Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

56
Skriftmålsgrunnlag
Vi har ikkje undersøkt frekvensen av dei ymse genusalternativa i nynorske tekstar.
Vurdering
a) Talemålsutbreiinga. Talemålet har godt grunnlag for alternative genus.
b) Skriftleg bruk. Me kjenner ikkje godt nok til variasjonsmønstera her.
c) Den indre bygnaden. Strukturen i språket er ikkje påverka av mindre skiftingar i
genus på enkeltord. Men freistnaden på regulering av suffiks og genus som kom med
Heggstads grammatikk i 1934, handla om å skapa ein struktur, men han var ikkje i godt
samsvar med talemålet. Den vidareutviklinga i reglane som kom i 1987 og 2000, er ein
freistnad på både å få betre samsvar med talemålet og å få tydelegare indre struktur.
d) Ordgruppe. Det finst visse tendensar til at innhaldet i orda verkar inn på kva kjønn
orda har. For hovudmassen av ord med valfritt genus, er det vanskeleg å peika på slikt,
og dei orda utgjer difor inga naturleg ordgruppe med uavhengige kjennemerke. Derimot
utgjer ord laga med -ing og -ning ei naturleg gruppe, og dei har i tillegg til sjølve
suffikset visse semantiske fellesdrag.
e) Som identitetsuttrykk. Genuset på orda blir neppe brukt som identitetsuttrykk eller
regional markering.
f) Nytt Dei foreslåtte reglane gjev nokre fåe endringar i norma, men ettersom dei er
knytte til reglar, skulle det vera enkelt å formidla desse endringane.
Konklusjon
Me finn det ikkje rett å koma med andre endringar i valfridomen for genus enn den som
gjeld avleiingar med -ing og -ning. Det ville i tilfellet ha kravd eit mykje større
grunnlagsarbeid med å undersøkja utbreiing og frekvens enn det me kan utføra no. Men
endå viktigare er det at me heller ikkje er overtydde om at den valfridomen som no
finst, er noka ulempe, for her må språkbrukarane i stor grad byggja på talemålskjensla si
så lenge det ikkje er mogleg å forklara avvik med tydelege generaliseringar.
Ordtilfanget må av den grunn behandlast annleis enn strukturdrag i formverk og
lydverk.