Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

50
bak g eller k. I substantiva gjeld dette berre svake hokjønnsord, som bryggje/brygge,
som har same ordstamma gjennom heile bøyinga:
bryggje – bryggja – bryggjer – bryggjene
[brygge] – [brygga] – [brygger] – [bryggene]
Substantiv som i ein del dialektar har skifte mellom palatal og ikkje-palatal uttale, som
f.eks. vegg – veggjer, har ikkje vore aktuelle i denne samanhengen etter 1917. Dette er
ordformer som i norrønt hadde endingsvokalen -i etter g eller k.
I verba har ein følgt eit litt anna system ved at presens på -er har j der infinitiven
har j, det same gjeld avleiingar med -ar, -ende, -ande og bindevokalen -e-, medan
partisipp av sterke verb og verbalsubstantiv på -ing ikkje får j (altså: tenkje – tenkjer,
men tenking og liggje – lege – ligging). Dei aktuelle verba kan delast i tre grupper:
Sterke som kan ha -j- i infinitiv: liggje (men ikkje f.eks. i partisippet lege), nokre e-verb
som kan ha -j- i infinitiv og presens: tenkje – tenkjer (som skifter då med j-lause former
framfor konsonantendingane i preteritum og partisipp: tenkte – tenkt), og nokre a-verb,
som har j-en i alle bøyingsformene: kneggje – kneggjar – kneggja – kneggja.
Unntaka frå dette er altså ord med lgj, rgj og skj, som nemnt ovanfor.
Den historiske utviklinga i nynorsk kan illustrerast slik:
Aasen snik(j)en veggjer yrk(j)e fylgje n. bryggja f. byggja byggjer byggjing lege pts.
adj.
1901
1917 sniken vegger yrke fylge
1938 fylgje bryggje byggja byggjer bygging
[følgje] [brygge] [bygga] [bygger]
1959 følgje
[fylgje]
Framlegg
2000
Talemålsgrunnlag
Kva former som har såkalla palatal (eller mjuk) uttale av g og k i mange av dei norske
dialektane, forstår ein lettast om ein tek utgangspunkt i norrønt. Det gjeld anten
ordformer som der hadde endingsvokalen i etter g-en og k-en (f.eks. bokin for 'boka',
hengir for 'hengjer'), eller om ordformer som i norrønt har skrivemåte med j etter g og k
(f.eks. bryggja og hengja) pga. at det i urnordisk hadde stått ein i bak g-en og k-en.
Sjølv om i-en har vorte endra til andre vokalar i dei fleste dialektane, har palataluttalen
halde seg opp til vår tid i svært mange dialektar i dei formene som hadde
endingsvokalen i i norrønt, som f.eks. uttalen bokja for boka.
Området som har hatt palatallyd, har vore svært stort. Mest av palatal uttale