vi oppførte som valfrie former (s. 10), og var då tenkte å “være like gode, slik at ikke somme av dem skal settes i en klasse for sig og gi
75 grunnlag for en særskilt ‘læreboknormal’”. (Tilråding 1935:4) Men me fekk klammeformstatus etter 1938, og 1957-framlegget føreslo inga endring i det. Spørsmålet om me skulle gjerast til jamstilt form i nynorsk var oppe til drøfting i Språkrådet i 1976 etter at det var laga ei utgreiing om saka. Men det vart vedteke å ikkje gjera noka endring. I 1983 kom derimot me attende som jamstilt hovudform. Talemålsgrunnlag I målføra i dag er former med m vanlege i midlandsmåla og på Sør- og Vestlandet, jf. me (på Sør-Vestlandet, i Telemark, Numedal, Hallingdal og Sør-Trøndelag), mi (Sunnmøre, Sogn, delar av Agder, står sterkt i m.a. bymåla der), mid (Sunnmøre). Alle desse formene har truleg opphav i gammalnorsk total mit. Forma vi eller ve finst på Austlandet, i Fjordane (Vestlandet), i mykje av Trøndelag og i Nord-Noreg. Forma ve finst helst i delar av Hedmark og i delar av Østfold. Nordlege delar av Gudbrandsdalen og eit tilgrensande område nord og vest for Dovre har forma oss som subjektog objektform. Omvelting i næringslivet og stor folketilflytting har gjeve nytt “mål” med m.a. pronomenet vi på industristader som Høyanger, Odda og Tyssedal (men ikkje Årdal). Elles er det døme på generasjonsskilnad i bruken av me/vi: “Yngre Os-mål har vi” (Helge Omdal i brev til Språkrådet 9.2.76, og “i Øygards-måla i ytre Nordhordland her vi spreidd seg noko og har trengt undan me. Det same har ein døme på frå strok kring industristad/tettbygd/by med forma vi.” (Gunnvor Rundhovde i brev til Språkrådet 3.5.74) Arnold Dalen skriv i Trøndermål (s. 30): “I nedre Orkdalen og Meråker blir mi meir og meir erstatta av vi, som er den vanlege form av pronomenet i Nord-Trøndelag og elles i fosenmåla og i bygdene rundt Trondheim.” Vi rår i “det høgre talemålet” i fleire byar og tettstader som elles har me, slik er det i Stavanger og Haugesund (Helge Omdal 1967:98, 99). Skriftmålsgrunnlag Brukarane av den såkalla midlandsnormalen skreiv me. Ettersom landsmålsforfattarane på 1800- og i førstninga av 1900-talet brukte me, vart denne forma ei merkeform for landsmålet, og ho var einerådande i heile det nittande hundreåret i så å seia alt som som vart skrive på Aasen-normalen. Går me fram til rettskrivingsundersøkinga hjå nynorskforfattarane, har seks av dei
- Page 23 and 24: 23 valfridomen av omsyn til konsekv
- Page 25 and 26: 25 bokmål, blir han ofte ikkje opp
- Page 27 and 28: 27 norma, er eit system med klammef
- Page 29 and 30: 29 Nynorskseksjonen gav i februar 2
- Page 31 and 32: 31 2 FRAMLEGG TIL VALFRIE FORMER 2.
- Page 33 and 34: 33 Gjennomsnittsalderen på informa
- Page 35 and 36: 35 har slått inn på: gi ø størr
- Page 37 and 38: 37 normalstatus. Men y-formene er o
- Page 39 and 40: 39 kong [kaun] og rogn [raun], og k
- Page 41 and 42: 41 c) Den indre bygnaden. Den indre
- Page 43 and 44: 43 dom - dommen [domen] dommar [dom
- Page 45 and 46: 45 c) Den indre bygnaden. Den indre
- Page 47 and 48: 47 ikkje er tilrådeleg å tvinga f
- Page 49 and 50: 49 knekkje, kvekkje, lekkje, nykkje
- Page 51 and 52: 51 (“mjuk”, med j) er det i ves
- Page 53 and 54: 53 her gjev dei fleste av dei j-lau
- Page 55 and 56: 55 Normhistorikk Somme substantiv k
- Page 57 and 58: 57 2.2.1.b Hankjønnsord med -ar/-e
- Page 59 and 60: 59 Dette er henta frå ein diskusjo
- Page 61 and 62: 61 nynorsk. Rettnok er orda med utg
- Page 63 and 64: 63 1938 sener myrar [myrer] 1959 Fr
- Page 65 and 66: 65 Det kan derfor ikke være tale o
- Page 67 and 68: 67 e) Som identitetsuttrykk. I-mål
- Page 69 and 70: 69 Skriftmålsgrunnlag Vikør konkl
- Page 71 and 72: 71 opp valfri -e/-i, og -ent kom in
- Page 73: 73 c) Den indre bygnaden. Tendensen
