Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

47
ikkje er tilrådeleg å tvinga fram obligatoriske former. “Det er etter vårt skjønn ingenting
annet å gjøre enn å la utviklingen gå sin gang og la tiden avgjøre spørsmålet.” Nett, nøtt,
og kott har vore obligatoriske hovudformer sidan 1959, og kjøk(k)en fekk då valfridom.
Aasen skot kot lìt lok vìn
1901 lit ven
1917 skot/skott kot/kott let/lett lok/lokk ven/venn
1938
1959
2000 let
Talemålsgrunnlag
Desse tre ordgruppene høyrer med til ei gruppe einstavingsord som hadde kort staving i
stamma, dvs. at både vokalen og konsonanten bak var korte. Hovudmønsteret for
utviklinga i desse orda er at vestlandsk og midlandsk (utanom Gudbrandsdalen) har
forlengt vokalen, medan resten av landet har fått forlengt konsonanten.
Skriftmålsgrunnlag
I materialet som Vikør såg på (Vikør 1995), var løn noko meir brukt enn lønn, venn
mykje meir enn ven. Formene med enkel -t er føretrekte, 10 bruker brot og 5 skot, ingen
valde brott og skott. Derimot er kjøtt- brukt i to samansetningar, medan kjøt finst hjå sju
av forfattarane. Vikør finn at seks skriv kjøkken, fire kjøken. Samanliknar me med
formbruken hjå utvalde forfattarar i 30- og 50-åra, ser me at formene med enkel
konsonant har halde seg. Det klåre unntaket er forma venn, som 8 av dei 10 forfattarane
frå 1970-åra brukte.
Vurdering
a) Talemålsutbreiinga. I talemålet står formene med kort vokal (som altså svarar til
dobbel konsonant i skrift) som dei dominerande i landet.
b) Skriftleg bruk. Somme ord har fått dominans av dobbelkonsonant i skriftleg nynorsk,
men oftast står alternativa med éin konsonant sterkast.
c) Den indre bygnaden. Språkbygnaden blir ikkje skipla av endringar i valfridomen i
desse orda.
d) Ordgruppe. Desse orda har ikkje noko svært eintydig språkleg fellesdrag utover
nettopp dette med valfridomen i enkel-/dobbelskriving av den aktuelle konsonanten. I
tillegg kan ikkje vokalane a, æ og å stå i desse orda. (Etter den etymologiske
systematikken skulle heller ikkje i ha stått her, men vit og kvik har fått halda på i-en.)
For språkbrukaren er desse orda neppe noka gruppe ut frå anna enn kjennskap til