Nynorskrettskrivinga - Språkrådet

44
vestlandsk jamnast held på enkel konsonant. Men ved m gjeld ikkje dette, for her er
konsonanten svært ofte forlengd også i vestlandske dialektar. Dermed kan ein seia at
dobbel m er det dominerande mønsteret i norsk talemål. Men her er nokre variasjonar
frå ord til ord.
Talemålsundersøkinga som Norsk språkråd fekk utført i 1999, viser at forma
komma/ komme var brukt av 74 % av dei spurde. Forma med kort vokal var brukt av
meir enn 20 % i åtte fylke. Av dei sa 66 % av dei spurde i Rogaland koma/kome, i
Buskerud og Telemark gjorde 55 % det, og i Oppland var talet 52 %.
Ettersom suffikset -dom i dei fleste orda står trykklett, blir ikkje lengda på vokalen
(og konsonanten) fonologisk relevant og dermed heller ikkje vokallengda slik at ein har
heilt klår kjensle av enkel eller dobbel m, som f.eks. i fridom. Lengda blir derimot
tydeleg i trestavingsord som kristendom. Me har fåe opplysningar om utbreiinga av dei
ymse formene, men kan rekna med at der uttalen av suffikset har å, er vokalen kort; der
uttalen er med o, kan han vera både kort og lang.
Skriftmålsgrunnlag
Forfattarar frå 70-åra brukte hovudformene med dobbel m, viser Vikørs undersøking,
bortsett frå ved koma, halvparten hadde valt den forma, som var jamstilt med komma
etter 1959. 50-årsforfattarane brukte også hovudformene, men dei var då med enkel m,
og bruken av dei tradisjonelle formene er òg framherskande i det undersøkte materialet
frå 30-åra. Åtte av forfattarane brukte då gamal, ni koma og åtte tome. Forma med
dobbel konsonant som var mest utbreidd i dette materialet, var sommar, som fem av 30-
årsforfattarane hadde valt.
I lokalavisene Wetås undersøkte, var det dobbelt så mange førekomstar av
[gamal] som gammal. Same tendensen er det i søk på gammal- [gamal-] som
førsteleddet i samansetjingar. Formene koma og kome er også mykje meir frekvente enn
dei tilsvarande med dobbel konsonant. Det same viser søk i Bergens Tidende og i
nynorske aviser i Norsk tekstarkiv. I det upubliserte materialet er det ingen tydeleg
tendens, der finn Wetås gammal brukt sju og [gamal] seks gonger.
Berre rjomegraut (1) / rømmegraut (8) og skume (0) / skumme (2) er registrerte i
Nynorsk frekvensordbok.
Med utgangspunkt i eit lite materiale for typen -domen/-dommen er det mogleg å
slå fast at begge skrivemåtane tydeleg finst, men at enkel m dominerer.
Vurdering
a)Talemålsutbreiinga. Dialektgrunnlaget er klårt sterkast for skrivemåtar med mm, men
m har òg bra grunnlag. Talemålsutbreiinga for dei to skrivemåtane av suffikset -dom er
uviss.
b) Skriftleg bruk. I skrift er tendensen til å bruka enkel konsonant nokså sterk.