- Page 78 and 79: 78 b) Skriftleg bruk. Begge systema
- Page 80 and 81: 80 pronomena likt. 2.2.3.d nokon/no
- Page 82 and 83: 82 noken i hankjønn. Ifølgje Wet
- Page 84 and 85: 84 sterkare igjennom i linne hokjø
- Page 86 and 87: 86 På grunn av at kløyvd infiniti
- Page 88 and 89: 88 informantane frå Agder-fylka og
- Page 90 and 91: 90 Kortforma gje vart godkjend i 19
- Page 92 and 93: 92 Normhistorikk Grunnarbeidet med
- Page 94 and 95: 94 d-ar ein ikkje uttalar. e) Som i
- Page 96 and 97: 96 Vurdering a) Talemålsutbreiinga
- Page 98 and 99: 98 supinumsformer på -d(d), ingen
- Page 100 and 101: 100 vel 90 % i Nord-Trøndelag, Tro
- Page 102 and 103: 102 [gjømte] [strømte] -de [-(d)t
- Page 104 and 105: 104 -spirde/spirte). Dette skulle
- Page 106 and 107: 106 -de/-te hende/hendte ringde/rin
- Page 108 and 109: 108 dei er kjende / kjent Sterke pe
- Page 110 and 111: 110 1938 (både i samansetningar og
- Page 112 and 113: 112 A: Tilleggsframlegg frå Åsmun
- Page 114 and 115: 114 f) Nytt Her blir det ikkje innf
- Page 116 and 117: 116 endar infinitiven på -e, medan
- Page 118 and 119: 118 Åse Wetås skriv i undersøkin
- Page 120 and 121: 120 Skorne/skoa/skoene: 44 % av dei
- Page 122 and 123: 122 gjennomført hankjønnsbøying,
75<br />
grunnlag for en særskilt ‘læreboknormal’”. (Tilråding 1935:4) Men me fekk klammeformstatus<br />
etter 1938, og 1957-framlegget føreslo inga endring i det.<br />
Spørsmålet om me skulle gjerast til jamstilt form i nynorsk var oppe til drøfting i<br />
<strong>Språkrådet</strong> i 1976 etter at det var laga ei utgreiing om saka. Men det vart vedteke å ikkje<br />
gjera noka endring. I 1983 kom derimot me attende som jamstilt hovudform.<br />
Talemålsgrunnlag<br />
I målføra i dag er former med m<br />
vanlege i midlandsmåla og på Sør- og<br />
Vestlandet, jf. me (på Sør-Vestlandet, i<br />
Telemark, Numedal, Hallingdal og<br />
Sør-Trøndelag), mi (Sunnmøre, Sogn,<br />
delar av Agder, står sterkt i m.a.<br />
bymåla der), mid (Sunnmøre). Alle<br />
desse formene har truleg opphav i<br />
gammalnorsk total mit.<br />
Forma vi eller ve finst på<br />
Austlandet, i Fjordane (Vestlandet), i<br />
mykje av Trøndelag og i Nord-Noreg.<br />
Forma ve finst helst i delar av<br />
Hedmark og i delar av Østfold.<br />
Nordlege delar av Gudbrandsdalen og<br />
eit tilgrensande område nord og vest<br />
for Dovre har forma oss som subjektog<br />
objektform.<br />
Omvelting i næringslivet og stor folketilflytting har gjeve nytt “mål” med m.a.<br />
pronomenet vi på industristader som Høyanger, Odda og Tyssedal (men ikkje Årdal).<br />
Elles er det døme på generasjonsskilnad i bruken av me/vi: “Yngre Os-mål har vi”<br />
(Helge Omdal i brev til <strong>Språkrådet</strong> 9.2.76, og “i Øygards-måla i ytre Nordhordland her<br />
vi spreidd seg noko og har trengt undan me. Det same har ein døme på frå strok kring<br />
industristad/tettbygd/by med forma vi.” (Gunnvor Rundhovde i brev til <strong>Språkrådet</strong><br />
3.5.74) Arnold Dalen skriv i Trøndermål (s. 30): “I nedre Orkdalen og Meråker blir mi<br />
meir og meir erstatta av vi, som er den vanlege form av pronomenet i Nord-Trøndelag<br />
og elles i fosenmåla og i bygdene rundt Trondheim.” Vi rår i “det høgre talemålet” i<br />
fleire byar og tettstader som elles har me, slik er det i Stavanger og Haugesund (Helge<br />
Omdal 1967:98, 99).<br />
Skriftmålsgrunnlag<br />
Brukarane av den såkalla midlandsnormalen skreiv me. Ettersom landsmålsforfattarane<br />
på 1800- og i førstninga av 1900-talet brukte me, vart denne forma ei merkeform for<br />
landsmålet, og ho var einerådande i heile det nittande hundreåret i så å seia alt som som<br />
vart skrive på Aasen-normalen.<br />
Går me fram til rettskrivingsundersøkinga hjå nynorskforfattarane, har seks av dei
Change language